Krystyna Gorzelańczyk

1

Metody analizy demograficznej

Krystyna Gorzelańczyk

2

1. Klasyczne miary statystyczne
2. Średni stan ludności
3. Współczynniki demograficzne

Współczynnik zawierania małżeństw

Współczynnik rozwodów

Współczynnik urodzeń

Współczynnik płodności

Współczynnik zgonów

Współczynnik przyrostu naturalnego

Współczynnik dynamiki demograficznej

4. Standaryzowane współczynniki demograficzne
5. Siatka demograficzna (siatka LEXISA)

Krystyna Gorzelańczyk

3

Klasyczne miary statystyczne

Wskaźniki struktury
Miary przeciętne
Miary zmienności
Wskaźniki dynamiki
Współczynniki korelacji

Krystyna Gorzelańczyk

4

Średni stan ludności

Krystyna Gorzelańczyk

5

2

,

,

k

t

p

t

L

L

L

+

=

−

L

t, p

- Liczba ludno

ś

ci na pocz

ą

tku roku

Ś

redni stan ludno

ś

ci

L

t, k

- Liczba ludno

ś

ci na ko

ń

cu roku

Krystyna Gorzelańczyk

6

Współczynniki demograficzne

F

t

-liczba określonego rodzaju faktów demograficznych w

danej zbiorowości w okresie t

C

– constans(1,100,1000 lub 10000)

L

t

– liczba osób w danej zbiorowości w czasie t

C

L

F

W

t

t

t

=

Ogólna posta

ć

współczynnika demograficznego

Krystyna Gorzelańczyk

7

Ogólny współczynnik zawierania małżeństw
(brutto)

M

t

-ogólna liczba mał

żeństw zawartych w okresie t,

L – liczba ludno

ści w połowie badanego okresu lub średnia liczba ludności w

badanym okresie,

C – constans (100 lub 1000)

Warto

ść poznawcza tego współczynnika jest jednak ograniczona, ponieważ istotny

wpływ na jego poziom maj

ą zmiany w strukturze ludności wg wieku

C

L

M

W

t

m

⋅

=

Krystyna Gorzelańczyk

8

Współczynnik zawierania małżeństw
(netto)

M

t

– ogólna liczba małżeństw zawartych w okresie t,

L

20+

– liczba ludności w wieku 20 lat i więcej w połowie badanego okresu lub średnia liczba

osób w wieku 20 i więcej lat w badanym okresie,

C – constans (100 lub 1000)

C

L

M

W

t

m

⋅

=

+

20

Krystyna Gorzelańczyk

9

Współczynnik rozwodów

R

t

-

liczba udzielonych rozwodów w okresie t,

M

t

- liczba zawartych mał

żeństw w okresie t

C – constans (100 lub 1000)

C

M

R

W

t

t

r

⋅

=

Krystyna Gorzelańczyk

10

Współczynniki reprodukcji ludności

Współczynnik urodzeń (rodności)
Współczynnik płodności

Krystyna Gorzelańczyk

11

Współczynnik urodzeń (rodności)

U

t

– liczba urodzeń w okresie t,

L

t

– liczba ludności wg stanu w połowie badanego okresu t lub średnia liczba ludności w

okresie t

C – constans (100 lub 1000)

W tym współczynniku liczba urodzeń jest odnoszona do liczby całej ludności bez

względu na jej wiek, płeć i stan cywilny. Ze względu na to, że decydujący wpływ na

wielkość liczby urodzeń ma liczba kobiet, i to kobiet w wieku rozrodczym, przy ocenie

natężenia urodzeń należy posługiwać się współczynnikiem płodności.

C

L

U

W

t

t

u

⋅

=

Krystyna Gorzelańczyk

12

Płodność

Płodność

to natężenie urodzeń w badanej populacji kobiet

będących w wieku rozrodczym.

Krystyna Gorzelańczyk

13

Ogólny współczynnik płodności

U

t

- liczba urodze

ń w okresie t,

K

15-49

– stan liczebny kobiet w wieku 15-49 w połowie badanego

okresu lub

średnia liczba kobiet w wieku 15-49 w okresie t

C – constans (100 lub 1000)

C

K

U

W

t

p

⋅

=

−

49

15

Płodno

ść

to nat

ęż

enie urodze

ń

w badanej populacji

kobiet b

ę

d

ą

cych w wieku rozrodczym.

Krystyna Gorzelańczyk

14

Zgony

Zgonem jest trwałe, czyli nieodwracalne ustanie

czynności narządów niezbędnych do życia,

konsekwencją czego jest ustanie całego ustroju.

Stosowany w statystyce termin

umieralność

jest

równoznaczny z pojęciem natężenia zgonów

wyrażający stosunek liczby zgonów ogółem do

liczby ludności, a termin

śmiertelność

oznacza

natężenie zgonów z powodu określonej choroby,

czyli jest to stosunek liczby osób zmarłych do liczby

osób, które zachorowały na tę chorobę

Krystyna Gorzelańczyk

15

Roczny współczynnik zgonów

-ogólna liczba zgonów w okresie sprawozdawczym

L

t

– liczba ludności w połowie badanego okresu t lub średnia liczba ludności w

okresie t

C – constans (1000, 10000 lub 100000)

C

L

z

W

t

t

z

⋅

=

∑

∑

t

z

Krystyna Gorzelańczyk

16

Współczynnik przyrostu naturalnego

U

t

- liczba urodzeń w badanym okresie t,

liczba zgonów w badanym okresie t,

L

t

– liczba ludności w połowie badanego okresu t lub średnia liczba

ludności w tym okresie,

C – constans (1000, 10000 lub 100000)

C

L

Z

U

W

t

t

n

p

⋅

−

=

.

.

Krystyna Gorzelańczyk

17

Współczynnik dynamiki demograficznej

U

t

- liczba urodzeń w badanym okresie t,

Z

t

- liczba zgonów w badanym okresie t,

C – constans (1, 100 lub 1000)

C

Z

U

W

t

t

d

⋅

=

Krystyna Gorzelańczyk

18

Współczynnik dynamiki demograficznej może
przyjmować wartości:

1

0

<

<

d

W

Roczna liczba urodzeń nie kompensuje rocznej liczby zgonów (liczba ludności

badanej populacji maleje)

1

=

d

W

Gdy roczna liczba urodzeń = roczna liczba zgonów (liczba ludności badanej

populacji nie ulega zmianie)

1

>

d

W

Gdy urodzenia nie tylko kompensują roczną liczbę zgonów, lecz także daje

okre

śloną nadwyżkę liczby urodzeń nad liczbą zgonów (mamy do czynienia z

zamierzon

ą reprodukcją ludności)

Krystyna Gorzelańczyk

19

Standaryzowane współczynniki
demograficzne

Krystyna Gorzelańczyk

20

Standaryzowane współczynniki demograficzne

uwzględniają wpływ struktury populacji
wg wieku jak i natężenie występowania
zjawiska w wyodrębnionych
subpopulacjach poprzez zastosowanie
współczynników cząstkowych

Krystyna Gorzelańczyk

21

Standaryzowany współczynnik demograficzny

W ogólny współczynnik dla okresu n lub obszaru n

w

n

– wartość współczynnika cząstkowego w okresie n

l

n

– liczebności podzbiorowości w okresie n

∑

∑

∑

∑

⋅

=

=

=

n

n

n

n

n

n

n

n

l

l

w

l

f

L

F

W

Krystyna Gorzelańczyk

22

Siatka demograficzna

Krystyna Gorzelańczyk

23

Siatka demograficzna

Siatka demograficzna pokazuje w jaki sposób w analizie

demograficznej rozwiązano problem czasu, wynikający z

ciągłości zjawisk demograficznych,

jest narzędziem w analizie kohortowej

Krystyna Gorzelańczyk

24

Analiza kohortowa

Polega na śledzeniu zmian zachodzących w czasie w
określonej zbiorowości demograficznej (kohorcie) np.

Populacji osób urodzonych w tym samym roku
kalendarzowym
Populacji małżeństw zawartych w tym samym
roku kalendarzowym itp.

Krystyna Gorzelańczyk

25

Wiek w
latach

Czas (lata obj

ę

te obserwacj

ą

)

Krystyna Gorzelańczyk

26

Siatka umożliwia obliczenie

-

stan ludności na początku i na końcu kolejnych lat

-

strukturę ludności wg wieku na początku i na końcu
kolejnych lat

-

liczbę zgonów w ciągu roku

-

liczbę zgonów w ciągu roku osób, które ukończyły
określoną liczbę lat

(Tablice trwania życia)

Krystyna Gorzelańczyk

27

IV. Ludność, struktura ludności

Krystyna Gorzelańczyk

28

1.Znaczenie analizy struktury ludności wg cech

demograficznych

2. Współczynnik feminizacji

3. Współczynnik maskulinizacji

4. Stan ludności wg spisów i bilansów (Polska,

Wielkopolska, Poznań)

5. Liczba kobiet na 100 mężczyzn w przekroju miasto,

wieś

6. Mediana wieku

7. Piramida wieku i inne wykresy

8. Bilans ludności- wnioski

Krystyna Gorzelańczyk

29

Znaczenie analizy struktury ludności

Struktura ludności wg cech demograficznych (wiek;

płeć; stan cywilny;):

Struktura ludności wg cech demograficznych daje

podstawę do określenia wielu społeczno-ekonomicznych

konsekwencji na dziś i na przyszłość (np.

zapotrzebowania na miejsca w szkołach, miejsca pracy,

liczba małżeństw – mieszkania, potrzebę zaopatrzenia

medycznego).

Struktura ludności wg płci ma bezpośredni wpływ na

reprodukcję ludności przez odpowiednie kształtowanie

procesu zawierania małżeństw, urodzeń i zgonów

Krystyna Gorzelańczyk

30

Współczynnik feminizacji

Krystyna Gorzelańczyk

31

Współczynnik feminizacji wyrażający
stosunek liczby kobiet do mężczyzn

C

M

K

Wf

∗

=

Krystyna Gorzelańczyk

32

Współczynnik maskulinizacji

Krystyna Gorzelańczyk

33

Współczynnik maskulinizacji wyrażający
stosunek liczby mężczyzn do kobiet

C

K

M

W

m

∗

=

Krystyna Gorzelańczyk

34

Stan ludności wg spisów i bilansów

Krystyna Gorzelańczyk

35

Ludność wg spisów

14 II 1946

23930

b

10954

12976

3 XII 1950

25008

c

11928

13080

6 XII 1960

29776

d

14404

15372

8 XII 1970

32642

15854

16788

30 III 1974

33636

16313

17323

7 XII 1978

35061

17079

17982

6 XII 1984

37026

18026

19000

7 XII 1988

37879

18465

19414

17 V 1995

38620

18771

19849

20 V 2002

38230

18516

19714

DATY

SPISÓW

DATE OF

CENSUSES

LATA

Ogółem

Total

M

ężczyźni
Males

Kobiety

Feamles

Krystyna Gorzelańczyk

36

Ludność wg bilansów

Lata

Ogółem

M

ęż

czy

ż

ni Kobiety

2005

38157055 18453855

19703200

2006

38125479 18426775

19698704

2007

38115641 18411501

19704140

2008

38135876 18414926

19720950

Krystyna Gorzelańczyk

37

30.VI.2009 liczba mieszkańców

38153,0 tys.

Krystyna Gorzelańczyk

38

Struktura

Miasto 23 294,0 tys.

Wieś 14 859,0 tys.

Krystyna Gorzelańczyk

39

Ludność miast

61,05%

Krystyna Gorzelańczyk

40

Ludność w Wielkopolsce i Poznaniu w 2008

Wyszczególnienie

Ogó

ł

em

w tym

mężczyźni

Wielkopolskie

1914841

909026

Pozna

ń

557264

259526

Pozna

ń - Grunwald

119374

54779

Pozna

ń - Jeżyce

80103

37170

Pozna

ń - Nowe Miasto

141219

67133

Pozna

ń - Stare Miasto

155210

71806

Pozna

ń - Wilda

61358

28638

Krystyna Gorzelańczyk

41

Na 100 mężczyzn przypada kobiet

Spisy

ogó

ł

em miasto

wieś

7 XII 1978

105

108

101

6 XII 1984

105

109

101

7 XII 1988

105

108

100

17 V 1995

106

109

100

20 V 2002

106

110

101

Krystyna Gorzelańczyk

42

Na 100 mężczyzn przypada kobiet

Lata

ogó

ł

em

miasto

wie

ś

2005

107

111

101

2006

107

111

101

2007

107

111

101

2008

107

111

101

Krystyna Gorzelańczyk

43

Na wsi

Aż do 60 roku życia występuje
nadwyżka mężczyzn nad kobietami
Dopiero w rocznikach starszych istnieje
nadwyżka kobiet nad mężczyznami

Krystyna Gorzelańczyk

44

Ludność na 1 km

2

Lata

ogó

ł

em

miasto

wie

ś

2005

122

1100

51

2006

122

1095

51

2007

122

1090

51

2008

122

1090

51

Krystyna Gorzelańczyk

45

Mediana (wartość środkowa) wieku ludności
w Polsce

Lata

Ogó

ł

em

m

ężczy

źni

kobiety

2000

35,4

33,4

37,4

2005

36,7

34,7

38,9

2007

37,3

35,3

39,4

2008

37,5

35,6

39,6

Krystyna Gorzelańczyk

46

Ludność wg płci i wieku w Polsce w 2008 roku

Krystyna Gorzelańczyk

47

Ludność wg płci wieku w 2008 roku (miasto, wieś)

Krystyna Gorzelańczyk

48

Krystyna Gorzelańczyk

49

Społecze

ń

stwo młode

o stosunkowo du

ż

ej

rosn

ą

cej z roku na rok

liczbie urodze

ń

. Cech

ą

charakterystyczn

ą

jest

stały wzrost liczby
ludno

ś

ci. Graficznym

obrazem struktury
wieku takiej
zbiorowo

ś

ci jest

piramida w kształcie
trójk

ą

ta

równoramiennego
(podstawa to du

ż

a

liczba urodze

ń

).

Typ progresywny

Krystyna Gorzelańczyk

50

Mamy do czynienia ze
zbiorowo

ś

ci

ą

, w której

roczna liczba urodze

ń

równa jest rocznej
liczbie zgonów, a ka

ż

dy

nast

ę

pny rocznik

urodze

ń

zbli

ż

ony jest

do poprzedniego.
Graficznym obrazem
tej struktury jest
piramida w kształcie
dzwonu

Typ zastojowy

Krystyna Gorzelańczyk

51

Mamy do czynienia z

malej

ą

ca z roku na

rok liczb

ą

urodze

ń

,

graficznym obrazem
takiej struktury jest
piramida o w

ą

skiej

podstawie
przypominaj

ą

ca

kształt wrzeciona.

Typ regresywny

Krystyna Gorzelańczyk

52

Gęstość zaludnienia w 2008 roku

Ś

l

ą

skie,

małopolskie

Dolno

ś

l

ą

skie

Łódzkie

mazowieckie

Krystyna Gorzelańczyk

53

Krystyna Gorzelańczyk

54

Krystyna Gorzelańczyk

55

Struktura wg stanu cywilnego

Niecałe 30 % ludności to kawalerowie,
panny, single
Mężczyzn w stanie kawalerskim jest
powyżej 30 %
Kobiet w stanie panieńskim jest poniżej
20%

Krystyna Gorzelańczyk

56

Krystyna Gorzelańczyk

57

Struktura wg poziomu wykształcenia
(ludność powyżej 15 lat)

Wzrasta liczba osób z wyższym
wykształceniem

6,5% (1988 rok)
10,2% (2002 NSP rok)

Krystyna Gorzelańczyk

58

Struktura wg poziomu wykształcenia
(ludność powyżej 15 lat)

Przyrost osób z wyższym
wykształceniem wyższy w populacji
kobiet w porównaniu z populacją
mężczyzn

Krystyna Gorzelańczyk

59

Krystyna Gorzelańczyk

60

Struktura gospodarstw domowych

Wzrasta liczba gospodarstw
jednoosobowych

Krystyna Gorzelańczyk

61

Bilans ludności -wnioski

Obserwowany od 1997 roku spadek
liczby ludności został zahamowany

Jeszcze w roku 2007 liczba ludności
zmniejszyła się o 9,9 tys. osób

Krystyna Gorzelańczyk

62

Bilans ludności -wnioski

Przyrost naturalny 2009 to 35,1 tys.
Saldo migracji (ujemne) (-)14,9 tys.

Krystyna Gorzelańczyk

63

Przyrost rzeczywisty

20,2 tys.

Krystyna Gorzelańczyk

64

Struktura ludności według płci w latach 2007-
2009 nie uległa istotnym zmianom.

Na 100 mężczyzn w połowie 2009 r.

przypadało 107 kobiet.

Bilans ludno

ś

ci -wnioski

Krystyna Gorzelańczyk

65

Obserwuje się spadek udziału populacji w
wieku przedprodukcyjnym

Obserwuje się wzrost udziału procentowego
ludności w wieku produkcyjnym i
poprodukcyjnym

Bilans ludno

ś

ci -wnioski

Krystyna Gorzelańczyk

66

Bilans ludności -wnioski

Obserwujemy nasilający się z roku na
rok proces starzenia się ludności

Krystyna Gorzelańczyk

67

W procesie starzenia się ogółu ludności daje się
także zaobserwować starzenie się ludności w
wieku produkcyjnym.
Oznacza to, że w tej grupie ludnościowej
zwiększa się udział procentowy roczników w
starszym wieku, czyli w wieku niemobilnym,

maleje zaś udział populacji w młodszym wieku,

czyli w wieku mobilnym.

Bilans ludno

ś

ci -wnioski

Krystyna Gorzelańczyk

68

Jaki % w ogólnej liczbie ludności
stanowią osoby w wieku emerytalnym?

Krystyna Gorzelańczyk

69

15,9% (2008)

12,4% (1988)

Krystyna Gorzelańczyk

70

Jak liczna jest grupa seniorów
(powyżej 80 lat)

Bilans ludno

ś

ci -wnioski

Krystyna Gorzelańczyk

71

Powyżej 1 mln

Krystyna Gorzelańczyk

72

Dziękuję za uwagę !