Prawo wspólnotowe – opracowanie zagadnień egzaminacyjnych
Opracowali: Joanna Ciesielka i Adam Górka
1. Pojęcie prawa wspólnotowego i integracji.
Integracja to łączenie, wielopłaszczyznowa harmonizacja w jedną całość. Należy podkreślić, że celem
integracji nie jest unifikacja sama w sobie a właśnie harmonizacja. Wynika stąd, że celem Wspólnot Europejskich i Unii
Europejskiej nie jest powołanie ogólnoeuropejskiego państwa federacyjnego.
Prawem wspólnotowym należy określać prawo tworzone przez Wspólnoty Europejskie, kiedy te jeszcze
istniały. Był to wówczas poziom mikro prawa europejskiego, które można było jeszcze rozumieć na poziomie makro,
jako całość prawa międzynarodowego w Europie, i mezo, jako prawo powstałe w ramach trzech filarów UE. Obecnie
najlepiej jest mówić o europejskim prawie unijnym. W niniejszym opracowaniu, pojęcia prawo wspólnotowe, prawo
europejskie, prawo unijne i inne podobne będą używane zamiennie w odniesieniu do obowiązującego prawa Unii
Europejskiej.
2. Zakres obowiązywania prawa wspólnotowego: podmiotowy, przedmiotowy, terytorialny, czasowy.
Prawo wspólnotowe obowiązuje trzy grupy podmiotów: państwa członkowskie, instytucje UE oraz osoby
fizyczne i prawne działające na terytorium UE.
Zakres przedmiotowy prawa wspólnotowego jest stosunkowo szeroki. Opiera się on na zasadach
subsydiarności i proporcjonalności.
Zasięg terytorialny obowiązywania prawa unijnego to z grubsza terytorium UE. Istnieją jednak wyłączenia
(np. Grenlandia będąca formalnie częścią Danii) oraz włączenia (np. Monako). Co więcej, prawo norweskie spełnia
kryteria zgodności z prawem unijnym.
Prawo europejskie nie jest ograniczone czasowo od momentu wygaśnięcia traktatu o EWWiS, który
ustanowiony był na 50 lat.
3. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa Wspólnot.
Wspólnoty Europejskie posiadały podmiotowość prawnomiędzynarodową. Nie miała ich za to Unia
Europejska. W związku z tym, kiedy było to konieczne, korzystała ona z podmiotowości WE i państw członkowskich
(konkretniej państwa, które sprawowało akurat prezydencję). Od uchwalenia Traktatu Lizbońskiego, Unia Europejska
posiada osobowość prawną, która zawiera się w trzech aspektach:
•
ius contrahendi – prawo zawierania umów
•
ius legationis – prawo legacji (czynne i bierne)
•
ius processualis – prawo uczestnictwa i ponoszenia odpowiedzialności w międzynarodowym postępowaniu
sądowym
4. Cechy organizacji międzypaństwowej i ponadnarodowej.
Organizacje międzypaństwowe i ponadnarodowe można określać wspólnym mianem organizacji
międzynarodowych.
Organizacja międzypaństwowa to taka, która może sama z siebie wydawać jedynie zalecenia, a wszelkie akty
wiążące jej członków muszą najpierw przejść proces ratyfikacji. W związku z tym, cechą organizacji
międzypaństwowej jest podejmowanie decyzji wiążących przez jednomyślność. W Unii Europejskiej
międzypaństwowość, czy też międzyrządowość realizowane są w pełni jedynie na poziomie Rady Europejskiej. W
aspekcie przedmiotowym, do spraw realizowanych na drodze międzyrządowej należy WPZiB.
Inaczej ma się sprawa z organizacją ponadnarodową. Tworzy ona własny, autonomiczny porządek prawny,
który nie jest ani prawem krajowym ani międzynarodowym. W jego ramach, coraz bardziej uniezależnia się od umowy
powołującej ją do życia, która z czasem, w wyniku modyfikacji i nowelizacji nabiera charakteru konstytucyjnego.
Organizacja ponadnarodowa wydaje akty prawa pochodnego, które jest bezpośrednio stosowane i bezpośrednio
skuteczne. W przypadku UE, większość organów i instytucji ma charakter w dużej mierze ponadnarodowy.
5. Płaszczyzny integracji. Teorie integracji.
Wyróżniamy cztery płaszczyzny integracji: normatywną (dotyczącą wartości i norm), funkcjonalną (dotyczącą
struktur zarządzających), społeczną (dotyczącą nie tylko społeczeństwa ale też kultury czy gospodarki) oraz
komunikacyjną (mechanizm przekazu informacji).
Jeżeli chodzi o teorie integracji, to zwrócić uwagę należy na trzy podstawowe koncepcje: federalistyczną
(powołanie państwa wzorem USA), konfederacyjną (utrzymanie organizmów państwowych współpracujących głównie
na poziomie międzyrządowym) oraz funkcjonalistyczną (oparta na federalizmie, zakłada znalezienie wspólnych pól
integracji).
6. Fazy rozwoju integracji europejskiej.
1
Można dokonać następującego podziału, którego kolejnymi wyznacznikami będzie płaszczyzna współpracy.
Zgodnie z tym kryterium wyróżniać będziemy następujące fazy:
I.
Strefa wolnego handlu – zniesienie ograniczeń w obrocie towarowym, ale bark obowiązku realizacji wspólnej
polityki celnej wobec państw spoza ugrupowania – w pełni od 1 stycznia 1959 roku.
II.
Unia celna – strefa wolnego handlu + wspólna polityka celna wobec państw trzecich. Została wprowadzona 1
lipca 1968 roku, w związku z czym WE zaczęła mieć własne przychody.
III.
Wspólny rynek – unia celna + liberalizacja przepływu środków produkcji (kapitału i ludzi) z możliwością
harmonizacji polityki podatkowej i walutowej. Jest to system wzajemnych rozliczeń, prowadzenie wspólnych
polityk, swobodny przepływ towarów, usług i kapitału. Koordynacja polityk pieniężnych została wprowadzona
decyzją Rady z 12 marca 1990 roku.
IV.
Unia gospodarcza i walutowa – wspólny rynek + integracja polityki ekonomicznej. Prowadzenie tzw. rynku
wewnętrznego, czyli obszaru bez granic wewnętrznych, w którym zapewniony jest swobodny przepływ
towarów, usług, osób i kapitału. Obejmuje dodatkowo harmonizację polityki gospodarczej, jednolitą politykę
pieniężną i wspólną walutę, wprowadzoną 1 stycznia 1993 roku.
V.
Pełna integracja ekonomiczna i polityczna – wszystkie kompetencje państw członkowskich przekazane są na
szczebel międzynarodowy.
7. Plan Schumana. Powstanie Wspólnot.
Plan Schumana to nazwa nadana dokumentowi, który pierwotnie nazywał się Deklaracją Schumana i który
został opublikowany 9 maja 1950 roku. Twórcą tej koncepcji był w zasadzie Jean Monnet. Koncepcja dotyczyła
połączenia przemysłu ciężkiego Francji i RFN wspólnymi organami nadzoru. Miały one mieć charakter
ponadnarodowy. Poparcie dla pomysłu zgłosił ówczesny kanclerz RFN, Konrad Adenauer. Całość wynikała z chęci
uniknięcia remilitaryzacji Niemiec i kolejnej wojny w Europie.
Pokłosiem dokumentu było powstanie Wspólnot Europejskich. O tym jednak w kolejnych zagadnieniach.
8. Traktat paryski i traktaty rzymskie.
Traktatem paryskim nazywamy traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Został on
podpisany 18 kwietnia 1951 roku, a w życie wszedł 25 lipca 1952 roku. Sygnatariuszami było sześć państw: Belgia,
Holandia, Luksemburg, Włochy, Francja i RFN. Celem założenia wspólnoty było ujednolicenie przepisów dotyczących
przemysłu ciężkiego i powołanie wspólnych organów nadzoru. Były nimi:
•
Specjalna Rada Ministrów – złożona z ministrów d/s przemysłu ciężkiego. Był to najwyższy organ polityczny.
Podlegał de facto rządom państw członkowskich.
•
Wysoka Władza – organ wykonawczy Wspólnoty, złożony z funkcjonariuszy międzynarodowych powołanych
przez rządy państw członkowskich.
•
Wspólne Zgromadzenie – symboliczny organ konsultacyjno-deliberacyjny złożony z przedstawicieli
parlamentów państw członkowskich.
•
Trybunał Sprawiedliwości – powołany do rozstrzygania sporów między państwami i między instytucjami.
Okazał się bardzo istotny, nabierając rangi sądu konstytucyjnego.
Proces tworzenia Wspólnot został dokończony przez traktaty rzymskie, które powołały do życia Europejską
Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Podpisane zostały one 25 marca 1957 roku, a w
życie weszły z początkiem roku 1958. Sygnatariusze byli ci sami co w przypadku traktatu paryskiego.
W ramach EWG powstała unia celna (od 1 lipca 1968 roku) oraz rozpoczęto prowadzenie wspólnych polityk
szczegółowych. Co więcej pojawił się swobodny przepływ osób i towarów, a z czasem także usług i kapitału. Euratom
miał odmienny charakter. Była to apolityczna organizacja służąca współpracy w dziedzinie pozyskiwania energii z
materiałów rozszczepialnych oraz kontroli zbrojeń.
W 1958 roku, każda Wspólnota miała oddzielne organy poza Zgromadzeniem i Trybunałem Sprawiedliwości.
9. Traktat o fuzji.
Traktat fuzyjny podpisany został w 1965 roku, jednak wszedł w życie dopiero po dwóch latach. Jego zadaniem
było wprowadzenie jednolitego systemu instytucji dla wszystkich trzech Wspólnot. W związku z tym, do wspólnego
Zgromadzenia i wspólnego Trybunału Sprawiedliwości dołączyły Rada (w miejsce Specjalnej Rady Ministrów) i
Komisja (w miejsce Wysokiej Władzy).
10. Kompromis luksemburski.
Był rozwiązaniem kryzysu pustych krzeseł i został zawarty w 1966 roku. Tłem była postawa Francji, która
starała się zablokować niekorzystne dla siebie zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej. Rada miała podjąć decyzję
większością kwalifikowaną, co umożliwiłoby przegłosowanie Francji. Doszło jednak do blokady obrad. Aby umożliwić
dalsze funkcjonowanie Wspólnot, zdecydowano, że decyzje w tej i każdej innej sprawie dotykającej ważnych interesów
danego państwa będą mogły być zablokowane przez to państwo.
2
Kompromis nie miał de facto żadnej mocy prawnej, był on jedynie dżentelmeńskim porozumieniem. Mimo to
funkcjonował przez długi czas, dopóki Wspólnoty Europejskie nie poczyniły dalszych kroków w kierunku odejścia od
jednomyślności na rzecz głosowania większością kwalifikowaną.
11. Traktaty budżetowe (luksemburski i brukselski).
Pierwszy traktat budżetowy, zwany luksemburskim, został opracowany w 1970 roku i wszedł w życie rok
później. Wprowadził on system dochodów własnych Wspólnot Europejskich. Określono, z jakich części budżetów
krajowych pochodzi składka na Wspólnoty.
Drugi, brukselski, traktat budżetowy powstał 5 lat po pierwszym, a w życie wszedł w 1977 roku. Na jego
mocy, powstał Trybunał Obrachunkowy.
12. Jednolity Akt Europejski.
JAE został podpisany w lutym 1986 roku i wszedł w życie 1 lipca roku kolejnego, wprowadzając pierwszą od
20 lat dużą reformę systemu europejskiego. Na mocy traktatu powstał jednolity rynek europejski, rozszerzono zakres
swobód o swobodę przepływu usług i kapitału. Rozszerzeniu uległy kompetencje Zgromadzenia, które dodatkowo
przemianowano na Parlament Europejski. Wtedy to wprowadzono procedury współpracy i zgody. JAE był punktem
przełomowym w procesie koordynacji polityk zagranicznych państw członkowskich dzięki wprowadzeniu Europejskiej
Współpracy Politycznej. Ostatnią reformą w ramach traktatu było powołanie Sądu Pierwszej Instancji przy Trybunale
Sprawiedliwości, który miał go odciążyć.
13. Traktat z Maastricht.
Traktat o Unii Europejskiej (TUE) podpisany został 9 lutego 1992 roku i wszedł w życie 1 listopada 1993
roku, ustanawiając nowy twór na arenie międzynarodowej. UE miała się opierać na trzech filarach (opisane w
zagadnieniu 15). Wprowadzona została wspólna waluta (ECU – European Currency Unit), a więc UE przeszła do
stadium unii gospodarczo-walutowej. Dalszemu poszerzeniu uległy kompetencje PE dzięki wprowadzeniu procedury
współdecydowania oraz instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej. Dodatkowo powołano nowy
organ doradczy – Komitet Regionów, obok istniejącego od traktatów rzymskich Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.
Traktat z Maastricht wprowadził obywatelstwo Unii Europejskiej.
14. Traktat o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EEA).
Traktat powołujący do życia EEA (European Economic Area) został podpisany 2 maja 1992 roku. W ten
sposób powstała strefa wolnego handlu złożona z państw UE i EFTA (European Free Trade Association – Europejskie
Stowarzyszenie Wolnego handlu). Wyjątkiem jest Szwajcaria, która odrzuciła traktat. Dokument wszedł w życie z
początkiem 1994 roku. Zakłada on swobodny przepływ artykułów przemysłowych, usług, siły roboczej, kapitału i osób
a także unifikację systemu konkurencji. EEA otrzymał własną strukturę instytucjonalną, na którą składają się Rada i
Komisja Wspólna.
15. Pojęcie Unii Europejskiej. Trzy filary Unii. Cele Unii.
Unia Europejska to obecnie organizacja międzynarodowa funkcjonująca na terenie Europy i składająca się z
27 państw kontynentu. Do 1 grudnia 2009 roku, UE nie miała jednak charakteru organizacji międzynarodowej, nie
posiadała osobowości prawnej. Była co najwyżej gospodarczo-politycznym związkiem państw, strukturą sui generis,
nikt nie wie czym dokładnie.
Unia Europejska posiadała strukturę filarową od swojego powstania na mocy Traktatu z Maastricht do reform
wprowadzonych przez Traktat Lizboński. Filarowość była pojęciem doktrynalnym a nie traktatowym, więc prawdę
mówiąc, nic nie stoi na przeszkodzie aby dalej na nią wskazywać. Pierwszy filar UE stanowiły Wspólnoty Europejskie.
Ciekawszy jest filar drugi, czyli Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Była ona zawsze traktowana
odrębnie, od swoich głębokich korzeni w latach 50. XX wieku. Za jej początek uważa się Plan Plevena z 1950 roku
zakładający powołanie Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Przez lata powoli się rozwijała dając przy okazji początek
jednej z instytucji UE – Radzie Europejskiej. Traktat Lizboński wzmocnił WPZiB reformując instytucję wysokiego
przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz jego organ pomocniczy – Europejską Służbę
Działań Zewnętrznych. Wreszcie trzeci filar to współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych (nazwa
wprowadzona przez Traktat Amsterdamski). Wywodzi się on z grupy TREVI powstałej w grudniu 1975 roku w ramach
Europejskiej Współpracy Politycznej. Słynną inicjatywą w ramach trzeciego filaru jest SIS – System Informacji
Schengen służący rejestracji osób. Traktat Amsterdamski ograniczył zakres III filaru. Obecnie nie mówi się o nim nawet
w doktrynie. Pozostałością po nim są jednak systemy Europol i Eurojust, czyli współpraca policyjna i sądowa. Warto
wspomnieć o tym, że swego czasu projektowany był filar czwarty – Wspólna Polityka Obronna, jako odgałęzienie
filaru drugiego. Pomysł ten nie doczekał się realizacji.
Cele Unii Europejskiej znaleźć można art. 3 TUE. Jest ich wiele. Do wybranych należą: wspieranie pokoju,
trwały rozwój Europy, zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji, wspieranie postępu naukowo-technicznego,
przyczynianie się do ochrony praw człowieka, a w szczególności praw dziecka.
3
16. Kompromis z Ioanniny.
Zwany jest też na inne sposoby, w zależności od przełożenia na język polski nazwy greckiego miasta, w
którym został zawarty. Dotyczył sposobu glosowania w Radzie i został osiągnięty w 1994 roku, w związku z
widocznym na horyzoncie poszerzeniem UE z 1995 roku. Kompromis wprowadził mniejszość blokującą na poziomie
23 głosów ważonych (aby zwyczajnie odrzucić projekt, potrzeba było 27 głosów ważonych). Obowiązywał do
poszerzenia UE w 2004 roku. Obecnie nie jest aktywny, jednak ma zostać wprowadzony w nowej wersji od 2014 roku,
z okresem przejściowym do roku 2017.
17. Traktat Amsterdamski.
Podpisany został 2 października 1997 roku i wszedł w życie 1 maja 1999 roku. Początkowo miał być
rewolucyjny ale okazał się mniej przełomowy niż się spodziewano. Do najważniejszych postanowień możemy zaliczyć:
wprowadzenie możliwości uchwalenia sankcji dla państwa łamiącego prawa podstawowe, wprowadzenie procedury
wzmocnionej współpracy, wzmocnienie PE przez rozszerzenie zakresu procedury współpracy i powołanie do życia
urzędu wysokiego przedstawiciela Unii Europejskiej do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
18. Traktat Nicejski.
Został wynegocjowany w czasie rozmów akcesyjnych z 12 nowymi państwami UE. Podpisany został w 2001
roku, jednak wszedł w życie dopiero 1 lutego 2003. Wprowadził on nowy podział głosów w Radzie. Zwiększono ilość
spraw wymagających jedynie większości kwalifikowanej. Zreformowano PE, zwiększając ilość deputowanych do 732.
Reformie poddana została również KE. Zakładano odejście od zasady jednego komisarza z każdego państwa.
Dwudziestosiedmiopaństwowa UE miała mieć mniej niż 27 komisarzy. Plan ten został jednak zablokowany przez
Irlandię.
19. Traktat Reformujący (Lizboński).
Jest to ostatnia duża reforma UE. Traktat został podpisany 13 grudnia 2007 roku i wszedł w życie 1 grudnia
2009 roku. Zreformował dwa traktaty – składa się z Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu o Funkcjonowaniu
Unii Europejskiej (TFUE). TUE określa pryncypia a TFUE zasady funkcjonowania.
TL zmienił słowo Wspólnota na Unia we wszystkich europejskich dokumentach. UE uzyskała osobowość
prawną. Zrezygnowano z zapisania zasady wyższości prawa unijnego nad krajowym, chociaż de facto obowiązuje ona.
Chociaż zniesiono filarowość, UE nie stała się jednolitym ciałem – WPZiB pozostaje wyraźnie oddzielona od innych
polityk. Co więcej, podkreśla się odrębność Euroatomu.
W ramach reformy doprecyzowano kompetencje UE, osłabiając tym samym pozycję państw członkowskich.
Przyznano za to kompetencje parlamentom krajowym, które wcześniej nie były w ogóle uwzględnione. UE wzięła pod
swoje skrzydła ochronę praw człowieka, przyjmując Kartę Praw Podstawowych i dając sobie możliwość przystąpienia
do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Wzmocniono pozycję Rady, podkreślając zasadę
głosowania większością kwalifikowaną z zasadą podwójnej większości. Zmieniono procedury prawodawcze UE i
procedurę zmiany prawa pierwotnego a także po raz pierwszy określono tryb wystąpienia z UE.
20. Symbolika UE.
Obecnie na symbolikę UE składają się dwa elementy, dzielone z Radą Europy. Są to
charakterystyczna niebieska flaga z dwunastoma gwiazdami i hymn – finał IX Symfonii Ludwika
van Beethovena ze słowami Fryderyka Schillera. Dodatkowo, istnieje nieoficjalne motto UE:
zjednoczona w różnorodności. Zostało one usunięte z projektu TL w związku z upadkiem
Konstytucji dla Europy, do której było wpisane.
21. Podziały prawa wspólnotowego/unijnego.
Prawo unijne dzielimy według trzech kryteriów. Pod względem podmiotu tworzącego prawo, wyróżniamy
prawo pierwotne (tworzone przez państwa członkowskie) i prawo pochodne (tworzone przez organy i instytucje UE).
Biorąc pod uwagę kryterium genezy prawa, możemy mówić o prawie stanowionym (powstałe w wyniku świadomego
działania państw członkowskich lub instytucji UE) oraz prawie niestanowionym (ogólne zasady usankcjonowane przez
orzecznictwo TSUE). Ostatnie kryterium dotyczy formy. Wyróżniamy dwie formy prawa pierwotnego – pisane
(traktaty) i niepisane (ogólne zasady krajowych systemów prawnych i prawa międzynarodowego). Prawo pochodne zaś
dzielimy na zewnętrzne (umowy międzynarodowe) i wewnętrzne (rozporządzenie, dyrektywy, decyzje, zalecenia i
opinie).
22. Obywatelstwo Unii Europejskiej, zasady i skutki prawne.
Obywatelstwo w UE jest nakładką na obywatelstwo państwa członkowskiego. Wprowadzono je 1 listopada
1993 roku. Z obywatelstwem tym wiąże się pięć szczególnych uprawnień:
a.
swoboda przemieszczania się po całym terytorium UE, możliwość podejmowania pracy i osiedlania się. Dwa
4
ograniczenia tej swobody: osoba musi stosować się do przepisów prawnych państwa, w którym przebywa oraz
osoba nie może korzystać z pomocy społecznej w państwie, w którym przebywa, chyba że takie uprawnienia
nabyła w wyniku długoletniego pracowania.
b. czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do PE przysługujące obywatelom innych państw UE
zamieszkującym w państwie UE, którego nie są obywatelami
c.
czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do organów samorządu terytorialnego państw członkowskich
UE.
d. prawo do zastępczej opieki konsularnej – obywatel UE przebywający w państwie trzecim korzysta z pomocy
konsularnej jakiegokolwiek państwa UE pod warunkiem, że w państwie trzecim, w którym przebywa, nie
istnieje placówka konsularna państwa, którego jest obywatelem.
e.
prawo petycji – możliwość kierowania skarg i wniosków do wszystkich organów UE wraz z wymogiem
udzielenia odpowiedzi przez te organy. Petycja może być skierowana w którymkolwiek z 23 języków
urzędowych UE i odpowiedź musi być udzielona w tym samym języku.
23. Ochrona praw człowieka w prawie unijnym.
Ochrona praw człowieka nie należy do zagadnień leżących w podstawowym zakresie zainteresowania UE,
zajmuje się nimi Rada Europy. W ramach Rady Europy zawarto w 1950 roku Europejską Konwencję Praw Człowieka,
którą później wielokrotnie uzupełniano protokołami. Na poziomie prawa pierwotnego UE, znaczenie mają dwa
elementy:
a.
art. 6 TUE, w którym stwierdzono, że UE opiera się na katalogu praw człowieka określonym w EKPCz oraz
we wspólnych zasadach zawartych w konstytucjach państw członkowskich.
b. Karta Praw Podstawowych. Posiada ona wiążącą moc prawną od 1 grudnia 2009 roku. Zawiera ona dość
szeroki katalog praw.
24. Karta Praw Podstawowych: charakter i treść.
Karta Praw Podstawowych została proklamowana 9 grudnia 2000 roku przez PE, RUE i KE. Była ona
wynikiem prac tzw. Konwentu. Postanowiono wówczas, że nie będzie ona miała charakteru aktu wiążącego prawnie.
Pomimo tego, była ona uwzględniana w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości jako dokument pomocniczy,
wspomagający, interpretacja aktów prawnych. W związku z przekształceniem Karty Praw Podstawowych w akt
prawnie wiążący (od Traktatu z Lizbony) należy wspomnieć o dwóch istotnych problemach:
a.
KPP nie jest elementem TL ale oddzielnym aktem prawnym.
b. istnieje tzw. protokół brytyjski – Wielka Brytania i Polska stwierdziły, że skutki obowiązywania Karty nie będą
miały znaczenia prawnego w tych państwach, jeżeli byłyby sprzeczne z prawem i orzecznictwem sądowym
tych dwóch państw.
Dokument składa się z 7 rozdziałów i jest przede wszystkim kompilacją przepisów z innych dokumentów.
Występują jednak nowe kategorie praw takie jak: ochrona danych osobowych, prawo do dobrej administracji czy prawo
dostępu do dokumentów unijnych. Kontrowersje jakie towarzyszą Karcie to m.in. problemy z określeniem godności,
nazwanie wolnościami wielu de facto praw, kwestie z legalizacją eutanazji, definicja małżeństwa i odcięcie się od
chrześcijańskich korzeniu Europy.
25. Rzecznik Praw Obywatelskich.
Urząd ten został utworzony na mocy traktatu z Maastricht, jednak RPO UE rozpoczął swoją działalność
dopiero w 1995 roku. Jest silnie powiązany z PE. Jest przezeń wybierany na pięcioletnią kadencję. Do zadań RPO
należy przyjmowanie skarg od obywateli UE oraz osób fizycznych lub prawnych zamieszkałych lub mających swoją
siedzibę na terytorium UE. Skargi dotyczą działalności organów i instytucji UE poza TSUE. RPO ma prawo i
obowiązek przeprowadzenia kontroli w wyniku skargi. Raz w roku przedstawia PE sprawozdanie z wyników swojej
pracy. Skargi do europejskiego ombudsmana składa się nie bezpośrednio ale za pośrednictwem eurodeputowanych.
Obecnie stanowisko RPO UE piastuje Nikiforos Diamandouros z Grecji.
26. Komisja Petycji PE.
Jest to komisja stała PE, organ realizujący przysługujące wszystkim obywatelom UE, a także osobom
zamieszkałym na stałe na terytorium UE, prawo petycji. Petycja może dotyczyć zagadnień leżących w zakresie
zainteresowań lub kompetencji UE. Petycja ma formę skargi lub wniosku i musi być sporządzona w jednym z 23
języków urzędowych UE.
27. Wspólnota Europejska a Unia Europejska.
O relacjach między Wspólnotami Europejskimi a Unią Europejską możemy mówić od traktatu z Maastricht.
Wtedy to powstała filarowa konstrukcja UE, a WE znalazły się w pierwszym filarze. EWWiS przestała istnieć w 2002
roku, kiedy przestał obowiązywać traktat powołujący ją do życia. EWG zniknęła wraz z wejściem w życie Traktatu
Lizbońskiego. Ich kompetencje przejęła UE. Jedyną zachowaną Wspólnotą jest Euratom. W czasach, kiedy UE i WE
5
istniały obok siebie, UE wykorzystywała dla swoich celów podmiotowość prawną WE, ponieważ sama jej nie
posiadała.
28. Pojęcie Rady.
Jest to organ złożony z przedstawicieli państw na szczeblu ministerialnym (minister lub sekretarz stanu),
upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu państwa. Wraz z PE pełni funkcję prawodawczą i budżetową.
Może też wydawać własne, niewiążące akty, np. memoranda. Paradoks polega na tym, że składa się z członków
organów wykonawczych a pełni funkcje legislacyjne. Ma również uprawnienia kreacyjne – zatwierdza listy członków
Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Pod hasłem Rada kryje się w zasadzie kilka Rad: d/s
Ogólnych, d/s Zagranicznych, etc. W Radzie obowiązuje system głosowania ważonego. Polska ma 27 z 345 głosów.
Przewodnictwo w Radzie jest zgodne z cyklem prezydencji za wyjątkiem Rady d/s Zagranicznych, której przewodniczy
z urzędu wysoki przedstawiciel do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
29. Rada Europejska: struktura i zadania.
Organ ten składa się z szefów państw lub rządów. Pochodzi od nieformalnych spotkań przedstawicieli państw
członkowskich, które z czasem uległy formalizacji i zaczęły odbywać się regularnie. TL nadał Radzie Europejskiej
status jednej z siedmiu instytucji UE i wprowadził urząd Przewodniczącego RE w miejsce rotacyjnego przewodnictwa
powiązanego z prezydencją. Zadaniem Rady Europejskiej jest faktyczne nakreślanie ścieżki polityki UE. Poza tym
możemy zwrócić uwagę na szereg uprawnień kreacyjnych: wybór swojego przewodniczącego, wybór wysokiego
przedstawiciela UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, udział w wyborze członków KE i wybór składu
Zarządu EBC. RE bierze udział w procedurze zawieszania państwa członkowskiego w niektórych jego prawach.
30. Rada Unii: struktura głosów kompetencje.
Patrz: zagadnienie 28.
31. COREPER.
Jest to organ przygotowujący prace Rady. Niegdyś jego zadaniem było doprowadzanie do jednomyślności
członków Rady. W jego skład wchodzą szefowie stałych przedstawicielstw przy UE, którzy mają rangę ambasadorów.
W ramach COREPERu funkcjonuje Sekretariat Generalny z Sekretarzem Generalnym na czele. Funkcję tę z urzędu
sprawuje wysoki przedstawiciel UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Razem z przewodniczącym
Rady, podpisuje on jej akty. W omawianym organie może dochodzić do głosowania większością zwykłą, kwalifikowaną
lub przez jednomyślność.
32. Parlament Europejski: struktura i kompetencje.
Jest to jedyna instytucja UE pochodząca z wyborów powszechnych. Składa się z 750 członków oraz
przewodniczącego. 51 mandatów przysługuje Polsce. Kadencja PE trwa 5 lat. Deputowani podzieleni są na frakcje a nie
na narodowości. Aby założyć frakcję potrzeba minimum 25 posłów z minimum 5 państw. Przewodniczący PE
wybierany jest na 2,5 roku. Oprócz niego, wybiera się 14 wiceprzewodniczących.
PE ma trzy grupy kompetencji. W ramach kompetencji prawodawczych, uczestniczy w zwykłej i specjalnej
procedurze prawodawczej oraz w procedurze zawierania umów międzynarodowych. W ramach kompetencji
kreacyjnych, uczestniczy w wyłanianiu składu KE i wybiera RPO, członków Trybunału Obrachunkowego i doraźnego
Komitetu Śledczego. Funkcja kontrolna PE skierowana jest na KE, którą rozlicza z wykonania budżetu.
33. Komisja Europejska: struktura i zadania. Procedura mianowania członków Komisji Europejskiej.
KE składa się z 27 członków (po jednym z każdego państwa członkowskiego) wybieranych na 5 lat. Są oni
funkcjonariuszami międzynarodowymi, niezależnymi od swoich państw. Na czele KE stoi przewodniczący, który
wyłaniany jest jako pierwszy przez PE, spośród kandydatów zgłoszonych przez państwa członkowskie. Pozostali
członkowie są wyznaczani wspólnie przez przewodniczącego i rządy państw członkowskich. Komisarze powoływani są
przez Radę.
KE pełni funkcje europejskiego rządu. Czuwa ona nad przestrzeganiem traktatów, ma wyłączne prawo
inicjatywy prawodawczej, wykonuje budżet, reprezentuje UE na zewnątrz (oprócz WPZiB) oraz prowadzi polityki
szczegółowe.
Nie można odwołać pojedynczego komisarza, ponieważ KE ponosi odpowiedzialność kolegialną. Możliwe jest
przegłosowanie w PE wotum nieufności dla całego ciała.
34. Trybunał Sprawiedliwości: funkcje i kompetencje.
W zasadzie należy mówić o Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej, składającym się z Trybunału
Sprawiedliwości, Sądu i sądów wyspecjalizowanych. W TS i Sądzie pracuje jeden sędzia z każdego państwa
członkowskiego. Wspierani są oni prze Rzeczników Generalnych w liczbie ośmiu, których mają za zadanie
przygotowywać materiał procesowy.
6
Do funkcji TS zaliczamy: udział w procesie legislacyjnym, dawanie wykładni prawa europejskiego,
unieważnianie aktów prawa UE, rozstrzyganie sporów międzynarodowych i pełnienie roli sądu II instancji dla orzeczeń
Sądu.
Kompetencje TS wiążą się z niewywiązywaniem się państw ze zobowiązań, unieważnianiem aktów prawa,
postępowaniem o zaniechanie wydania aktu, postępowaniem prejudycjalnym, postępowaniem o naprawienie szkody,
azylem i imigracją, współpracą policyjną w sprawach cywilnych i karnych.
TS dzieli się na izby po 3 lub 5 sędziów. Występuje też Wielka Izba licząca 13 sędziów oraz posiedzenie
plenarne, w pełnym, 27-osobowym składzie.
35. Sąd Pierwszej Instancji.
Jest to dawna nazwa. Obecnie mówimy po prostu o Sądzie. Pracuje w nim jeden sędzia z każdego państwa
wybierany na sześcioletnią kadencję. Nie ma za to rzeczników generalnych. Katalog funkcji Sądu był rozszerzany przez
wiele lat. Struktura Sądu opiera się na podziale na izby po trzech lub pięciu sędziów. Możliwe jest jednak także
rozpoznanie sprawy w składzie pełnym lub jednoosobowo. Od orzeczenia Sądu można się w ciągu dwóch miesięcy
odwołać do TS.
36. Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej.
Działa od 2004 roku i rozpatruje skargi pracownicze. Odwołania od jego decyzji trafiają do Sądu, ponieważ
sam jest de facto jedynie izbą Sądu.
37. Izby w TS i Sądzie Pierwszej Instancji.
Patrz: zagadnienia 34 i 35.
38. Trybunał Obrachunkowy i jego zadania.
Powstał na mocy II traktatu budżetowego, a od traktatu z Maastricht jest jedną z instytucji UE. Jego
członkowie powoływani są na 6 lat. Przewodniczący TO wybierany jest na 3 lata. Do zadań instytucji należy: kontrola
dochodów i wydatków UE, zgodność operacji UE z prawem UE i czy przepływy finansowe są właściwie rejestrowane.
TO skupia się na kryterium finansowym.
39. Komitety doradcze: Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów.
Komitety doradcze funkcjonują na podstawie art. 300 TFUE. Pierwszy z nich istnieje od czasu traktatów
rzymskich, drugi od traktatu z Maastricht.
Komitet Ekonomiczno-Społeczny składa się z przedstawicieli pracodawców, związków zawodowych,
organizacji pozarządowych, etc. Wybierani są oni na 5-letnią kadencję przez Radę na wniosek KE. Liczba członków nie
może przekroczyć 350. W tej chwili jest ich 344. KE-S przedstawia swoją opinię w sprawach uregulowanych przez
traktaty lub z własnej inicjatywy.
Komitet Regionów ma taką samą strukturę i sposób działania co KE-S. Składa się on z przedstawicieli władz
lokalnych i regionalnych z terytorium państw członkowskich UE.
40. Europejski Bank Centralny i Europejski Bank Inwestycyjny.
Europejski Bank Centralny istnieje od początku 1999 roku, co wiąże się z przyjęciem wspólnej waluty Euro.
Od wejścia w życie TL, stał się instytucją UE. Cele EBC to: kontrola kryteriów konwergencji, monitorowanie poziomu
bezrobocia a także zadania charakterystyczne dla krajowych banków centralnych (emisja pieniądza, kontrola inflacji,
etc.). Organem zarządzającym jest Rada Prezesów, w skład której wchodzi sześciu członków zarządu i prezesi bankó
centralnych państw ze strefy euro.
Europejski Bank Inwestycyjny określany jest czasem mianem organu wyspecjalizowanego UE. Zajmuje się
on pożyczkami i gwarancjami na cele wspierania słabszych regionów, przekształcania i modernizacji przedsiębiorstw a
także organizacji projektów służących kilku państwom członkowskim jednocześnie (np. międzypaństwowe szlaki
kolejowe).
41. Podstawy prawne rozszerzenia Unii.
Przystąpienie do Unii Europejskiej następuje w oparciu o art. 49 TUE na wniosek państwa kandydującego.
Rada jednomyślnie podejmuje decyzje o rozpoczęciu negocjacji członkowskich, a prowadzi je Komisja Europejska.
Rada jednomyślnie podejmuje decyzje o przyjęciu nowego państwa członkowskiego, a Parlament Europejski wyraża na
to zgodę. Potem zawierany jest Traktat o przystąpieniu, jest to umowa międzynarodowa, której stroną nie jest UE.
Następnie ratyfikowany jest przez wszystkie państwa członkowskie. Wejście w życie jest końcowym etapem tego
procesu.
42. Kryteria Kopenhaskie.
7
Państwo chcące przystąpić do UE, musi spełniać kryteria ogólne, zwane też kryteriami kopenhaskimi: musi to
być państwo europejskie o stabilnej demokracji parlamentarnej, stabilnej gospodarce rynkowej, zdolne do relatywnie
szybkiego dostosowania prawa wewnętrznego do standardów UE. Musi też szanować prawa człowieka i prawa
mniejszości. Kryteria kopenhaskie opierają się o art. 2 TUE.
43. „Wielkie rozszerzenie” UE – decyzje po 1997 roku.
Unia Europejska obawiała się rozszerzenia o 12 państw, większość z których była państwami
postkomunistycznymi, młodymi demokracjami. Niepokój ten odzwierciedlił się w dwóch traktatach – Amsterdamskim i
Nicejskim. Zreformowano przede wszystkim sposób głosowania w Radzie, tak aby częściej potrzebna była jedynie
większość kwalifikowana a nie jednomyślność (zabezpieczenie przed zablokowaniem prac). Powiększono skład
personalny PE. Doszło do próby odejścia od zasady komisarza dla każdego państwa, jednak nie udała się ona z powodu
odrzucenia pomysłu przez Irlandię w drodze referendum. Co więcej, mając na uwadze nikłą tradycję ochrony praw
człowieka w 12 państwach, z którymi prowadzono negocjacje, wprowadzono możliwość nałożenia sankcji za łamanie
praw podstawowych przez państwo.
44. Hybrydowy charakter prawa unijnego i jego przesłanki.
Hybrydowy charakter prawa UE polega na istnieniu w systemie dwóch elementów: prawa pierwotnego, które
jest typowym prawem międzynarodowym i prawa pochodnego, które nie jest ani prawem międzynarodowym, ani
krajowym.
Możemy wyróżnić kilka różnic między tymi dwoma podsystemami:
Pierwotne
Pochodne
Tworzone przez państwa
Tworzone przez organy UE
Istnienie prawa veta
Brak prawa veta
Konieczność przejścia procesu ratyfikacji
Brak procesu ratyfikacji
Tworzone przez funkcjonariuszy państwowych
Tworzone przez funkcjonariuszy
międzynarodowych
45. Źródła prawa unijnego.
Do źródeł prawa unijnego możemy zaliczyć: traktaty (ustanawiające, uzupełniające, akcesyjne), akty prawa
organów UE (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie i zalecenia), zwyczaje prawa międzynarodowego, prawa
podstawowe i orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.
46. Pierwotne prawo unijne.
Dzielimy je na prawo pierwotne pisane i niepisane. Prawo pierwotne pisane ma postać aktu prawnego, przede
wszystkim charakter umowy międzynarodowej, dotyczącej funkcjonowania Unii Europejskiej. Można je podzielić na
trzy grupy:
a.
traktaty ustanawiające – aktualnie TFUE i Traktat Ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
b. traktaty uzupełniające i zmieniające – np. traktat fuzyjny z Lizbony.
c.
traktaty akcesyjne
Niektórzy autorzy zaliczają do tej grupy także inne akty prawne o charakterze „konstytucyjnym” dla UE, np.
Traktat o Wyborach do PE z 1976 roku i tzw. porozumienia międzyinstytucjonalne (regulują stosunki między stronami,
które je zawarły i uszczegóławiają swoje kompetencje).
Prawo pierwotne niepisane nie przyjmuje formy aktu prawnego. Do tej kategorii należą: prawo zwyczajowe
(gdy zwyczaj i sposób postępowania wynikające z praktyki są długo stosowane – usus; i zostaje określony w
orzecznictwie sądowym jako norma prawna – opinio iuris) i ogólne zasady prawa (takie normy prawne, które
obowiązują we wszystkich gałęziach prawa np. zasada nieretroakcji).
47. Pochodne prawo unijne.
Prawo pochodne to prawo tworzone przez organy i instytucje UE. Wyróżniamy prawo pochodne wewnętrzne,
czyli obowiązujące tylko w UE i zewnętrzne, czyli na przykład umowy UE z państwami trzecimi. Jeżeli chodzi o prawo
pochodne wewnętrzne, to TL zamknął katalog jego aktów, o czym więcej w zagadnieniu nr 49.
48. Akty
sui generis
(tzw. akty nienazwane).
Są to rodzaje aktów, które nie są nazwane w traktatach ale mogące mieć moc wiążącą. Noszą one różne nazwy,
jak na przykład: oświadczenie, deklaracja, protokół, rezolucja, wnioski itd.
49. System prawa unijnego według Traktatu Reformującego (Lizbońskiego).
8
Traktat Lizboński zawiera katalog aktów prawa pochodnego. W jego skład wchodzą: rozporządzenia,
dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.
Rozporządzenie to akt prawny służący ujednoliceniu prawa w państwie członkowskim. Adresat ma charakter
nieograniczony – są nimi wszystkie podmioty funkcjonujące na terytorium UE (organy UE, organy państw
członkowskich, osoby fizyczne, osoby prawne). Zawiera normy bezpośrednio skuteczne (jasne i bezwarunkowe),
wyraźnie z niej wynika jak ma być wykonana. Nie wymaga aktów wykonawczych.
Dyrektywa jest to akt służący zbliżaniu prawa państw członkowskich. Adresatem mogą być wyłącznie organy
państw członkowskich (nie musi być adresowana łącznie do wszystkich państw członkowskich). Dyrektywy określają
cel, który ma być osiągnięty. Normy w nich zawarte nie są bezpośrednio skuteczne, nie są jasne i bezwarunkowe.
Wymaga uchwalenia aktów wykonawczych (uchwalane są przez organy państw członkowskich). Cel dyrektywy w
poszczególnych państwach może być osiągnięty w różny sposób.
Decyzja posiada cechy rozporządzenia z jedną różnicą – decyzja reguluje jedną, konkretną sprawę, nie zawiera
norm abstrakcyjnych. Adresat jest konkretny w danej sprawie, co nie oznacza, że jest jeden.
Zalecenia i opinie są pozbawione mocy wiążącej. Zalecenia określają sposób zachowania adresata, natomiast
opinia zawiera opinię organu, który ją wydał. Adresatami zaleceń i opinii mogą być: organy i instytucje UE, państwa
członkowskie UE, osoby fizyczne i prawne. Zalecenia i opinie mają znaczenie pomocnicze przy interpretacji przepisów
prawa obowiązującego.
50. Publikacja prawa unijnego.
Akty prawne mające wielu adresatów wymagają publikacji natomiast reszta notyfikacji, czyli zawiadomienia
adresata takiego aktu prawnego, że akt został uchwalony. Organem promulgacyjnym jest Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej. Tytuł publikatora funkcjonuje od uchwalenia Traktatu Nicejskiego. Ukazuje się on we wszystkich
językach urzędowych UE w trzech seriach: L (legislacja), C (informacje) i S (suplement).
51. Zasady unijnego porządku prawnego.
Można wyróżnić szereg zasad porządku prawnego UE: bezpośredniego stosowania (dotyczy głównie
rozporządzeń), bezpośredniej skuteczności (wiąże państwa członkowskie a nie jest jedynie sugestią), pierwszeństwa
prawa wspólnotowego (wynika nie z traktatów a z orzecznictwa TS), jawności i dostępności (akty prawa muszą być
opublikowane aby mogły obowiązywać), jednolitości (w każdym państwie prawo UE stosowane jest tak samo),
przyznania (więcej w zagadnieniu 58), pomocniczości (dotyczy kompetencji dzielonych), proporcjonalności (nie
podejmuje się działań w nadmiernym zakresie), demokracji przedstawicielskiej (w UE nie organizuje się referendów),
poszanowania praw podstawowych (zagadnienia 23 i 24), równowagi kompetencyjnej.
52. Zasada nadrzędności prawa unijnego.
Nie istnieje żadna norma prawa pisanego według której prawo UE jest ponad prawem krajowym. Wynika to
jedynie z orzecznictwa i interpretacji dokonywanej prze TS. Co prawda krajowe sądy konstytucyjne się nie zgadzają z
tą tezą ale kto by się nimi przejmował.
53. Bezpośrednia skuteczność prawa unijnego. Problem dyrektyw.
Bezpośrednia skuteczność jest cechą głównie rozporządzeń. Jeżeli chodzi o dyrektywy, to jest kilka warunków,
które muszą być spełnione aby mogła być zastosowana. Wynikają one z orzeczenia TS w sprawach 26/62, 41/78 i 8/81.
Aby być bezpośrednio skuteczną, dyrektywa musi być jasna i bezwarunkowa, nie zawierać żadnych zastrzeżeń ani
uzależnienia od wprowadzenia aktu krajowego.
54. Orzeczenia BVG w sprawie Solange i Maastricht.
Chodzi o 3 orzeczenia niemieckiego sądu konstytucyjnego.
Solange I pochodzi z 1974 roku. Zgodnie z tym orzeczeniem, dopóki (tak długo jak) WE nie opracuje
własnego systemu praw człowieka, prawo wspólnotowe będzie uznawane warunkowo i będzie podlegać kontroli co do
zgodności z Ustawą Zasadniczą.
Solange II powstało w 1986 roku i odnosiło się do poprzedniego orzeczenia. Tym razem uznano, że system
praw człowieka już został opracowany na poziomie wspólnotowym i dopóki (tak długo jak) będzie realizowany, dopóty
prawo wspólnotowe będzie miało pierwszeństwo.
Maastricht to orzeczenie z 1993 roku. Uznano zgodność traktatu z Maastricht z Ustawą Zasadniczą i
możliwość jego ratyfikacji. Jednocześnie przypomniano, że to państwa wyznaczają zakres integracji i zaznaczono, że
prawo wspólnotowe wykraczające poza zakres kompetencji WE, nie będzie w RFN miało mocy wiążącej.
55. Interpretacja prawa unijnego.
Zgodnie z zasadą ogólną, pojęcia stosowane w prawie unijnym należy interpretować autonomicznie
(uwzględniając samodzielny charakter prawa unijnego) i jednoznacznie (równe traktowanie państw członkowskich w
zakresie prawa i jednolitego stosowania w nich prawa unijnego. Terminologię należy interpretować przyjmując za
9
punkt wyjścia brzmienie normy, jej kontekst i cel. Prawo interpretacji aktów przysługuje TS UE, który stosuje
wykładnię:
a) dosłowną (językową) – jeśli wersje są sprzeczne, wybieramy tą, która najmniej obciąża podmioty
indywidualne, a wystarcza do osiągnięcia celu,
b) systemową – w sposób niepozostający w sprzeczności z prawem pierwotnym a zwłaszcza z prawami
podstawowymi,
c) teleologiczną (celowościową) – ustalamy jaki był cel regulacji, co prawodawca chciał osiągnąć.
56. Wykonywanie prawa unijnego.
Wykonywanie prawa unijnego możemy podzielić na bezpośrednie i pośrednie. Bezpośredniemu
wykonywaniu podlegają sprawy wewnętrzne UE będące w kompetencjach UE, np. Polityki unijne, wykonywanie
budżetu. Wykonuje je KE zgodnie z zasadami administrowania zgodnie z prawem, proporcjonalności, bezpieczeństwa
prawnego i ochrony zaufania oraz jawności postępowania. Wykonywanie pośrednie dokonywane jest przez państwa
członkowskie zgodnie z art. 20 TUE. Zgodnie z nim państwa członkowskie, które pragną ustanowić między sobą
wzmocnioną współpracę w ramach kompetencji niewyłącznych Unii, mogą korzystać w tym celu z jednej instytucji i
wykorzystywać te kompetencje, stosując postanowienia traktatowe.
57. Rodzaje kompetencji UE.
Traktaty przewidują dwa podstawowe typy kompetencji UE:
a) wyłączne – jeżeli UE posiada w danej dziedzinie kompetencje wyłączne to państwa członkowskie nie
posiadają w tej dziedzinie żadnych uprawnień prawotwórczych. Pięć obszarów:
◦
unia celna,
◦
WPH,
◦
wspólne reguły konkurencji,
◦
wspólna polityka w zakresie rybołówstwa i w zakresie ochrony zasobów morskich,
◦
polityka pieniężna w odniesieniu do państw, które wprowadziły wspólną walutę.
b) dzielone – jeżeli UE posiada kompetencje dzielone w jakimś obszarze, to państwa członkowskie mogą
regulować daną dziedzinę tylko w tych fragmentach, które nie zostały jeszcze uregulowane prawem UE, na przykład
WPR.
Zgodnie z TL można jeszcze wyróżnić kompetencje wspomagające, które mają charakter koordynujący,
wspierający i uzupełniający jednak bez harmonizacji prawa w tych obszarach. Są to: ochrona i polepszanie ludzkiego
zdrowia, przemysł, kultura, turystyka, edukacja, młodzież, sport i doradztwo zawodowe, ochrona obywatelska,
współpraca administracyjna. Art. 2 TFUE w dalszej części wspomina ogólne kompetencje Unii ws. gospodarczych i
zatrudnienia. Szczególnymi kompetencjami posługuje się się wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Nie
wymieniona z nazwy w określonych kompetencjach jest polityka w zakresie badań, rozwoju technologicznego oraz
przestrzeni kosmicznej
58. Stanowienie prawa przez UE – zasada ograniczonej kompetencji szczegółowej.
Podstawowe znaczenie w prawotwórstwie UE ma tzw. zasada przyznania (zasada ograniczonej kompetencji
szczegółowej). Polega ona na tym, że Unia Europejska może regulować prawnie daną dziedzinę rzeczywistości tylko
wtedy gdy, wyraźnie jest to przewidziane w traktatach.
Poza tym, w art. 352 TFUE zapisana jest zasada działania UE ultra vires (ponad siły), która rozszerza
możliwości działania Unii. Kompetencje UE są wynikiem celów UE i zgodnie z wykładnią teleologiczną, UE może
uchwalać wszelkie normy prawne, aby te cele zrealizować. Warunki stosowania art. 352 TFUE (muszą występować
łącznie):
•
Działanie UE musi być zgodne z celem UE.
•
Działanie UE może dotyczyć tylko wspólnych polityk.
•
Działanie UE musi być niezbędne.
•
Brak innej podstawy prawnej do działania.
Procedura wygląda następująco: projekt aktu przedstawia KE. PE musi wyrazić zgodę na jego uchwalenie.
Sam akt uchwala Rada w sposób jednomyślny. Zgodnie z tą procedurą, nie mogą być uchwalane akty prawne dotyczące
WPZiB i wprowadzenia zmian do traktatów.
59. Podejmowanie decyzji w ramach UE. Główni uczestnicy procesu decyzyjnego.
W UE mamy do czynienia z tzw. trójkątem decyzyjnym, czyli instytucjami UE, które podejmują decyzje.
Należą do nich PE, Rada i KE. PE i Rada współdecydują o kształcie aktu prawnego natomiast KE ma wyłączną
inicjatywę legislacyjną (wyjątek WPZiB). W szczególnej sytuacji, inicjować wydanie jakiegoś aktu mogą także inne
podmioty: państwa członkowskie, grupa państw członkowskich, PE, EBC, EBI czy TS UE.
10
60. Pojęcie decyzji w UE.
Decyzja może występować w trzech znaczeniach:
1. jako każde rozstrzygniecie podjęte na podstawie prawa pierwotnego przez upoważnioną do tego
instytucję UE (sensu largissimo),
2. wszystkie akty prawne uchwalone w UE (sensu largo),
3. jako akt prawa pochodnego wewnętrznego – zagadnienie 49 (sensu stricto).
61. Zwykła procedura prawodawcza.
Cechy procedury zwykłej:
a) równouprawnienie Rady i PE.
b) procedura domyślna (stosowana zawsze, chyba że traktat stanowi inaczej)
c) stosuje się w niej maksymalnie trzy czytania (po trzy w Radzie i PE)
d) występuje w niej Komitet Pojednawczy – po drugim czytaniu, działa w ramach procedury koncyliacyjnej,
zbiera się mniej liczny organ, którego zadaniem jest wypracowanie wspólnego stanowiska i przedstawienie go później
organom. Składa się z 54 osób (po 27 z Rady i PE).
e) dotyczy wyłącznie aktów podstawowych i ustawodawczych
f) akty podpisywane są przez przewodniczącego Rady i przewodniczącego PE.
Etapy zwykłej procedury prawodawczej:
I.
KE przedstawia projekt aktu prawnego PE i Radzie
II. I czytanie w PE, którego efektem jest opinia PE na temat tego projektu (zgoda na przyjęcia lub wprowadzenie
poprawek).
III. I czytanie w Radzie. Ma ona dwie możliwości zachowania się:
1. W całości zgadza się z opinią PE i projekt aktu prawnego zostaje przyjęty.
2. Przyjmuje własne stanowisko w sprawie projektu.
IV. II czytanie w PE. PE ma trzy możliwości zachowania się:
1. W całości zgadza się ze stanowiskiem Rady i projekt aktu prawnego zostaje przyjęty.
2. W całości odrzuca stanowisko Rady – projekt nie zostaje przyjęty a cała procedura zaczyna się od nowa.
3. Proponuje poprawki do stanowiska Rady.
V. II czytanie w Radzie. Rada ma dwie możliwości:
1. W całości zgadza się z drugą opinią PE i projekt zostaje przyjęty.
2. Nie zgadza się w całości z drugą opinią PE i zwoływany jest Komitet Pojednawczy.
Ma on 6 tygodni (za zgodą PE i Rady termin może być przedłużony o 2 tygodnie) na uzgodnienie tzw.
wspólnego tekstu. Potem głosowanie odbywa się oddzielnie między dwoma grupami. Tekst uważa się za
przyjęty jeżeli obie grupy przyjmą go odpowiednimi większościami. Gdy do tego nie dojdzie projekt
upada.
VI. III czytanie w Radzie i PE (nie można wnosić poprawek). Odbywa się wyłącznie głosowanie nad
zatwierdzeniem tekstu wypracowanego przez Komitet Pojednawczy. Jeżeli obie instytucje się zgodzą, projekt
zostaje przyjęty. Jeżeli choć jedna się nie zgodzi, projekt upada.
62. Specjalna procedura prawodawcza.
Specjalna procedura prawodawcza opisana jest w TFUE w art. 289 ustęp 2. Zgodnie z jego treścią, w
przypadkach przewidzianych w Traktacie, rozporządzenia, dyrektywy i decyzje mogą być przyjmowane przez PE z
udziałem Rady lub przez Radę z udziałem PE. Traktat nie wymienia wszystkich takich procedur, ale w doktrynie można
znaleźć jej dwa, sztandarowe przykłady: procedurę zgody i procedurę konsultacji.
Procedura zgody jest zawsze częścią innej procedury. Zwykle dotyczy trzech kategorii spraw:
a) przyjęcie nowego państwa członkowskiego
b) zawieszenie państwa członkowskiego w niektórych jego prawach
c) część procedury zawierania niektórych umów międzynarodowych
PE w trakcie czytania (bez możliwości proponowania poprawek) wyraża lub nie wyraża zgody na pojęcie
decyzji przez Radę lub Radę Europejską.
Natomiast procedura konsultacji przedstawia się następująco. KE przedstawia projekt aktu prawnego. PE go
opiniuje w sposób niewiążący a Rada go uchwala. Nie musi przy tym brać pod uwagę opinii PE.
63. Procedura nieprawodawcza.
Procedura nieprawodawcza stosowana jest głównie w trzech przypadkach: przyjęcia nowego państwa
członkowskiego (zagadnienie 44), zawieszenia państwa członkowskiego w niektórych prawach i wystąpienia z UE.
Procedura przyjęcia nowego państwa została już opisana, więc przedstawione teraz będą dwie kolejne.
Procedura zapisana w art. 7 TUE dotyczy zawieszenia. Może ono maksymalnie oznaczać odebranie prawa
głosu w Radzie. Nie występuje w traktacie procedura wykluczenia z UE. Za to mamy 3 etapy procedury zawieszenia:
a) Rada Europejska za zgodą PE stwierdza ryzyko naruszenia praw podstawowych przez jedno z państw,
11
b) Rada Europejska za zgodą PE stwierdza naruszenie praw podstawowych przez jedno z państwa,
c) Rada samodzielnie podejmuje decyzję o zawieszeniu (większością kwalifikowaną).
Z wnioskiem może wystąpić 1/3 państw członkowskich, PE lub KE. Należy przy okazji zaznaczyć, że przy etapie a) i
b) potrzebna jest zgoda PE, co niewątpliwie wzmacniania rolę tej instytucji.
Procedura wystąpienia z UE po raz pierwszy znalazła się w Traktacie z Lizbony. Wystąpienie wynika z
suwerennej równości państw. Następuje na podstawie umowy między państwem występującym a UE. Występuje
mechanizm bezpieczeństwa, jeżeli od złożenia wniosku o wystąpienie do Rady Europejskiej minęły dwa lata a umowa
o wystąpieniu nie weszła w życie to państwo występujące może wystąpić w trybie paraproceduralnym. Zgodnie z art.
50 TUE państwo, które chce wystąpić z UE notyfikuje swój zamiar RE. Unia prowadzi następnie negocjacje z takim
państwem i zawiera z nim umowę określającą warunki wystąpienia i uwzględniając ramy jego przyszłych stosunków z
UE. Umowa jest zawierana przez Radę, w imieniu UE, stanowiącą większością kwalifikowaną po uzyskaniu zgody PE.
64. Procedura budżetowa.
Procedura budżetowa jest zapisana w art 313 i 314 TFUE. Zgodnie z przepisami budżet UE jest budżetem
rocznym, uchwalanym w euro, a rok budżetowy jest równy roku kalendarzowemu. Procedura przedstawia się
następująco:
•
do 1 września KE przedkłada projekt budżetu Radzie i PE,
•
do 5 października Rada uchwala projekt budżetu (I czytanie w Radzie), po czym przekazuje go do PE,
•
PE w ciągu 42 dni ma podjąć decyzję; ma do wyboru: przyjęcie stanowiska Rady lub zaproponowanie
własnych poprawek;
◦
jeśli zaproponuje poprawki zwoływany jest Komitet Pojednawczy, który w ciągu 21 dni ma za zadanie
przyjęcie wspólnego projektu budżetu; jeśli się nie uda: KE zgłasza nowy projekt;
•
następuje II czytanie w Radzie i w PE; w ciągu 14 dni instytucje muszą go zatwierdzić, inaczej KE
zobowiązana jest przedstawić nowy projekt budżetu.
65. Zwykła procedura zmiany prawa pierwotnego.
Generalnie przyjmuje się, że propozycję zmiany traktatu zgłosić może Radzie (w przypadku II wariantu: RE)
rząd każdego państwa UE, PE lub KE. Tryb zwykły przewiduje dwa warianty postępowania, ale można wyróżnić w
nim kilka cech wspólnych, charakterystycznych dla obu wariantów. Będą to:
◦
Zwoływanie Konferencja Międzyrządowa – składa się z przedstawicieli rządów państw członkowskich.
◦
Przedmiot procedury - zmiana polega na uchwaleniu nowego traktatu.
◦
Nowy traktat wymaga ratyfikacji we wszystkich państwach członkowskich.
◦
Nowy traktat jest umową czysto międzypaństwową.
◦
W tym trybie można zmienić każdą część każdego traktatu.
W I wariancie przewiduje się zwołanie tzw. Konwentu (zwołuje go przewodniczący RE z przedstawicieli
parlamentów narodowych, szefów państw lub rządów, PE i KE), który ma za zadanie opracowanie wspólnego tekstu.
Następnie trafia on do Konferencji Międzyrządowej, która go zatwierdza.
II wariant przewiduje wyłącznie Konferencję Międzyrządową.
66. Uproszczona procedura zmiany prawa pierwotnego.
Tryb uproszczony zmiany prawa pierwotnego może odbywać się w dwóch wariantach:
◦
wariant I – zmiany wyłącznie w zakresie kształtu polityk szczegółowych. Decyzje przyjmuje
jednomyślnie RE w formie traktatu, który musi być ratyfikowany przez państwa członkowskie.
◦
Wariant II – stosowany jest w dwóch sprawach: zmiany w sposobie głosowania (odejście od
jednomyślności na rzecz większości kwalifikowanej) i przejścia od specjalnej do zwykłej procedury
ustawodawczej. Decyzje podejmuje RE jednomyślnie, ale nie powstaje tutaj żadna umowa
międzynarodowa, nie wymaga ratyfikacji.
67. Prawo unijne a prawo państw członkowskich. Stosowanie prawa unijnego w krajowym porządku prawnym.
Nie istnieje żadna norma prawa pisanego według której prawo UE jest ponad prawem krajowym. Wynika to
jedynie z orzecznictwa i interpretacji.
Istotą zasady bezpośredniego wykonywania prawa UE jest to, że normy prawa UE są kierowane bezpośrednio
do obywateli państw członkowskich z pominięciem aktywności organów władzy tych państw. Gdy w UE Rada i PE
przyjmują rozporządzenie od razu działa w państwach członkowskich bez udziału samych państw. Natomiast zgodnie z
zasadą pierwszeństwa, wszystkie normy prawa UE mają pierwszeństwo przed wszystkimi normami prawa krajowego.
Jest to pierwszeństwo stosowania, a nie ważności. Kiedy norma prawa krajowego jest sprzeczna z prawem UE, to
pozostaje nadal ważna, ale nie można jej stosować. Norma prawa UE nie może uchylać prawa krajowego.
12
Konstytucja również ustępuje prawu unijnemu, chociaż sądy konstytucyjne państw członkowskich odrzucają
istniejącą w orzecznictwie TS UE zasadę prymatu prawa unijnego nad konstytucją krajową.
Członkostwo Polski w UE jest regulowane w trzech miejscach w polskiej Konstytucji. Dotyczy tego art. 10
choć zwrot ten nie pada tam bezpośrednio, art. 90, gdzie wskazana jest procedura ratyfikacji aktów prawa pierwotnego
UE, oraz art. 91 ust. 1-3, gdzie wskazane jest miejsce norma prawa UE w porządku prawnym. Zgodnie z tym ostatnim
przepisem, prawo pochodne UE ma w Polsce prymat nad ustawami, ale nie nad Konstytucją.
68. Skargi bezpośrednie w postępowaniu przed TS i SPI (Sądem). Podmioty uprawnione.
Legitymację czynną w przypadku skarg bezpośrednich możemy podzielić na następujące grupy podmiotów:
a) podmioty uprzywilejowane: państwa członkowskie, Parlament Europejski, Rada, Komitet Europejski
b) podmioty półuprzywilejowane: Trybunał Obrachunkowy, EBC, Komitet Regionów (w zakresie
zmierzającym do zapewnienia ich prerogatyw)
c) osoby nieuprzywilejowane: osoby fizyczne lub osoby prawne (art. 253 ak. 4 – każda osoba ma prawo wnieść
skargę na akty, których jest adresatem, które dotyczą jej bezpośrednio lub indywidualnie)
69. Postępowanie w sprawie naruszenia prawa unijnego.
Sprawa taka może mieć miejsce, gdy państwu członkowskiemu zarzuca się naruszenie normy prawa UE.
Legitymacja czynna przysługuje państwu członkowskiemu (które musi zgłosić się do KE, aby ta formalnie wniosła
skargę, a dopiero po 3 miesiącach bezczynności KE, skargę wnosi państwo) i KE Legitymację bierną obarczone są
państwa członkowskiego. Postępowanie to cechuje się występowaniem fazy wstępnej, która składa się z dwóch etapów.
I.
pierwsze pismo ostrzegające wysłane do państwa członkowskiego przez KE; państwo ma podany
termin na odpowiedź;
II. uzasadniona opinia wysłana do państwa przez KE;
Po fazie wstępnej, jeżeli państwo nie zaprzestanie łamaniu prawa, wnoszony jest pozew, a postępowanie toczy
się przed TS. Wyrok ma charakter deklaratywny. Naruszenie prawa w tym przypadku polega na istnieniu w państwie
członkowskim przepisów prawa krajowego niezgodnych z prawem UE.
Istnieje możliwość wdrożenia postępowania dodatkowego, gdy państwo nie wykonuje wyroku. Kończy się ono
nałożeniem kary finansowej.
70. Postępowanie w sprawie unieważnienia aktu prawa unijnego.
Jest to skarga o uchylenie aktu prawa UE. Legitymację czynną można przypisać trzem grupom podmiotów:
a) podmioty uprzywilejowane – państwa członkowskie, PE, Rada, KE;
b) EBC, Komitet Regionów, TO (mogą wnieść skargę w celu ochrony własnych kompetencji);
c) osoby fizyczne i prawne (gdy skarżony akt prawny skierowany był do nich bezpośrednio, indywidualnie).
Legitymacja bierna przysługuje PE, Radzie, KE i EBC. Poza tym może być rozszerzona o każdy inny organ, który
podejmuje decyzje posiadające skutki dla innych podmiotów. Akt prawny może być uchylony na podstawie:
•
braku kompetencji (lub ich przekroczenia) organu, który go wydał,
•
stwierdzenia nieważności – naruszenie istotnego wymogu proceduralnego,
•
każde inne naruszenie traktatu,
•
nadużycie władzy – świadome działanie w celu naruszenia prawa.
W tym wypadku wyrok ma charakter konstytutywny. Przyjmuje się, że uchylony akt prawny nigdy nie został
uchwalony.
71. Postępowanie w sprawie o zaniechanie wydania aktu prawa unijnego.
Mowa tutaj o takiej sytuacji, kiedy organ unijny nie wydaje w terminie aktu prawnego mimo, że jest do
tego zobowiązany. Legitymacja czynna przysługuje instytucjom UE (podmioty uprzywilejowane) oraz osobom
fizycznym i prawnym, kiedy akt prawny, którego uchwalenia się domagają, powinien być skierowany do nich
bezpośrednio i indywidualnie. Legitymacja bierna przysługuje PE, Radzie, KE, EBC i innym organom podejmującym
decyzje mające skutki dla innych podmiotów. Wyrok ma charakter deklaratywny i musi być wykonany chociaż nie jest
przewidziana sankcja za jego niewykonanie.
72. Postępowanie przed TS i SPI (Sądem) w typie orzeczenia wstępnego (prejudycjalnego).
Orzeczenie prejudycjalne polega na wydaniu przez TS opinii dla innego sądu przed wydaniem przez ten drugi
wyroku. Sąd krajowy wnosi do TS, gdy tocząca się przed nim sprawa nie może być rozstrzygnięta przed zastosowaniem
normy prawa UE, a ta norma jest niejasna dla sądu krajowego. Orzeczenie prejudycjalne zawiera wiążącą wykładnię
prawa UE. Inne sądy w podobnych sprawach powinny wziąć pod uwagę dane orzeczenie prejudycjalne.
TSUE orzeka w trybie prejudycjalnym :
a) o wykładni Traktatów
b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organ lub jednostkę organizacyjną Unii
W postępowaniu w sprawie orzeczenia prejudycjalnego nie występuje powód ani pozwany. Jest to
13
postępowanie o charakterze międzysądowym. Należy zauważyć, że gdy sąd krajowy jest sądem ostatniej instancji dla
danej sprawy, istnieje obowiązek złożenia wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego. Natomiast, gdy nie jest
sądem ostatniej instancji, jest to fakultatywne.
73. Odpowiedzialność odszkodowawcza Unii i państw członkowskich – przesłanki odpowiedzialności.
Zagadnienie to należy powiązać ze skargą odszkodowawczą. UE wypłaca odszkodowanie w formie finansowej
podmiotowi, który poniósł szkodę wskutek niezgodnego z prawem działania UE lub jej funkcjonariuszy. Jest to
następstwo skargi na nieważność. Legitymacja czynna nie jest określona w traktacie, ale doktrynalnie przyjmuje się, że
przysługuje ona osobom fizycznym i prawnym. Legitymacja bierna przysługuje całej UE albo konkretnemu organowi.
Wyrok ma charakter konstytutywny ze względu na wypłacone odszkodowanie. Przesłanki odszkodowania:
•
stan faktyczny sprzeczny z prawem,
•
poniesienie szkody,
•
związek przyczynowy między poprzednimi przesłankami.
Wysokość szkody określana jest na podstawie poniesionej straty rzeczywistej lub braku potencjalnego zysku.
74. Regulacje prawne dotyczące II filaru: WPZiB – struktura decyzyjna i kompetencje.
Na początku trzeba po raz kolejny podkreślić, że postanowieniami TL zniesiony został system filarowy, ale
utrzymane zostały odrębności w odniesieniu do działań zewnętrznych UE oraz wspólnej polityki zagranicznej i
bezpieczeństwa (dawny II filar).regulacje dotyczące tych zagadnień znajdują się w Tytule V TUE.
Kompetencje UE w zakresie WPZiB obejmują wszelkie dziedziny polityki zagranicznej oraz ogół kwestii
dotyczących bezpieczeństwa UE, w tym stopniowego określania wspólnej polityki obronnej. Możemy wyróżnić kilka
szczególnych zasad i procedur, którym podlega WPZiB. Są to m.in.:
•
WPZiB jest określana i realizowana przez RE i Radę stanowiące, co do zasady, jednomyślnie,
•
w tej dziedzinie nie wydaje się aktów prawodawczych,
•
wykonywana jest przez wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz
państwa członkowskie, zgodnie z Traktatami,
•
wyłączona jest jurysdykcja TS UE z wyjątkiem właściwości kontrolowania przestrzegania art. 40 TUE i do
kontroli legalności niektórych decyzji przewidzianych w art. 275 akapit drugi TFUE.
W myśl art 25 TUE, UE prowadzi WPZiB poprzez określanie ogólnych wytycznych, umacnianie
systematycznej współpracy między państwami w prowadzeniu ich polityki i przyjmowania decyzji określających:
a) działania które powinny być prowadzone przez UE,
b) stanowiska, które powinny być podjęte przez UE,
c) zasady wykonania decyzji dotyczących powyższych kwestii.
Unijna polityka zagraniczna jest de facto realizowana przez wysokiego przedstawiciela do spraw
zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (obecnie Catherine Ashton), co zostało wprowadzone w TL. Wysoki
przedstawiciel stoi na czele Rady do Spraw Zagranicznych (jest jednym z wiceprzewodniczących KE) i zapewnia
wykonanie decyzji przyjmowanych przez RE i Radę. Do jego zadań należy także prowadzenie dialogu politycznego ze
stronami trzecimi i wyrażanie stanowiska UE w organizacjach międzynarodowych i na międzynarodowych
konferencjach. Mianowany jest przez RE większością kwalifikowaną, za zgodą przewodniczącego KE
Nie wolno zapomnieć, że integralną częścią WPZiB jest polityka bezpieczeństwa i obrony. UE zapewnia się
w Traktacie zdolność operacyjną opartą na środkach cywilnych i wojskowych. Może ona z nich korzystać w
przeprowadzanych poza UE misjach utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania międzynarodowego
bezpieczeństwa. Zadania te są wykonywane w oparciu o zdolności, jakie zapewniają państwa członkowskie.
75. Orzeczenie ETS w sprawie 26/62 Van Gend en Loos
Orzeczenie TS z 1963 roku dotyczące sprawy pomiędzy spółką a holenderską administracją celną. Stan
faktyczny przedstawiał się następująco: firma Van Gend & Loos importowała z RFN formaldehyd, a holenderskie
służby celne nałożyły na przewożony towar wyższą opłatę celną (zmieniły kategorię klasyfikacji). Spółka zapłaciła
wskazaną kwotę, ale doszła do wniosku, że takie zachowanie administracji jest sprzeczne z art. 12 Traktatu EWG
(obecnie art. 34. i 35. TFUE). Holenderski sąd zwrócił się do TS o wykładnię tego przepisu. Pytanie dotyczyło kwestii
bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego przez sądy krajowe i możliwości ochrony sądowej praw
indywidualnych powstałych z mocy tego prawa. Zgodnie z orzeczeniem państwa członkowskie nie powinny
wprowadzać nowych ceł ani równorzędnych opłat i nie powinny podwyższać ceł i opłat już istniejących.
Orzeczenie miało fundamentalne znaczenie dla ustanowienia zasady bezpośredniej skuteczności prawa
wspólnotowego. Rozszerzyło ono ochronę praw jednostek, które zyskały możliwość powołania się na normy prawa
wspólnotowego przed sądami krajowymi. Trybunał podkreślił także specyfikę porządku prawnego Wspólnoty,
wskazując na jego autonomiczny charakter. Wskazuje się także, że orzeczenie miało wpływ na kształtowanie zasady
bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego, która umożliwia oparcie rozstrzygnięcia sprawy przez sąd krajowy
w oparciu o przepis wspólnotowy.
14
76. Orzeczenie ETS w sprawie 6/64
Flamino Costa v. E.N.E.L.
Sprawa ta dotyczy powództwa jakie wytoczył włoski prawnik przeciwko państwu włoskiemu, które
znowelizowało przepisy dotyczące wytwarzania i dystrybucji energii elektrycznej czyniąc to, jak uważał Costa,
niezgodnie z prawem wspólnotowym. TS wprowadził zasadę, że prawo wywodzące się z Traktatu nie może być
podważone przez ustawy krajowe. Przekazanie zaś krajowych praw i zobowiązań do systemu prawnego Wspólnot
niesie za sobą trwałe ograniczenie suwerennych praw państw członkowskich, którego żaden późniejszy, jednostronny
akt prawny, rozbieżny z ujęciem prawa Wspólnot, nie może podważyć
77. Orzeczenie w sprawie 29/69
E. Staduer v. Ulm.
Sprawa ta dotyczy kupowania masła po obniżonej cenie (decyzja Komisji). Aby móc skorzystać z tej
promocji, trzeba było posiadać imiennie wypisany kupon. Pan Stauder był jednym ze szczęśliwców, ale sprzeciwiał się
ujawnianiu swojego nazwiska (kupony dostali tylko ludzie biedni). Stwierdził, że postanowienia Komisji są sprzeczne z
niemiecką ustawą zasadniczą. Sąd niemiecki wniósł o wydanie przez Trybunał Sprawiedliwości wyroku wstępnego w
kwestii zgodności warunku ustanowionego w decyzji Komisji z ogólnymi zasadami prawa wspólnotowego. Zgodnie z
orzeczeniem w tej sprawie przepis dotyczący uprawnień do zakupu masła na preferencyjnych warunkach musi być
rozumiany jako nie wymagający – choć i nie zakazujący – identyfikacji świadczeniobiorców. W świetle zmienionej
decyzji Komisji każde państwo członkowskie może zastosować jedną z wielu metod wskazywania szczęśliwców na
odpowiednich kuponach. Powyższy przepis, interpretowany we wskazany sposób, nie zawiera w swojej treści niczego,
co mogłoby naruszać prawa podstawowe stanowiące część zasad ogólnych prawa wspólnotowego, które podlegają
ochronie sprawowanej przez Trybunał Sprawiedliwości.
78. Orzeczenie w sprawie 8/74
Dassonville.
Zgodnie z tym orzeczeniem można mówić o ustanowieniu tzw. Formuły Dassonville, która zakazuje
podejmowania przez państwo kroków mogących służyć ilościowemu ograniczaniu importu. Sprawa dotyczy firmy
Dassonville, która sprowadzała od pośrednika szkocką whisky z Wielkiej Brytanii. Ze względu na fakt, iż firma
Dassonville nie dysponowała odpowiednimi certyfikatami świadczącymi o autentyczności alkoholu, sąd belgijski wydał
wyrok o łamaniu prawa przez firmę wobec niemożności potwierdzenia kraju źródłowego towaru. TS uniewinnił jednak
przedsiębiorców zgodnie z sugestiami obrony, iż wymóg posiadania podobnego certyfikatu stanowi ograniczenie
wolnego przepływu towarów pomiędzy państwami członkowskimi. Orzeczenie to stało się kanwą powstania jednej z
najbardziej podstawowych zasad handlowych, do której swą politykę gospodarczą dostosować muszą państwa
członkowskie struktur europejskich. Zgodnie z brzmieniem orzeczenia Trybunału niedozwolonym jest każde działanie
państwa członkowskiego mogące w sposób pośredni lub bezpośredni, rzeczywiście lub nawet tylko potencjalnie
ograniczać import w ujęciu ilościowym.
79. Orzeczenie ETS w sprawie C – 120/78
Cassis de Dijon.
Cassis to francuski likier z zawartością alkoholu na poziomie 16%. W Niemczech nie chciano zgodzić się na
wprowadzenie tego produktu na rynek jako „likieru”, gdyż prawo niemieckie przewiduje minimalną zawartość alkoholu
dla likierów na poziomie 25%. Sprawa trafiła do sądu, który zwrócił się do ETS z zapytaniem wstępnym. Orzeczenie
TS stwierdzało, że ogólną zasadą jest, że towar legalnie wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w jednym
państwie Unii Europejskiej powinien być dopuszczony na rynki pozostałych państw członkowskich.
15