dr Marcin Jędrzejczyk

2

Kalkulacja jest to czynność

obliczeniowa, zmierzająca do

ustalenia kwoty kosztów

przypadających na przedmiot

kalkulacji (na jednostkę

wytwarzaną).

Aby prawidłowo i dokładnie ustalić jednostkowy

koszt wytworzenia wyrobu pod uwagę bierzemy
następujące czynniki:

•

zastosowanie odpowiednich metod kalkulacji;

•

jakość mierników;

•

szczegółowość i jakość kalkulacji kosztów;

•

ścisłe powiązania kalkulacji z całością kosztów;

•

analiza opłacalności szczegółowej kalkulacji.

Przy przeprowadzaniu kalkulacji pierwszą

czynnością jest ustalenie przedmiotu kalkulacji,
czyli obiektu lub grupy obiektów, którego
będziemy ustalać koszt wytworzenia.
Wytwarzanie produktu oraz narastanie kosztów
w procesie produkcji zależy od:



typu produkcji;



obowiązującej jednostki miary produkcji;



obowiązującej jednostki miary produkcji przy jej

sprzedaży;

Aby prawidłowo i dokładnie ustalić jednostkowy

koszt wytworzenia wyrobu pod uwagę bierzemy
następujące czynniki:

•

dobór odpowiednich metody kalkulacji;

•

jakość (obiektywność) mierników;

•

dobór modeli wyceny;

•

szczegółowość i jakość kalkulacji kosztów;

•

ścisłe powiązania kalkulacji z całością kosztów;

6

Przedmiot musi być jednoznacznie

określony i wyrażony w

odpowiedniej mierze naturalnej,

czyli w sztukach, metrach,

kilogramach lub umownej:

tonokilometry lub, gdy nie da się

określić w racjonalny sposób

jednostki miary

(np. osobokilometry).

Kalkulacja obejmuje nie tylko e3stymację

jednostkowego kosztu wytworzenia, ale
również wycenę szczegółowych pozycji
kalkulacyjnych, czyli min.:



materiały bezpośrednie;



płace bezpośrednie;



koszty wydziałowe;



koszty zarządu.

Celem kalkulacji jest obliczenie kosztu wytworzenia

jednostki produktu gotowego, wyrobu lub usługi.
Ustalenia wymaga:



suma kosztów poniesionych na wyprodukowane w
okresie wyroby gotowe;



wielkość produkcji wykonanej;



wielkość produkcji w toku;



przypisania kosztów do zakończonej jednostki
kalkulacyjnej za pomocą odpowiednich metod.



Kalkulacja zleceniowa (doliczeniowa);



Kalkulacja podziałowa prosta (metoda kosztu
przeciętnego);



Kalkulacja podziałowa prosta (metoda FIFO);



Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami.

Kalkulacja zleceniowa może mieć zastosowanie głównie

w przypadku produkcji jednostkowej i małoseryjnej, a
więc w produkcji niepowtarzalnej w długich odstępach
czasowych. Istotą kalkulacji tej jest ujmowanie kosztów
bezpośrednich na odpowiedniej karcie zlecenia i
doliczanie stosowanego narzutu kosztów ogólnych,
które zostały przypisane do wydziału realizującego
zlecenie, przy zastosowaniu odpowiednich procedur.

Zlecenie 1

Zlecenie
2

RAZEM

Materiały
bezpośredni
e

1.600,-

1.200,-

2.800,-

Płace
bezpośredni
e

800,-

400,-

1.200,-

2.400,-

1.600,-

Koszty bezpośrednie przedsiębiorstwa

produkcyjnego kształtują się według kart

kalkulacyjnych zleceń następująco:



Koszty wydziałowe wynoszą 1.000,- i są dzielone
proporcjonalnie do kosztów bezpośrednich.
Zakończono zlecenie nr 1 na 500 szt. wyrobów A,
zlecenie nr 2 zakończono w liczbie 1000 szt.
Wyrobów B.



Wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych:
Suma kosztów wydziałowych/Suma klucza rozl.



Określenie liniowej funkcji kosztów wydziałowych:

K = 3000 zł + 5 zł*L, gdzie L — liczba

roboczogodzin.



Określenie planowanego rozmiaru działalności:

Lp = 1000 rbg.



Obliczenie planowanego wskaźnika doliczania
kosztów wydziałowych:
Wp = [3000 zł+5zł*1000 rbg.]/1000 rbg. = 8000
zł/1000 rbg. = 8 zł/rbg.



Określenie na podstawie ewidencji rzeczywistych

kosztów wydziałowych:

Ka = 8700 zł.



Obliczenie rzeczywistej liczby wykonanych godzin

robocizny bezpośredniej:

La = 1020 rbg.



Obliczenie kosztów doliczonych:

Kd = Wp * La = 8 * 1020 = 8160 zł.



Obliczenie kwoty i kierunku odchylenia:

O = Ka – Kd = 8700 – 8160 = 540 zł

(odchylenie debetowe, niekorzystne).



Zdefiniowanie i obliczenie odchylenia

spowodowanego przekroczeniem kosztów:

Ok = Ka – Kp (L=1020) = 8700 –

[3000+5*1020] = 8700 – 8100 = 600 zł

(odchylenie niekorzystne).



Zdefiniowanie i obliczenie odchylenia

spowodowanego zmianą rozmiaru
działalności:
Ov = Kp (L=1020) – Kd = 8100 – 8160 = 60 zł

(odchylenie korzystne).



10. Zbadanie zgodności sumy odchyleń:
O = Ok + Ov = 600-60 = 540 zł

(odchylenie niekorzystne).



Przeniesienie odchylenia do kosztu

całkowitego:

540 zł Dt Koszt całkowity,

540 zł Ct Koszty wydziałowe.

Kalkulacja podziałowa jest stosowana w

przypadku produkcji prostej, gdy wyroby są
wytwarzane na ogół w jednym nieprzerywalnym
cyklu produkcyjnym. Produkcja prosta dotyczy
jedynie produkcji masowej. Sposób prowadzenia
kalkulacji oraz analitycznego grupowania
kosztów jest uzależniony od rodzaju produkcji
oraz jej organizacji, która wywiera wpływ na
organizację rachunku kosztów.

Stan początkowy Okres bieżący

SUMA

Materiały:

10 000,00 zł

60 000,00 zł

70 000,00 zł

Robocizna:

24 000,00 zł 176 000,00 zł

200 000,00 zł

Wydziałowe:

12 000,00 zł

88 000,00 zł

100 000,00 zł

Dokonano kalkulacji kosztów wytworzenia przy użyciu kalkulacji

podziałowej prostej metodą kosztu przeciętnego, przy czym

materiały zużywały się w 100%, a koszty przerobu narastały

proporcjonalnie w toku produkcji:

Jednostki kalkulacyjne:

Sztuk

Procent

przerobu

Stan początkowy:

8 000,00

40,00%

Oddane do magazynu:

9 000,00

Stan końcowy:

5 000,00

60,00%

Pozycja:

Materiały

Robocizna

Wydziałowe

RAZEM

Stan początkowy:

10 000,00 zł

24 000,00 zł 12 000,00 zł 46 000,00 zł

Okres Bieżący:

60 000,00 zł 176 000,00 zł 88 000,00 zł

324 000,00 zł

Ilość jednostek:

14000

12000

12000

Koszt jednostki:

5,00

16,66666667 8,333333333

30

Produkcja niezakończona:

25 000,00 zł

50 000,00 zł 25 000,00 zł

100 000,00 zł

Produkcja zakończona:

45 000,00 zł 150 000,00 zł 75 000,00 zł

270 000,00 zł

Dokonano kalkulacji kosztów wytworzenia przy użyciu kalkulacji

podziałowej prostej metodą FIFO, przy czym materiały zużywały

się w 100%, a koszty przerobu narastały proporcjonalnie w toku

produkcji:

Stan początkowy Okres bieżący

SUMA

Materiały:

10 000,00 zł

60 000,00 zł

70 000,00 zł

Robocizna:

24 000,00 zł 176 000,00 zł

200 000,00 zł

Wydziałowe:

12 000,00 zł

88 000,00 zł

100 000,00 zł

Jednostki kalkulacyjne:

Sztuk

Procent

przerobu

Stan początkowy:

8 000,00

40,00%

Oddane do magazynu:

9 000,00

Stan końcowy:

5 000,00

60,00%

Pozycja:

Materiały

Robocizna

Wydziałowe

RAZEM

Okres Bieżący:

60 000,00 zł 176 000,00 zł

88 000,00 zł

324 000,00 zł

Ilość jednostek:

6000

8800

8800

Koszt bieżący jednostki:

10

20,00

10,00

40

Produkcja niezakończona:

50 000,00 zł

60 000,00 zł

30 000,00 zł

140 000,00 zł

Produkcja zakończona:

20 000,00 zł 140 000,00 zł

70 000,00 zł

230 000,00 zł

Koszt jednostkowy
wyrobów oddanych do
magazynu:

20,00 zł

140,00 zł

70,00 zł

230,00 zł

Dokonano kalkulacji kosztów wytworzenia dwóch produktów

przy użyciu kalkulacji podziałowej ze współczynnikami, dane

zawarto poniżej:

Koszty

Materiały:

10 000,00 zł

Robocizna:

16 500,00 zł

Wydziałowe:

8 000,00 zł

Produkt:

Ilość sztuk
zakończonych:

Ilość sztuk
niezakończonych:

Procent
zaawansowania:

1

7000

0

2

11000

2000

20,00%

Materiały:

Ilość
sztuk

Wsp.

Ilość sztuk
umownych

Kj umowny

Kj rzeczywisty

7000

2

14000

0,39 zł

0,79 zł

11400

1

11400

0,39 zł

25400

Robocizna:

Ilość sztuk

Wsp.

Ilość sztuk
umownych

Kj umowny

Kj rzeczywisty

7000

1,5

10500

0,75 zł

1,13 zł

11400

1

11400

0,75 zł

21900

Wydziałowe:

Ilość sztuk Wsp.

Ilość sztuk
umownych

Kj umowny

Kj rzeczywisty

7000

3

21000

0,51 zł

1,53 zł

11400

1

11400

0,51 zł

32400