MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNO�CI

ALKOHOL

�WIADOME RYZYKO

Materia� o charakterze proflaktyczno-edukacyjnym

do prowadzenia zaj��

z zakresu profilaktyki alkoholowej

WARSZAWA 2006

Materiał o charakterze

profilaktyczno-edukacyjnym

Warszawa 2009

HIV/AIDS

IM WIĘCEJ WIESZ

TYM MNIEJ RYZYKUJESZ

3

PLAN - KONSPEKT

z zakresu profilaktyki HIV/AIDS

TEMAT:

HIV/AIDS – im wi

�cej wiesz, tym mniej ryzykujesz

CZAS: 2 x 45'
CELE:

1. Przekazanie wiedzy na temat dróg szerzenia si

� zaka�e� wirusem HIV.

2. U

�wiadomienie ryzyka zwi�zanego z mo�liwo�ci� zaka�enia wirusem HIV siebie

i innych osób oraz wskazanie mo

�liwo�ci jego redukowania.

3. Rozwini

�cie postaw empatii i akceptacji wobec osób �yj�cych z wirusem HIV.

METODY:

Wyk�ad, dyskusja.

MATERIA�Y I

�RODKI DYDAKTYCZNE:

Rzutnik

�wiat�a dziennego lub multimedialny, foliogramy, p�yta CD

MIEJSCE:

�wietlica, sala wyk�adowa

LIETRATURA:

AIDS i Ty. Ilustrowany informator o HIV i AIDS, Warszawa 1993

Ford M.T., 100 pyta

� i odpowiedzi wokó� AIDS. Przewodnik dla m�odzie�y, Warszawa

1993

Na spocznij o HIV i AIDS, Krajowe Biuro Koordynacyjne ds. Zapobiegania AIDS,
Warszawa 1999

William A. Check, Encyklopedia Wiedzy o Uzale

�nieniach. AIDS, Warszawa 1995

Co musisz widzie

� o HIV i AIDS, Krajowe Centrum ds. AIDS, Warszawa 2003

Sokoluk W., Wychowanie do

�ycia w rodzinie, WSiP, Warszawa 2003

Najwa

�niejsze pytania o HIV i AIDS, Krajowe Centrum ds. AIDS, Wydawnictwo

Pozna

�skie, Pozna� 2007

ZAGADNIENIA:

1. Podstawowe informacje na temat HIV i AIDS
2. Wyst

�powanie i drogi zaka�enia wirusem HIV

3. Oddziaływanie wirusa HIV na organizm człowieka. Rozwój choroby AIDS
4. Zapobieganie zaka

�eniom wirusem HIV

5. Mity i fakty na temat HIV i AIDS

4

2

PRZEBIEG ZAJ

��:

Lp

Tre

�� zagadnienia

Czas

Uwagi organizacyjno-

metodyczne

1.

Rozpocz

�cie zaj��

Zapoznanie uczestników z tematem i celem zaj

��

5 min.

Folia nr 1 tytu�owa

2.

Zagadnienie 1

Podstawowe informacje na temat HIV i AIDS
- wirus HIV został wyodr

�bniony w latach 80-tych,

a w 1981 r. ustalono definicj

� zespołu chorobowego

AIDS

- ok. 34 mln osób na

�wiecie �yje z wirusem HIV

- ka

�dego roku ulega zaka�eniu na całym �wiecie

ok. 5 mln osób, a ok. 3 mln umiera na AIDS

- w 1986 r. wykryto pierwsze zachorowanie na AIDS

w Polsce

- w naszym kraju ka

�dego roku ulega zaka�eniu

ok. 600 osób. Szacunkowa liczba zaka

�onych

wirusem HIV wynosi 20-30 tys.

- w ci

�gu 23 lat z powodu AIDS zmarło w Polsce

ok. 913 osób

- zaka

�eniu wirusem HIV mo�e ulec ka�dy człowiek

- nie ma kontynentu, ani kraju, w którym nie

wyst

�puje zaka�enie wirusem HIV

-

60%

osób

uleg�o

zaka

�eniu

drog

�

heteroseksualn

�. Wi�kszo�� z nich to osoby

mi

�dzy 20-39 rokiem �ycia

-

Nie istnieje lekarstwo ani szczepionka przeciwko

zaka

�eniu wirusem HIV

15 min.

Przedstawi

� definicje HIV

i AIDS
HIV – wirus zaka

�aj�cy

człowieka (ludzki wirus
upo

�ledzenia odporno�ci)

AIDS – zespół objawów

spowodowanych tym
wirusem,

�wiadcz�cy

o zniszczeniu układu
odporno

�ciowego

(immunologicznego)
człowieka – zespół nabytego
upo

�ledzenia odporno�ci

Folia nr 2 i 3

Pytanie

do

uczestników

zaj

��:

Czy poj

�cia HIV i AIDS

oznaczaj

� to samo?

Nie. HIV – to wirus
AIDS – to zespół chorobowy
wywołany

zaka

�eniem

wirusem HIV.

3.

Zagadnienie 2

Wyst

�powanie i drogi zaka�enia wirusem HIV

�

wirus HIV znajduje si

� we krwi, spermie,

wydzielinach

narz

�dów

płciowych,

płynach

ustrojowych, mleku matki

�

s

� trzy drogi zaka�enia wirusem HIV:

- przez krew
- w kontaktach seksualnych
- z zaka

�onej matki na jej dziecko

�

poza organizmem człowieka wirus HIV ginie.

Mo

�na go zniszczy� przy pomocy wi�kszo�ci

5 min.

Folia nr 4

Pytanie do uczestników
zaj

��:

Czy mo

�na ulec zaka�eniu

wirusem HIV pracuj

�c

z osob

� zaka�on�?

Nie. Wirusem HIV nie
mo

�na si� zakazi� w

normalnych codziennych
kontaktach z osob

� zaka�on�

np. w pracy, szkole.

5

3

�rodków dezynfekuj�cych na bazie alkoholu lub

chloru, temperatur

� powy�ej 56

0

C, jest wra

�liwy

na wysychanie. Nie ginie w mrozie

4.

Zagadnienie 3

Oddzia�ywanie wirusa HIV na organizm cz�owieka.

Rozwój choroby AIDS
- nie ma zewn

�trznych objawów zaka�enia wirusem

HIV

- wirus HIV atakuje układ odporno

�ciowy człowieka,

niszcz

�c białe krwinki (limfocyty), które s�

odpowiedzialne za produkcj

� przeciwciał

- w

wyniku

ci

�głego

niszczenia

układu

odporno

�ciowego organizm człowieka nie ma siły

broni

� si� przed infekcjami i chorobami, które dla

zdrowego człowieka nie s

� gro�ne

- do tych chorób nale

�� m.in.: zapalenie płuc,

nowotwór skóry, gru

�lica

- po wyst

�pieniu której� z tych chorób nieleczony

chory zwykle umiera w ci

�gu 1 – 3 lat

- dzi

�ki wprowadzeniu coraz lepszych metod leczenia

i nowych leków znacznie wydłu

�a si� okres �ycia

zaka

�onych wirusem HIV, jak równie� nast�puje

poprawa jako

�ci ich �ycia

-

�aden lek nie jest w stanie zabi� wirusa, natomiast

mo

�e utrudni� namna�anie si� wirusa w organizmie

człowieka

Fazy zaka

�enia:

�

�

�

moment zaka

�enia (wnikni�cie wirusa do

organizmu człowieka)

�

�

�

okres inkubacji i namna

�ania si� wirusa – trwa

do 12 tyg. od momentu zaka

�enia. W niektórych

wypadkach mo

�e wyst�pi� bardzo wysoka

gor

�czka – ponad 39

0

C – utrzymuj

�ca si� 2-6 tyg.

mimo podawania leków. Pod koniec tej fazy s

�

ju

� wyprodukowane przeciwciała w ilo�ci

wykrywanej testem

�

�

�

długi okres bezobjawowy (od 2 lat) – ko

�cowa

faza okresu bezobjawowego nie jest znana.
Zale

�y od organizmu człowieka i zastosowanego

leczenia

�

�

�

AIDS – ostatnie stadium zaka

�enia wirusem HIV

(

�mier� zwykle po 1 – 3 latach od momentu

zachorowania na AIDS)

15 min.

Folia nr 5 i 6

Pytanie do uczestników
zaj

��:

Czy po wygl

�dzie mo�na

pozna

�, �e kto� jest zaka�ony

wirusem HIV?

Nie. Nie ma zewn

�trznych

oznak zaka

�enia wirusem

HIV.

Kiedy cz�owiek

�yj�cy

z wirusem HIV mo

�e zakazi�

drug

� osob�?

Osoba zaka

�ona od momentu

zaka

�enia a� do �mierci

mo

�e przekaza� wirusa

innym osobom.

6

4

5.

Zagadnienie 4

Zapobieganie zaka

�eniom wirusem HIV

Nie mo

�na zakazi� si� poprzez:

�

przebywanie w tych samych pomieszczeniach,

�

podanie r

�ki, dotykanie, pieszczoty, pocałunki

osób zaka

�onych,

�

wspólne u

�ywanie nakry� stołowych, poniewa�

wirusem HIV nie mo

�na zakazi� si� poprzez

�lin�,

�

korzystanie ze wspólnej łazienki, bielizny

po

�cielowej, gdy� wirus HIV nie przenosi si�

poprzez pot,

�

korzystanie z pływalni,

�rodków komunikacji,

telefonów, restauracji oraz spo

�ywanie posiłków

przygotowanych przez osob

� �yj�c� z HIV,

�

wspólne mieszkanie, prac

�, zabaw�,

�

przebywanie w pobli

�u, gdy zaka�ony kicha,

kaszle, płacze, gdy

� wirus HIV nie przenosi si�

drog

� kropelkow�,

�

uk

�szenie komara lub innego owada,

�

kontakt ze zwierz

�tami domowymi, poniewa�

�adne z nich nie przenosz� wirusa HIV,

�

oddawanie krwi w stacjach krwiodawstwa,

u

�ywanie sterylnych lub jednorazowych igieł do

pobierania krwi, tatua

�u, przekłucia uszu,

wstrzykni

�� (zastrzyków).

Unikanie bezpo

�redniego kontaktu z krwi�,

nasieniem i wydzielin

� z narz�dów p�ciowych osoby

zaka

�onej chroni przed zaka�eniem wirusem HIV.

�

preferowanie jednego wiernego i zdrowego

partnera seksualnego,

�

unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych,

�

stosowanie prezerwatyw,

�

u

�ywanie jednorazowych lub wysterylizowanych

narz

�dzi medycznych,

�

przestrzeganie podstawowych zasad higieny,

unikanie

�rodków zmieniaj�cych �wiadomo�� (alkohol,

narkotyki) jako czynników ryzyka (zbytnie rozlu

�nienie,

zaburzona

�wiadomo��,

łatwe

nawi

�zywanie

przygodnych kontaktów seksualnych).

30 min.

Folia nr 7 i 8

Pytanie do uczestników
zaj

��:

Czy osoby

�yj�ce z wirusem

HIV maj

� obowi�zek

powiadamia o swoim

zaka

�eniu np. pracodawc�?

Nie. W codziennych
kontaktach w pracy, szkole,
na ulicy nie mo

�na zakazi�

si

� wirusem HIV. Nie ma

wi

�c potrzeby informowania

o tym pracodawcy.
Natomiast zgodnie z art. 161
§ 1 Kodeksu Karnego:
„Kto, wiedz

�c, �e jest

zara

�ony wirusem HIV,

nara

�a bezpo�rednio inn�

osob

� na takie zara�enie,

podlega karze pozbawienia

wolno

�ci do lat 3”.

7

5

6.

Zagadnienie 5

Mity i fakty na temat HIV i AIDS
-

problem AIDS nale

�y ju� do przesz�o�ci

Nie prawda. Ka

�dego dnia przybywa na �wiecie

ok. 16 tys. osób nowo zaka

�onych

-

zagadnieniom HIV/AIDS po

�wi�ca si� za du�o

uwagi
Nie ma lekarstwa ani szczepionki przeciwko
zaka

�eniu wirusem HIV. Choroba jest �miertelna,

a

wiedza

jest

jedyn

� broni� w walce

z rozprzestrzenianiem si

� wirusa

-

ka

�dy mo�e zakazi� si� HIV lub zachorowa� na

AIDS
Tak. Ka

�dy człowiek bez wzgl�du na płe�, wiek,

kolor skóry, wyznanie, status społeczny jest
nara

�ony na zaka�enie

-

HIV przenosi si

� przez poca�unek

Nie. Nie stwierdzono do tej pory przypadku
zaka

�enia wirusem HIV przez pocałunek

-

ryzyko zaka

�enia wirusem HIV jest takie samo dla

kobiet i m

��czyzn

Nie. Ryzyko zaka

�enia jest wi�ksze, gdy m��czyzna

przekazuje wirusa kobiecie. Kobiety s

� bardziej

nara

�one na zaka�enie podczas stosunków

płciowych bez zabezpieczenia

-

przyczyn

� AIDS jest wirus HIV

Tak. We wszystkich przypadkach zachorowania na
AIDS przyczyn

� było zaka�enie wirusem HIV

-

istnieje szczepionka chroni

�ca przed zaka�eniem

HIV
Nie. Wirus HIV cz

�sto mutuje (cz��ciowo zmienia

si

�) w organizmie człowieka i trudno jest otrzyma�

efektywn

� szczepionk�

-

istnieje skuteczne lekarstwo na AIDS
Nie. Leki podawane osobom zaka

�onym jedynie

wydłu

�aj� i poprawiaj� im jako�� �ycia

-

HIV mo

�e przetrwa� poza organizmem cz�owieka

Wirus HIV niszczy temp. powy

�ej 56

0

C, detergenty,

jest wra

�liwy na wysychanie. UWAGA! Nie ginie

w mrozie

15 min.

Folia nr 9

Bardzo wa

�na cz��� zaj��.

Poprzez obalanie mitów
i stereotypów mo

�emy

zmniejszy

� ryzyko zaka�enia

oraz zmieni

� nastawienie do

osób

�yj�cych z wirusem

HIV.

8

6

-

transfuzja krwi jest bezpieczna
Transfuzja krwi nie powinna nie

�� za sob� ryzyka

zaka

�enia. Na pocz�tku epidemii HIV, gdy nasza

wiedza o wirusie była znacznie mniejsza, zdarzały
si

� przypadki zaka�enia poprzez transfuzj�

zaka

�onej krwi lub jej preparatów. Od 1986 r. w

Polsce ka

�da krew przeznaczona do transfuzji jest

poddawana badaniom na obecno

�� wirusa HIV

-

bycie dawc

� krwi jest bezpieczne

Nie mo

�na ulec zaka�eniu wirusem HIV poprzez

oddawanie krwi. Do pobierania krwi u

�ywa si�

wył

�cznie

sprz

�tu

jednorazowego

lub

wysterylizowanego

-

wizyta u dentysty niesie ryzyko zaka

�enia

Leczenie dentystyczne nie powinno nie

�� ze sob�

�adnego ryzyka. Wszystkie narz�dzia s�

sterylizowane,

a

stomatolodzy

u

�ywaj�

jednorazowych, gumowych r

�kawiczek

9

Zagadnienie 1
Podstawowe informacje na temat HIV i AIDS

Zaka

�enie wirusem HIV i zespół chorobowy AIDS, to problem, z którym

boryka si

� dzi� cały �wiat. Nie ma kontynentu, ani kraju, który nie byłby nim

dotkni

�ty.

Szacuje si

�, �e na �wiecie liczba osób �yj�cych z wirusem HIV si�ga

ok. 34 milionów. Ka

�dego roku dochodzi do blisko 5 milionów nowych zaka�e�

oraz około 3 milionów zgonów spowodowanych AIDS (dane z czerwca 2008 r.
– Krajowe Centrum ds. AIDS).

W Polsce szacunkowa liczba osób zaka

�onych wirusem HIV wynosi

ok. 20-30 tysi

�cy. Rocznie w naszym kraju ulega zaka�aniu ok. 500-600 osób

(dane na koniec czerwca 2008 r. – Krajowe Centrum ds. AIDS). Wzrasta liczba
osób zaka

�onych drog� heteroseksualn� (blisko 60% zaka�e�), spada drog�

narkotyków do

�ylnych. Prawie 60% osób, które uległy zaka�eniu wirusem HIV,

to osoby w wieku 20-39 lat. 30% wszystkich zaka

�e� stanowi� kobiety.

Z problemem zaka

�enia wirusem HIV rozpocz�li�my walk� w latach

80-tych. Od tamtej pory znacznie poszerzyła si

� nasza wiedza na temat samego

wirusa i dróg zaka

�enia. Przede wszystkim zostało obalonych wiele mitów m.in.

ten,

�e AIDS to choroba narkomanów i homoseksualistów. Dzi� ju� wiemy, �e

nie istniej

� tzw. grupy ryzyka, szczególnie nara�one na zaka�enie, a jedynie

ryzykowne zachowania, które bezmy

�lnie podejmowane (np. pod wpływem

�rodków zmieniaj�cych �wiadomo��, takich jak alkohol czy narkotyki) mog�

doprowadzi

� do zaka�enia.

Dzi

� wiemy tak�e, �e najskuteczniejsz� broni� w walce z zaka�eniem

wirusem HIV jest wiedza, a wi

�c szeroko rozumiana edukacja, szczególnie

skierowana do ludzi młodych, gdy

� oni najcz��ciej działaj� pod wpływem

impulsu, emocji, chwilowej słabo

�ci czy zapomnienia.

Zaka

�eniu wirusem HIV mo�e ulec ka�dy kto prowadzi normalny

tryb

�ycia. Ka�dy cz�owiek jest potencjalnym �ród�em zaka�enia.

Nazwa

HIV pochodzi od skrótu angielskiej nazwy Human

Immunodeficiency Virus - ludzki wirus upo

�ledzenia odporno�ci.

- ludzki, gdy

� rozwija si� tylko w ludzkim organizmie

- HIV jest retrowirusem tzw. powolnym tzn.,

�e bardzo długo pustoszy

nasz organizm zanim wyst

�pi� jakiekolwiek objawy

- upo

�ledzenia odporno�ci, gdy� w wyniku zaka�enia dochodzi do

powolnego

wyniszczenia

układu

immunologicznego

(odporno

�ciowego).

10

2

AIDS to skrót od Acquired Immune Deficiency Syndrome - zespół

nabytego upo

�ledzenia odporno�ci.

- zespół, gdy

� nie jest to jedna choroba, lecz wiele ró�nych chorób

i objawów im towarzysz

�cych

- nabyty, gdy

� nie rodzimy si� z nim, a nabywamy w nast�pstwie

zaka

�enia wirusem HIV. Nawet je�li dziecko rodzi si� z wirusem, to

nabyło go od zaka

�onej matki

- upo

�ledzenia odporno�ci, gdy� w ostatnim stadium zaka�enia wirusem

HIV szpik kostny jest ju

� na tyle wyczerpany, �e nie ma siły

produkowa

� nowych komórek odporno�ciowych.

Zagadnienie 2
Wyst

�powanie i drogi zaka�enia wirusem HIV

Wirus HIV przenosi si

� wy��cznie poprzez p�yny ustrojowe

zawieraj

�ce bia�ko: krew oraz ka�dy p�yn zawieraj�cy bia�e krwinki –

ejakulat (p�yn nasienny, sperma), preejakulat (p�yn wydzielany przed

wytryskiem), mleko matki, wydzielina pochwowa. Aby dosz�o do zaka

�enia

p�yny ustrojowe zawieraj

�ce wirusa HIV musz� dosta� si� do otwartej rany

albo na

�luzówki cz�owieka zdrowego.

Wirus HIV przenoszony jest trzema drogami:

1.

Seksualn

� – przypadkowi partnerzy seksualni; kontakty seksualne po

spo

�yciu alkoholu lub za�ywaniu narkotyków (brak krytycyzmu w doborze).

2.

Wertykaln

� (zaka�ona matka - dziecko) - podczas ci��y w łonie matki,

w czasie porodu i podczas karmienia piersi

�.

3. Poprzez

zaka

�on� krew i produkty krwiopochodne (obecnie istnieje

ryzyko zaka

�enia t� drog� wył�cznie przy podawaniu �wie�ej krwi).

Istotn

� rol� w przypadku zaka�enia wirusem HIV odgrywa:

- wiek – najszybciej choruj

� małe dzieci i starzy ludzie,

- obfito

�� zaka�enia – wcze�niej zachoruj� ludzie po przeszczepie

zaka

�onego organu lub przetoczeniu zaka�onej krwi,

- stan odporno

�ci w momencie zaka�enia.

11

3

Zagadnienie 3
Oddzia�ywanie wirusa HIV na organizm cz�owieka. Rozwój choroby

AIDS.

Zaka

�eniu wirusem HIV mo�e ulec ka�dy cz�owiek.

Moment wnikni

�cia do organizmu wirusa HIV nie wi��e si�

z

�adnymi objawami, lecz m.in. z ryzykownymi zachowaniami

podejmowanymi przez ludzi np. pod wp�ywem

�rodków zmieniaj�cych

�wiadomo�� (alkohol, narkotyki, niektóre leki).

Po wnikni

�ciu wirusa do wn�trza komórki (limfocytu – komórka

odporno

�ciowa) nast�puje jego rozmno�enie, rozsadzenie komórki

i zaatakowanie kolejnych komórek. Gdy gin

� jedne komórki, szpik kostny

produkuje nowe komórki odporno

�ciowe. Wirus HIV powoduje stopniowe

wyczerpywanie si

� szpiku kostnego, co w konsekwencji prowadzi do spadku

odporno

�ci organizmu.

Organizm człowieka reaguje na wnikni

�cie wirusa do organizmu

produkcj

� przeciwciał. Gdy człowiek wyprodukuje bardzo du�� ilo��

przeciwciał, wyst

�puje ostra choroba retrowirusowa, jako reakcja na nadmiar

przeciwciał. Choroba ta najcz

��ciej wyst�puje około 12 tygodnia od momentu

zaka

�enia wirusem HIV. Charakteryzuje si� bardzo wysok� gor�czk� (ponad

39

0

C) utrzymuj

�c� si� przez 2 – 6 tygodni, mimo podawania leków. Towarzysz�

jej dolegliwo

�ci podobne do ci��kiej grypy, wysypka, zapalenie płuc, wirusowe

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ostra choroba retrowirusowa wyst

�puje

u

jednego na 6 – 8 zaka

�onych i musi jej towarzyszy� wysoka gor�czka.

Rozpocz

�cie w tym momencie leczenia antyretrowirusowego daje najlepsze

rezultaty. Znacznie wydłu

�a okres i jako�� �ycia osób zaka�onych wirusem

HIV.

Okres od momentu zaka

�enia do momentu wyprodukowania przeciwciał

w ilo

�ci wykrywanej testem nosi nazw� okienka serologicznego. Jest to do��

długi (ok. 3 miesi

�cy) okres i bardzo niebezpieczny, gdy� w tym czasie

wyst

�puje najwi�ksza wiremia (miernik zaka�enia – liczba cz�steczek wirusa

przypadaj

�ca na 1 ml krwi) i istnieje najwi�ksze niebezpiecze�stwo przekazania

wirusa innej osobie. Zakazi

� partnera mo�na ju� po tygodniu od momentu, gdy

samemu uległo si

� zaka�eniu. Płyny ustrojowe s� tym bardziej zaka�ne,

im wy

�sza jest wiremia.
Nast

�pnie wyst�puje długi okres bezobjawowy (od 2 lat - ?). Nie ma

�adnej zewn�trznej oznaki zaka�enia wirusem HIV. U chorych nie leczonych

�rednio okres ten trwa od 2 do 10 lat. U osób poddanych kuracji

antyretrowirusowej ulega znacznemu wydłu

�eniu (do kilkunastu lat i dłu�ej).

AIDS to ostatnie stadium zaka

�enia wirusem HIV, któremu towarzysz�

tzw. choroby wska

�nikowe wywołane przez bakterie, wirusy, grzyby,

4

pierwotniaki, z którymi człowiek o znacznie obni

�onej odporno�ci nie jest

w stanie sobie poradzi

�. Nale�� do nich:

- zapalenie płuc, wywołane przez pierwotniaka, który normalnie

�yje

w naszym organizmie. Zapalenie płuc wywołane przez tego
pierwotniaka u osoby

�yj�cej z wirusem HIV mo�e zabi� w ci�gu

10 dni;

- zapalenie siatkówki i w konsekwencji całkowit

� �lepot�;

- gru

�lica płuc – choroba gro�na równie� dla osób niezaka�onych

wirusem HIV, wymagaj

�ca intensywnego leczenia, które wyklucza

równie intensywne leczenie zaka

�enia HIV;

- zaka

�enie krwi i uszkodzenie narz�dów wewn�trznych;

- nowotwór skóry ludzi starych – wyst

�puje w pełnoobjawowym AIDS.

U ludzi z nisk

� odporno�ci� staje si� zło�liwy, obejmuj�c �luzówki

i daj

�c przerzuty do wszystkich organów.

Przy AIDS trudno jest mówi

� o konkretnych objawach. Jak ju�

wspomniano jest to zespół chorób i objawów im towarzysz

�cych. W tym

stadium organizm ludzki jest ju

� tak słaby, �e nie jest w stanie broni� si� przed

�adnymi atakuj�cymi go chorobami. Po jednej chorobie i chwilowym

wyzdrowieniu, wyst

�puje nast�pna, a ka�da kolejna coraz bardziej osłabia

organizm doprowadzaj

�c do �mierci. �redni okres od momentu zaka�enia do

momentu wyst

�pienia pełnoobjawowego AIDS u nie leczonych trwa od 2 do 10

lat. Dzieci i starzy ludzie zapadaj

� na AIDS wcze�niej.

Oprócz osłabienia, spadku masy ciała, gwałtownym starzeniem si

�

spowodowanymi kolejnymi chorobami, w przypadku AIDS zachodz

� równie�

zmiany w psychice zaka

�onych. Chorzy cz�sto obarczaj� si� poczuciem winy

z powodu choroby, wpadaj

� w depresj�. Obawa o dalszy przebieg choroby

wywołuje silny niepokój i stres. Do tego dochodzi strach przed

�mierci�

z poczuciem ogromnej bezsilno

�ci wobec choroby.

Niektóre osoby

�yj�ce z wirusem HIV na wiadomo�� o zaka�eniu reaguj�

wybuchem gniewu, agresji w stosunku do otoczenia i samego siebie. Inni
wpadaj

� w depresj�. Jeszcze inni, po pierwotnym szoku, szukaj� pomocy

i podejmuj

� leczenie.

Ogromny wpływ na samopoczucie osób

�yj�cych z wirusem HIV ma fakt

odsuwania si

� od nich osób z najbli�szego otoczenia oraz zale�no�� od innych

ludzi przy wykonywaniu codziennych czynno

�ci.

12

13

5

Zagadnienie 4
Zapobieganie zaka

�eniom wirusem HIV

W codziennych kontaktach, w pracy, w szkole itp. nie mo

�na ulec

zaka

�eniu wirusem HIV. Wirus HIV nie przenosi si� drog� kropelkow� (jak

wirus grypy) nic wi

�c nam nie grozi, gdy pracujemy w jednym pomieszczeniu

z osob

� �yj�c� z wirusem HIV, gdy jej dotykamy, rozmawiamy, jemy wspólnie

posiłki, przebywamy w pobli

�u, gdy kicha lub kaszle. Równie� korzystanie

ze wspólnych toalet, pryszniców, wanien, basenów, restauracji, telefonów jest
w pełni bezpieczne.

�adne owady (równie� komary) i zwierz�ta domowe nie

przenosz

� wirusa HIV z osoby chorej na zdrow�.

Ka

�da sytuacja zwi�zana z naruszeniem ci�g�o�ci tkanek wymaga

jednorazowych narz

�dzi.

Je

�eli doszło do kontaktu z krwi� lub innym materiałem mog�cym

zawiera

� wirusa HIV, nale�y dobrze umy� zranion� okolic� wod� i mydłem lub

alkoholem, wod

� kolo�sk�. W przypadku krwi na skórze, bez wzgl�du na to czy

była ona ju

� skaleczona, nale�y dobrze umy� j� wod� i mydłem. W przypadku

dostania si

� krwi lub innego potencjalnie zaka�nego materiału na �luzówki oka,

nale

�y przy otwartych powiekach, przepłuka� je wielokrotnie wod� lub sol�

fizjologiczn

�. W przypadku dostania si� krwi do ust, post�pujemy jak przy

oczach, kilkana

�cie razy płuczemy usta wod�.

Wirus HIV ginie, gdy jest wystawiony na wysychanie i działanie

temp. powy

�ej 56

0

C przez okres dłu

�szy ni� 20 minut. Nie ginie w mrozie.

Łzy, mocz, pot,

�lina bez dodatków innych płynów ustrojowych, nie s�

zaka

�ne.

Seks a mo

�liwo�� zaka�enia

Przed omówieniem mo

�liwo�ci zaka�enia drog� seksualn� warto podj��

inny w

�tek. Nale�y zwróci� uwag� na motywy podejmowania współ�ycia

seksualnego. Akt płciowy nie jest tylko i wył

�cznie „czynno�ci�” fizyczn�,

zaspokojeniem potrzeby biologicznej, ale tak

�e, a mo�e przede wszystkim, jest

aktem wywołuj

�cym emocje.

Przed rozpocz

�ciem współ�ycia, bez wzgl�du na to czy b�dzie to inicjacja

seksualna czy te

� kolejny stosunek płciowy, warto postawi� sobie kilka pyta�:

1. Czy ja naprawd

� tego chc�?

2. Czy jestem na to gotowy(a)?
3. Czy jest to zgodne z moim sumieniem?
4. Czy nie działam pod presj

�? (np. partnera, �rodowiska)

5. Czy

�wiadomie wyra�am zgod� na seks? (czy nie jestem pod wpływem

�rodków zmieniaj�cych �wiadomo�� – alkohol, narkotyki)

6

6. Czy nie działam pod wpływem depresji, rozpaczy, zemsty itp.?
7. Czy mój zwi

�zek partnerski jest na tyle silny, aby rozpocz�� współ�ycie?

(wzajemne uczucia, trwało

�� zwi�zku, oczekiwania w stosunku do partnera)

8. Czy akurat ta chwila i to miejsce s

� odpowiednie do podj�cia współ�ycia?

(bez stresu; strachu,

�e kto� zaraz wejdzie; pod wpływem alkoholu lub

narkotyków; poczucie komfortu itp.)

9. Czy jestem przygotowany(a) do ewentualnego rodzicielstwa?
10.Czy jestem w odpowiedni sposób zabezpieczony(a)? (prezerwatywa, inne

�rodki antykoncepcyjne)

Je

�eli na powy�sze pytania jeste�my w stanie odpowiedzie� pozytywnie,

to mo

�emy mie� nadziej�, �e decyzja o podj�ciu współ�ycia seksualnego jest

w pełni

�wiadoma i odpowiedzialna.

Prawdopodobie

�stwo zaka�enia wirusem HIV drog� seksualn� warunkuje

styl

�ycia seksualnego.

Dwa modele stylu

�ycia seksualnego wykluczaj� mo�liwo�� zaka�enia:

1. Wstrzemi

��liwo��

2. Stały zwi

�zek spełniaj�cy dwa warunki:

� wzajemna wierno

�� partnerów

� zdrowi „na wej

�ciu” (rozpocz�ciu współ�ycia).

Wynika z nich,

�e ka�dy zwi�zek spełniaj�cy te dwa warunki chroni przed

zaka

�eniem. Samo wi�c zawarcie zwi�zku mał�e�skiego nie wyklucza

mo

�liwo�ci zaka�enia. Po pierwsze który� z partnerów przed mał�e�stwem

mógł ulec zaka

�eniu. Po drugie w trakcie trwania mał�e�stwa który�

z partnerów mógł si

� dopu�ci� zdrady. Z powy�szego wynika, �e tylko zwi�zek

przestrzegaj

�cy obu warunków (wzajemna wierno��, zdrowi „na wej�ciu”)

chroni przed mo

�liwo�ci� zaka�enia drog� seksualn�. W przypadku takiego

zwi

�zku formy aktywno�ci seksualnej nie maj� �adnego znaczenia.

Bezpiecznymi formami aktywno

�ci seksualnej b�d� za� te, podczas

których nie dochodzi do uszkodzenia błon

�luzowych i skóry oraz kontaktu

z wydzielinami mog

�cymi zawiera� wirusa HIV (preejakulat, ejakulat,

wydzielina pochwy). Ka

�da inna forma aktywno�ci seksualnej poci�ga za sob�

mniejsze lub wi

�ksze ryzyko zaka�enia.

Ocena ryzyka zachowania seksualnego

Bardzo pomocne przy ocenie ryzyka zaka

�enia wirusem HIV drog�

seksualn

� s� nast�puj�ce pytania, na które ka�dy samodzielnie mo�e sobie

odpowiedzie

� i oceni� stopie� ryzyka:

1. Co si

� z czym ł�czy? (jakie cz��ci ciała?)

14

15

7

2. Jaki jest udział błony

�luzowej?

3. Jakie płyny ustrojowe bior

� w tym udział?

4. Czy jest mo

�liwo�� uszkodzenia ciała, błony �luzowej?

W profilaktyce zaka

�enia wirusem HIV przekazanie czy zdobycie

rzetelnej wiedzy to tylko cz

��� sukcesu, aczkolwiek bardzo wa�na. Prawdziwym

wyzwaniem dla edukatora jest u

�wiadomienie realno�ci niebezpiecze�stwa

swym słuchaczom. Cz

�sto bowiem staje si� tak, �e wiedza idzie jedn� drog�,

a w

�lad za ni� nie pod��a praktyka. Mimo zdobytych wiadomo�ci post�pujemy

inaczej, podejmujemy ryzykowne zachowania. Edukator musi u

�wiadomi�

�ołnierzom, �e nie istniej� grupy ryzyka w przypadku zaka�enia wirusem HIV

(np. homoseksuali

�ci, osoby sprzedaj�ce usługi seksualne czy narkomanii), do

których przecie

� oni nie nale��. To czy ulegniemy zaka�eniu zale�y od nas

samych, od tego w jaki sposób b

�dziemy post�powa�, jaki styl �ycia

preferowa

�, a nad swoim zachowaniem mamy przecie� w�adz� i mo�emy

zapanowa

�.

W tym miejscu warto zastanowi

� si� nad wpływem �rodków

zmieniaj

�cych �wiadomo�� (alkohol, narkotyki) na podejmowanie ryzykownych

zachowa

�. Alkohol i narkotyki zmieniaj� nastrój i powoduj�, �e inaczej

postrzegamy rzeczywisto

��. Pod ich wpływem wiele osób łatwiej nawi�zuje

kontakty, staj

� si� rozmowniejsze, odwa�niejsze, rozlu�nia si� atmosfera. Du�o

zaka

�e� nast�puje po za�yciu którego� ze �rodków zmieniaj�cych �wiadomo��.

Najcz

��ciej osoby, które były pod wpływem narkotyku czy alkoholu, po

przygodnej znajomo

�ci seksualnej, nigdy nie pozwoliłyby sobie na taki kontakt,

gdyby były w pełni

�wiadome swojego post�powania. Pod wpływem alkoholu

czy narkotyku tracimy kontakt z rzeczywisto

�ci�, realia �ycia codziennego

uciekaj

� daleko od nas, a liczy si� tylko chwila. Trzeba jednak zdawa� sobie

spraw

� z tego, �e ta chwila zapomnienia mo�e kosztowa� zdrowie i �ycie -

najcenniejsze dary jakie posiadamy.

Jedyn

� mo�liwo�ci� wykrycia zaka�enia wirusem HIV jest wykonanie

testu, w którym poszukuje si

� przeciwciał przeciwko wirusowi HIV. Badanie

polega na pobraniu niewielkiej ilo

�ci krwi. Aby wynik testu był wiarygodny,

nale

�y go wykona� nie wcze�niej ni� po upływie trzech miesi�cy od momentu,

w którym mogło doj

�� do zaka�enia. Jest to okres potrzebny naszemu

organizmowi na wyprodukowanie przeciwciał w ilo

�ci wykrywanej testem. Jest

to reakcja układu odporno

�ciowego naszego organizmu na wnikni�cie wirusa.

Wynik dodatni pierwszego testu musi zosta

� zawsze potwierdzony testem

bardziej dokładnym. W Polsce jest nim test o nazwie Western blot. Dopiero
dodatni wynik tego testu pozwala na stwierdzenie, i

� osoba badana jest

zaka

�ona HIV.

W ka

�dym mie�cie wojewódzkim znajduj� si� Punkty Konsultacyjno-

Diagnostyczne, w których bezpłatnie i anonimowo mo

�na wykona� test

w kierunku HIV. Punkty te obok mo

�liwo�ci wczesnego wykrycia zaka�enia

16

8

spełniaj

� rol� pewnego rodzaju edukatorów. Wykonanie testu poł�czone jest

z poradnictwem zarówno przed jak i po wykonaniu testu. Rozmowa ze
specjalist

� przed wykonaniem testu pozwala na przeanalizowanie swojego

zachowania oraz oceni

� rzeczywiste ryzyko zaka�enia. Jest równie�

psychicznym przygotowaniem do przyj

�cia wiadomo�ci o dodatnim wyniku

testu i jego konsekwencjach. Pomaga podj

�� w pełni �wiadom� decyzj�

o wykonaniu testu.

W przypadku ujemnego wyniku testu skłania do refleksji nad swoim

dotychczasowym ryzykownym zachowaniem. Podpowie mo

�liwo�ci zmian

w dotychczasowym stylu

�ycia oraz skłoni do wyci�gni�cia stosownych

wniosków. U

�wiadomi, �e tym razem si� udało, ale tak nie musi by� wiecznie.

Zagadnienie 5
Mity i fakty na temat HIV/AIDS

1

1.Czy to prawda,

�e problem AIDS nale�y ju� do przesz�o�ci?

Nie, nie jest to prawd

�. Ka�dego dnia przybywa na �wiecie około 16.000 osób

nowo zaka

�onych. Epidemia jest obecna na �wiecie od ponad dwudziestu lat.

Pomimo

działa

� zapobiegawczych oraz programów edukacyjnych

dla społecze

�stwa, liczba nowych zaka�e� stale ro�nie, a prognozy wskazuj�,

�e ta tendencja b�dzie si� nadal utrzymywa�. Wiele osób nie dostrzega

potencjalnego niebezpiecze

�stwa zwi�zanego ze swoim ryzykownym

zachowaniem i mo

�liwo�ci� zaka�enia si� w przeszło�ci. HIV i AIDS

s

� problemem zarówno dnia dzisiejszego, jak i jutrzejszego.

2.Dlaczego zagadnieniom HIV, AIDS po

�wi�ca si� tyle uwagi, a nie traktuje

si

� ich w taki sam sposób jak inne przewlek�e choroby wyniszczaj�ce?

Jest wiele powodów, dla których HIV i AIDS wymaga tak du

�ego

zainteresowania. W niektórych pa

�stwach liczba osób zaka�onych jest

stosunkowo niska. Jednak niedokładne rozeznanie w aktualnej sytuacji
dotycz

�cej zaka�e� wywołanych HIV oraz brak odpowiedniego

przeciwdziałania, mo

�e spowodowa� wyniszczenie całych społeczno�ci.

Ma to zreszt

� miejsce np. w niektórych krajach Afryki. Dlatego te� sporo uwagi

zwraca si

� na powszechn� edukacj� w zakresie wiedzy o HIV i AIDS.

Zagadnienia HIV i AIDS stanowi

� kontrowersyjny temat ze wzgl�du na fakt

przenoszenia si

� zaka�enia głównie drog� płciow� i do�yln� (u narkomanów).

Omawianie tych tematów budzi wiele emocji, a brak rzetelnej wiedzy wywołuje
dodatkowe uprzedzenia wobec zaka

�onych osób. Powy�sze zagadnienia

1

Przytoczone pytania i odpowiedzi pochodz

� ze strony internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS:

www.aids.gov.pl

17

9

niejednokrotnie s

� przedstawiane przez �rodki masowego przekazu jako

sensacja. W wyniku takich działa

� osoby �yj�ce z HIV i AIDS oraz ich najbli�si

staj

� si� obiektem uprzedze� i obaw, które nie towarzysz� innym chorobom.

3.Czy naprawd

� ka�dy mo�e zakazi� si� HIV lub mie� AIDS?

Tak. Ka

�dy, bez wzgl�du na pochodzenie rasowe, religi� lub orientacj�

seksualn

�, kto odbywa stosunek płciowy z przygodnie poznanym partnerem,

prostytutk

� itp. bez zabezpieczenia, jest nara�ony na zaka�enie. Co robisz, oraz

to czego nie robisz, mo

�e narazi� Ci� na ryzyko zaka�enia HIV. Epidemia

swoim zasi

�giem obj�ła na �wiecie ju� wszystkie pa�stwa. W niektórych z nich

poziom zaka

�e� jest wy�szy ni� w innych. Tak�e sposób przenoszenia si� HIV

mo

�e by� ró�ny w zale�no�ci od kraju. Niemniej jednak codziennie na �wiecie

przybywaj

� nowo zaka�one osoby. Globalnie do wi�kszo�ci z tych zaka�e�

doszło poprzez kontakty seksualne.

4.Czy HIV przenosi si

� przez poca�unek?

Nie doniesiono o

�adnym takim przypadku. Teoretycznie jest mo�liwe, �e HIV

obecny zarówno we krwi, jak i

�linie dotrze do krwiobiegu innej osoby

w przypadku skaleczenia wewn

�trz ust. Jest to jednak bardzo mało

prawdopodobne.

5.Czy HIV przenosi si

� podczas stosunku oralnego?

W chwili obecnej nie ma pewno

�ci, jaki jest poziom ryzyka zaka�enia HIV

podczas stosunku oralnego. Stopie

� ryzyka wzrasta, gdy zaka�ona sperma (wraz

z płynem okołonasiennym) lub wydzielina pochwowa znajd

� si� w ustach

partnera. P

�kni�cia lub nawet małe ranki wewn�trz ust lub na wargach mog�

by

� drog� przenikni�cia wirusa. Odnotowano bardzo niewiele przypadków

przeniesienia zaka

�enia HIV przez stosunek oralny i uwa�a si�, �e jest to droga

zaka

�enia o stosunkowo niskim stopniu ryzyka. W przypadku seksu oralnego

nie ma jednak pewnej odpowiedzi.

6.Czy ryzyko zaka

�enia HIV jest takie samo dla kobiet i m��czyzn

w kontaktach m

��czyzn z kobietami i kobiet z m��czyznami?

Nie. Ryzyko zaka

�enia jest wy�sze, gdy m��czyzna przekazuje wirusa kobiecie,

ni

� gdy kobieta przekazuje go m��czy�nie. Podczas wytrysku, który nast�pił

w pochwie kobiety bez u

�ycia prezerwatywy, zostaje przekazana du�a ilo��

spermy, która mo

�e nie�� ze sob� HIV. Oznacza to wi�c, �e kobiety s� bardziej

nara

�one podczas stosunków płciowych bez zabezpieczenia. Dodatkowo

wszelkie najdrobniejsze skaleczenia lub otarcia, cz

�sto wraz z obecno�ci�

18

10

innych chorób przenoszonych drog

� płciow�, mog� stanowi� miejsce

wnikni

�cia HIV do organizmu.

7.Czy przyczyn

� AIDS naprawd� jest HIV?

Tak. Przewa

�aj�ca wi�kszo�� opinii naukowych potwierdza pogl�d, �e HIV

wywołuje AIDS. Nadal istniej

� jednak pewne zagadnienia zwi�zane z HIV,

których w pełni nie rozumiemy. Cho

�by to, w jaki dokładnie sposób niszczy on

system odporno

�ciowy oraz dlaczego niektóre osoby maj�ce HIV mog� cieszy�

si

� dobrym zdrowiem przez długi czas.

8.Jak leczymy HIV i AIDS?
Dobór terapii jest bardzo indywidualny i zale

�y od stanu klinicznego pacjenta.

Najcz

��ciej stosuje si� kilka leków jednocze�nie. Jednak�e nale�y pami�ta�, �e

nie ma lekarstwa na HIV i AIDS. Podawane

�rodki nie mog� zniszczy� wirusów

HIV znajduj

�cych si� w organizmie, ale mog� spowolni� proces osłabiania

systemu odporno

�ciowego i w ten sposób przedłu�y� �ycie nosicielowi.

Im wcze

�niej zostanie podj�te leczenie, tym wi�ksze mo�e przynie�� efekty.

9.Czy istnieje szczepionka chroni

�ca przed zaka�eniem HIV?

Nie. Ze wzgl

�du na to, �e HIV jest skomplikowanym oraz cz�sto mutuj�cym

(cz

��ciowo zmieniaj�cym) si� wirusem i wykrywane s� wci�� nowe jego

podtypy, trudno jest otrzyma

� efektywn� szczepionk�. Mimo wielu bada�

eksperymentalnych i otrzymania kilkunastu prototypów szczepionek,
dotychczas nadal brak danych dowodz

�cych ich wysokoprocentowej

skuteczno

�ci. Opracowanie oraz przetestowanie szczepionek w aspekcie ich

bezpiecze

�stwa jest procesem długotrwałym i wymagaj�cym wielu bada�

klinicznych. Mimo

�e naukowcy potwierdzili mo�liwo�� otrzymania skutecznej

szczepionki, wydaje si

�, �e proces ten potrwa jeszcze wiele lat.

10.Czy istnieje skuteczne lekarstwo na AIDS?
Nie. W chwili obecnej jedynie zapobieganie jest skutecznym sposobem
zahamowania rozprzestrzeniania si

� zaka�enia wirusem HIV. W praktyce

oznacza to bezpieczniejszy seks - zawsze z u

�yciem prezerwatywy, nieu�ywanie

wspólnych igieł czy strzykawek w przypadku za

�ywania narkotyków drog�

do

�yln�. Odpowiednie leczenie chorób przenoszonych drog� płciow�, wi�cej

wiadomo

�ci o wymaganej diecie, �wiczenia fizyczne i unikanie stresu, pomog�

zwolni

� post�p choroby i oddal� wyst�pienie AIDS.

19

11

11.Czy HIV mo

�e przetrwa� poza organizmem cz�owieka?

HIV nie przetrwa, je

�li jest wystawiony na działanie powietrza i innych

czynników

�rodowiska zewn�trznego. Poza organizmem niszczy go ciepło,

wysychanie, mydło i woda, detergenty,

�rodki odka�aj�ce. Kropla krwi, nasienia

i innych płynów ustrojowych mo

�e teoretycznie spowodowa� pewne drobne

ryzyko zaka

�enia. �lady tego typu powinny wi�c by� dokładnie zmyte.

12.W jaki sposób mog

� pomóc lub wesprze� kogo� z AIDS?

Potrzeby przyjaciela, członka rodziny czy kolegi z pracy, który ma HIV lub
AIDS s

� podobne do tych, jakie maj� inne osoby powa�nie chore. Pragn� one,

aby okazano im miło

��, zrozumienie i wsparcie - nie wolno nam nikogo

os

�dza�. Chorzy potrzebuj� informacji na temat problemów, z jakimi mog� si�

zetkn

�� i sposobów radzenia sobie z nimi. Bliski kontakt z chorym jest bardzo

wa

�ny, poniewa� go uspokaja, a jednocze�nie jest całkowicie bezpieczny.

Bardzo wa

�ne jest regularne komunikowanie si� (telefoniczne, odwiedziny).

Odwiedziny najlepiej jest poprzedzi

� telefonem, gdy� choroba wywołuje

zm

�czenie i nie zawsze wizyta b�dzie przyj�ta z ochot�. Rozmowy powinny by�

szczere i otwarte. Wielu ludzi odczuwa potrzeb

� wyrzucenia z siebie gniewu

zwi

�zanego z chorob� i opowiedzenia o tym komu� bliskiemu.

Osoby

�yj�ce z HIV i AIDS mog� tak�e potrzebowa� wi�kszego poczucia

bezpiecze

�stwa. Potrzebna jest im �wiadomo��, �e gdy podziel� si� z kim�

swoimi obawami czy l

�kami o to, co mo�e si� z nimi sta�, nie spotkaj� si�

z odrzuceniem i pot

�pieniem.

13.Czy transfuzja krwi jest bezpieczna?
Na pocz

�tku epidemii HIV, gdy nasza wiedza o wirusie była znacznie mniejsza,

wiele osób zostało zaka

�onych otrzymuj�c krew lub preparaty krwi zaka�one

wirusem.
W wi

�kszo�ci krajów krew u�ywana do transfuzji i preparatów

krwiopochodnych, jest teraz badana na obecno

�� HIV. W wielu pa�stwach

odradza si

� oddawanie krwi osobom, co do których istnieje podejrzenie,

�e mog� by� zaka�one m.in. HIV.

14.Czy bycie dawc

� krwi jest bezpieczne?

Nie mo

�na zakazi� si� HIV podczas oddawania krwi w krajach, które u�ywaj�

do pobra

� sterylnego sprz�tu. W wi�kszo�ci pa�stw u�ywa si� wył�cznie

takiego sprz

�tu. Je�li nie ma si� pewno�ci co do tego, jakiego sprz�tu u�ywa si�

w danym kraju, to nie nale

�y oddawa� krwi. Nigdy nie powinien oddawa� krwi,

nosiciel wirusa HIV. Nale

�y si� tak�e wstrzyma� z oddawaniem krwi,

12

gdy istnieje podejrzenie,

�e mogło doj�� do kontaktu z osob� maj�c� HIV,

a nie wykonało si

� testu na obecno�� HIV.

15.Czy wizyta u dentysty niesie ryzyko zaka

�enia?

Leczenie dentystyczne nie powinno nie

�� ze sob� �adnego ryzyka pod

warunkiem,

�e wszystkie narz�dzia s� sterylizowane po ka�dorazowym u�yciu

oraz stosowane jest post

�powanie chroni�ce przed przenoszeniem infekcji. Je�li

masz jakie

� zastrze�enia na temat post�powania chroni�cego przed zaka�eniami,

nie obawiaj si

� omówi� ich ze swoim dentyst�.

S�OWNICZEK
AIDS -

(ang. Acquired Immune Defficiency Syndrome) nabyty zespół
braku odporno

�ci. Zaka�enie wirusem HIV drog� płciow� lub przez

krew. Po okresie utajnienia wirus niszczy układ odporno

�ciowy

organizmu nara

�aj�c go na wszelkie infekcje, co mo�e prowadzi�

do

�mierci.

B�ona

�luzowa – odpowiednik naskórka znajduj�cy si� po wewn�trznej stronie

ciała. Wy

�cieła od wewn�trz narz�dy układu pokarmowego,

oddechowego, moczowego, rozrodczego i inne.

Cz�onek (pr

�cie, penis) – spełnia dwojakie zadanie biologiczne: słu�y

do oddawania moczu oraz wprowadzania nasienia do narz

�dów

płciowych kobiety.

Masturbacja (onanizm) – zaspokojenie seksualne bez udziału partnera,

polegaj

�ce na pobudzaniu (pieszczeniu) własnych narz�dów

płciowych.

Miesi

�czka (menstruacja, okres) – wyst�powanie w regularnych odst�pach

czasu powtarzaj

�cych si� zmian w obszarze narz�dów rodnych

kobiety i towarzysz

�cych im zmian w całym organizmie. Efektem

tych przemian jest krwawienie miesi

�czne.

Monogamia – stałe współ

�ycie płciowe tylko z jednym partnerem seksualnym.

Trwałe pozostawanie w zwi

�zku mał�e�skim jednego m��czyzny

i jednej kobiety.

Napletek – ruchomy fałd skóry pokrywaj

�cy w cało�ci lub cz��ciowo �oł�d�

(„główk

�”) członka m�skiego.

Nasienie (sperma) – płyn o mlecznym zabarwieniu produkowany przez m

�skie

j

�dra i wydostaj�cy si� z członka w czasie stosunku (wytrysk),

zawiera plemniki. Mo

�e zawiera� wirusy HIV.

20

21

13

Odporno

�� organizmu – suma mechanizmów chroni�cych i walcz�cych

z ró

�nymi zarazkami i chorobami.

Plemnik – m

�ska komórka rozrodcza, która słu�y do zapłodnienia jaja (�e�skiej

komórki rozrodczej).

Pochwa (vagina) – wewn

�trzny narz�d �e�skiego układu rozrodczego. Stanowi

narz

�d spółkowania (współ�ycia) i dolny odcinek kanału rodnego.

Przeciwcia�a (immunoglobuliny) – białka surowicy krwi i płynów ustrojowych

słu

��ce do zwalczania zarazków. Organizm produkuje je, gdy

dojdzie do zaka

�enia.

Przeciwcia�a any-HIV – białka produkowane przez organizm człowieka, jako

odpowied

� na zaka�enie wirusem HIV.

Stosunek p�ciowy:

oralny – pobudzanie narz

�dów płciowych partnera lub partnerki

za pomoc

� ust i j�zyka,

pochwowy (vaginalny) – akt polegaj

�cy na wprowadzeniu członka

do pochwy,

odbytniczy (analny) – forma kontaktów seksualnych polegaj

�ca

na wprowadzeniu członka do odbytu.

Wirus – twór biologiczny, który jest paso

�ytem. Rodzaj zarazka,

drobnoustrój chorobotwórczy.

Wirus HIV – (ang. Human Immunodefiency Virus) ludzki wirus upo

�ledzenia

odporno

�ci.

Wydzielina kobiecych narz

�dów p�ciowych – wydzielina pochwy i szyjki

macicy. Mo

�e zawiera� wirusy HIV.

Wytrysk – wydobywanie si

� nasienia z członka.

Wzwód (erekcja) – powi

�kszenie i stwardnienie członka.

Zap�odnienie (pocz

�cie) – poł�czenie m�skiej komórki rozrodczej – plemnika

z

�e�sk� komórk� rozrodcz� – jajem. Jest pocz�tkiem �ycia (ci��y).

�o��d� – ko�cowa cz��� członka (główka).

WA

�NE ADRESY

�

Ogólnopolski Całodobowy Telefon Zaufania AIDS - (22) 692 82 26

�

Poradnia Internetowa HIV i AIDS - www.aids.gov.pl

�

Zielona Linia AIDS - (22) 621 33 67 - poniedziałki,

�rody w godz. 13

00

-

18

00

, wtorki, czwartki, pi

�tki w godz. 10

00

- 16

00

14

�

Krajowe Centrum do Spraw AIDS, ul. Samsonowska 1, 02-829

Warszawa,

tel. [phone]

�

O

�rodek Informacji o HIV/AIDS, tel. [phone],

[e-mail]

�

Wykaz punktów konsultacyjno-diagnostycznych, wykonuj

�cych anonimowo

i bezpłatnie badania w kierunku HIV dost

�pny na tronie:

www.aids.gov.pl

Opracowano w:

Oddziale Spo�ecznych Problemów S�u

�by

Departamentu Wychowania

i Promocji Obronno

�ci MON

22

23

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI MON

00-911 Warszawa, al. Niepodległości 218

www.wp.mil.pl

www.wojsko-polskie.pl

Departament Wychowania i Promocji Obronności jest komórką organizacyjną Ministerstwa Obrony Narodowej wykonującą

w resorcie zadania wychowawcze, dyscypliny wojskowej, profilaktyki wychowawczej i psychoprofilaktyki, edukacji obywatelskiej,

działalności kulturalno-oświatowej, promocji obronności (krajowej i zagranicznej), ceremoniału wojskowego i komunikacji społecznej

w resorcie, funkcjonowania państwowych instytucji kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, współdziałania

z organami ochrony porządku prawnego, państwowymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi w dziedzinie tworzenia oby-

watelskiego zaplecza systemu obronności, a także wspierania i promowania organów przedstawicielskich kadry zawodowej oraz

innych wojskowych instytucji społecznych.

Oddział Społecznych Problemów Służby

Monitorowanie zjawisk i tendencji w życiu społecznym wojska z punktu widzenia prognozowania zagrożeń; przygotowywanie

okresowych analiz, ocen, prognoz, a także wypracowywanie celów, kierunków i propozycji działań w sferze kształtowania stosunków

społecznych i przeciwdziałania patologiom w Siłach Zbrojnych RP. Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki

wychowawczej i psychologicznej.

Oddział Edukacji Obywatelskiej i Ceremoniału Wojskowego

Programowanie, koordynowanie i realizacja zadań w sferze: edukacji obywatelskiej w wojsku, kształcenia proobronnego mło-

dzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego,

upowszechniania i kultywowania tradycji orężnych w Siłach Zbrojnych RP, nadawania nazw wyróżniających i patronów, opracowy-

wania rodowodów związków i jednostek wojskowych, przygotowywania projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych

symboli wojskowych, organizowania ceremonii wojskowych i patriotycznych z udziałem wojska w kraju i poza jego granicami.

Oddział Promocji Obronności

Programowanie, koordynowanie i wykonywanie zadań wynikających z szeroko rozumianej promocji obronności w kraju i zagra-

nicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich, realizowanych w oparciu o obowiązujące uregulowania ustawowe oraz odrębne

ustalenia resortu obrony narodowej w tej dziedzinie. Współdziałanie z instytucjami państwowymi, zajmującymi się problematyką

promocji Polski w kraju i za granicą, organami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi, mediami oraz komórkami organi-

zacyjnymi resortu, dowództwami rodzajów Sił Zbrojnych RP w celu tworzenia warunków do działalności promocyjnej w wojsku.

Opracowywanie, produkowanie i dystrybucja materiałów promocyjnych o Siłach Zbrojnych RP.

Oddział Kultury i Oświaty

Określanie celów i kierunków pracy w zakresie działalności kulturalno-oświatowej, krajoznawczej i rekreacyjnej w resorcie oraz

opracowywanie projektów dokumentów normatywnych w tej dziedzinie. Współdziałanie z centralnymi organami władzy państwowej,

zajmującymi się problematyką kultury, oświaty, turystyki, kultury fizycznej, organami samorządowymi, stowarzyszeniami i środowiskami

twórczymi w tworzeniu warunków do działalności kulturalno-oświatowej, rekreacyjnej i proobronnej w resorcie.

Oddział Komunikacji Społecznej

Programowanie, koordynowanie i realizowanie współpracy resortu z organizacjami pozarządowymi, instytucjami państwowymi i

organami samorządowymi w dziedzinie tworzenia obywatelskiego zaplecza systemu obronności państwa oraz budowania społecznej

akceptacji dla polityki obronnej państwa. Zadania oddziału obejmują między innymi: zlecanie zadań publicznych w dziedzinie obron-

ności; rozpatrywanie wniosków o podpisanie porozumień o współpracy z Ministrem Obrony Narodowej oraz sprawowanie ogólnego

nadzoru nad ich realizacją; nieodpłatne przekazywanie mienia ruchomego Skarbu Państwa będącego w użytkowaniu jednostek

podporządkowanych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych; sprawowanie nadzoru nad fundacjami, dla

których Minister Obrony Narodowej jest ministrem właściwym ze względu na cele fundacji.

Oddział Dyscypliny Wojskowej

Programowanie i koordynowanie działalności dotyczącej kształtowania dyscypliny wojskowej i właściwego

reagowania na jej

naruszenia. Przygotowywanie projektów aktów prawnych i innych dokumentów normatywnych oraz decyzyjnych w zakresie dyscy-

pliny wojskowej, w tym dotyczących orzecznictwa dyscyplinarnego Ministra Obrony Narodowej i Podsekretarza Stanu właściwego

w sprawach społecznych. Dokonywanie analiz i ocen warunków do kształtowania dyscypliny wojskowej, jej tendencji i stanu w

resorcie obrony narodowej. Kierowanie systemem sprawozdawczości w zakresie dyscypliny wojskowej oraz prowadzenie bazy da-

nych dotyczących dyscypliny żołnierzy. Planowanie i realizowanie zadań związanych z upowszechnianiem wojskowych przepisów

dyscyplinarnych, procesem kształcenia i szkolenia oraz działalnością informacyjno-wydawniczą, dotyczącą dyscypliny wojskowej.

Zaopatrywanie jednostek resortu w odznaki i legitymacje oraz białą broń, służącą wyróżnianiu żołnierzy.

Oddział Nadzoru i Analiz

Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie funkcjonowania struktur oraz korpusu oficerów wychowawczych, nadzoru

nad państwowymi instytucjami kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, konstruowania centralnych planów rze-

czowych w zakresie sprzętu, materiałów i wyposażenia kulturalno-oświatowego, zaopatrywania w prasę i dzienniki urzędowe komórek i

jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej, organizacyjno-technicznego zabezpieczenia działalności komórek wewnętrznych

Departamentu.