W

STĘP

Biznesplan jest zbiorem uporządkowanych celów i wynikających z nich zadań oraz

sposobów ich realizacji, sporządzony w formie pisemnego dokumentu. Określa się więc w

nim: co jest do zrobienia, w jaki sposób będzie to robione, przy użyciu jakich zasobów oraz

ile to będzie kosztować. Dokument ten ma wewnętrzną logikę, która wyraża się w

uporządkowaniu celów oraz odpowiednim zaplanowaniu środków ich realizacji.

Czy planowanie jest niezbędne?

W miarę rozwoju gospodarki rynkowej coraz częściej wysuwane są wątpliwości,

dotyczące konieczności planowania. Stawiane jest pytanie, czy planowanie w samodzielnych

przedsiębiorstwach działających na wolnym rynku jest niezbędne?

Truizmem jest stwierdzenie, że planowanie jest tym bardziej niezbędne, im bardziej

planowane przedsięwzięcia są skomplikowane i długoterminowe oraz im więcej czynników

wewnętrznych (zależnych od firmy) i zewnętrznych (sygnałów płynących z otoczenia)

oddziałuje na daną organizację.

Planowanie na szczeblu przedsiębiorstwa (tzw. planowanie mikroekonomiczne)

stwarza mechanizmy regulujące zachowania na rynku. Dla przedsiębiorstw jest ono jednym z

czynników warunkujących rozwój czy przynajmniej utrzymanie się na rynku zbytu. Wymusza

bowiem m.in.:

• Konieczność dostosowania podaży do wymagań rynku.

• Szybkie reagowanie na potrzeby klienta.

• Działania zmierzające do kreowania tych potrzeb.

• Szacowanie skali zapotrzebowania rynkowego na produkty firmy.

Nowoczesne procedury planowania, wymuszając skonkretyzowanie koncepcji

działania w zmieniających się warunkach oraz określenie sposobów osiągania celów,

zmniejszają niepewność i ryzyko wynikające z przyszłych warunków działania.

Konieczne jest też przygotowanie przedsiębiorstw do głębokiej restrukturyzacji, aby

mogły same lub z pomocą zewnętrzną (m.in. agend rządowych, ekspertów, grup

konsultingowych) przedstawić projekty zmian będące podstawą polityki rozwoju,

prywatyzacji lub uzyskania pomocy finansowej.

Analizy niezbędne do przygotowania planów rozwoju strategicznego przedsiębiorstw

konstruowane są na dwóch płaszczyznach:

1.

przez opracowanie wstępnych kierunków działań zmierzających do szybkiej

poprawy bieżącej efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa;

2.

przez przygotowanie długoterminowej prognozy działania.

Realizacja pierwszego zadania następuje dzięki udoskonaleniu bazy technicznej,

organizacyjnej i rozwinięciu działalności marketingowej. Warunkami jego wykonania są

natomiast:

•

maksymalne wykorzystanie majątku produkcyjnego;

•

zmniejszenie kosztów (oszczędności, redukcja personelu, zmiany technologiczne);

•

powiększenie zasobów gotówkowych, udoskonalenie dotychczasowych produktów i

wprowadzenie nowych;

•

przeprowadzanie analiz rynkowych;

•

polepszenie jakości (w tym wprowadzanie norm ISO);

•

modernizacja oraz zmiany organizacyjne prowadzące do poprawy efektywności

zarządzania.

Z kolei opracowanie długoterminowej prognozy dla przedsiębiorstwa zawierać

powinno przynajmniej:

•

ocenę pojemności potencjalnej liczby nabywców rynków;

•

ocenę potrzeb kadrowych;

•

harmonogram i nakłady dla planowanych inwestycji;

•

plany kosztów, dochodów, wskaźników i mierników aktywności finansowej.

Nowoczesna filozofia planowania, której efektem jest stosowany w praktyce biznes

plan, tj. plan gospodarczy, plan prowadzenia interesów, czy szerzej - plan przedsięwzięcia,

oparta jest na pewnych założeniach teoretycznych, które przedstawiono poniżej.

1.

Wszystkie założenia odnoszą się wyłącznie do samodzielnych podmiotów

funkcjonujących w warunkach gospodarki rynkowej. Jeżeli nawet istnieją jakieś

ograniczenia ich działalności (typu dyrektywnego), to traktowane są one tylko jako

jeden z elementów otoczenia.

2.

Dane przedsiębiorstwo, firmę lub przedsięwzięcie traktuje się jako obiekt

funkcjonujący w otoczeniu ekonomicznym, finansowym, prawnym, społecznym,

informacyjnym, z którym jest powiązany. Otoczenie to determinuje i ogranicza

jego zachowania.

3.

Przyszłość jest przewidywalna tylko w ograniczonym stopniu. Wynika to nie tylko

ze zbyt dużej liczby zmiennych elementów, które należy brać pod uwagę, ale także

często z braku zastosowania odpowiednich technik planowania strategicznego,

prognozowania oraz trudnego do przewidzenia zachowania się innych podmiotów.

4.

Planowanie rozumiane jest jako selektywny sposób uzyskiwania i przetwarzania

informacji, umożliwiający sformułowanie celów działania firmy oraz zwiększenie

prawdopodobieństwa ich osiągnięcia.

5.

Podstawowymi rezultatami opracowania planu działania firmy powinny być:

ograniczenie niepewności, oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia

zagrożeń i szans (możliwości), a w konsekwencji zmniejszenie ryzyka podjęcia

błędnych decyzji.

6.

Planowanie, jako projekt przyszłych zdarzeń jest aktywnym, kreatywnym

narzędziem zarządzania, ukierunkowanym na otoczenie, integrującym działania,

prowadzącym efektywną kontrolę zamierzeń i efektów działania. Sprawne

zarządzanie, którego elementem ma być planowanie kreujące rozwój firmy,

umożliwia podejmowanie i realizację coraz bardziej złożonych działań oraz

związków z innymi podmiotami procesów gospodarczych.

7.

Istotą, planowania w tym ujęciu jest nie tylko wyznaczenie sposobów, metod i

środków osiągnięcia złożonych celów, ale przede wszystkim także określenie

celów, Tak pojęte planowanie wymusza procesy innowatorskie, pozwala wybrać

spośród wielu możliwości te działania, które będą korzystne z punktu widzenia

firmy.

8.

Dostosowanie i podporządkowanie firmy realizacji nadrzędnego celu powoduje

wzrost efektywności całej organizacji i stabilizuje jej działalność.

9.

Funkcje kontrolne w planowaniu nie sprowadzają się do kontroli prowadzonej

przez organy zewnętrzne. Wykorzystanie informacji zwrotnych stosowane jest do

kontrolowania zależności między realizacją poszczególnych etapów zaplanowanych

działań a ich założeniami. Kontrola zakłada trafność planów i działa jak system

sprzężeń między zamierzonymi celami a ich osiąganiem.

Stosowana obecnie na świecie formuła planowania strategicznego, właściwe jej

metody i techniki badawcze oraz sposoby projektowania przyszłości przedsiębiorstwa są

podstawą do opracowania szczegółowych planów przedsięwzięć zwanych planami

biznesowymi, czyli biznes planem danej firmy.

Reasumując, za podstawowe zadania stawiane nowoczesnym procedurom planowania

można uznać:

•

sformułowanie i skonkretyzowanie idei działania i określenie celów,

•

stworzenie możliwości nadzorowania wykonania zaplanowanych zamierzeń przez

kadrę menedżerską,

•

stworzenie podstaw do ubiegania się o zewnętrzne źródła finansowania.

Efektem tego procesu jest plan, czyli program organizacyjny dla kadry menedżerskiej,

sprowadzający się do podejmowania trafnych decyzji, tak aby uzyskać oczekiwane skutki w

przyszłości (np. zwiększenie efektywności, skuteczności i jakości działania). Plan taki można

stosunkowo łatwo poddać krytycznej ocenie, sprawdzając czy spełnia następujące kryteria:

•

Celowości, oznaczającej konieczność określenia i doboru środków właściwych do

osiągnięcia zaplanowanych celów.

•

Wykonalności, czyli realistycznej oceny planowanych przedsięwzięć. Niewątpliwie

realizm planu można skutecznie ocenić zwykle dopiero po zakończeniu jego realizacji

(ex post). W praktyce jednak postulat ten sprowadza się do konieczności stosowania

odpowiednich metod prognozowania. Wykonalność związana jest również z oceną

możliwości osiągnięcia wyznaczonych etapów planów w oznaczanych terminach.

•

Zgodności wewnętrznej, a więc niesprzeczności planu, która w praktyce sprowadza

się do odpowiedniego formułowania planów podrzędnych, których założenia muszą

być podporządkowane założeniom planu nadrzędnego (strategicznego).

•

Operatywności, oznaczającej prostotę, przejrzystość, zrozumiałość założeń,

umożliwiając w konsekwencji sprawne wdrożenie i realizację planu działania.

•

Wielowariantowości, która związana jest z przygotowaniem przynajmniej trzech

wariantów planu (prawdopodobnego, pesymistycznego i optymistycznego)

przygotowania planu działania firmy.

•

Ograniczonej szczegółowości, wynikającej z horyzontu czasowego planu. W praktyce

szczegółowość planu maleje wraz z wydłużaniem się horyzontu planowania, np. jeśli

plany operacyjne sporządzane w miesięcznych lub kwartalnych odstępach czasu są

planami strategicznymi operują zwykłe okresami rocznymi.

•

Zupełności, oznaczającej wyczerpujący opis całego przedsięwzięcia, wraz z

określeniem wszystkich czynników, które mają na niego decydujący wpływ.

•

Racjonalności, czyli budowania planu zgodnie z przyjętymi normami oraz

wymaganymi standardami.

Stosowanie się do zasad planowania nie zapewnia automatycznego osiągania

sukcesów w działalności gospodarczej. Aby więc uniknąć typowych błędów, popełnianych w

trakcie konstruowania planu przedsięwzięcia, należy:

•

zaniechać sporządzania planów tylko dla samego planowania;

•

planować osiąganie celów, a nie koncentrować się na procedurach;

•

planować działania przyszłe, a nie teraźniejsze;

•

zaspokajać lub tworzyć potrzeby rynku, a nie planować dyslokację zasobów;

•

zawsze myśleć strategicznie, a w konsekwencji planować strategicznie.

Ostatni warunek oznacza konieczność dążenia do określenia sytuacji firmy,

regularnego badania szans i zagrożeń, pełnego wykorzystywania jej zalet oraz osłabienia

efektów oddziaływania słabych stron firmy.