MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNO�CI
ALKOHOL
�WIADOME RYZYKO
Materia� o charakterze proflaktyczno-edukacyjnym
do prowadzenia zaj��
z zakresu profilaktyki alkoholowej
WARSZAWA 2006
Materiał o charakterze
profilaktyczno-edukacyjnym
Warszawa 2009
HIV/AIDS
IM WIĘCEJ WIESZ
TYM MNIEJ RYZYKUJESZ
3
PLAN - KONSPEKT
z zakresu profilaktyki HIV/AIDS
TEMAT:
HIV/AIDS – im wi
�cej wiesz, tym mniej ryzykujesz
CZAS: 2 x 45'
CELE:
1. Przekazanie wiedzy na temat dróg szerzenia si
� zaka�e� wirusem HIV.
2. U
�wiadomienie ryzyka zwi�zanego z mo�liwo�ci� zaka�enia wirusem HIV siebie
i innych osób oraz wskazanie mo
�liwo�ci jego redukowania.
3. Rozwini
�cie postaw empatii i akceptacji wobec osób �yj�cych z wirusem HIV.
METODY:
Wyk�ad, dyskusja.
MATERIA�Y I
�RODKI DYDAKTYCZNE:
Rzutnik
�wiat�a dziennego lub multimedialny, foliogramy, p�yta CD
MIEJSCE:
�wietlica, sala wyk�adowa
LIETRATURA:
AIDS i Ty. Ilustrowany informator o HIV i AIDS, Warszawa 1993
Ford M.T., 100 pyta
� i odpowiedzi wokó� AIDS. Przewodnik dla m�odzie�y, Warszawa
1993
Na spocznij o HIV i AIDS, Krajowe Biuro Koordynacyjne ds. Zapobiegania AIDS,
Warszawa 1999
William A. Check, Encyklopedia Wiedzy o Uzale
�nieniach. AIDS, Warszawa 1995
Co musisz widzie
� o HIV i AIDS, Krajowe Centrum ds. AIDS, Warszawa 2003
Sokoluk W., Wychowanie do
�ycia w rodzinie, WSiP, Warszawa 2003
Najwa
�niejsze pytania o HIV i AIDS, Krajowe Centrum ds. AIDS, Wydawnictwo
Pozna
�skie, Pozna� 2007
ZAGADNIENIA:
1. Podstawowe informacje na temat HIV i AIDS
2. Wyst
�powanie i drogi zaka�enia wirusem HIV
3. Oddziaływanie wirusa HIV na organizm człowieka. Rozwój choroby AIDS
4. Zapobieganie zaka
�eniom wirusem HIV
5. Mity i fakty na temat HIV i AIDS
4
2
PRZEBIEG ZAJ
��:
Lp
Tre
�� zagadnienia
Czas
Uwagi organizacyjno-
metodyczne
1.
Rozpocz
�cie zaj��
Zapoznanie uczestników z tematem i celem zaj
��
5 min.
Folia nr 1 tytu�owa
2.
Zagadnienie 1
Podstawowe informacje na temat HIV i AIDS
- wirus HIV został wyodr
�bniony w latach 80-tych,
a w 1981 r. ustalono definicj
� zespołu chorobowego
AIDS
- ok. 34 mln osób na
�wiecie �yje z wirusem HIV
- ka
�dego roku ulega zaka�eniu na całym �wiecie
ok. 5 mln osób, a ok. 3 mln umiera na AIDS
- w 1986 r. wykryto pierwsze zachorowanie na AIDS
w Polsce
- w naszym kraju ka
�dego roku ulega zaka�eniu
ok. 600 osób. Szacunkowa liczba zaka
�onych
wirusem HIV wynosi 20-30 tys.
- w ci
�gu 23 lat z powodu AIDS zmarło w Polsce
ok. 913 osób
- zaka
�eniu wirusem HIV mo�e ulec ka�dy człowiek
- nie ma kontynentu, ani kraju, w którym nie
wyst
�puje zaka�enie wirusem HIV
-
60%
osób
uleg�o
zaka
�eniu
drog
�
heteroseksualn
�. Wi�kszo�� z nich to osoby
mi
�dzy 20-39 rokiem �ycia
-
Nie istnieje lekarstwo ani szczepionka przeciwko
zaka
�eniu wirusem HIV
15 min.
Przedstawi
� definicje HIV
i AIDS
HIV – wirus zaka
�aj�cy
człowieka (ludzki wirus
upo
�ledzenia odporno�ci)
AIDS – zespół objawów
spowodowanych tym
wirusem,
�wiadcz�cy
o zniszczeniu układu
odporno
�ciowego
(immunologicznego)
człowieka – zespół nabytego
upo
�ledzenia odporno�ci
Folia nr 2 i 3
Pytanie
do
uczestników
zaj
��:
Czy poj
�cia HIV i AIDS
oznaczaj
� to samo?
Nie. HIV – to wirus
AIDS – to zespół chorobowy
wywołany
zaka
�eniem
wirusem HIV.
3.
Zagadnienie 2
Wyst
�powanie i drogi zaka�enia wirusem HIV
�
wirus HIV znajduje si
� we krwi, spermie,
wydzielinach
narz
�dów
płciowych,
płynach
ustrojowych, mleku matki
�
s
� trzy drogi zaka�enia wirusem HIV:
- przez krew
- w kontaktach seksualnych
- z zaka
�onej matki na jej dziecko
�
poza organizmem człowieka wirus HIV ginie.
Mo
�na go zniszczy� przy pomocy wi�kszo�ci
5 min.
Folia nr 4
Pytanie do uczestników
zaj
��:
Czy mo
�na ulec zaka�eniu
wirusem HIV pracuj
�c
z osob
� zaka�on�?
Nie. Wirusem HIV nie
mo
�na si� zakazi� w
normalnych codziennych
kontaktach z osob
� zaka�on�
np. w pracy, szkole.
5
3
�rodków dezynfekuj�cych na bazie alkoholu lub
chloru, temperatur
� powy�ej 56
0
C, jest wra
�liwy
na wysychanie. Nie ginie w mrozie
4.
Zagadnienie 3
Oddzia�ywanie wirusa HIV na organizm cz�owieka.
Rozwój choroby AIDS
- nie ma zewn
�trznych objawów zaka�enia wirusem
HIV
- wirus HIV atakuje układ odporno
�ciowy człowieka,
niszcz
�c białe krwinki (limfocyty), które s�
odpowiedzialne za produkcj
� przeciwciał
- w
wyniku
ci
�głego
niszczenia
układu
odporno
�ciowego organizm człowieka nie ma siły
broni
� si� przed infekcjami i chorobami, które dla
zdrowego człowieka nie s
� gro�ne
- do tych chorób nale
�� m.in.: zapalenie płuc,
nowotwór skóry, gru
�lica
- po wyst
�pieniu której� z tych chorób nieleczony
chory zwykle umiera w ci
�gu 1 – 3 lat
- dzi
�ki wprowadzeniu coraz lepszych metod leczenia
i nowych leków znacznie wydłu
�a si� okres �ycia
zaka
�onych wirusem HIV, jak równie� nast�puje
poprawa jako
�ci ich �ycia
-
�aden lek nie jest w stanie zabi� wirusa, natomiast
mo
�e utrudni� namna�anie si� wirusa w organizmie
człowieka
Fazy zaka
�enia:
�
�
�
moment zaka
�enia (wnikni�cie wirusa do
organizmu człowieka)
�
�
�
okres inkubacji i namna
�ania si� wirusa – trwa
do 12 tyg. od momentu zaka
�enia. W niektórych
wypadkach mo
�e wyst�pi� bardzo wysoka
gor
�czka – ponad 39
0
C – utrzymuj
�ca si� 2-6 tyg.
mimo podawania leków. Pod koniec tej fazy s
�
ju
� wyprodukowane przeciwciała w ilo�ci
wykrywanej testem
�
�
�
długi okres bezobjawowy (od 2 lat) – ko
�cowa
faza okresu bezobjawowego nie jest znana.
Zale
�y od organizmu człowieka i zastosowanego
leczenia
�
�
�
AIDS – ostatnie stadium zaka
�enia wirusem HIV
(
�mier� zwykle po 1 – 3 latach od momentu
zachorowania na AIDS)
15 min.
Folia nr 5 i 6
Pytanie do uczestników
zaj
��:
Czy po wygl
�dzie mo�na
pozna
�, �e kto� jest zaka�ony
wirusem HIV?
Nie. Nie ma zewn
�trznych
oznak zaka
�enia wirusem
HIV.
Kiedy cz�owiek
�yj�cy
z wirusem HIV mo
�e zakazi�
drug
� osob�?
Osoba zaka
�ona od momentu
zaka
�enia a� do �mierci
mo
�e przekaza� wirusa
innym osobom.
6
4
5.
Zagadnienie 4
Zapobieganie zaka
�eniom wirusem HIV
Nie mo
�na zakazi� si� poprzez:
�
przebywanie w tych samych pomieszczeniach,
�
podanie r
�ki, dotykanie, pieszczoty, pocałunki
osób zaka
�onych,
�
wspólne u
�ywanie nakry� stołowych, poniewa�
wirusem HIV nie mo
�na zakazi� si� poprzez
�lin�,
�
korzystanie ze wspólnej łazienki, bielizny
po
�cielowej, gdy� wirus HIV nie przenosi si�
poprzez pot,
�
korzystanie z pływalni,
�rodków komunikacji,
telefonów, restauracji oraz spo
�ywanie posiłków
przygotowanych przez osob
� �yj�c� z HIV,
�
wspólne mieszkanie, prac
�, zabaw�,
�
przebywanie w pobli
�u, gdy zaka�ony kicha,
kaszle, płacze, gdy
� wirus HIV nie przenosi si�
drog
� kropelkow�,
�
uk
�szenie komara lub innego owada,
�
kontakt ze zwierz
�tami domowymi, poniewa�
�adne z nich nie przenosz� wirusa HIV,
�
oddawanie krwi w stacjach krwiodawstwa,
u
�ywanie sterylnych lub jednorazowych igieł do
pobierania krwi, tatua
�u, przekłucia uszu,
wstrzykni
�� (zastrzyków).
Unikanie bezpo
�redniego kontaktu z krwi�,
nasieniem i wydzielin
� z narz�dów p�ciowych osoby
zaka
�onej chroni przed zaka�eniem wirusem HIV.
�
preferowanie jednego wiernego i zdrowego
partnera seksualnego,
�
unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych,
�
stosowanie prezerwatyw,
�
u
�ywanie jednorazowych lub wysterylizowanych
narz
�dzi medycznych,
�
przestrzeganie podstawowych zasad higieny,
unikanie
�rodków zmieniaj�cych �wiadomo�� (alkohol,
narkotyki) jako czynników ryzyka (zbytnie rozlu
�nienie,
zaburzona
�wiadomo��,
łatwe
nawi
�zywanie
przygodnych kontaktów seksualnych).
30 min.
Folia nr 7 i 8
Pytanie do uczestników
zaj
��:
Czy osoby
�yj�ce z wirusem
HIV maj
� obowi�zek
powiadamia o swoim
zaka
�eniu np. pracodawc�?
Nie. W codziennych
kontaktach w pracy, szkole,
na ulicy nie mo
�na zakazi�
si
� wirusem HIV. Nie ma
wi
�c potrzeby informowania
o tym pracodawcy.
Natomiast zgodnie z art. 161
§ 1 Kodeksu Karnego:
„Kto, wiedz
�c, �e jest
zara
�ony wirusem HIV,
nara
�a bezpo�rednio inn�
osob
� na takie zara�enie,
podlega karze pozbawienia
wolno
�ci do lat 3”.
7
5
6.
Zagadnienie 5
Mity i fakty na temat HIV i AIDS
-
problem AIDS nale
�y ju� do przesz�o�ci
Nie prawda. Ka
�dego dnia przybywa na �wiecie
ok. 16 tys. osób nowo zaka
�onych
-
zagadnieniom HIV/AIDS po
�wi�ca si� za du�o
uwagi
Nie ma lekarstwa ani szczepionki przeciwko
zaka
�eniu wirusem HIV. Choroba jest �miertelna,
a
wiedza
jest
jedyn
� broni� w walce
z rozprzestrzenianiem si
� wirusa
-
ka
�dy mo�e zakazi� si� HIV lub zachorowa� na
AIDS
Tak. Ka
�dy człowiek bez wzgl�du na płe�, wiek,
kolor skóry, wyznanie, status społeczny jest
nara
�ony na zaka�enie
-
HIV przenosi si
� przez poca�unek
Nie. Nie stwierdzono do tej pory przypadku
zaka
�enia wirusem HIV przez pocałunek
-
ryzyko zaka
�enia wirusem HIV jest takie samo dla
kobiet i m
��czyzn
Nie. Ryzyko zaka
�enia jest wi�ksze, gdy m��czyzna
przekazuje wirusa kobiecie. Kobiety s
� bardziej
nara
�one na zaka�enie podczas stosunków
płciowych bez zabezpieczenia
-
przyczyn
� AIDS jest wirus HIV
Tak. We wszystkich przypadkach zachorowania na
AIDS przyczyn
� było zaka�enie wirusem HIV
-
istnieje szczepionka chroni
�ca przed zaka�eniem
HIV
Nie. Wirus HIV cz
�sto mutuje (cz��ciowo zmienia
si
�) w organizmie człowieka i trudno jest otrzyma�
efektywn
� szczepionk�
-
istnieje skuteczne lekarstwo na AIDS
Nie. Leki podawane osobom zaka
�onym jedynie
wydłu
�aj� i poprawiaj� im jako�� �ycia
-
HIV mo
�e przetrwa� poza organizmem cz�owieka
Wirus HIV niszczy temp. powy
�ej 56
0
C, detergenty,
jest wra
�liwy na wysychanie. UWAGA! Nie ginie
w mrozie
15 min.
Folia nr 9
Bardzo wa
�na cz��� zaj��.
Poprzez obalanie mitów
i stereotypów mo
�emy
zmniejszy
� ryzyko zaka�enia
oraz zmieni
� nastawienie do
osób
�yj�cych z wirusem
HIV.
8
6
-
transfuzja krwi jest bezpieczna
Transfuzja krwi nie powinna nie
�� za sob� ryzyka
zaka
�enia. Na pocz�tku epidemii HIV, gdy nasza
wiedza o wirusie była znacznie mniejsza, zdarzały
si
� przypadki zaka�enia poprzez transfuzj�
zaka
�onej krwi lub jej preparatów. Od 1986 r. w
Polsce ka
�da krew przeznaczona do transfuzji jest
poddawana badaniom na obecno
�� wirusa HIV
-
bycie dawc
� krwi jest bezpieczne
Nie mo
�na ulec zaka�eniu wirusem HIV poprzez
oddawanie krwi. Do pobierania krwi u
�ywa si�
wył
�cznie
sprz
�tu
jednorazowego
lub
wysterylizowanego
-
wizyta u dentysty niesie ryzyko zaka
�enia
Leczenie dentystyczne nie powinno nie
�� ze sob�
�adnego ryzyka. Wszystkie narz�dzia s�
sterylizowane,
a
stomatolodzy
u
�ywaj�
jednorazowych, gumowych r
�kawiczek
9
Zagadnienie 1
Podstawowe informacje na temat HIV i AIDS
Zaka
�enie wirusem HIV i zespół chorobowy AIDS, to problem, z którym
boryka si
� dzi� cały �wiat. Nie ma kontynentu, ani kraju, który nie byłby nim
dotkni
�ty.
Szacuje si
�, �e na �wiecie liczba osób �yj�cych z wirusem HIV si�ga
ok. 34 milionów. Ka
�dego roku dochodzi do blisko 5 milionów nowych zaka�e�
oraz około 3 milionów zgonów spowodowanych AIDS (dane z czerwca 2008 r.
– Krajowe Centrum ds. AIDS).
W Polsce szacunkowa liczba osób zaka
�onych wirusem HIV wynosi
ok. 20-30 tysi
�cy. Rocznie w naszym kraju ulega zaka�aniu ok. 500-600 osób
(dane na koniec czerwca 2008 r. – Krajowe Centrum ds. AIDS). Wzrasta liczba
osób zaka
�onych drog� heteroseksualn� (blisko 60% zaka�e�), spada drog�
narkotyków do
�ylnych. Prawie 60% osób, które uległy zaka�eniu wirusem HIV,
to osoby w wieku 20-39 lat. 30% wszystkich zaka
�e� stanowi� kobiety.
Z problemem zaka
�enia wirusem HIV rozpocz�li�my walk� w latach
80-tych. Od tamtej pory znacznie poszerzyła si
� nasza wiedza na temat samego
wirusa i dróg zaka
�enia. Przede wszystkim zostało obalonych wiele mitów m.in.
ten,
�e AIDS to choroba narkomanów i homoseksualistów. Dzi� ju� wiemy, �e
nie istniej
� tzw. grupy ryzyka, szczególnie nara�one na zaka�enie, a jedynie
ryzykowne zachowania, które bezmy
�lnie podejmowane (np. pod wpływem
�rodków zmieniaj�cych �wiadomo��, takich jak alkohol czy narkotyki) mog�
doprowadzi
� do zaka�enia.
Dzi
� wiemy tak�e, �e najskuteczniejsz� broni� w walce z zaka�eniem
wirusem HIV jest wiedza, a wi
�c szeroko rozumiana edukacja, szczególnie
skierowana do ludzi młodych, gdy
� oni najcz��ciej działaj� pod wpływem
impulsu, emocji, chwilowej słabo
�ci czy zapomnienia.
Zaka
�eniu wirusem HIV mo�e ulec ka�dy kto prowadzi normalny
tryb
�ycia. Ka�dy cz�owiek jest potencjalnym �ród�em zaka�enia.
Nazwa
HIV pochodzi od skrótu angielskiej nazwy Human
Immunodeficiency Virus - ludzki wirus upo
�ledzenia odporno�ci.
- ludzki, gdy
� rozwija si� tylko w ludzkim organizmie
- HIV jest retrowirusem tzw. powolnym tzn.,
�e bardzo długo pustoszy
nasz organizm zanim wyst
�pi� jakiekolwiek objawy
- upo
�ledzenia odporno�ci, gdy� w wyniku zaka�enia dochodzi do
powolnego
wyniszczenia
układu
immunologicznego
(odporno
�ciowego).
10
2
AIDS to skrót od Acquired Immune Deficiency Syndrome - zespół
nabytego upo
�ledzenia odporno�ci.
- zespół, gdy
� nie jest to jedna choroba, lecz wiele ró�nych chorób
i objawów im towarzysz
�cych
- nabyty, gdy
� nie rodzimy si� z nim, a nabywamy w nast�pstwie
zaka
�enia wirusem HIV. Nawet je�li dziecko rodzi si� z wirusem, to
nabyło go od zaka
�onej matki
- upo
�ledzenia odporno�ci, gdy� w ostatnim stadium zaka�enia wirusem
HIV szpik kostny jest ju
� na tyle wyczerpany, �e nie ma siły
produkowa
� nowych komórek odporno�ciowych.
Zagadnienie 2
Wyst
�powanie i drogi zaka�enia wirusem HIV
Wirus HIV przenosi si
� wy��cznie poprzez p�yny ustrojowe
zawieraj
�ce bia�ko: krew oraz ka�dy p�yn zawieraj�cy bia�e krwinki –
ejakulat (p�yn nasienny, sperma), preejakulat (p�yn wydzielany przed
wytryskiem), mleko matki, wydzielina pochwowa. Aby dosz�o do zaka
�enia
p�yny ustrojowe zawieraj
�ce wirusa HIV musz� dosta� si� do otwartej rany
albo na
�luzówki cz�owieka zdrowego.
Wirus HIV przenoszony jest trzema drogami:
1.
Seksualn
� – przypadkowi partnerzy seksualni; kontakty seksualne po
spo
�yciu alkoholu lub za�ywaniu narkotyków (brak krytycyzmu w doborze).
2.
Wertykaln
� (zaka�ona matka - dziecko) - podczas ci��y w łonie matki,
w czasie porodu i podczas karmienia piersi
�.
3. Poprzez
zaka
�on� krew i produkty krwiopochodne (obecnie istnieje
ryzyko zaka
�enia t� drog� wył�cznie przy podawaniu �wie�ej krwi).
Istotn
� rol� w przypadku zaka�enia wirusem HIV odgrywa:
- wiek – najszybciej choruj
� małe dzieci i starzy ludzie,
- obfito
�� zaka�enia – wcze�niej zachoruj� ludzie po przeszczepie
zaka
�onego organu lub przetoczeniu zaka�onej krwi,
- stan odporno
�ci w momencie zaka�enia.
11
3
Zagadnienie 3
Oddzia�ywanie wirusa HIV na organizm cz�owieka. Rozwój choroby
AIDS.
Zaka
�eniu wirusem HIV mo�e ulec ka�dy cz�owiek.
Moment wnikni
�cia do organizmu wirusa HIV nie wi��e si�
z
�adnymi objawami, lecz m.in. z ryzykownymi zachowaniami
podejmowanymi przez ludzi np. pod wp�ywem
�rodków zmieniaj�cych
�wiadomo�� (alkohol, narkotyki, niektóre leki).
Po wnikni
�ciu wirusa do wn�trza komórki (limfocytu – komórka
odporno
�ciowa) nast�puje jego rozmno�enie, rozsadzenie komórki
i zaatakowanie kolejnych komórek. Gdy gin
� jedne komórki, szpik kostny
produkuje nowe komórki odporno
�ciowe. Wirus HIV powoduje stopniowe
wyczerpywanie si
� szpiku kostnego, co w konsekwencji prowadzi do spadku
odporno
�ci organizmu.
Organizm człowieka reaguje na wnikni
�cie wirusa do organizmu
produkcj
� przeciwciał. Gdy człowiek wyprodukuje bardzo du�� ilo��
przeciwciał, wyst
�puje ostra choroba retrowirusowa, jako reakcja na nadmiar
przeciwciał. Choroba ta najcz
��ciej wyst�puje około 12 tygodnia od momentu
zaka
�enia wirusem HIV. Charakteryzuje si� bardzo wysok� gor�czk� (ponad
39
0
C) utrzymuj
�c� si� przez 2 – 6 tygodni, mimo podawania leków. Towarzysz�
jej dolegliwo
�ci podobne do ci��kiej grypy, wysypka, zapalenie płuc, wirusowe
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ostra choroba retrowirusowa wyst
�puje
u
jednego na 6 – 8 zaka
�onych i musi jej towarzyszy� wysoka gor�czka.
Rozpocz
�cie w tym momencie leczenia antyretrowirusowego daje najlepsze
rezultaty. Znacznie wydłu
�a okres i jako�� �ycia osób zaka�onych wirusem
HIV.
Okres od momentu zaka
�enia do momentu wyprodukowania przeciwciał
w ilo
�ci wykrywanej testem nosi nazw� okienka serologicznego. Jest to do��
długi (ok. 3 miesi
�cy) okres i bardzo niebezpieczny, gdy� w tym czasie
wyst
�puje najwi�ksza wiremia (miernik zaka�enia – liczba cz�steczek wirusa
przypadaj
�ca na 1 ml krwi) i istnieje najwi�ksze niebezpiecze�stwo przekazania
wirusa innej osobie. Zakazi
� partnera mo�na ju� po tygodniu od momentu, gdy
samemu uległo si
� zaka�eniu. Płyny ustrojowe s� tym bardziej zaka�ne,
im wy
�sza jest wiremia.
Nast
�pnie wyst�puje długi okres bezobjawowy (od 2 lat - ?). Nie ma
�adnej zewn�trznej oznaki zaka�enia wirusem HIV. U chorych nie leczonych
�rednio okres ten trwa od 2 do 10 lat. U osób poddanych kuracji
antyretrowirusowej ulega znacznemu wydłu
�eniu (do kilkunastu lat i dłu�ej).
AIDS to ostatnie stadium zaka
�enia wirusem HIV, któremu towarzysz�
tzw. choroby wska
�nikowe wywołane przez bakterie, wirusy, grzyby,
4
pierwotniaki, z którymi człowiek o znacznie obni
�onej odporno�ci nie jest
w stanie sobie poradzi
�. Nale�� do nich:
- zapalenie płuc, wywołane przez pierwotniaka, który normalnie
�yje
w naszym organizmie. Zapalenie płuc wywołane przez tego
pierwotniaka u osoby
�yj�cej z wirusem HIV mo�e zabi� w ci�gu
10 dni;
- zapalenie siatkówki i w konsekwencji całkowit
� �lepot�;
- gru
�lica płuc – choroba gro�na równie� dla osób niezaka�onych
wirusem HIV, wymagaj
�ca intensywnego leczenia, które wyklucza
równie intensywne leczenie zaka
�enia HIV;
- zaka
�enie krwi i uszkodzenie narz�dów wewn�trznych;
- nowotwór skóry ludzi starych – wyst
�puje w pełnoobjawowym AIDS.
U ludzi z nisk
� odporno�ci� staje si� zło�liwy, obejmuj�c �luzówki
i daj
�c przerzuty do wszystkich organów.
Przy AIDS trudno jest mówi
� o konkretnych objawach. Jak ju�
wspomniano jest to zespół chorób i objawów im towarzysz
�cych. W tym
stadium organizm ludzki jest ju
� tak słaby, �e nie jest w stanie broni� si� przed
�adnymi atakuj�cymi go chorobami. Po jednej chorobie i chwilowym
wyzdrowieniu, wyst
�puje nast�pna, a ka�da kolejna coraz bardziej osłabia
organizm doprowadzaj
�c do �mierci. �redni okres od momentu zaka�enia do
momentu wyst
�pienia pełnoobjawowego AIDS u nie leczonych trwa od 2 do 10
lat. Dzieci i starzy ludzie zapadaj
� na AIDS wcze�niej.
Oprócz osłabienia, spadku masy ciała, gwałtownym starzeniem si
�
spowodowanymi kolejnymi chorobami, w przypadku AIDS zachodz
� równie�
zmiany w psychice zaka
�onych. Chorzy cz�sto obarczaj� si� poczuciem winy
z powodu choroby, wpadaj
� w depresj�. Obawa o dalszy przebieg choroby
wywołuje silny niepokój i stres. Do tego dochodzi strach przed
�mierci�
z poczuciem ogromnej bezsilno
�ci wobec choroby.
Niektóre osoby
�yj�ce z wirusem HIV na wiadomo�� o zaka�eniu reaguj�
wybuchem gniewu, agresji w stosunku do otoczenia i samego siebie. Inni
wpadaj
� w depresj�. Jeszcze inni, po pierwotnym szoku, szukaj� pomocy
i podejmuj
� leczenie.
Ogromny wpływ na samopoczucie osób
�yj�cych z wirusem HIV ma fakt
odsuwania si
� od nich osób z najbli�szego otoczenia oraz zale�no�� od innych
ludzi przy wykonywaniu codziennych czynno
�ci.
12
13
5
Zagadnienie 4
Zapobieganie zaka
�eniom wirusem HIV
W codziennych kontaktach, w pracy, w szkole itp. nie mo
�na ulec
zaka
�eniu wirusem HIV. Wirus HIV nie przenosi si� drog� kropelkow� (jak
wirus grypy) nic wi
�c nam nie grozi, gdy pracujemy w jednym pomieszczeniu
z osob
� �yj�c� z wirusem HIV, gdy jej dotykamy, rozmawiamy, jemy wspólnie
posiłki, przebywamy w pobli
�u, gdy kicha lub kaszle. Równie� korzystanie
ze wspólnych toalet, pryszniców, wanien, basenów, restauracji, telefonów jest
w pełni bezpieczne.
�adne owady (równie� komary) i zwierz�ta domowe nie
przenosz
� wirusa HIV z osoby chorej na zdrow�.
Ka
�da sytuacja zwi�zana z naruszeniem ci�g�o�ci tkanek wymaga
jednorazowych narz
�dzi.
Je
�eli doszło do kontaktu z krwi� lub innym materiałem mog�cym
zawiera
� wirusa HIV, nale�y dobrze umy� zranion� okolic� wod� i mydłem lub
alkoholem, wod
� kolo�sk�. W przypadku krwi na skórze, bez wzgl�du na to czy
była ona ju
� skaleczona, nale�y dobrze umy� j� wod� i mydłem. W przypadku
dostania si
� krwi lub innego potencjalnie zaka�nego materiału na �luzówki oka,
nale
�y przy otwartych powiekach, przepłuka� je wielokrotnie wod� lub sol�
fizjologiczn
�. W przypadku dostania si� krwi do ust, post�pujemy jak przy
oczach, kilkana
�cie razy płuczemy usta wod�.
Wirus HIV ginie, gdy jest wystawiony na wysychanie i działanie
temp. powy
�ej 56
0
C przez okres dłu
�szy ni� 20 minut. Nie ginie w mrozie.
Łzy, mocz, pot,
�lina bez dodatków innych płynów ustrojowych, nie s�
zaka
�ne.
Seks a mo
�liwo�� zaka�enia
Przed omówieniem mo
�liwo�ci zaka�enia drog� seksualn� warto podj��
inny w
�tek. Nale�y zwróci� uwag� na motywy podejmowania współ�ycia
seksualnego. Akt płciowy nie jest tylko i wył
�cznie „czynno�ci�” fizyczn�,
zaspokojeniem potrzeby biologicznej, ale tak
�e, a mo�e przede wszystkim, jest
aktem wywołuj
�cym emocje.
Przed rozpocz
�ciem współ�ycia, bez wzgl�du na to czy b�dzie to inicjacja
seksualna czy te
� kolejny stosunek płciowy, warto postawi� sobie kilka pyta�:
1. Czy ja naprawd
� tego chc�?
2. Czy jestem na to gotowy(a)?
3. Czy jest to zgodne z moim sumieniem?
4. Czy nie działam pod presj
�? (np. partnera, �rodowiska)
5. Czy
�wiadomie wyra�am zgod� na seks? (czy nie jestem pod wpływem
�rodków zmieniaj�cych �wiadomo�� – alkohol, narkotyki)
6
6. Czy nie działam pod wpływem depresji, rozpaczy, zemsty itp.?
7. Czy mój zwi
�zek partnerski jest na tyle silny, aby rozpocz�� współ�ycie?
(wzajemne uczucia, trwało
�� zwi�zku, oczekiwania w stosunku do partnera)
8. Czy akurat ta chwila i to miejsce s
� odpowiednie do podj�cia współ�ycia?
(bez stresu; strachu,
�e kto� zaraz wejdzie; pod wpływem alkoholu lub
narkotyków; poczucie komfortu itp.)
9. Czy jestem przygotowany(a) do ewentualnego rodzicielstwa?
10.Czy jestem w odpowiedni sposób zabezpieczony(a)? (prezerwatywa, inne
�rodki antykoncepcyjne)
Je
�eli na powy�sze pytania jeste�my w stanie odpowiedzie� pozytywnie,
to mo
�emy mie� nadziej�, �e decyzja o podj�ciu współ�ycia seksualnego jest
w pełni
�wiadoma i odpowiedzialna.
Prawdopodobie
�stwo zaka�enia wirusem HIV drog� seksualn� warunkuje
styl
�ycia seksualnego.
Dwa modele stylu
�ycia seksualnego wykluczaj� mo�liwo�� zaka�enia:
1. Wstrzemi
��liwo��
2. Stały zwi
�zek spełniaj�cy dwa warunki:
� wzajemna wierno
�� partnerów
� zdrowi „na wej
�ciu” (rozpocz�ciu współ�ycia).
Wynika z nich,
�e ka�dy zwi�zek spełniaj�cy te dwa warunki chroni przed
zaka
�eniem. Samo wi�c zawarcie zwi�zku mał�e�skiego nie wyklucza
mo
�liwo�ci zaka�enia. Po pierwsze który� z partnerów przed mał�e�stwem
mógł ulec zaka
�eniu. Po drugie w trakcie trwania mał�e�stwa który�
z partnerów mógł si
� dopu�ci� zdrady. Z powy�szego wynika, �e tylko zwi�zek
przestrzegaj
�cy obu warunków (wzajemna wierno��, zdrowi „na wej�ciu”)
chroni przed mo
�liwo�ci� zaka�enia drog� seksualn�. W przypadku takiego
zwi
�zku formy aktywno�ci seksualnej nie maj� �adnego znaczenia.
Bezpiecznymi formami aktywno
�ci seksualnej b�d� za� te, podczas
których nie dochodzi do uszkodzenia błon
�luzowych i skóry oraz kontaktu
z wydzielinami mog
�cymi zawiera� wirusa HIV (preejakulat, ejakulat,
wydzielina pochwy). Ka
�da inna forma aktywno�ci seksualnej poci�ga za sob�
mniejsze lub wi
�ksze ryzyko zaka�enia.
Ocena ryzyka zachowania seksualnego
Bardzo pomocne przy ocenie ryzyka zaka
�enia wirusem HIV drog�
seksualn
� s� nast�puj�ce pytania, na które ka�dy samodzielnie mo�e sobie
odpowiedzie
� i oceni� stopie� ryzyka:
1. Co si
� z czym ł�czy? (jakie cz��ci ciała?)
14
15
7
2. Jaki jest udział błony
�luzowej?
3. Jakie płyny ustrojowe bior
� w tym udział?
4. Czy jest mo
�liwo�� uszkodzenia ciała, błony �luzowej?
W profilaktyce zaka
�enia wirusem HIV przekazanie czy zdobycie
rzetelnej wiedzy to tylko cz
��� sukcesu, aczkolwiek bardzo wa�na. Prawdziwym
wyzwaniem dla edukatora jest u
�wiadomienie realno�ci niebezpiecze�stwa
swym słuchaczom. Cz
�sto bowiem staje si� tak, �e wiedza idzie jedn� drog�,
a w
�lad za ni� nie pod��a praktyka. Mimo zdobytych wiadomo�ci post�pujemy
inaczej, podejmujemy ryzykowne zachowania. Edukator musi u
�wiadomi�
�ołnierzom, �e nie istniej� grupy ryzyka w przypadku zaka�enia wirusem HIV
(np. homoseksuali
�ci, osoby sprzedaj�ce usługi seksualne czy narkomanii), do
których przecie
� oni nie nale��. To czy ulegniemy zaka�eniu zale�y od nas
samych, od tego w jaki sposób b
�dziemy post�powa�, jaki styl �ycia
preferowa
�, a nad swoim zachowaniem mamy przecie� w�adz� i mo�emy
zapanowa
�.
W tym miejscu warto zastanowi
� si� nad wpływem �rodków
zmieniaj
�cych �wiadomo�� (alkohol, narkotyki) na podejmowanie ryzykownych
zachowa
�. Alkohol i narkotyki zmieniaj� nastrój i powoduj�, �e inaczej
postrzegamy rzeczywisto
��. Pod ich wpływem wiele osób łatwiej nawi�zuje
kontakty, staj
� si� rozmowniejsze, odwa�niejsze, rozlu�nia si� atmosfera. Du�o
zaka
�e� nast�puje po za�yciu którego� ze �rodków zmieniaj�cych �wiadomo��.
Najcz
��ciej osoby, które były pod wpływem narkotyku czy alkoholu, po
przygodnej znajomo
�ci seksualnej, nigdy nie pozwoliłyby sobie na taki kontakt,
gdyby były w pełni
�wiadome swojego post�powania. Pod wpływem alkoholu
czy narkotyku tracimy kontakt z rzeczywisto
�ci�, realia �ycia codziennego
uciekaj
� daleko od nas, a liczy si� tylko chwila. Trzeba jednak zdawa� sobie
spraw
� z tego, �e ta chwila zapomnienia mo�e kosztowa� zdrowie i �ycie -
najcenniejsze dary jakie posiadamy.
Jedyn
� mo�liwo�ci� wykrycia zaka�enia wirusem HIV jest wykonanie
testu, w którym poszukuje si
� przeciwciał przeciwko wirusowi HIV. Badanie
polega na pobraniu niewielkiej ilo
�ci krwi. Aby wynik testu był wiarygodny,
nale
�y go wykona� nie wcze�niej ni� po upływie trzech miesi�cy od momentu,
w którym mogło doj
�� do zaka�enia. Jest to okres potrzebny naszemu
organizmowi na wyprodukowanie przeciwciał w ilo
�ci wykrywanej testem. Jest
to reakcja układu odporno
�ciowego naszego organizmu na wnikni�cie wirusa.
Wynik dodatni pierwszego testu musi zosta
� zawsze potwierdzony testem
bardziej dokładnym. W Polsce jest nim test o nazwie Western blot. Dopiero
dodatni wynik tego testu pozwala na stwierdzenie, i
� osoba badana jest
zaka
�ona HIV.
W ka
�dym mie�cie wojewódzkim znajduj� si� Punkty Konsultacyjno-
Diagnostyczne, w których bezpłatnie i anonimowo mo
�na wykona� test
w kierunku HIV. Punkty te obok mo
�liwo�ci wczesnego wykrycia zaka�enia
16
8
spełniaj
� rol� pewnego rodzaju edukatorów. Wykonanie testu poł�czone jest
z poradnictwem zarówno przed jak i po wykonaniu testu. Rozmowa ze
specjalist
� przed wykonaniem testu pozwala na przeanalizowanie swojego
zachowania oraz oceni
� rzeczywiste ryzyko zaka�enia. Jest równie�
psychicznym przygotowaniem do przyj
�cia wiadomo�ci o dodatnim wyniku
testu i jego konsekwencjach. Pomaga podj
�� w pełni �wiadom� decyzj�
o wykonaniu testu.
W przypadku ujemnego wyniku testu skłania do refleksji nad swoim
dotychczasowym ryzykownym zachowaniem. Podpowie mo
�liwo�ci zmian
w dotychczasowym stylu
�ycia oraz skłoni do wyci�gni�cia stosownych
wniosków. U
�wiadomi, �e tym razem si� udało, ale tak nie musi by� wiecznie.
Zagadnienie 5
Mity i fakty na temat HIV/AIDS
1
1.Czy to prawda,
�e problem AIDS nale�y ju� do przesz�o�ci?
Nie, nie jest to prawd
�. Ka�dego dnia przybywa na �wiecie około 16.000 osób
nowo zaka
�onych. Epidemia jest obecna na �wiecie od ponad dwudziestu lat.
Pomimo
działa
� zapobiegawczych oraz programów edukacyjnych
dla społecze
�stwa, liczba nowych zaka�e� stale ro�nie, a prognozy wskazuj�,
�e ta tendencja b�dzie si� nadal utrzymywa�. Wiele osób nie dostrzega
potencjalnego niebezpiecze
�stwa zwi�zanego ze swoim ryzykownym
zachowaniem i mo
�liwo�ci� zaka�enia si� w przeszło�ci. HIV i AIDS
s
� problemem zarówno dnia dzisiejszego, jak i jutrzejszego.
2.Dlaczego zagadnieniom HIV, AIDS po
�wi�ca si� tyle uwagi, a nie traktuje
si
� ich w taki sam sposób jak inne przewlek�e choroby wyniszczaj�ce?
Jest wiele powodów, dla których HIV i AIDS wymaga tak du
�ego
zainteresowania. W niektórych pa
�stwach liczba osób zaka�onych jest
stosunkowo niska. Jednak niedokładne rozeznanie w aktualnej sytuacji
dotycz
�cej zaka�e� wywołanych HIV oraz brak odpowiedniego
przeciwdziałania, mo
�e spowodowa� wyniszczenie całych społeczno�ci.
Ma to zreszt
� miejsce np. w niektórych krajach Afryki. Dlatego te� sporo uwagi
zwraca si
� na powszechn� edukacj� w zakresie wiedzy o HIV i AIDS.
Zagadnienia HIV i AIDS stanowi
� kontrowersyjny temat ze wzgl�du na fakt
przenoszenia si
� zaka�enia głównie drog� płciow� i do�yln� (u narkomanów).
Omawianie tych tematów budzi wiele emocji, a brak rzetelnej wiedzy wywołuje
dodatkowe uprzedzenia wobec zaka
�onych osób. Powy�sze zagadnienia
1
Przytoczone pytania i odpowiedzi pochodz
� ze strony internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS:
www.aids.gov.pl
17
9
niejednokrotnie s
� przedstawiane przez �rodki masowego przekazu jako
sensacja. W wyniku takich działa
� osoby �yj�ce z HIV i AIDS oraz ich najbli�si
staj
� si� obiektem uprzedze� i obaw, które nie towarzysz� innym chorobom.
3.Czy naprawd
� ka�dy mo�e zakazi� si� HIV lub mie� AIDS?
Tak. Ka
�dy, bez wzgl�du na pochodzenie rasowe, religi� lub orientacj�
seksualn
�, kto odbywa stosunek płciowy z przygodnie poznanym partnerem,
prostytutk
� itp. bez zabezpieczenia, jest nara�ony na zaka�enie. Co robisz, oraz
to czego nie robisz, mo
�e narazi� Ci� na ryzyko zaka�enia HIV. Epidemia
swoim zasi
�giem obj�ła na �wiecie ju� wszystkie pa�stwa. W niektórych z nich
poziom zaka
�e� jest wy�szy ni� w innych. Tak�e sposób przenoszenia si� HIV
mo
�e by� ró�ny w zale�no�ci od kraju. Niemniej jednak codziennie na �wiecie
przybywaj
� nowo zaka�one osoby. Globalnie do wi�kszo�ci z tych zaka�e�
doszło poprzez kontakty seksualne.
4.Czy HIV przenosi si
� przez poca�unek?
Nie doniesiono o
�adnym takim przypadku. Teoretycznie jest mo�liwe, �e HIV
obecny zarówno we krwi, jak i
�linie dotrze do krwiobiegu innej osoby
w przypadku skaleczenia wewn
�trz ust. Jest to jednak bardzo mało
prawdopodobne.
5.Czy HIV przenosi si
� podczas stosunku oralnego?
W chwili obecnej nie ma pewno
�ci, jaki jest poziom ryzyka zaka�enia HIV
podczas stosunku oralnego. Stopie
� ryzyka wzrasta, gdy zaka�ona sperma (wraz
z płynem okołonasiennym) lub wydzielina pochwowa znajd
� si� w ustach
partnera. P
�kni�cia lub nawet małe ranki wewn�trz ust lub na wargach mog�
by
� drog� przenikni�cia wirusa. Odnotowano bardzo niewiele przypadków
przeniesienia zaka
�enia HIV przez stosunek oralny i uwa�a si�, �e jest to droga
zaka
�enia o stosunkowo niskim stopniu ryzyka. W przypadku seksu oralnego
nie ma jednak pewnej odpowiedzi.
6.Czy ryzyko zaka
�enia HIV jest takie samo dla kobiet i m��czyzn
w kontaktach m
��czyzn z kobietami i kobiet z m��czyznami?
Nie. Ryzyko zaka
�enia jest wy�sze, gdy m��czyzna przekazuje wirusa kobiecie,
ni
� gdy kobieta przekazuje go m��czy�nie. Podczas wytrysku, który nast�pił
w pochwie kobiety bez u
�ycia prezerwatywy, zostaje przekazana du�a ilo��
spermy, która mo
�e nie�� ze sob� HIV. Oznacza to wi�c, �e kobiety s� bardziej
nara
�one podczas stosunków płciowych bez zabezpieczenia. Dodatkowo
wszelkie najdrobniejsze skaleczenia lub otarcia, cz
�sto wraz z obecno�ci�
18
10
innych chorób przenoszonych drog
� płciow�, mog� stanowi� miejsce
wnikni
�cia HIV do organizmu.
7.Czy przyczyn
� AIDS naprawd� jest HIV?
Tak. Przewa
�aj�ca wi�kszo�� opinii naukowych potwierdza pogl�d, �e HIV
wywołuje AIDS. Nadal istniej
� jednak pewne zagadnienia zwi�zane z HIV,
których w pełni nie rozumiemy. Cho
�by to, w jaki dokładnie sposób niszczy on
system odporno
�ciowy oraz dlaczego niektóre osoby maj�ce HIV mog� cieszy�
si
� dobrym zdrowiem przez długi czas.
8.Jak leczymy HIV i AIDS?
Dobór terapii jest bardzo indywidualny i zale
�y od stanu klinicznego pacjenta.
Najcz
��ciej stosuje si� kilka leków jednocze�nie. Jednak�e nale�y pami�ta�, �e
nie ma lekarstwa na HIV i AIDS. Podawane
�rodki nie mog� zniszczy� wirusów
HIV znajduj
�cych si� w organizmie, ale mog� spowolni� proces osłabiania
systemu odporno
�ciowego i w ten sposób przedłu�y� �ycie nosicielowi.
Im wcze
�niej zostanie podj�te leczenie, tym wi�ksze mo�e przynie�� efekty.
9.Czy istnieje szczepionka chroni
�ca przed zaka�eniem HIV?
Nie. Ze wzgl
�du na to, �e HIV jest skomplikowanym oraz cz�sto mutuj�cym
(cz
��ciowo zmieniaj�cym) si� wirusem i wykrywane s� wci�� nowe jego
podtypy, trudno jest otrzyma
� efektywn� szczepionk�. Mimo wielu bada�
eksperymentalnych i otrzymania kilkunastu prototypów szczepionek,
dotychczas nadal brak danych dowodz
�cych ich wysokoprocentowej
skuteczno
�ci. Opracowanie oraz przetestowanie szczepionek w aspekcie ich
bezpiecze
�stwa jest procesem długotrwałym i wymagaj�cym wielu bada�
klinicznych. Mimo
�e naukowcy potwierdzili mo�liwo�� otrzymania skutecznej
szczepionki, wydaje si
�, �e proces ten potrwa jeszcze wiele lat.
10.Czy istnieje skuteczne lekarstwo na AIDS?
Nie. W chwili obecnej jedynie zapobieganie jest skutecznym sposobem
zahamowania rozprzestrzeniania si
� zaka�enia wirusem HIV. W praktyce
oznacza to bezpieczniejszy seks - zawsze z u
�yciem prezerwatywy, nieu�ywanie
wspólnych igieł czy strzykawek w przypadku za
�ywania narkotyków drog�
do
�yln�. Odpowiednie leczenie chorób przenoszonych drog� płciow�, wi�cej
wiadomo
�ci o wymaganej diecie, �wiczenia fizyczne i unikanie stresu, pomog�
zwolni
� post�p choroby i oddal� wyst�pienie AIDS.
19
11
11.Czy HIV mo
�e przetrwa� poza organizmem cz�owieka?
HIV nie przetrwa, je
�li jest wystawiony na działanie powietrza i innych
czynników
�rodowiska zewn�trznego. Poza organizmem niszczy go ciepło,
wysychanie, mydło i woda, detergenty,
�rodki odka�aj�ce. Kropla krwi, nasienia
i innych płynów ustrojowych mo
�e teoretycznie spowodowa� pewne drobne
ryzyko zaka
�enia. �lady tego typu powinny wi�c by� dokładnie zmyte.
12.W jaki sposób mog
� pomóc lub wesprze� kogo� z AIDS?
Potrzeby przyjaciela, członka rodziny czy kolegi z pracy, który ma HIV lub
AIDS s
� podobne do tych, jakie maj� inne osoby powa�nie chore. Pragn� one,
aby okazano im miło
��, zrozumienie i wsparcie - nie wolno nam nikogo
os
�dza�. Chorzy potrzebuj� informacji na temat problemów, z jakimi mog� si�
zetkn
�� i sposobów radzenia sobie z nimi. Bliski kontakt z chorym jest bardzo
wa
�ny, poniewa� go uspokaja, a jednocze�nie jest całkowicie bezpieczny.
Bardzo wa
�ne jest regularne komunikowanie si� (telefoniczne, odwiedziny).
Odwiedziny najlepiej jest poprzedzi
� telefonem, gdy� choroba wywołuje
zm
�czenie i nie zawsze wizyta b�dzie przyj�ta z ochot�. Rozmowy powinny by�
szczere i otwarte. Wielu ludzi odczuwa potrzeb
� wyrzucenia z siebie gniewu
zwi
�zanego z chorob� i opowiedzenia o tym komu� bliskiemu.
Osoby
�yj�ce z HIV i AIDS mog� tak�e potrzebowa� wi�kszego poczucia
bezpiecze
�stwa. Potrzebna jest im �wiadomo��, �e gdy podziel� si� z kim�
swoimi obawami czy l
�kami o to, co mo�e si� z nimi sta�, nie spotkaj� si�
z odrzuceniem i pot
�pieniem.
13.Czy transfuzja krwi jest bezpieczna?
Na pocz
�tku epidemii HIV, gdy nasza wiedza o wirusie była znacznie mniejsza,
wiele osób zostało zaka
�onych otrzymuj�c krew lub preparaty krwi zaka�one
wirusem.
W wi
�kszo�ci krajów krew u�ywana do transfuzji i preparatów
krwiopochodnych, jest teraz badana na obecno
�� HIV. W wielu pa�stwach
odradza si
� oddawanie krwi osobom, co do których istnieje podejrzenie,
�e mog� by� zaka�one m.in. HIV.
14.Czy bycie dawc
� krwi jest bezpieczne?
Nie mo
�na zakazi� si� HIV podczas oddawania krwi w krajach, które u�ywaj�
do pobra
� sterylnego sprz�tu. W wi�kszo�ci pa�stw u�ywa si� wył�cznie
takiego sprz
�tu. Je�li nie ma si� pewno�ci co do tego, jakiego sprz�tu u�ywa si�
w danym kraju, to nie nale
�y oddawa� krwi. Nigdy nie powinien oddawa� krwi,
nosiciel wirusa HIV. Nale
�y si� tak�e wstrzyma� z oddawaniem krwi,
12
gdy istnieje podejrzenie,
�e mogło doj�� do kontaktu z osob� maj�c� HIV,
a nie wykonało si
� testu na obecno�� HIV.
15.Czy wizyta u dentysty niesie ryzyko zaka
�enia?
Leczenie dentystyczne nie powinno nie
�� ze sob� �adnego ryzyka pod
warunkiem,
�e wszystkie narz�dzia s� sterylizowane po ka�dorazowym u�yciu
oraz stosowane jest post
�powanie chroni�ce przed przenoszeniem infekcji. Je�li
masz jakie
� zastrze�enia na temat post�powania chroni�cego przed zaka�eniami,
nie obawiaj si
� omówi� ich ze swoim dentyst�.
S�OWNICZEK
AIDS -
(ang. Acquired Immune Defficiency Syndrome) nabyty zespół
braku odporno
�ci. Zaka�enie wirusem HIV drog� płciow� lub przez
krew. Po okresie utajnienia wirus niszczy układ odporno
�ciowy
organizmu nara
�aj�c go na wszelkie infekcje, co mo�e prowadzi�
do
�mierci.
B�ona
�luzowa – odpowiednik naskórka znajduj�cy si� po wewn�trznej stronie
ciała. Wy
�cieła od wewn�trz narz�dy układu pokarmowego,
oddechowego, moczowego, rozrodczego i inne.
Cz�onek (pr
�cie, penis) – spełnia dwojakie zadanie biologiczne: słu�y
do oddawania moczu oraz wprowadzania nasienia do narz
�dów
płciowych kobiety.
Masturbacja (onanizm) – zaspokojenie seksualne bez udziału partnera,
polegaj
�ce na pobudzaniu (pieszczeniu) własnych narz�dów
płciowych.
Miesi
�czka (menstruacja, okres) – wyst�powanie w regularnych odst�pach
czasu powtarzaj
�cych si� zmian w obszarze narz�dów rodnych
kobiety i towarzysz
�cych im zmian w całym organizmie. Efektem
tych przemian jest krwawienie miesi
�czne.
Monogamia – stałe współ
�ycie płciowe tylko z jednym partnerem seksualnym.
Trwałe pozostawanie w zwi
�zku mał�e�skim jednego m��czyzny
i jednej kobiety.
Napletek – ruchomy fałd skóry pokrywaj
�cy w cało�ci lub cz��ciowo �oł�d�
(„główk
�”) członka m�skiego.
Nasienie (sperma) – płyn o mlecznym zabarwieniu produkowany przez m
�skie
j
�dra i wydostaj�cy si� z członka w czasie stosunku (wytrysk),
zawiera plemniki. Mo
�e zawiera� wirusy HIV.
20
21
13
Odporno
�� organizmu – suma mechanizmów chroni�cych i walcz�cych
z ró
�nymi zarazkami i chorobami.
Plemnik – m
�ska komórka rozrodcza, która słu�y do zapłodnienia jaja (�e�skiej
komórki rozrodczej).
Pochwa (vagina) – wewn
�trzny narz�d �e�skiego układu rozrodczego. Stanowi
narz
�d spółkowania (współ�ycia) i dolny odcinek kanału rodnego.
Przeciwcia�a (immunoglobuliny) – białka surowicy krwi i płynów ustrojowych
słu
��ce do zwalczania zarazków. Organizm produkuje je, gdy
dojdzie do zaka
�enia.
Przeciwcia�a any-HIV – białka produkowane przez organizm człowieka, jako
odpowied
� na zaka�enie wirusem HIV.
Stosunek p�ciowy:
oralny – pobudzanie narz
�dów płciowych partnera lub partnerki
za pomoc
� ust i j�zyka,
pochwowy (vaginalny) – akt polegaj
�cy na wprowadzeniu członka
do pochwy,
odbytniczy (analny) – forma kontaktów seksualnych polegaj
�ca
na wprowadzeniu członka do odbytu.
Wirus – twór biologiczny, który jest paso
�ytem. Rodzaj zarazka,
drobnoustrój chorobotwórczy.
Wirus HIV – (ang. Human Immunodefiency Virus) ludzki wirus upo
�ledzenia
odporno
�ci.
Wydzielina kobiecych narz
�dów p�ciowych – wydzielina pochwy i szyjki
macicy. Mo
�e zawiera� wirusy HIV.
Wytrysk – wydobywanie si
� nasienia z członka.
Wzwód (erekcja) – powi
�kszenie i stwardnienie członka.
Zap�odnienie (pocz
�cie) – poł�czenie m�skiej komórki rozrodczej – plemnika
z
�e�sk� komórk� rozrodcz� – jajem. Jest pocz�tkiem �ycia (ci��y).
�o��d� – ko�cowa cz��� członka (główka).
WA
�NE ADRESY
�
Ogólnopolski Całodobowy Telefon Zaufania AIDS - (22) 692 82 26
�
Poradnia Internetowa HIV i AIDS - www.aids.gov.pl
�
Zielona Linia AIDS - (22) 621 33 67 - poniedziałki,
�rody w godz. 13
00
-
18
00
, wtorki, czwartki, pi
�tki w godz. 10
00
- 16
00
14
�
Krajowe Centrum do Spraw AIDS, ul. Samsonowska 1, 02-829
Warszawa,
tel. (22) 331 77 77
�
O
�rodek Informacji o HIV/AIDS, tel. (22) 331 77 66,
info@aids.gov.pl
�
Wykaz punktów konsultacyjno-diagnostycznych, wykonuj
�cych anonimowo
i bezpłatnie badania w kierunku HIV dost
�pny na tronie:
www.aids.gov.pl
Opracowano w:
Oddziale Spo�ecznych Problemów S�u
�by
Departamentu Wychowania
i Promocji Obronno
�ci MON
22
23
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI MON
00-911 Warszawa, al. Niepodległości 218
www.wp.mil.pl
www.wojsko-polskie.pl
Departament Wychowania i Promocji Obronności jest komórką organizacyjną Ministerstwa Obrony Narodowej wykonującą
w resorcie zadania wychowawcze, dyscypliny wojskowej, profilaktyki wychowawczej i psychoprofilaktyki, edukacji obywatelskiej,
działalności kulturalno-oświatowej, promocji obronności (krajowej i zagranicznej), ceremoniału wojskowego i komunikacji społecznej
w resorcie, funkcjonowania państwowych instytucji kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, współdziałania
z organami ochrony porządku prawnego, państwowymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi w dziedzinie tworzenia oby-
watelskiego zaplecza systemu obronności, a także wspierania i promowania organów przedstawicielskich kadry zawodowej oraz
innych wojskowych instytucji społecznych.
Oddział Społecznych Problemów Służby
Monitorowanie zjawisk i tendencji w życiu społecznym wojska z punktu widzenia prognozowania zagrożeń; przygotowywanie
okresowych analiz, ocen, prognoz, a także wypracowywanie celów, kierunków i propozycji działań w sferze kształtowania stosunków
społecznych i przeciwdziałania patologiom w Siłach Zbrojnych RP. Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki
wychowawczej i psychologicznej.
Oddział Edukacji Obywatelskiej i Ceremoniału Wojskowego
Programowanie, koordynowanie i realizacja zadań w sferze: edukacji obywatelskiej w wojsku, kształcenia proobronnego mło-
dzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego,
upowszechniania i kultywowania tradycji orężnych w Siłach Zbrojnych RP, nadawania nazw wyróżniających i patronów, opracowy-
wania rodowodów związków i jednostek wojskowych, przygotowywania projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych
symboli wojskowych, organizowania ceremonii wojskowych i patriotycznych z udziałem wojska w kraju i poza jego granicami.
Oddział Promocji Obronności
Programowanie, koordynowanie i wykonywanie zadań wynikających z szeroko rozumianej promocji obronności w kraju i zagra-
nicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich, realizowanych w oparciu o obowiązujące uregulowania ustawowe oraz odrębne
ustalenia resortu obrony narodowej w tej dziedzinie. Współdziałanie z instytucjami państwowymi, zajmującymi się problematyką
promocji Polski w kraju i za granicą, organami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi, mediami oraz komórkami organi-
zacyjnymi resortu, dowództwami rodzajów Sił Zbrojnych RP w celu tworzenia warunków do działalności promocyjnej w wojsku.
Opracowywanie, produkowanie i dystrybucja materiałów promocyjnych o Siłach Zbrojnych RP.
Oddział Kultury i Oświaty
Określanie celów i kierunków pracy w zakresie działalności kulturalno-oświatowej, krajoznawczej i rekreacyjnej w resorcie oraz
opracowywanie projektów dokumentów normatywnych w tej dziedzinie. Współdziałanie z centralnymi organami władzy państwowej,
zajmującymi się problematyką kultury, oświaty, turystyki, kultury fizycznej, organami samorządowymi, stowarzyszeniami i środowiskami
twórczymi w tworzeniu warunków do działalności kulturalno-oświatowej, rekreacyjnej i proobronnej w resorcie.
Oddział Komunikacji Społecznej
Programowanie, koordynowanie i realizowanie współpracy resortu z organizacjami pozarządowymi, instytucjami państwowymi i
organami samorządowymi w dziedzinie tworzenia obywatelskiego zaplecza systemu obronności państwa oraz budowania społecznej
akceptacji dla polityki obronnej państwa. Zadania oddziału obejmują między innymi: zlecanie zadań publicznych w dziedzinie obron-
ności; rozpatrywanie wniosków o podpisanie porozumień o współpracy z Ministrem Obrony Narodowej oraz sprawowanie ogólnego
nadzoru nad ich realizacją; nieodpłatne przekazywanie mienia ruchomego Skarbu Państwa będącego w użytkowaniu jednostek
podporządkowanych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych; sprawowanie nadzoru nad fundacjami, dla
których Minister Obrony Narodowej jest ministrem właściwym ze względu na cele fundacji.
Oddział Dyscypliny Wojskowej
Programowanie i koordynowanie działalności dotyczącej kształtowania dyscypliny wojskowej i właściwego
reagowania na jej
naruszenia. Przygotowywanie projektów aktów prawnych i innych dokumentów normatywnych oraz decyzyjnych w zakresie dyscy-
pliny wojskowej, w tym dotyczących orzecznictwa dyscyplinarnego Ministra Obrony Narodowej i Podsekretarza Stanu właściwego
w sprawach społecznych. Dokonywanie analiz i ocen warunków do kształtowania dyscypliny wojskowej, jej tendencji i stanu w
resorcie obrony narodowej. Kierowanie systemem sprawozdawczości w zakresie dyscypliny wojskowej oraz prowadzenie bazy da-
nych dotyczących dyscypliny żołnierzy. Planowanie i realizowanie zadań związanych z upowszechnianiem wojskowych przepisów
dyscyplinarnych, procesem kształcenia i szkolenia oraz działalnością informacyjno-wydawniczą, dotyczącą dyscypliny wojskowej.
Zaopatrywanie jednostek resortu w odznaki i legitymacje oraz białą broń, służącą wyróżnianiu żołnierzy.
Oddział Nadzoru i Analiz
Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie funkcjonowania struktur oraz korpusu oficerów wychowawczych, nadzoru
nad państwowymi instytucjami kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, konstruowania centralnych planów rze-
czowych w zakresie sprzętu, materiałów i wyposażenia kulturalno-oświatowego, zaopatrywania w prasę i dzienniki urzędowe komórek i
jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej, organizacyjno-technicznego zabezpieczenia działalności komórek wewnętrznych
Departamentu.