WYKŁAD 1

22.02.2013r.

1

EKONOMIA

Prowadząca: dr Małgorzata Orechwo

Literatura:

1. Makro i mikroekonomia podstawowe problemy, S. Marcinak, PWN 2007, W-wa
2. Makroekonomia i Mikroekonomia, David Begg, PWE 2009, W-wa
3. Ekonomia, McKenzie

Ekonomia – nauka badająca w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje co, jak i dla kogo
wytwarzać.

Główne problemy (pytania) ekonomii:



jakie dobra wytwarzać



jak je wytwarzać



dla kogo je wytwarzać

Główne zadanie to rozwiązanie konfliktu sprzeczności między ograniczonymi możliwościami
gospodarki (wytwarzanie dóbr i usług) a nieograniczonymi potrzebami społeczeństwa.

Dwa podziały ekonomii:

I podział



ekonomia pozytywna – zajmuje się światem, jakim on jest, a nie takim, jakim powinien być –

bada rzeczywistą gospodarkę



ekonomia normatywna – zajmuje się sądami wartościującymi np. kierunków polityki, jakie

powinny być nasze dochody, ceny

II podział



analiza mikroekonomiczna – zajmuje się szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji

dotyczących poszczególnych towarów (bada pojedyncze rynki w gospodarce jako całości)



analiza makroekonomiczna – kładzie nacisk na wzajemne związki w gospodarce jako całości

(relacje rynków)

3 problemy makroekonomiczne:



inflacja



bezrobocie



wzrost gospodarczy

Plan wykładów (zagadnienia):

1. Problemy ekonomiczne (rys historyczny) – nacisk na bezrobocie i inflację



bezrobocie –



inflacja –



przyczyny inflacji:

2. Metody walki z inflacją, spór wokół krzywej Phillipsa
3. Rzadkość (ograniczoność) a możliwości produkcyjne

WYKŁAD 1

22.02.2013r.

2

4. Kategorie i prawa rynku, popytowe i podażowe elementy gospodarki
5. Zasady racjonalnego postępowania, decyzje konsumenta
6. Wybór producenta, organizacje gospodarcze
7. Metody pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwo



kapitał własny – oszczędności, udziały, akcje



kapitał obcy – kredyt bankowy, obligacje, leasing, factoring, bony komercyjne



factoring – pożyczenie pieniędzy pod zastaw nieopłaconej faktury

8. Pojęcie i rodzaje podatków i ich wpływ na funkcjonowanie gospodarki
9. Rynek finansowy i jego segmenty
10. Instrumenty finansowe
11. Giełda papierów wartościowych – mózg rynku kapitałowego
12. Integracja gospodarcza
13. Warunki i możliwości wprowadzenia euro

WYKŁAD 2

01.03.2013r.

3

TEMAT I: Problemy ekonomiczne.

Rys historyczny problemów ekonomicznych:

lata 30. XX wieku – główny problem w skali świata to bezrobocie i skutki następstwa Wielkiego
kryzysu

lata 40. – ekonomia wojenna zlikwidowała problem masowego bezrobocia ale jest nowy – jak
sprawnie przemieścić zasoby aby zaspokoić ludność (alokacja zasobów)

lata 50. – inflacja naczelnym problemem

lata 60. – wiele uwagi poświęcone przezwyciężeniu recesji (spowolniony wzrost gospodarczy)

lata 70. – centralne problemy to rosnąca inflacja, rosnące koszty energii (10-krotny wzrost cen ropy
w skali ostatnich 10 lat)

przełom lat 70/80. – szalejąca inflacja, olbrzymi wzrost bezrobocia

lata 80. – najważniejsze nadal bezrobocie i inflacja; zastanawianie się czy można oba problemy
rozwiązać jednocześnie, czy to korzystne i jaki jest dopuszczalny stopień tych wskaźników; innym
problemem tego okresu jest recesja (ponownie nastąpił spadek wydajności) – rozmyślanie nad
przyczyną tego zjawiska w różnych częściach świata

koniec lat 80. – zaczęto interesować się zakresem władzy ekonomicznej rządu – czy to dobrze, że ma
wpływ na gospodarkę czy nie

lata 90. – zadłużenie zewnętrzne i wewnętrzne (finanse państwa, rynek kapitałowy, operacje fiskalne)
symbolicznie data 1985 rok; ponadto zasoby energetyczne świata kurczą się, jak sobie z tym poradzić,
jakie alternatywne źródła wybrać; problemy ekonomiczne i eksplozja demograficzna;

2000-2010 – wzrost bezrobocia, kryzys finansowy, inflacja (wiele krajów te problemy obejmują),
niektóre kraje z recesją; doszli do wniosku, że inne problemy nie związane z ekonomią wpływają na
nią (gospodarkę)

DWA NAJISTOTNIEJSZE PROBLEMY

1. BEZROBOCIE – odsetek ludzi na bieżąco pozostających bez pracy; stopa bezrobocia

Mamy różne rodzaje bezrobocia:



płynne – nie przekracza 3-5% całej siły roboczej danego kraju, przyczyną
przekwalifikowywanie się pracowników, sezonowość pracy, dobrowolne niepracowanie,
szukanie lepszej pracy



strukturalne – dotkliwsze, trwalsze;



technologiczne – maszyny zastępują ludzi, postęp technologiczny – w okresach dobrej

koniunktury maleje, a tak to rośnie cały czas

Według raportu GUS:

Przyczyny bezrobocia:



okresowe osłabienie koniunktury – spadek wzrostu gospodarczego

WYKŁAD 2

01.03.2013r.

4



zmiany strukturalne w gospodarce



działalność związków zawodowych – nie dopuszczają do uzasadnionego spadku płac
spowodowanego spadkiem koniunktury



ustalenie płacy minimalnej – słabo wydajni pracownicy nie mają zatrudnienia



pomoc socjalna państwa – programy te psują społeczeństwo, dla którego zasiłki są
wystarczające aby żyć (utrzymywanie przez państwo)



trudności proceduralne w prowadzeniu własnego biznesu



bezrobocie technologiczne



zamożność społeczeństw – młodzi ludzie na utrzymaniu bogatych rodziców



rosnąca konkurencja międzynarodowa (Chiny, Indie – tania siła robocza)



koszty pracy zbyt wysokie (podatki, składki)

Możliwości przeciwdziałania:



aktywizacja bezrobotnych – aby nie utracić kapitału ludzkiego



ulgi podatkowe dla osób młodych szczególnie



popieranie rozwoju niekonwencjonalnych form zatrudnienia (kobiety i macierzyństwo)



uwzględnienie bezrobotnych w negocjacjach płacowych



zmniejszenie kosztów rotacji pracowników (pomoc państwa w dofinansowaniu szkoleń)



ograniczenie siły związków zawodowych przez przepisy praca



ograniczenie zasiłków



ułatwienie mobilności społeczeństwa (lepsza infrastruktura, dojazdy)



zmiany w systemie edukacji – lepsze przygotowanie OGÓLNE dla młodzieży(łatwiejsze

przekwalifikowanie)



popieranie przez państwo inwestycji



zachęcanie do przyjmowania do pracy osób bezrobotnych



większa elastyczność w kształtowaniu płacy minimalnej (np. możliwość czasowego obniżenia
w okresie słabszym)



popieranie przez państwo zakładania nowych przedsiębiorstw

W polityce przeciwdziałania z bezrobociem mamy 2 główne szkoły (teorie):

I.

szkoła rynku pracy
zakłada niską aktywność bezrobotnego i skupia się na funkcjach osłonowych oraz dawaniu
czasowego zajęcia (praca na rzecz gminy np.) w oparciu o fundusze publiczne; bezrobocie jest
tu definiowane jako resztka siły roboczej jaka została na rynku pracy bez zajęcia, a która
wymaga pomocy i tymczasowego zagospodarowania; taka polityka wg praktyki krajów
zachodnich UE prowadzi do reprodukcji zasiłkobiorców (więcej ich); do połowy lat 90. XX
wieku obowiązywała, dotkliwe i kosztowne dla tych krajów; bezrobocie wynosiło około 8%

II.

szkoła integralnego podejścia
wychodzi z założenia, że podstawowe znaczenie dla obniżenia bezrobocia ma ogólna,
całościowa polityka gospodarcza, w której głównym aspektem powinno być promowanie
zatrudnienia’ programy rynku pracy tylko mogą ją uzupełniać (np. zasiłki), trzeba
przeciwdziałać bezrobociu niż ich utrzymywać i zajmować się nimi; tak prowadzić politykę:
inwestycyjną, stóp procentowych i dochodową, aby bezrobocie nie rosło; szkoła stosowana
w USA (stopa bezrobocia 2 razy niższa niż w krajach zachodnich UE); dzięki temu
programowi wygrali z bezrobociem;

WYKŁAD 2

01.03.2013r.

5

Wskaźnik Artura Okuna pozwala zauważyć, jaka jest kondycja gospodarki; jest to suma
stopy bezrobocia i inflacji; im niższa suma tym lepsza gospodarka; w Polsce
14,2%+2,5%=16,7%

2. INFLACJA – stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych na towary i usługi

nabywane przez ludność; od czasu wprowadzenia pieniądza papierowego jest stały wzrost cen
(w różnych okresach różne nasilenie tego wzrostu)

Odpowiedzią na pytanie „Dlaczego mamy inflację” jest odpowiedź na pytanie „Dlaczego ceny rosną”.

Typy inflacji:



popytowa (nabywców, konsumentów) – my jesteśmy sprawcami; ludzie chcą kupić więcej
niż gospodarka jest im w stanie zaoferować przy wysokim stopniu wykorzystania zdolności
produkcyjnych – powoduje to gwałtowny wzrost cen; występuje w okresie wojen, w krajach
gospodarczo słabiej rozwiniętych; inflacja popytowa obejmuje najpierw artykuły
żywnościowe a potem przenosi się na inne dobra i usługi; wzrost płac wpływa na wzrost cen;



podażowa (kosztowa) – producenci są winni; wg teorii inflacji kosztowej za inflacyjny
wzrost cen odpowiadają:

 związki zawodowe, które wymuszają wzrost płac pracowniczych
 monopole – w pogoni za zyskami podnoszą ceny wytwarzanych dóbr i usług
 przyczyny o charakterze politycznym – niepokoje, częste zmiany rządu, niestabilność

polityczna

 wzrost cen surowców strategicznych na rynkach światowych (ROPA)
 spadek kursu wymiennego waluty krajowej – podwyższanie cen towarów

importowanych (wyższe ceny – wzrost inflacji)



strukturalna – pojawia się, gry producenci nie są w stanie szybko i sprawnie zmienić

struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarczej:

 zmiana popytu na produkt
 zmiana technologii jego wytwarzania
 zmiana konkurencji



inflacja ukryta (dotyczy gospodarki centralnie sterowanej) – trwała nadwyżka popytu nad

ograniczoną podażą dóbr i usług przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym
poziomie cen (ceny poniżej kosztów wytworzenia, olbrzymie dotacje z budżetu państwa);
olbrzymia nierównowaga – kolejki, spekulacja, brak motywacji do pracy, przekupstwo,
nadmierne zużycie energii i materiałów; prowadzi do gospodarki niedoboru! – konsekwencją
zniechęcenie producentów do zmian jakości, kosztów produkcji, niska efektywność
gospodarcza; spadek wzrostu gospodarczego;

PODSUMOWANIE

Bezrobocie a gospodarka

1. Bezrobocie rzędu około 5% jest korzystne dla gospodarki – mamy rynek pracy, możliwość

wymiany pracownika

2. Ludzie nie mają pracy – nie ma środków na zaspokojenie potrzeb
3. Spadek popytu konsumpcyjnego (sprzedaży dóbr i usług)

WYKŁAD 2

01.03.2013r.

6

Inflacja a gospodarka

1. Wzrost poziomu cen – zmniejszy się popyt (niższa sprzedaż)
2. Zmniejszenie produkcji dla producenta – mniejsza oferta rynkowa
3. Spadek siły nabywczej pieniądza
4. Przekłada się na zyski przedsiębiorstw (maleją); zniechęca ich do inwestycji (bo koszt

pozyskania kapitału jest za wysoki)

WYKŁAD 3

08.03.2013r.

7

TEMAT II: Metody walki z inflacją.

1. Neoklasyczna ekonomia – ona pierwsza dostrzega problem inflacji, twórcy tego kierunku

uważają inflację za zjawisko przejściowe

2. Teoria Keynsa – wyjaśnia pojęcie inflacji poprzez inflację popytową i podażową (czynniki),

wg tej teorii wzrost popytu globalnego w warunkach niewykorzystywanych zdolności
produkcyjnych nie prowadzi do wzrostu cen, lecz do wzrostu produkcji, a tym samym wzrostu
zatrudnienia. Niebezpieczeństwo inflacji pojawia się wtedy, kiedy wzrost popyt globalnego
odbywa się w warunkach występowania tzw. wąskich gardeł, które ograniczają dalszy wzrost
produkcji w granicach istniejących zdolności produkcyjnych.

3. Monetarystyczna teoria inflacji – nawiązuje do ilościowej teorii pieniądza, monetaryści

przyjmują założenia: w krótkim okresie czasu prędkość obiegu pieniądza jak również realny
poziom dochodu narodowego są stałe, natomiast pewien poziom cen rynkowych będzie się
zmieniał proporcjonalnie do wzrostu podaży pieniądza. Monetaryści traktują inflację jako
zjawisko czysto pieniężne. Walka z inflacją sprowadza się do umiejętności regulacji podaży
pieniądza w obiegu.

4. Współczesne teorie neokeynesowskie – zakładają, że wzrostowi realnego dochodu

narodowego towarzyszy więcej niż proporcjonalny wzrost cen, przy założeniu, że zdolności
produkcyjne nie są do końca wykorzystywane. Bardzo różne przyczyny inflacji, ich
różnorodność; najwięcej miejsca poświęcają metodom walki z inflacją. Można walczyć
z inflacją poprzez:
- politykę dochodową – hamowanie wzrostu płac pieniężnych
- politykę fiskalną – ograniczenie nadmiernego deficytu budżetowego (ograniczenie
wydatków, wzrost podatków)
- polityka monetarna – odpowiednia regulacja dopływu pieniądza do obiegu za pośrednictwem
polityki banku centralnego

Spór wokół krzywej Philipsa (zjawisko wymienności)

Teoria ekonomii nie zawsze dostarcza jednoznacznych wskazówek co do rozwiązania takich
problemów jak inflacja i bezrobocie.
Wysokie bezrobocie  spada popyt  spadek cen

Krzywa Philipsa.

WYKŁAD 3

08.03.2013r.

8

Wysokie bezrobocie depresyjnie wpływa na dochody ludności, pośrednio wpływa również na popyt,
a niższy popyt będzie oznaczał mniejszy nacisk na wzrost cen.
W makroekonomii można wybierać między wyższą stopą inflacji a niskim bezrobociem i odwrotnie.

Tak było do ‘68r.
Według monetarystów krzywa Philipsa nie ma zastosowania w rzeczywistej gospodarce.
Monetaryści odrzucają Keynesowską teorię bezrobocia przymusowego i opierają się na neoklasycznej
teorii bezrobocia dobrowolnego. Wprowadzają do ekonomii nowe kategorię bezrobocia naturalnego,
chęć podjęcia pracy, chęć zatrudnienia wcale nie musi się urzeczywistnić, nie pokrywa się z ich
realizacją.

Stopa bezrobocia naturalnego rzędu 4-5% nie zależy w żaden sposób od wysokości stopy inflacji.

Krzywa monetarystów ma kształt pionowy. Przy tej samej stopie bezrobocia naturalnego mogą
wystąpić różne stopy inflacji.

2 sytuacje:
- bezrobocie wzrasta powyżej 4-5%, a płace maleją, wzrasta rentowność produkcji, wzrasta
zatrudnienie
- bezrobocie spada poniżej stopy naturalnej, płace rosną, spada rentowność produkcji, spada
zatrudnienie, wzrost bezrobocia do poziomu stopy naturalnej

W taki sposób zdaniem monetarystów gospodarka sama dochodzi do stanu równowagi. Trwa spór, że
nie kto inny jak rząd odpowiada za dążenie do pełnego zatrudnienia, za wysoką produktywność, za
stabilność cen. Pozostali uważają, że rząd nie powinien robić nic, jak tylko stać na straży stabilnego
systemu monetarnego.

W 2006r. Edmund Phelps dostaje nagrodę Nobla; jako pierwszy monetarysta całkowicie nie odrzuca
krzywej Philipsa. Uważa, że może ona mieć zastosowanie w rzeczywistości, ale tylko w krótkim
okresie czasu. Na dłuższą metę spadek inflacji przyczynia się do wzrostu zatrudnienia.
Pokazuje recepty walki z bezrobociem:
- zwiększenie elastyczności rynku pracy
- subsydiowanie najniższych płac pobieranych przez tych o najniższych kwalifikacjach

Zeszłoroczny Nobel: jak działanie rządu (zasiłki) wpływają na poziom zatrudnienia. Pokazał, że
państwo w dużej mierze może przyczynić się do wzrostu bezrobocia.

WYKŁAD 4

15.03.2013r.

9

TEMAT III: Krzywe możliwości produkcyjnych.

Trzy wnioski z konfliktu między chęciami ludności (popytem) a możliwościami produkcyjnymi
i finansowymi (podażą) (więcej chcemy niż możemy dostać):

1. zawsze istnieje więcej niż jeden sposób wykorzystania zasobu, np. zasobem jest czas – albo

siedzimy na wykładzie albo spędzamy ten czas np. na spacerze

2. musimy wybierać między alternatywnymi sposobami wykorzystania zasobu
3. z każdym wyborem wiąże się pewien koszt

Koszt alternatywny to wartość najbardziej preferowanej, ale niewybranej alternatywy.

Tak długo, jak nasze zasoby są rzadkie (ograniczone) i możemy wybierać między nimi, wszystko co
robimy ma jakiś koszt.

KRZYWE MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH

Krzywa jest graficznym przedstawieniem różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone, gdy
wszystkie zasoby w pełni efektywnie wykorzystamy. Ta krzywa (krzywa możliwości produkcyjnych)
w literaturze tematu określana jest również krzywą transformacji produktu lub krzywą granicy
możliwości produkcyjnych. Może ona przybierać różne kształty:



prosta krzywa pokazuje, że ilość dobra, z której trzeba zrezygnować w zamian za konkretną
ilość drugiego dobra, pozostaje stała w miarę wzrostu produkcji

A

B



wypukła krzywa pokazuje, że gdy wzrasta produkcja danego dobra to trzeba zrezygnować
z coraz większej ilości drugiego dobra; musimy skierować zasoby mniej odpowiednie do
wybranej produkcji, gdzie nie są aż tak wydajne jak przy pierwotnej produkcji (masło i czołg)

A

B

Dowolny punkt na drugiej krzywej oznacza pełne wykorzystanie zasobów; poniżej krzywej pokazuje
niepełne wykorzystanie zasobów, a punkt powyżej krzywej jest poza możliwościami produkcyjnymi
gospodarki.

Zastosowanie krzywych:

1. wybór między dobrami inwestycyjnymi i konsumpcyjnymi

dobra inwestycyjne – służą w dłuższym okresie czasu: maszyny, urządzenia, dobra kapitałowe
dobra konsumpcyjne – służą do spożycia bezpośredniego

WYKŁAD 4

15.03.2013r.

10

Ekonomiczne konsekwencje wyboru dóbr inwestycyjnych kosztem konsumpcji:

a) dobra inwestycyjne uzyskujemy kosztem wartości dóbr konsumpcyjnych, z uzyskania

których rezygnujemy;

b) dobra inwestycyjne jako środki produkcji zwiększają majątek produkcyjny (np. jako

wyposażenie) tak długo, jak poziom inwestycji przewyższa wartość zużytych
nakładów (dobra inwestycyjnego); dobra te zwiększają przyszłe możliwości
produkcyjne; krzywa możliwości przesuwa się w prawo – takie przesuwanie się
krzywej jest przejawem wzrostu gospodarczego;

d.k.

d.i.

c) gdy krzywa możliwości przesuwa się w prawo to zdolność państwa do korzystania

z jednych i drugich dóbr wzrasta, więc rezygnując na początku z niewielkiej
konsumpcji w przyszłości mamy większą jej ilość; ta przyszła konsumpcja nie
wymaga zmniejszenia przyszłych inwestycji;

d) zwiększone zdolności inwestycyjne powiększają potencjał przyszłego wzrostu; za

każdym razem gry postawimy na inwestycję to krzywa przesuwa się w prawo;

e) im więcej kraj inwestuje na początku tym większe następuje przesunięcie tej krzywej

– bardziej zauważalne;

Ekonomiczne konsekwencje wyboru konsumpcji kosztem dóbr inwestycyjnych:

a) wybieramy je kosztem dóbr inwestycyjnych;
b) krzywa przesuwa się w kierunku środka układu współrzędnych (w lewo);

długookresowy wzrost gospodarczy danego kraju w bardzo dużej mierze zależy od
zdolności do rezygnacji z bieżącej konsumpcji w celu inwestowania – przyszłość
zależy od obecnych wyborów;

d.k.

d.i.

Położenie tej krzywej zależy również od projektów inwestycyjnych, które są realizowane. Wiele teorii
pokazuje, ze kraj, który tylko powiela dotychczasowe rozwiązania, zamiast je zmieniać i ulepszać,
osiąga zdecydowanie gorsze efekty niż kraj, który inwestuje dużo w badania i innowacje.

2. wybór między dobrami publicznymi i prywatnymi

dobra prywatne – służą tylko dla „właściciela”
dobra publiczne – służą dla większej liczby osób, np. ochrona środowiska, opieka socjalna;

wybór ochrony środowiska – krzywa wędruje w prawo;
ochrona (sklepowa) – krzywa w prawo (bezpieczniej, mam większe zyski – bez kradzieży)

WYKŁAD 4

15.03.2013r.

11

Wnioski:

Potwierdza się, że dostarczone przez rząd dobra najczęściej powodują przesunięcie się krzywych
w LEWO, pozwalają ludziom na bycie poza miejscem pracy – programy socjalne. Bardzo często
dobra od rządu zmniejszają skłonność ludzi do oszczędzania, wywołują wzrost konsumpcji kosztem
inwestycji. Ponadto dobra rządu są mniej efektywne – zasoby wykorzystywane połowicznie lub wcale.

Nie ma możliwości uniknięcia wyboru. Musimy wybierać między konsumpcją i inwestycją, znaną
i nową technologią. Te dokonywane wybory mają dużą konsekwencję w przyszłości.

Jak lepiej wykorzystywać dobra (zasoby)? Metody bardziej efektywnego wykorzystania
zasobów w warunkach ich rzadkości:

1. substytucja zasobów: nawozy naturalne na sztuczne, energia konwencjonalna na alternatywną;
2. korzyści skali: obniżka kosztu jednostkowego (wywołana zwiększeniem ilości produkcji przy

większym zużyciu wszystkich zasobów; przeciwna jest dyzekonomia skali – wzrost kosztu
jednostkowego przez zwiększenie produkcji);

3. pieniądz: usprawnia handel, skraca czas wyszukiwania partnerów handlowych;
4. handel: koszty wytwarzania, pozwala na gromadzenie (kapitalizowanie) korzyści dzięki

uzyskaniu oszczędności na kosztach produkcji – przewaga względna (komparatywna)



teoria kosztów bezwzględnych (absolutnych) – dany kraj, który wytwarza dobro taniej
niż jego partner, zajmuje się specjalizacją w tej dziedzinie, a drugi importuje;



teoria kosztów względnych – uznano, że nie może jeden kraj wszystkiego
eksportować a drugi importować; wprowadza się stopy transformacji w kraju między
produktami; widząc że kraj A produkuje taniej, pierwszeństwo wyboru ma kraj B,
który specjalizuje się w produkcji X, kraj A zatem importuje ten produkt, a sam
specjalizuje się w produkcji Y;

5. recycling;
6. nowe technologie;
7. dywersyfikacja produkcji.

WYKŁAD 5

22.03.2013r.

12

TEMAT IV: Kategorie i prawa rynku. Popytowe i podażowe elementy gospodarki.

Rynek to:



obszar, gdzie wymieniane są dobra i usługi



instytucja



urządzenie bądź układ, przez które kupujący i sprzedający na siebie oddziałują



ogół stosunków między sprzedającymi i kupującymi



grupa jednostek



miejsce, gdzie dochodzi do transakcji

Wiele rodzajów rynku:

a) rynek wolnej konkurencji
b) rynek monopolistyczny
c) konkurencja monopolistyczna

Rynek wolnej konkurencji:

o

wielość podmiotów po stronie popytu i podaży

o

cena jest typową ceną równowagi rynkowej

o

nie ma barier wejścia na rynek przez nowe firmy

o przestawialność aparatu wytwórczego
o

każdy z uczestników rynku ma o nim informację – przejrzystość rynku

Rynek monopolistyczny:

o

wielość podmiotów po stronie popytu

o

po stronie podaży jeden producent – monopolista

o

cena kształtowana przez monopolistę

o

istnieją bariery wejścia na rynek nowych firm: administracyjno-prawne, kapitałowe;

o rynek nie jest przejrzysty

RYNKI POŚREDNIE

Konkurencja monopolistyczna:

o

wielość podmiotów po stronie popytu i podaży

o

producenci robią wszystko by zróżnicować swoje produkty, np. poprzez znak firmy,
opakowanie

o

bariery wejścia na rynek nie istnieją (jedynie kapitałowa)

o

cenę wyznacza producent, ale nie może być zbyt wysoka w stosunku do konkurencji

o

rynek jest w miarę przejrzysty

Oligopol:

o

wielość podmiotów po stronie popytu, po stronie podaży kilku producentów

o producenci ustalają ceny w oparciu o obserwacje innych producentów
o

bariery technologiczne i kapitałowe

o

rynek w miarę przejrzysty

WYKŁAD 5

22.03.2013r.

13

3 najważniejsze kategorie określające rynek:



POPYT



PODAŻ



CENA

POPYT to zapotrzebowanie na produkt (dobro/usługę), ilość dobra jaką konsumenci zamierzają nabyć
w danym czasie przy danym poziomie ceny.

popyt potencjalny (wymarzony)

popyt efektywny

osoba, która wyraża chęć zakupu dobra/usługi

zapotrzebowanie zgłaszane w danej chwili,

nie musi posiadać wystarczających środków na

ale nabywca ma dostateczną ilość środków, aby

dokonanie zakupu

nabyć ten produkt

Popyt jednostkowy – reprezentowany przez jednostkę.

Determinanty popytu:



cena



dochody konsumentów



trendy, gusty



ceny innych dóbr pozostających w związku substytucyjnym lub komplementarnym z danym
dobrem



jakość



oczekiwania dotyczące przyszłych cen i dochodów



reklamy, marketing

Główne prawo popytu – wzrost ceny powoduje spadek popytu. Wyjątkiem jest paradoks Giffena
(zastąpić mięso ziemniakami) – wzrost popytu na dane dobro przy wzroście ceny spowoduje
przesunięcie się krzywej w prawo.

Paradoks Giffena.

PODAŻ stanowią producenci i sprzedawcy, ale podaż nie jest równa produkcji, ponieważ część dóbr
może być składowana, eksportowana; podaż to oferta rynku, ilość dobra jaką producenci chcą
sprzedać w danym czasie po danej cenie.

WYKŁAD 5

22.03.2013r.

14

Determinanty podaży:



cena danego dobra (wyższa cena przy założeniu, że koszty wytwarzania na tym samym
poziomie zachęca producentów do większej produkcji – większej podaży, zyski rosną; niska
cena zmniejsza produkcję – spadek opłacalności produkcji)



ceny czynników produkcji (określają poziom kosztów wytworzenia, a te wpływają na
wielkość uzyskiwanych dochodów; wyższe ceny – większy koszt wytwarzania, obniżka
zysku, zmniejszona ilość dobra dostarczanego na rynek; obniżka cen czynników produkcji
powoduje wzrost produkcji, stymuluje ją, tworzy większą podaż)



stosowane technologie – lepsze, nowoczesne powoduję niższe koszty wytwarzania, większa

produkcja nawet po niższej cenie, a tym samym dostarczenie większej ilości dóbr na rynek



oczekiwania producentów dotyczące przyszłych cen danego dobra i czynników produkcji
(te oczekiwania mogą wywierać wpływ na dzisiejsze decyzje produkcyjne)

Przecięcie krzywych popytu i podaży to punkt równowagi rynkowej – obrazuje najbardziej
efektywny rynek. Gdy podaż jest wyższa niż popyt – obniżyć cenę; gdy podaż niższa niż popyt trzeba
zwiększyć cenę lub produkcję i podaż aby było opłacalne.

CENA to ilość pieniędzy, jaka jest potrzebna aby nabywca nabył dane dobro/usługę. Podmioty
gospodarcze stosują różne sposoby kształtowania cen, najczęściej jest to formuła kosztowa – cena
pokrywa koszty i zapewnia zysk; istnieje też formuła popytowa – cena dostosowana do wielkości
popytu; innym sposobem jest ustalanie cen wg cen towarów konkurencyjnych.

Determinanty ceny:



koszty produkcji/wytworzenia



ceny wprowadzane przez konkurencję na te same towary/usługi



gotowość konsumentów do akceptacji ceny

Mechanizm kształtowania ceny mówi że cena jest odzwierciedleniem procesów rynkowych.

Funkcje ceny:

1. informacyjna – informuje nabywcę o ile zmniejszą się jego dochody jak dokona zakupu,

a producenta informuje o ile zwiększą się jego dochody jak dokona sprzedaży dobra; na
podstawie znajomości cen producenci mogą kształtować najkorzystniejsze dla siebie struktury

P

1

P

0

P

2

Krzywa podaży

Krzywa popytu

ilość

cena

WYKŁAD 5

22.03.2013r.

15

produkcji. Rosnąca cena sygnałem do ograniczenia zakupów lub znalezienia substytutu,
zmniejszająca się cena zachęca do większych zakupów

2. redystrybucyjna – polega na tym, że cena ma w sobie podatek (np. cło, akcyzę), za

pośrednictwem ceny następuje więc przesunięcie dochodów od jednego organu do drugiego
w zależności od struktury i poziomu cen; następuje przesunięcie dochodów konsumentów za
pośrednictwem producenta do budżetu państwa, niekiedy proces odwrotny – przepływ
z budżetu państwa do konsumentów (w przypadku dotacji ze strony państwa)

3. motywacyjna/pobudzająca/bodźcowa – nie spocząć na laurach produkcji, ale ma pobudzać

do innowacji, ulepszania oferty, do jeszcze większej produkcji

Rodzaje cen:



rynkowa



kartelowa (administracyjna) – ustalanie przez firmę, która ma wyłączność produkcji lub

sprzedaży danego dobra/usługi lub przez kilku producentów tych samych wyrobów; ustalana
bezpośrednio jako cena katalogowa



dumpingowe – sprzedaż towarów/usług na rynkach zagranicznych po cenach niższych niż

krajowe koszty wytworzenia



urzędowe – ustalane przez państwo, cenami są objęte np. usługi komunalne, ingerencja polega
również na kontroli cen:

o ceny maksymalne – brak towarów/usług, jest ich mało w sprzedaży, aby chronić

konsumentów

o ceny minimalne – podwyższenie cen, dane dobro nie może być sprzedawane poniżej

tej ceny



orientacyjne – rozproszona produkcja (rzemiosło), ceny są te po to, aby pozwolić tym

rzemieślnikom dowiedzieć się o cenach na ich wyroby – ograniczenie konkurencji

Współczynniki elastyczności popytu

1. Cenowa elastyczność popytu – reakcja popytu na zmianę ceny, w przypadku różnych dóbr

zmiana ceny powoduje w różnym stopniu zmianę popytu; jest to stosunek procentowej zmiany
popytu do procentowej zmiany ceny, może przybierać wartość:

o E=1 – popyt proporcjonalny, zmiana ceny wywoła równe co do wielkości zmiany popytu
o E>1 – popyt jest bardzo elastyczny, rośnie szybciej niż spadają ceny
o E<1 – popyt mało elastyczny, spadek ceny spowoduje mniej niż proporcjonalny wzrost

popytu

o E=0 – popyt sztywny – zmiana cen nie wywołuje zmian w popycie (dobra bez substytutów)
o

E=∞ - popyt doskonale elastyczny, konsumenci są wrażliwi na minimalną zmianę ceny;

Popyt elastyczny – gdy całkowite wydatki konsumenta zwiększają się gdy cena spada lub odwrotnie

Popyt nieelastyczny – gdy te wydatki konsumenta zwiększają się gdy cena rośnie, lub zmniejszają się
gdy cena spada.

Dwie równoległe krzywe popytu nie mają tej samej elastyczności popytu!

WYKŁAD 6

05.04.2013r.

16

2. Dochodowa elastyczność popytu – reakcja popytu na zmiany realnego dochodu ludności; ta

elastyczność popytu jest różna dla różnych towarów; jest ona procentową zmianą popytu do
procentowej zmiany dochodów realnych ludności.

dobra niższe i zmiana dochodu – im wyższy dochód tym mniej tych dóbr, im niższy tym więcej (bo
jak zarabiamy więcej to chcemy „lepsze”)

dobra spożywcze – współczynnik 0,1 – zmiany dochodu nie wpływają, popyt małoelastyczny

W niektórych przypadkach ten współczynnik jest ujemny, np. przy wzroście zarobków spada popyt na
dobra niższe – tańsze ubrania dla przykładu.

Benzyna – dobro wyższe, podobnie posiłki w restauracjach – współczynnik ponad 1 – popyt wysoce
elastyczny

3. Elastyczność mieszana – badanie substytutów; reakcja popytu na dane dobro przy zmianie

ceny drugiego dobra (np. masło a margaryna) – z tego wynika stopień zastępowalności, im
wyższy tym lepszym substytutem jest dobro A, im niższy to odwrotnie.

Korzyści ze znajomości współczynników czerpią:



rząd – dla ustalenia podatków optymalnych



firmy

o

ustalenie optymalnych cen na dobra/usługi

o

podjęcie lub powstrzymanie się od decyzji inwestycyjnych

o regulacja popytu na dane dobra
o

przewidzieć zyski i straty związane ze zmianą ceny

o

wpływ na wielkość/strukturę produkcji

Determinanty elastyczności popytu:



zmiana cen



substytuty (ich liczba, jakość, różnorodność, dostępność, podobieństwo)



liczba konkurentów produkująca dane dobro



czas na reakcję zmiany ceny dobra

W krótkim czasie popyt na dane dobro będzie nieelastyczny, w długim natomiast jest elastyczny
(przykładem 10-krotny wzrost cen ropy naftowej w latach 70’ XX wieku).

WYKŁAD 6

05.04.2013r.

17

TEMAT V: Zasady racjonalnego zachowania. Decyzje konsumenta.

Koncepcja o racjonalnym postępowaniu

Racjonalne postępowanie ma umożliwić jednostce maksymalizację satysfakcji/szczęścia/zadowolenia,
jakie dana jednostka może zyskać poprzez spożycie dobra/usługi lub udziału w działalności jakiegoś
rodzaju.

3 założenia koncepcji:



jednostka ma preferencje i potrafi określić swoje potrzeby/chęci



jednostka jest w stanie uporządkować swoje chęci od najważniejszych do najmniej ważnych



każda jednostka będzie dokonywać takich wyborów, które pozwolą jej na maksymalizację
satysfakcji, więcej korzyści dadzą niż poniesione koszty (odrzucone chęci)

Wnioski z założeń:



mamy alternatywę wyboru



dokonując wyboru odrzucamy je (koszty-alternatywy)



jednostka, która dąży do maksymalizacji dobrobytu będzie podejmować takie działania, aby
przyniosły więcej korzyści niż kosztów

Dwie kategorie wiążące się z koncepcją to wybór i koszt.

Co ogranicza wybór? Zdolności fizyczne, psychiczne, środowisko, rodzina…

WYBÓR

Krzywa możliwości produkcyjnych dwóch opcji. Optymalnym rozwiązaniem jest punkt na krzywej –
kombinacja dwóch z opcji. Dostępne opcje są zilustrowane prostą E

1

G

2

– to krzywa możliwości,

dostępne opcje poniżej prostej są w naszych możliwościach, a te powyżej są nieosiągalne. Punkty
poniżej

krzywej

nie

wykorzystują

w

pełni

naszych

możliwości.

Nasze zmiany wpłyną na możliwości, np. zmiana tempa nauki na jednostkę czasu. Nowy zestaw
możliwości ogranicza nowa krzywa (zmiana opcji).

KOSZT

Drugą kategorią jest koszt. Dla firmy na dwóch kanałach jednocześnie – wybór audycji A kosztem
rezygnacji z B. Kosztem nie jest pieniądz, on jest miarą. Zawsze ponosimy koszt w związku
z dokonywanym wyborem.

opcja 1

opcja 2

E

1

G

2

WYKŁAD 6

05.04.2013r.

18

Koszt pieniężny – pieniężna miara nieuzyskanych w momencie wyboru korzyści z najbardziej
preferowanej, ale niewybranej alternatywy.

Maksymalizacja kosztów korzyści – analiza ich jest starannym rozważeniem wszystkich kosztów
i korzyści wiążących się z danym kierunkiem postępowania.

Oddziaływanie czynników czasu i ryzyka na koszty i korzyści.

Irracjonalne – brak wiedzy, emocje, brak chęci, desperacja; postępowanie irracjonalne – przynosi
więcej kosztów niż korzyści.

Decyzje konsumentów

Przewidywalne zmiany racjonalnych zachowań – możemy je przewidzieć, np. obniżka cen i więcej
ludzi w centrum handlowym. Istnieją jednak granice wyboru – granice naszego przewidywania.

Wartość, jaką człowiek przywiązuje do danego dobra, zależy od ilości jednostek spożytych tego
dobra/usługi. Wartość drugiego, tego samego dobra, związana z faktem, że jedno dobro już zużyliśmy.
Ta użyteczność to dodatkowa satysfakcja uzyskana z każdej kolejnej jednostki tego dobra, określa
różnorodność i ilość dóbr i usług, które spożywamy. Gdy mamy dwa dobra, to tak dysponujemy
dochodem, aby użyteczność końcowa ostatnich jednostek każdego z dóbr była równa (aby i jedna
i druga kanapka mnie cieszyła). Zjawisko, gdy użyteczność końcowa dóbr, które nabywamy są równe
nazywamy równowagą konsumentów.

Równowaga konsumenta to stan pewnej stabilności zwyczajów nabywczych konsumenta, przy
których dana jednostka maksymalizuje swoją satysfakcję. Zakupy mogą być modyfikowane aż do
momentu osiągnięcia równowagi. Im więcej kupujemy to użyteczność maleje – prawo malejącej
użyteczności końcowej/krańcowej. W miarę jak spożycie jakiegoś dobra rośne, jego użyteczność
krańcowa się zmniejsza.

Zakładamy, że mamy do wydania 3 zł. Coca Cola kosztuje 50 gr., kanapka 1zł. Możemy więc kupić
2 kanapki i dwa napoje. Następnego dnia cena kanapki i napoju wynosi 75 gr. – odruchowo
zmniejszamy konsumpcję tego dobra, którego cena wzrosła (napój, kupujemy więcej kanapek).

WYKŁAD 7

12.04.2013r.

19

TEMAT VI: Wybór producenta. Organizacje gospodarcze.

Przedsiębiorstwo to organizacja wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność
przynosząca zyski. Każde z nich wyznacza swoje cele, zadania i środki na realizację.

Odrębność ekonomiczna oznacza dysponowanie przez jego właścicieli zasobem majątkowym.
Osobowość prawna oznacza zdolność przedsiębiorstwa do zawierania umów, pozyskiwania kapitału,
występowania w roli podmiotu w handlu wewnętrznym i zagranicznym.

W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwo może być podmiotem kupna-sprzedaży, a więc jest
towarem, który posiada cenę uzależnioną od wielu elementów, m. in.:



zasobu majątkowego przedsiębiorstwa



zdolności do przynoszenia zysków

Zbiór przedsiębiorstw jest podstawową częścią systemu gospodarczego państwa i systemu
międzynarodowego. Przedsiębiorstwo może sobie stawiać za cel nie tylko funkcję zysków, ale także
aktywną rolę w rozwoju regionu, pracowników.

Przedsiębiorstwo może być skuteczne lub nieskuteczne, efektywne lub nieefektywne.
Efektywność to stosunek uzyskanych efektów do wydatkowanych czynników produkcji.
Skuteczność to stopień realizacji postawionego celu.

Na rynku jest duża rozmaitość form rodzajów przedsiębiorstw.

Kryteria podziału przedsiębiorstw:

1. Podział przedsiębiorstw ze względu na formę własności:



państwowa – np. strategiczne branże, w przypadku braku kapitału prywaciarzy, duże ryzyko
przedsięwzięcia – potem prywatyzują



prywatna



spółdzielcza



komunalna – potrzebne w codziennym życiu, rola lokalna

2. Kryterium pozycji rynkowej wyróżnia formy (ten podział ma znaczenie z punktu

widzenia kształtowania kosztów i cen, wyznacza optimum produkcji):



doskonale konkurencyjna



ograniczonej konkurencji



monopole



oligopole – kilka monopolistycznych firm

3. Kryterium wielkości (każde z nich ma wady i zalety – pomijamy tutaj kwestie

niejednoznacznych granic):



małe



średnie



wielkie – stanowią 1% przedsiębiorstw w UE, małe i średnie 99%.

WYKŁAD 7

12.04.2013r.

20

ZALETY

WADY

WIELKIE



korzyści skali



zaplecze badawczo-rozwojowe (stać

ich na nie)



mniejsze wahania przy zmianach

popytu



mają inne możliwości
kapitałowe(wielkość i rodzaj, np.
mogą emitować akcje)



zatracenie poczucia indywidualności



trudności w zakresie organizacji
produkcji i czasami sprzedaży



problem z integracją załóg
pracowniczych

MAŁE I
ŚREDNIE



dostarczają różne wyroby
zaspokajające różne potrzeby
konsumentów



przyspieszają postęp gospodarczy



bardziej elastyczne (szybsza reakcja

na zmiany)



szybciej opracowują i wdrażają
innowacje



małe możliwości kapitałowe,
utrudnione i ograniczone

4. Kryterium rodzaju działalności:



produkcyjne



świadczące usługi (usługowe)

DYGRESJA – Dlaczego Polacy nie są innowacyjni? BOJĄ SIĘ RYZYKA, a także uregulowania
prawne (długie procedury, niejasne).

Formy organizacji przedsiębiorstw – przedsiębiorstwo musi określić się prawnie, a to ma wpływ na
zakres naszej odpowiedzialności osobistej i wpływ na podatek dochodowy.

3 podstawowe formy:

1. przedsiębiorstwo własności indywidualnej
2. spółka
3. korporacja

1. Przedsiębiorstwo własności indywidualnej



każdy może zgłosić rozpoczęcie działalności



właściciel nie martwi się o akceptację ze strony inwestorów



kontroluje działalność, prowadzenie biznesu, sam rozdziela zyski



w granicach prawa może robić co zechce, wszystkie zyski realizowane z biznesu są

traktowane przez władze skarbowe jako dochód podlegający opodatkowaniu



rozmiar, forma i skala operacji nie mogą rosnąć bardziej niż pozwalają na to źródła finansowe
właściciela (oszczędności i pożyczki)



właściciel nie może korzystać z rady innych, bo ich nie ma



właściciel przejmuje zyski, ale za niepowodzenia ponosi ryzyko – to jego obciążają straty



działalność przedsiębiorstw wygasa z chwilą śmierci właściciela



właściciel ponosi pełną 100% odpowiedzialność za długi przedsiębiorstwa



jak nie może wywiązać się z zobowiązań, zostają sprzedane aktywa firmy, a jak ich nie starcza
to brany jest majątek własny właściciela

WYKŁAD 7

12.04.2013r.

21

2. Spółka – zrzeszenie osób lub kapitałów w celu prowadzenia działalności gospodarczej



osobowe – odpowiedzialność przypisywana konkretnej osobie



kapitałowe – odpowiedzialność przypisywana do kapitału

o

z ograniczoną odpowiedzialnością

o akcyjna

SPÓŁKI OSOBOWE

I.

cywilna – na podstawie umowy cywilnej między członkami (może być ustna, tzw.
dżentelmeńska), regulowana przez przepisy Kodeksu Cywilnego; spółka ta nie ma osobowości
prawnej – nie jest podmiotem prawa, są nim wspólnicy, którzy wnoszą wkłady kapitałowe lub
majątek, które stają się majątkiem spółki; za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają
solidarnie, ten, który występuje z niej zabiera swój wniesiony majątek; od 2001 roku taka
spółka jeżeli w ciągu kolejnych 2 lat ma przychód powyżej 800 000 euro musi być rozwiązana
lub przekształcona na inny rodzaj (najczęściej jawną lub z o.o.)

II.

jawna – podlega kodeksowi handlowemu, umowa koniecznie pisemna, brak osobowości
prawnej, musi być wpisana do rejestru handlowego tak jak inne oprócz cywilnej; narażony
tutaj jest majątek własny wspólników

III.

partnerska – regulowana prawem handlowym, partnerzy tworzą ją, czyli osoby wykonujące
wolne zawody (art. 88 Kodeksu Spółek Handlowych); niższe koszty działalności
i kompleksowa obsługa, odpowiedzialność wspólna, ale partner nie odpowiada za błędy
merytoryczne pozostałych partnerów; zapisana w rejestrze sądowym

IV.

komandytowa – Kodeks Spółek Handlowych reguluje, wpisana do rejestru handlowego
i sądowego; odpowiedzialność solidarna, ale za zobowiązania spółki wobec wierzycieli
odpowiada co najmniej jeden wspólnik – komplementariusz, a odpowiedzialność co najmniej
jednego wspólnika jest ograniczona – komandytariusz (jego majątek osobisty też bezpieczny)

V.

komandytowo-akcyjna – za zobowiązania odpowiada jeden wspólnik bez ograniczeń –
komplementariusz, a co najmniej jeden jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania
spółki; minimalny kapitał zakładowy – 5000 zł; zapisana w rejestrze handlowym i sądowym;

SPÓŁKI KAPITAŁOWE – teoretycznie stanowią jedno z najważniejszych osiągnięć handlu,
odpowiedzialność do wysokości wniesionego kapitału, majątek własny bezpieczny

I.

ma osobowość prawną – może być reprezentowana w sądzie

II.

zarządzanie w niej może być oddzielone od własności kapitału

III.

funkcjonuje bez względu na to, kto jest właścicielem i kto inny nią zarządza

IV.

właściciele mogą być anonimowi, może być ich wielu, żaden nie musi sprawować kontroli
nad spółką

V.

właściciele udziału w spółce nie ryzykują całym swoim majątkiem – tracą tylko udziały
w przypadku bankructwa spółki – dzięki temu łatwiej pozyskać kapitał niż w osobowych

W Polsce dwa typy:

z ograniczoną odpowiedzialnością

akcyjna

za zobowiązania i straty spółki wspólnicy
odpowiadają do wysokości wniesionego kapitału

większe przedsiębiorstwa mają charakter spółek
akcyjnych publicznych – notowane na GPW
(ujawniają swój stan finansów)

kapitał zakładowy minimum 5 000 zł

kapitał zakładowy minimum 50 000 zł

kapitał dzieli się na udziały o charakterze
imiennym

kapitał podzielony na akcje o równej wartości
nominalnej, nie są imienne

możliwe utworzenie gdy udziałowcem jedna
osoba

WYKŁAD 7

12.04.2013r.

22

Spółki akcyjne notowane na GPW (Giełda Papierów Wartościowych) ujawniają swoje finanse, ich
działalność regulują dodatkowo przepisy o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Akcje
mogą być kupowane i sprzedawane również na rynku zamkniętym, akcjonariusz zawiera z osobą
trzecią umowę sprzedaży akcji. Skład właścicielski nieustannie się zmienia, zatem posiadacze ponad
5% akcji muszą się uwidaczniać na giełdzie (ujawniać).

3. Korporacje

Korporacja to duża spółka akcyjna, której kapitał wart kilkaset mln (duży kapitał); zarządza nią
zarząd, kontrolowany przez radę nadzorczą, wybieraną przez walne zgromadzenia akcjonariuszy.
Liczba głosów uzależniona od posiadanych akcji (15% pakiet kontrolny, 51% rzadko się zdarza –
większościowy); największe pakiety akcji mają inwestorzy instytucjonalni (fundusze inwestycyjne,
banki); rola managera – on zarządza firmą, dobrze opłacany, może otrzymywać opcje (np. wymienne
na akcje); wiele korporacji ma postać holdingu, który składa się ze spółki matki, która kontroluje
spółki córki, a te wnuczki itd.

Kapitalizacja – wartość akcji spółki wg ich cechy rynkowej - jej wielkość świadczy o wielkości
firmy.

Koszt wejścia na rynek obejmuje:



rejestrację (0zł w Polsce od niedawna)



rekrutację załogi



budowę siedziby, fabryki



reklamę (największy koszt)



koszt pozyskania kapitału (kredyt) (też ważny)

Im niższy koszt wejścia na rynek tym lepsze warunki dla prowadzenia biznesu. Ważnym elementem
kosztów również czas potrzebny na uruchomienie biznesu. W wielu słabo rozwiniętych krajach jest
problemem wysoki koszt wejścia na rynek przez procedury.

Różne sposoby ułatwiające firmom wejście na rynek:



franczyza – firma za opłatą staje się częścią znanej sieci



przejęcie już działającej firmy – ma licencję, jest znana odbiorcom

WYKŁAD 8

19.04.2013r.

23

TEMAT VII: Metody pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwo.

Kapitał może być:
- własny
- obcy

Najważniejsze źródła pozyskiwania kapitału:



udziałowy



akcyjny



obligacje



kredyt bankowy



itd.

Bez względu na źródła finansowania każdy kapitał ma swój koszt.
W przypadku kapitału własnego (udziałowego, akcyjnego), kosztem kapitału jest oczekiwany przez
inwestora zysk. Natomiast w przypadku kapitału obcego (dłużnego) kosztem tym są odsetki, jakie
przedsiębiorstwo musi zapłacić bankowi za kredyt.

Koszt kapitału jest średnią ważoną kosztów kapitału ze wszystkich źródeł finansowania, z których
uzyskuje się ten kapitał dla tego przedsięwzięcia. W literaturze tematu można zobaczyć

(…)



Teoria Modigllianiego-Millera – twórcy tej teorii pokazują, że struktura finansowania nie ma

znaczenia; występuje tu stała, oczekiwana stopa zwrotu, uzależniona jedynie od samych
aktywów, czyli od majątku produkcyjnego przedsiębiorstwa. Koszt kapitału jest stały.



Teoria tradycyjna – dowodzi, że istnieje optymalny poziom finansowania dający minimalny

koszt pozyskania kapitału; twórcy tej teorii pokazują, że wraz ze zmianą ryzyka następuje
zmiana oczekiwanej stopy zwrotu; im wyższe ryzyko tym wyższy koszt pozyskania kapitału.

Metody pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwo:

1. Emisja akcji
2. Kredyt bankowy
3. Emisja papierów wartościowych, bony komercyjne
4. Emisja obligacji

1. Emisja akcji.

Akcja – jest to pakiet praw własności, który uprawnia inwestora do udziały w zyskach spółki
w postaci dywidendy.
akcje zwykłe – najbardziej popularne

Różnice między akcjami zwykłymi a uprzywilejowanymi:



dywidenda od akcji zwykłych jest zmienna, dywidenda od akcji uprzywilejowanych jest stała



w przypadku akcji zwykłych zysk może być reinwestowany, w przypadku akcji
uprzywilejowanych dywidenda nie może być reinwestowana

Spółka decyduje się na emisję akcji, kiedy jest w dobrej sytuacji.

WYKŁAD 8

19.04.2013r.

24

2. Kredyt bankowy.

Jest to instrument finansowy, który służy do krótko jak i długoterminowego finansowania
przedsiębiorstwa. Banki udzielają różnych kredytów. Pozyskiwanie kredytu jest bardzo czasochłonne,
przedsiębiorstwo musi spełnić różne wymagania. Odrębnym problemem jest znalezienie zabezpieczeń,
z punktu widzenia banku ważna jest zdolność kredytowa.

Rodzaje kredytów:



krótkoterminowy, roczny obrotowy

18-20%



długoterminowy, inwestycyjny

9-13%

3. Bony komercyjne.

W Polsce tę formę inwestowania 1992r., służą finansowaniu krótkookresowemu, są emitowane na 365
dni, ale mogą podlegać rolowaniu – przedłużeniu ich o kolejne 365 dni. Najczęściej emisją bonów
zajmują się banki, ponieważ mogą one łatwiej znaleźć rynek zbytu oraz robią reklamę dla
przedsiębiorcy.

Przesłanki przemawiające za bonami komercyjnymi:



tanie źródło pozyskania kapitału (o 4% tańsze od kredytu)



szybkie przegotowanie emisji



uproszczona procedura emisji



elastyczność finansowania

4. Emisja obligacji.

Jest to najważniejszy instrument finansowy na światowych rynkach finansowych. Emitentami
obligacji są przedsiębiorstwa, ale również Skarb Państwa (obligacje skarbowe) oraz jednostki
samorządu terytorialnego (obligacje komunalne).

W Polsce ten model się nie przyjął:
- przedsiębiorstwa w latach 90’ były w złej kondycji, trudno było znaleźć inwestora
- w 1996 r. odwołano prawo do odpisywania obligacji od podatku, co przyczyniło się do rozpoczęcia
emisji obligacji przez przedsiębiorstwa
- pierwszym emitentem obligacji Huta Sędzimira w Krakowie (1996 rok, obligacje na 1 rok)

Obligacje zamieniane na akcje.

Mają wprawdzie elementy długu, ale zasadnicza ich konstrukcja uprawnia do stwierdzenia, że są
szykowane przede wszystkim na zamianę ich na akcje, a nie do wypłaty odsetek. Na polskim rynku
kapitałowym istnieją od 1996r.

Obligacje to kapitał dłużny. Jest to zobowiązanie dłużne emitenta, w stosunku do każdego kolejnego
właściciela tego dokumentu. Emitent zobowiązuje się zwrócić dług, jak również wypłacić odsetki.
Akcje to kapitał własny.

5. Factoring.

Polega na tym, że jest to pożyczka pod zastaw faktury.

WYKŁAD 8

19.04.2013r.

25

Korzyści:
- firma nie traci płynności finansowej
- kontrahent korzysta z kredytu kupieckiego (30, 60 dni)

Factoring pełny (droższy) – ryzyko niewypłacalności bierze na siebie bank, wlicza się koszt
ubezpieczenia od ryzyka
Factoring niepełny (tańszy) – odpowiedzialność bierze na siebie firma, kosz to ok. 12-15%

Banki nie wywieszają cennika, podchodzą do każdego klienta bardzo indywidualnie. Im wyższa
wartość faktury, tym koszt factoringu niższy. Factoring jest tańszy od kredytu obrotowego.

6. Leasing.

Jest to źródła finansowania działalności poprzez udostępnianie środków trwałych przedsiębiorstwom
za opłatą leasingową. Jest to zdecydowanie łatwiejsza forma finansowania przedsiębiorstwa niż
pozyskanie kredytu. Firmy leasingowe zdecydowanie łagodniej podchodzą do klientów niż banki, bo
cały czas pozostają właścicielami leasingowanego przedmiotu. Przedsiębiorca może sfinansować
niemal każdą inwestycję. Oferta z roku na rok jest coraz szersza, można leasingować coraz więcej
przedmiotów, można dowolnie spłacać raty, wybierając równe, malejące, sezonowe. Uproszczona
procedura trwa bardzo krótko.

Największa zaleta: wartość środka trwałego wlicza się do kosztów uzyskania przychodów.

Rodzaje leasingu:



operacyjny – pozwala powiększyć koszt uzyskania przychodów o opłacone co miesiąc raty

leasingowe; w ten sposób zmniejsza się swoją podstawę opodatkowania; nie pogarsza
wskaźnika zadłużenia, bo nie jest on uwidoczniany jako zobowiązanie firmy w bilansie



zwrotny – polega na odsprzedaniu tego, co mamy, np. nieruchomości a następnie jego

wyleasingowaniu



finansowy – pozwala tylko na odpisanie części odsetkowej raty oraz amortyzację



konsumencki – od 01.07.2011r. w Polsce; można wyleasingować samochód, telefon

Każdy przedsiębiorca, każde przedsiębiorstwo, które finansuje inwestycje leasingiem może starać się
o dofinansowanie z UE. Wtedy leasing może stanowić kapitał własny.

7. Anioły biznesu.

Takiego anioła może pozyskać jakiś przedsiębiorca, który ma jakiś innowacyjny pomysł i szuka od
50 000 do 500 000zł. Będzie musiał się podzielić swoim zyskiem z aniołem. Dotyczy to branż
o szybkim tempie rozwoju lub nisz o ustabilizowanych sektorach.
Inwestor po osiągnięciu sukcesu rynkowego firmy sprzedaje swoje udziały innym inwestorom.

8. Pozyskanie środków na e-biznes.

Dotyczy to internetowych biznesów. Chodzi tu o wsparcie finansowe na pomysły. Można jest
pozyskać w ramach programu Innowacyjna Gospodarka – 8.1. Mogą się ubiegać firmy
zarejestrowane w Polsce, o ile nie minął rok od rejestracji.

Wartość dotacji może być wyższa niż 70% kosztów, maksymalnie można zyskać 700 000zł.
Przewidziane głównie dla ludzi młodych do 27 roku życia, oni mogą liczyć nawet na pokrycie 80%
wydatków.

WYKŁAD 8

19.04.2013r.

26

9. Platforma New Connect.

Przewidziana dla młodych, początkujących firm, które mają utrudniony dostęp do taniego
finansowania. Na taki sposób pozyskania kapitału mogę ubiegać się firmy, które dopiero co zaistniały.
Statut takiej firmy musi być albo spółką akcyjną albo komandytowo-akcyjną.

Pozyskanie kapitału polega na sprzedaniu akcji, których cena uwzględnia przyszłe wyniki spółki. Na
platformę można wejść na 2 sposoby:
- przeprowadzić ofertę prywatną, skierowaną do max. 99 inwestorów
- przeprowadzić ofertę publiczną

Wprowadzenie papierów na New Connect kosztuje 3 000zł.

10. Warszawa stolicą ambitnego biznesu.
11. Ulga technologiczna – odliczanie tej ulgi dokonuje się od dochodu, najczęściej są to środki na

programy komputerowe

12. Small business act – za tym programem stoi Europejski Bank Inwestycyjny; daje on łatwiejszy

dostęp do kredytów, system gwarancji kredytowych, pomoc przy wejściu na globalne rynki.
Promowana jest działalność poza krajem lub internetowa.

Coraz więcej metod. Najistotniejszym elementem sposobu inwestowania jest koszt pozyskania
kapitału.

Efektywność to zbiór informacji wykorzystywanej do podejmowania decyzji inwestycyjnych. Wraz
ze wzrostem efektywności rynku następuje spadek ryzyka poprzez lepszą informację, wzrasta
płynność rynku (coraz szerszy rynek instrumentów finansowych).

Płynność dla przedsiębiorstwa to szybkie pozyskanie kapitału i dywersyfikacja źródeł pozyskania
kapitału. Płynność dla inwestora oznacza możliwość odsprzedaży posiadanych walorów przed
okresem ich zapadalności, bez utraty należnych odsetek; dywersyfikacja portfela inwestycyjnego.

Większa efektywność rynku sprzyja w jednakowym stopniu emitentom i inwestorom.

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

27

TEMAT VIII: Pojęcie i rodzaje podatków i ich wpływ na funkcjonowanie gospodarki.

Podatek to uregulowane prawem podstawowe świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Jest ono:
powszechne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne.

Cechy podatków:



powszechność – obowiązek płacenia dotyczy wszystkich grup podmiotów jakie wskazuje
prawo; kiedy nie płacimy podatków grożą nad odpowiednie sankcje



przymusowość – każdy obywatel płaci



nieodpłatność – w zamian za jego płacenie nie jest przewidziane żadne świadczenie pieniężne



bezzwrotność – odróżnia od pożyczki, nie podlega bezpośredniemu zwrotowi

Funkcje podatków:



fiskalna – dostarcza dochody państwu



stymulacyjna – pozwalają one na prowadzenie polityki budżetowej



redystrybucyjna – zmniejszają nierówności społeczne

4 zasady dobrego opodatkowania z XVIII wieku Adama Smitha:

1. Podmioty powinny wspierać rząd zgodnie z ich dochodami (własnymi możliwościami)
2. Podatek powinien być precyzyjnie określony: jego termin, sposób płatności, wielkość (nie

może być arbitralny)

3. Podatek powinien być ściągany w sposób najwygodniejszy dla podatnika
4. Podatek powinien być pomyślany w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu

zniekształcać działanie rynku

Dobry system podatkowy to taki, w którym podatki są:



proste – łatwe do obliczenia i ściągnięcia



pewne – urzędnik nie może ustalać ich wielkości



niskie (niezbyt wysokie) – aby nie uchylać się od płacenia



neutralne – nie zniekształcają działania rynku

Zły system podatkowy może zahamować wzrost gospodarczy kraju.

Dwa podziały podatków.

Podatki dzielą się na:

o

pośrednie – zawarte w cenie dobra/usługi

o

bezpośrednie – wynikają z określonego tytułu (np. od psa, samochodu)

PODATKI BEZPOŚREDNIE: podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT),
rolny, leśny, od nieruchomości, itd.

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

28

PIT – podatek progresywny – im wyższe dochody tym wyższe podatki; dwa progi podatkowe: 18%
i 32% (32% gdy dochód przekracza 85 000 zł). W przeszłości podatek ten charakteryzował się
kilkoma progami, obecnie zeszło się do dwóch – dawniej było też dużo ulg podatkowych.

W Polsce PIT płaci 24,5 mln ludzi, z czego 10 mln to emeryci i renciści; 4,5 mln to osoby prowadzące
własną działalność gospodarczą oraz 10 mln to „zwykli” obywatele (czyli osoby w wieku
produkcyjnym). Z 24,5 mln podatników 98% płaci podatki wg progu 18% (jesteśmy biedni).

CIT – stawka 19% (od 2005 roku), nazywany często korporacyjnym; wprowadzony do polskiego
systemu w 2000 roku z progiem 30%. Nie zależy on od wysokości osiąganego zysku, jednolity dla
wszystkich, firmy o różnym statusie prawnym.

Przykładowe stawki podatku CIT w krajach UE: 25% Niemcy, 31% Wielka Brytania, 33% Francja,
37% Włochy, 15% Czechy. Najniższe mają kraje nadbałtyckie (Łotwa, Estonia). Od kilku lat trwają
debaty o ujednoliceniu stawki podatkowej w strefie unijnej.

PODATKI POŚREDNIE:

VAT – podatek nałożony na przyrost wartości produktu przerabianego i sprzedawanego przez kilka
firm (przyrost wartości to wartość dodana do produktu). Od tej wartości płaci się podatek VAT.
W Polsce wprowadzony 1 lipca 1993 roku. Obecnie wynosi 23%, dawniej 22%. W krajach UE: 16%
Niemcy, 19,6% Francja, 20% Włochy, 25% Węgry i Irlandia, 17,5% Wielka Brytania. 25% to
maksimum unijne. Wysoka stawka podatku jest także w krajach skandynawskich.
Podatek VAT stanowi 50% wszystkich wpływów do państwa.

Akcyza – uzupełnienie podatku VAT, obciąża sprzedaż takich artykułów jak: benzyna i olej
napędowy, spirytus i alkohole, papierosy, mogą też być broń, futra, perfumy. Naliczany jest
procentowo lub kwotowo. Pozwala on ograniczyć konsumpcję niektórych towarów, które państwo
uznaje za niepożądane lub chce oszczędniej gospodarować. Najwyższa stawka akcyzy nałożona na
produkty alkoholowe i spirytus (od 25 do 95% ceny sprzedaży).
Akcyza stanowi 30% wszystkich wpływów do państwa.

Krzywa Laffera – krzywa prezentuje zależność między dochodami do budżetu państwa z tytułu
podatków (T), a stawką podatkową (t). Pokazuje ona, że w przypadku przekroczenia pewnej stopy
podatkowej (t*) wpływy do budżetu zaczną spadać. Zatem istnieje takie opodatkowanie, które może
maksymalizować dochód państwa.

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

29

Podatki ponadto dzielą się na:

o

zasilające budżet centralny – podatki dochodowe, VAT, akcyza

o

zasilające budżet lokalny – podatek rolny, leśny, od nieruchomości, od środków transportu,
spadków, darowizn; gminy partycypują w podatkach dochodowych od osób fizycznych (16%
wpływów z tego tytułu), oraz w podatkach dochodowych od osób prawnych (5% od tych,
którzy mają siedzibę w danej gminie)

OPODATKOWANIE PRZEDSIĘBIORSTW

Przedsiębiorstwa mogą płacić podatki na różnych zasadach:

1. Zasady ogólne (stawka 18% lub 32% - podatek PIT) – przedsiębiorstwo ma prawo do:



odpisania od przychodu kosztów, które musi ponieść na rzecz uzyskania przychodu



dochód opodatkowany stawką 18 lub 32%



wybierając tę opcję przedsiębiorca/podatnik może rozliczyć się wspólnie
z małżonkiem lub samotnie wychowywanym dzieckiem oraz skorzystać ze
wszystkich ulg podatkowych, może obliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne
i społeczne.

2. Podatek korporacyjny CIT 19% - przedsiębiorstwo ma prawo do:



odpisania od przychodu kosztów, które musi ponieść na rzecz uzyskania przychodu

Ale nie może rozliczyć się wspólnie z małżonkiem lub samotnie wychowywanym
dzieckiem oraz nie może skorzystać z ulg.

3. Ryczałt – cieszy się dużą popularnością w ostatnim czasie, jest to „prawie” najprostsza forma

opodatkowania. Jest to określony % przychodu firmy (różny dla różnych rodzajów
działalności, np. 3% usługi w zakresie handlu, 5% budowlańcy i przemysł, 8,5% usługi, 17%
hotele, wynajem aut, 20% wolne zawody – lekarze, prawnicy, dentyści). Ryczałt może wybrać
osoba, której przychód w zeszłym roku podatkowym nie przekroczył 250 tys. euro – jest to
granica ryczałtu. Planowane jest docelowe zlikwidowanie ryczałtu. Wadą ryczałtu jest to, że
podatnik rozlicza się sam, nie może skorzystać z ulg podatkowych.

4. Karta podatkowa – najprostsze opodatkowanie, nie wymaga księgowości. Co miesiąc

podatnik płaci Fiskusowi stałą kwotę podatku (z reguły niską). Liczy się tutaj rodzaj
działalności oraz wielkość miejscowości, w której firma działa. Jest to forma opodatkowania
zarezerwowana dla rzemieślników, kominiarzy, fryzjerów, kwiaciarni, taksówkarzy,
korepetytorów, dziennikarzy, itd. np. zegarmistrz w mieście do 5 tys. ludzi płaci 149 zł
miesięcznie, a w mieście do 50 tys. ludzi płaci 200 zł.

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

30

TEMAT IX: Rynek finansowy i jego segmenty.

Możemy rynek podzielić w gospodarce rynkowej na dwa rynki: rynek produktów i usług oraz rynek
czynników produkcji. Wśród elementów rynku czynników produkcji zaliczamy rynek finansowy.

Rynek finansowy to miejsce wymiany instrumentów finansowych pomiędzy uczestnikami, którymi
mogą być:



podmioty emitujące – przedsiębiorstwa



podmioty nabywające – inwestorzy



podmioty umożliwiające obrót – pośrednik, agent (najczęściej bank)

Segmentacja rynku finansowego (podział):



rynek pieniężny



rynek kapitałowy

o

rynek długu (bankowy)

o

rynek papierów wartościowych



rynek walutowy

Są to trzy najważniejsze segmenty rynku finansowego.

Rynek pieniężny stanowią krótkookresowe lokaty i kredyty, certyfikaty pieniężne, weksle, czeki.
Rynek bankowy stanowią długookresowe lokaty i kredyty, bony komercyjne.
Rynek papierów wartościowych to akcje i obligacje.
Rynek walutowy to kupno/sprzedaż walut.

Rynek finansowy jest miejscem, w którym przedmiotem obrotu są aktywa finansowe. Mają one ceny
wyróżniające je od innych, są inaczej postrzegane przez emitentów i inwestorów.

Najważniejsze cechy to:

1. płynność – cecha pożądana szczególnie przez inwestorów działających w warunkach ryzyka;

chcą kupić na tyle płynne aktywa, aby nie było problemu z ich zbyciem lub wymianą na
gotówkę

2. podzielność – minimalny odcinek, na jaki opiewają aktywa finansowe (depozyty mają

nieograniczoną podzielność); np. obligacje Skarbu Państwa mogą być ograniczone po 1000 zł

3. zamienność – związana z kosztem nabycia i zbycia instrumentu finansowego;

np. zlikwidowanie lokaty wiąże się ze stratą odsetek

4. okres – czas trwania – liczba lat do dnia aż instrument zostanie wykupiony przez emitenta lub

kiedy właściciel może go wymienić na inną formę aktywów (jest upoważniony)

5. zwrot – wielkość dochodów inwestora (dywidendy) powiększona o różnicę miedzy ceną

zbycia i nabycia aktywów; wielkość zwrotu w jednoznaczny sposób określa dzisiejszą wartość
instrumentu finansowego; inwestor stara się maksymalizować zwrot.

6. ryzyko – podstawowa cecha każdego instrumentu finansowego, w znacznym stopniu określa

wartość tego instrumentu; jest to niemożliwość określenia przyszłych strumieni pieniądza
płynących do inwestora, ryzyko rośnie wraz z wydłużeniem okresu do wykupu instrumentu
(ryzyko związane z brakiem możliwości oszacowania, co będzie w przyszłości).

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

31

Funkcje rynku finansowego:

1. informacyjna – dostarcza informację o wysokości stopy zwrotu z aktywa finansowego,

a przez to też dostarcza informację o kosztach kapitałów dla dzisiejszej i kolejnych transakcji;
mogą z niej korzystać inni inwestorzy

2. stworzenie mechanizmu, dzięki któremu inwestor w każdej chwili może sprzedać posiadane

walory (instrumenty finansowe) – rynek finansowy zapewnia płynność instrumentów
finansowych, które są przedmiotem obrotu; łatwość sprzedaży dowolnego instrumentu określa
płynność rynku

3. ograniczenie kosztów transakcji – dzięki wzrostowi efektywności rynku zmniejsza się

różnica między stopami lokat branych i udzielanych, między ceną kupna i sprzedaży tej samej
waluty czy między ceną kupna i sprzedaży tego samego instrumentu finansowego
oferowanego przez tego samego uczestnika rynku

Efektywny rynek finansowy pozwala ograniczyć koszty nam (obecnym inwestorom) i nowym
uczestnikom rynku. Ograniczenie kosztów kapitału jest funkcją efektywności rynku. Wraz z jej
poprawą następuje spadek ryzyka, jak również zmniejsza się koszt pozyskania kapitału.

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

32

TEMAT X: Integracja gospodarcza.

Integracja gospodarcza jest najwyższym stopniem rozwoju stosunków gospodarczych.

Przyczyny powstania i rozwoju handlu zagranicznego (międzynarodowych stosunków
gospodarczych):



czynniki naturalne (zasoby naturalne – złoża, warunki klimatyczne)



warunki technologiczne (wynikają z różnego poziomu rozwoju gospodarczego jaki osiągnęły
różne kraje)



opłacalność produkcji (wiąże się z wielkością i chłonnością rynku wewnętrznego,
np. Norwegia)



międzynarodowy podział pracy (międzynarodowe trasy, firmy zakładają filie w krajach
biedniejszych)

Rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych przechodzi 3 fazy:

1. handel zagraniczny (prosta, niewielka skala, potem aż do szczebla międzynarodowego,

globalnego aż do zintegrowanych gospodarczo krajów)

2. międzynarodowa współpraca produkcyjna i inwestycyjna (od działań kooperacyjnych

między państwami, przedsiębiorstwami przez wspólne międzynarodowe projekty
inwestycyjne, zagraniczne inwestycje bezpośrednie, korporacji transnarodowych aż po
wspólne projekty produkcyjne, infrastrukturalne realizowane na terenie wielu krajów).
W wyniku tego umacnia się międzynarodowy podział pracy jak również międzynarodowych
produkcji i specjalizacji.

3. integracja gospodarcza (zaczęło się od międzynarodowych porozumień handlowych,

tworzenie wspólnych rynków, które znosiły bariery handlowe; połączone systemy
gospodarcze zaczęły powstawać oparte na wspólnej polityce gospodarczej, finansowej, na
wspólnych podstawach prawnych)

Integracja gospodarcza polega na prowadzeniu przez grupę państw wspólnej polityki gospodarczej,
która ma na celu ograniczenie, a docelowo wyeliminowanie barier w dziedzinie handlu zagranicznego
we wzajemnych stosunkach obejmujących tylko te kraje, które zostały objęte tą wspólną polityką.

Możemy wyróżnić następujące etapy integracji gospodarczej:

1. Preferencyjne porozumienia handlowe – polega na wprowadzeniu niższych barier w handlu

zagranicznym między krajami, które zostały objęte porozumieniem; w kontaktach z krajami
trzecimi każdy prowadzi własną, niezależną politykę.
np. układ preferencyjny brytyjskiej wspólnoty narodów, powstały w 1932r., obejmował
wszystkich członków Imperium Brytyjskiego.

2. Strefy wolnego handlu – zlikwidowanie wszelkich barier w handlu zagranicznym między

krajami

(…)

, w kontaktach z krajami trzecimi każdy prowadzi własną, niezależną politykę.

np. EFTA (od 1960 do 1993r.) – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu;
1994r. – układ o powołaniu CEFTA – Stowarzyszenie Wolnego Handlu Europy Środkowej
(Polska, Słowacja, Czechy, Węgry);
1993r. – Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Północnej (USA, Kanada, Meksyk).

3. Unia celna – usuwa wszelkie ograniczenia celne i inne bariery między krajami

członkowskimi, różni się tym, że wprowadza dodatkowo ujednolicenie w polityce handlu
zagranicznego w stosunku do krajów trzecich.

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

33

np. jednolita taryfa celna w handlu zagranicznym z krajami, które do Unii nie należą.
Zaczyna się prowadzić wspólną wewnętrzną politykę gospodarczą, np. kraje członkowskie
prowadzą wspólną politykę celną.
np. EWUG – Europejska Wspólnota Gospodarcza (Francja, Niemcy, Włochy, kraje Beneluxu
– 1957r.); inny przykład – 1834r., Unia celna większości suwerennych państw niemieckich,
olbrzymia rola w rozwoju gospodarki państw niemieckich, 1870r. – zjednoczenie Niemiec.

4. Wspólny rynek – zbliżony do Unii Celnej, ale dodatkowo pozwala na swobodny przepływ

pracy, kapitału wśród krajów członkowskich.
1970r. – wtedy Europa osiągnęła ten stan.

5. Unia gospodarcza – jedyną jej obecną postacią jest Unia Europejska; obejmuje wszystkie

podstawowe zasady współdziałania krajów, likwiduje wszystkie bariery, wspólna polityka
gospodarcza, swobodny przepływ pracy i kapitału. Dodatkowo wspólna polityka monetarna
i fiskalna.
np. Unia Beneluxu.

Integracja socjalistyczna w Europie Wschodniej

Plan Marshalla – miał pomóc w odbudowaniu Europy po IIWŚ, zakładał wdrożenie
nowocześniejszych technologii, olbrzymi kapitał; Polska i Czechosłowacja odmówiły wstąpienia do
tego planu (działanie ZSRR).

W 1949r. dochodzi do utworzenia RWPG- Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.
Nie mieliśmy na nic wpływu – podporządkowanie gospodarcze Związkowi Sowieckiemu, a później
polityczne – Układ Warszawski.

1991r. – zlikwidowanie RWPG, decydujemy się na współpracę z Europą Zachodnią.
Walory Polski na tle Europy wg krajów zachodnich:
- 40 mln ludności (duży, potencjalnie chłonny rynek zbytu)
- zasoby pracy (tania siła robocza)
- zasoby naturalne (atrakcyjne zaplecze surowcowe)
- położenie geograficzne (pomost między zachodem a wschodem)
- turystyka (wielki potencjał)

Kryteria zezwalające do przystąpienia do UE (EWG) od 1957r.:

1. Państwo musi być demokratyczne; przestrzeganie praw człowieka, ochrona mniejszości

narodowych

2. Gospodarka rynkowa
3. Zaakceptowanie i zastosowanie prawa wspólnotowego
4. Wysoki poziom rozwoju gospodarczego i standardu życiowego ludności (możliwe

odstępstwa)

17 krajów w UE przyjęło walutę euro.
Euro wprowadzono 1.01.2002r.

(…)

Przystąpienie do strefy euro:



kryterium inflacji – w ciągu roku średnia inflacja nie może być wyższa niż 1,5% od średniej

z 3 krajów o najniższym poziomie inflacji

WYKŁAD 10

24.05.2013r.

34



kryterium kursu walutowego – przez co najmniej 2 lata kurs musi się mieścić

w dopuszczalnym przedziale wahań od ustalonej wartości



kryterium długoterminowej stopy procentowej – na rok przed przystąpieniem nie może być
wyższa niż 2% od średniej dla tych 3 krajów o najniższej inflacji



kryterium budżetowe – deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB a dług publiczny
nie może przekraczać 60% PKB



kryterium zgodności prawa – zgodne z prawem unijnym oraz statutem europejskiego systemu
banków centralnych i Europejskiego Banku Centralnego

Korzyści ze wspólnej waluty:
- eliminacje wahań kursowych – zlikwidowane ryzyko związane z niekorzystną zmianą kursów
walutowych
- eliminacja kosztów transakcyjnych – wyeliminowanie koszty kupna/sprzedaży walut, obniżenie
kosztów działalności przedsiębiorstw
- przejrzystość cen – wspomaga konkurencyjność, a w końcu doprowadza do niższych cen
- rozwój, integracja europejskiego rynku kapitałowego – nasiliła się konkurencja między bankami
europejskimi  obniżenie kosztów pozyskania kapitału przez przedsiębiorstwa
- stabilność cen – niska inflacja gwarantowana przez Europejski Bank Centralny

KOLOKWIUM - 07.06