PARK NARODOWY

obszar

wyróżniający

się

szczególnymi

wartościami

przyrodniczymi,

naukowymi,

społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o
powierzchni nie mniejszej niż 1.000 ha, na

którym ochronie podlega cała przyroda oraz
walory krajobrazowe. 23 w Pl, 1% pow. kraju,
średnia pow. 13,800 ha

Tworzenie: rozporządzenie rady ministrów
podpisane przez premiera; uzgodnienia z
miejscowymi samorządami; opinia organizacji

pozarządowych
Cele: zachowanie różnorodności biologicznej,
zachowanie zasobów, tworów i składników

przyrody nieożywionej, zachowanie walorów
krajobrazowych,

przywrócenie

właściwego

stanu

zasobów

i

składników

przyrody,

odtworzenie

zniekształconych

siedlisk

przyrodniczych, siedlisk roślin, zwierząt lub

grzybów
Służba PN: ochrona przyrody, działalność
edukacyjna, badania naukowe, ochrona mienia,

zwalczanie przestępstw
Plan ochrony: sporządzany na 20 lat w
terminie 5 lat od jego powołania ustanowiony

przez Ministra Środowiska, gdy brak planu
zadania ochronne na okres 1-5 lat
Projektowane PN: Mazurski, Jurajski, Turnicki

Kategorie obszarów chronionych wg IUCN
I a - ścisły rezerwat przyrody, b - obszar

naturalny
II parki narodowe ustanowione w celu ochrony
całych ekosystemów i zapewnienia terenów do

wypoczynku, ale
także w celach edukacyjnych i naukowych
III pomniki przyrody

IV obszary czynnej ochrony gatunków/siedlisk -
ustanowione w celu czynnej ochrony wybitnych
biotopów, siedlisk poszczególnych gatunków,

które mogłyby nie przetrwać bez zabiegów
ochronnych.

V obszary chronionego krajobrazu ustanowione
głównie w celu zachowania tradycyjnego
krajobrazu

i

zapewnienia

terenów

rekreacyjnycn
VI obszar chroniony o użytkowanych zasobach
naturalnych

Najstarszy PN: świat: Yellowstone NP,
Europa: Sarek NP, Pl: Białowieski PN
Konwencja RAMSAR 1971r.

konwencja

ramsarska o obszarach wodno - błotnych
majocych

znaczenie

międzynarodowe,

zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa

wodnego, 1.886 obszarów, ok. 185 min ha
PN objęte konwencją: PN Ujście Warty,

Biebrzański PN ,Słowiński PN, Narwiański PN,
Poleski PN, Wigierski PN, Karkonoski PN
Rezerwaty Biosfery (UNESCO)Rezerwaty

Biosfery:

obszary

służące

promowaniu

rozwiązań godzących ochronę różnorodności
biologicznej

z

jej

zrównoważonym

użytkowaniem,

poprzez

zintegrowane

zarządzanie

zasobami

przyrody.Rezerwaty

Biosfery: Babia Góra, Białowieża, Słowiński,

Karpaty Wschodnie (BdPN), Karkonosze, Tatry,
Puszcza

Kampinoska,

Polesie

Zachodnie

(Poleski PN)
Światowe

dziedzictwo

kulturowe

i

przyrodnicze (UNESCO)Konwencja Paryska

1972, konwencja o ochronie dziedzictwa
kulturowego i naturalnego, Puszcza Białowieska
PN - Transgraniczne obszary chronione

Pl – Sł: Tatrzański PN, Pieniński PN; Pl - Sł -
Ua: BdPN; Pl – Cz: Karkonoski PN; Pl –
Białoruś: Białowieski PN

Kategorie ochronności w PN
ogólna: min. Ojcowski, max. Biebrzański; pod

ochr. ścisłą min. Narwiański, max. Bieszczadzki,
pod ochroną czynną min Pieniński, max
Woliński, pod ochr. krajobrazową min BdPN,

Magurski, max Narwiański
Organizacja PN: Dyrektor PN (5 lat), Służba
Parku Narodowego (Straż Parku Narodowego),

Rada Naukowa Parku Narodowego (organ
opiniodawczo -doradczy)

MOTYWY OCHRONY PRZYRODY

religijne - lęk przed odmiennymi zjawiskami i
tworami przyrody; ekonomiczne - ochrona
strategicznych

i

zbyt

eksploatowanych

zasobów; estetyczne i idealistyczne (naukowe)-
ochrona

przyrody

„dla

niej

samej";

pamiątkowo-historyczne - ochrona tworów

przyrody

i

obszarów

związanych

z

historycznymi wydarzeniami i postaciami

KIERUNKI OCHRONY PRZYRODY

konserwatorski

(najstarszy)

-

ochrona

pojedynczych tworów przyrody oraz ochrona
gatunkowa roślini zwierząt;

biocenotyczny (od

II poł. XIX w.) - ochrona biotopów w wybranych
miejscach jako droga do zachowania całych
kompleksów fauny i flory; planistyczny (od II

poł. XX w.) - uwzględnia wpływ gospodarczej
działalności człowieka na środowisko; ochrona
wielkoobszarowa (od II poł. XX w.) -

zrównoważone

użytkowanie

zasobów

naturalnych (idea rozwoju zrównoważonego)
OCHRONA PRZYRODY
polega

na

zachowaniu,

zrównoważonym

użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów

i składników przyrody, a w szczególności: dziko
występujących roślin, zwierząt i grzybów
objętych

ochroną

gatunkową,

zwierząt

prowadzących wędrowny tryb życia; siedlisk
przyrodniczych,

siedlisk

zagrożonych

wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków

roślin;

zwierząt

i

grzybów;

przyrody

nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i

zwierząt, krajobrazu, zieleni w miastach i
wsiach zadrzewień
Formy ochrony obszarowej:

PN, RP, PK, Obszary chronionego krajobrazu,
pozostałe (UE, SD, ZP-K) 32,3% pow. PL,
Obszary Natura 2000

REZERWAT PRZYRODY

RP obejmuje obszary zachowane w stanie
naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy,

ostoje i siedliska przyrodnicze, siedliska roślin,
zwierząt i grzybów oraz twory i składniki

przyrody

nieożywionej,

wyróżniające

się

szczególnymi

wartościami,

przyrodniczymi,

naukowymi,

kulturowymi

lub

walorami

krajobrazowymi
Tworzenie: zarządzenie RDOŚ, wszelkie
zmiany po opinii regionalnej rady ochr.

przyrody
Funkcje:

ochrona

przed

czynnikami

stresującymi,

rezerwuar

różnorodności

biologicznej na wszystkich poziomach (genet,
gat.,

ekosystemowym

i

krajobrazowym),

ochrona

półnaturalnych

bądź

antropogenicznych

ekosystemów,

miejsce

badań naukowych, edukacji przyrodniczej,

turystyki i rekreacji, ochrona elementów
cennych

z

punktu

widzenia

gospodarki

człowieka

Plan ochrony: sporządzany na 20 lat w
terminie 5 lat od jego powołania, ustanowiony
przez RDOŚ

Najstarszy Cisy od 1827 r., 1441 obiektów w Pl,
0,6% pow kraju, śr. pow. 120 ha
Typy RP: najwięcej: leśne, florystyczne,

torfowiskowe,

faunistyczne,

krajobrazowe,

przyrody

nieożyw.,

stepowe,

wodne,

słonoroślowe
Typy RP – reżim ochronności: och. ścisła 2%,
ochr. czynna 98%, ochr. krajobrazowa, ochr.

mieszana
RP objęte RAMSAR: jesiora: Łukajno,
Świdwie, Karaś, Oświn, Milickie, Drużno

PARKI KRAJOBRAZOWE

PK obejmuje obszar chroniony ze względu na
wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe

oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i
popularyzacji tych wartości w warunkach
zrównoważonego rozwoju.

Tworzenie: uchwała sejmiku wojewódzkiego,
uzgodnienia z radami gmin i RDOŚ
120 PK, 8% pow. Pl, średnia pow. 21 tys. ha

Funkcje: ochrona przyrody i krajobrazu,
wzmocnienie ochrony rezerwatów położonych

na terenie PK, proekologiczne ukierunkowanie
działalności gospodarczej, edukacja ekologiczna
i kulturowa (podnoszenie poziomu świadomości

społeczności lokalnych), rozwój turystyki,
promocja regionu - podnoszenie prestiżu
obszarów mniej rozwiniętych

Najstarszy: PK Dolinki Krakowskie, Mazurski PK
Organizacja: Zespoły PK – od 2 do 12 – Zesp.
PK Woj. Wielkopolskiego; pojedyńcze PK

PK w granicach Rezerw. Biosfery: RB
Karpaty Wsch: Ciśniańsko-Wetliński, Doliny

Sanu; RB Polesie Zach: Poleski, Sobiborski,
Pojezierze Łęczyńskie
Plan ochrony: sporządzany na 20 lat w

terminie 5 lat od jego powołania ustanowiony
przez sejmik województwa po uzgodnieniu z
RDOŚ, gdy brak planu zadania ochronne na

okres 1-5 lat
Organizacja PK: Dyrektor PK lub Zespołu PK,
Służba Parku Krajobrazowego (pracownicy),

Rada PK lub Zespołu PK (organ opmiodawczo-
doradczy)
Służba PK: ochrona przyrody, działalność

edukacyjna, ochrona krajobrazu, ochrona
wartości historycznych i kulturowych

Gospodarowanie: grunty rolne i leśne oraz
inne nieruchomości znajdujące się w granicach
PK

pozostawia

się

w

gospodarczym

wykorzystaniu. Na terenie zarządzanym przez
PGL LP, znajdującym się w granicach PK,
zadania w zakresie ochrony przyrody wykonuje

samodzielnie miejscowy nadleśniczy, zgodnie z
ustaleniami

planu

ochrony

parku

krajobrazowego, uwzględnionym w planie

urządzenia lasu.
Plan ochrony:ocena stanu zasobów przyrody,

walorów krajobrazowych, wartości kulturowych
oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń
wewnętrznych i zewnętrznych; opracowanie

koncepcji ochrony zasobów przyrody oraz
wartości kulturowych, a także eliminacji lub
ograniczania

wspomnianych

zagrożeń,

wskazanie zadań ochronnych (rodzaj, zakres i
lokalizacja) - strefy reżimów ochrony dla PN i
RP

OchK

Obszar chronionego krajobrazu obejmuje
tereny chronione ze względu na wyróżniający

się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach,
wartościowe

ze

względu

na

możliwość

zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i

wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy
ekologicznych.

Tworzenie: uchwała sejmiku wojewódzkiego,
uzgodnienie z RDOŚ, opinia rad gminnych przy
likwidacji lub zmianie granic

Zadania:

ochronne,

powinny

tworzyć

powiązany

system,

opierający

się

na

naturalnych uwarunkowaniach przyrodniczych,

tj: doliny rzek, obszary wododziałowe, łąkowe,
zespoły rolno-leśne, sprzyjanie zwiększaniu
lesistości

i

ilości

zbiorników

wodnych,

eliminowanie

inwestycji

uciążliwych

dla

środowiska

przyrodniczego

zapewnienie

niezbędnych warunków dla wypoczynku, w
przypadku terenów o niezbyt wyrazistych
atrakcjach turystycznych mogą staćs się

ważnym

elementem

marketingowym,

przyciągającym turystów i inwestorów

N2000

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 -
system obszarów (połączonych korytarzami

ekologicznymi),

chroniących

najcenniejsze

elementy przyrody, bądź najbardziej typowe dla

regionów biogeograficznych, 18% pow. kraju,
40% pow. LP
Tworzenie:

rozporządzenie

ministra

ds.

środowiska w porozumieniu z ministrami ds.
rolnictwa, rozwoju wsi, rybołówstwa i gospod.
wodnej., w przypadku OSO - bez konsultacji z

KE; w przypadku SOO - po zatwierdzeniu przez
KE jako OZW (w ciągu 6 lat); opinia rady gminy
Schemat N2000:

-OSO-Dyrektywa ptasia-Konwencje: Bońska,
Ramsarska
-SOO-OZW-Dyrektywa siedliskowa-Konwencje:

Berneńska, z Rio
Dyrektywa (Siedliskowa) nie narzuca metod

ochrony poszczególnych rodzajów siedlisk i
gatunków, wymaga jedynie utrzymania ich we
właściwym

stanie

ochrony:

zasięg

gatunku/siedliska

nie

zmniejsza

się,

wewnętrzna kondycja populacji/siedliska jest
dobra, istnieje odpowiednie siedlisko dla

gatunku, istnieją odpowiednie gatunki w
siedlisku.
Plan

zadań

ochronnych:

sporządza

nadzorujący

obszar

we

współpracy

z

zainteresowanymi, po uzgodnieniu z RDLP

zadań

ochronnych,

ustanawia

RDOŚ

(zarządzenie), na okres 10 lat, uwzględnia
właściwości chronionych siedlisk i gatunków, dla

których

utworzono

obszar,

możliwość

modyfikacji (monitoring), niepotrzebny, gdy
odpowiednio

sporządzony

plan

ochrony

(zadania ochronne) danego PN, RP, PK
Plan

ochrony

obszaru:

sporządza

nadzorujący

teren

we

współpracy

z

zainteresowanymi, po zaopiniowaniu przez dyr.
RDLP/dyr. UM i ustanawia Min. Środowiska

(rozporządzenie), na okres 20 lat, uwzględnia
właściwości chronionych siedlisk i gatunków, dla
których

utworzono

obszar,

możliwość

modyfikacji

(monitoring),

tożsamy

z

odpowiednio sporządzonym planem ochrony
danego PN, RP, PK i planem PUL

Gospodarowanie: ochrona przyrody ma
polegać na wypracowaniu kompromisu między
ekonomicznymi i rekreacyjnymi potrzebami

człowieka a wymogami utrzymania względnie
niezaburzonych

układów

przyrodniczych,

zgodnie z ideą ekorozwoju. Nie podlega

ograniczeniu działalność gospodarcza, rolna,
leśna, łowiecka, rybacka i wędkarska, jeżeli nie

oddziałuje znacząco negatywnie na cele
ochrony obszaru N2000: siedliska przyrodnicze,
gatunków roślin lub zwierząt; gatunki roślin i

zwierząt; integralność obszaru.
Nadzór: GDOŚ nadzoruje funkcjonowanie
obszarów

N2000,

RDOŚ

koordynuje

funkcjorowanie obszarów N2000, nadleśniczy
wykonuje zadania ochronne na terenie LP w
obrębie obszaru N2000, dyr. RDLP może mieć

zwiększone kompetencje poza zasięg swojego
oddziaływania, Dyrektor PN nadzoruje obszar

N2000 gdy w całości lub części na terenie PN,
Dyrektor

PK

może

mieć

zwiększone

kompetencje poza granice PK.

Sprawozdawczość: sprawujący nadzór nad
obszarem N2000 sporządza co 3 lata dla OSO,
co 6 lat dla SOO ocenę realizacji ochrony

danego obszaru, którą przekazuje GDOŚ.
Finansowanie: środki unijne: fundusze unijne
(Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów

Wiejskich, Eur. Fundusz Rybacki, Eur. Fundusz
Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spójności, Eur.

Fundusz

Społeczny,

Life+,

PR7)

oraz

bezpośrednie dofinansowanie; środki krajowe:
środki budżetowe oraz fundusze celowe

(Ekofundusz, Fundusze Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej, umowy z RDOŚ. W LP:
Life+, fundusze strukturalne UE, projekty

realizowane przez inne jednostki na terenie LP.

SIEDLISKO PRZYRODNICZE

Obszar

lądowy

lub

wodny,

naturalny,

półnaturalny

lub

antropogeniczny,

wyodrębniony w oparciu o cechy geograficzne,
abiotyczne i biotyczne.

Ochrona:

regulacje

międzynarodowe:

Konwencja Ramsarska (1971), Konwencjo
Berneńska (1979), Dyrektywa Siedliskowa

(1992); regulacje krajowe: Ustawa o ochronie
przyrody

(2004),

Rozporządzenie

Mm.

Środowiska

(2001),

Rozporządzenie

Mm.

Środowiska (2005)
Cel ochrony: utrzymanie lub przywracanie do

właściwego

stanu

ochrony

siedlisk

przyrodniczych czyli naturalny zasiąg siedliska
przyrodniczego i obszary zajęte przez to

siedlisko w obrębie jego zasięgu nie zmieniają
się lub zwiększają się, struktura i funkcje, które
są konieczne do długotrwałego utrzymania się

siedliska, istnieją i prawdopodobnie nadal będą
istniały, typowe dla tego siedliska gatunki

znajdują się we właściwym stanie ochrony;
wyszczególniony

przedmiot

ochrony

w

rezerwatach przyrody, obszarach N2000 oraz

użytkach ekologicznych
Reguły ochrony siedlisk przyrodniczych:
ochrona ścisła: tereny „otwarte" (torfowiska

wysokie, zbiorniki wodne), tereny „pozostałe"
(lasy); ochrona czynna: tereny „otwarte" (łąki,
murawy,

wrzosowiska,

torfowiska

niskie,

roślinność

bagienna,

solniska),

tereny

„pozostałe" (lasy)

LASY OCHRONNE

37,5% wszystkich lasów w Pl, 47% wszystkich
lasów w LP, 97% wszystkich lasów ochronnych

jest na terenie LP
Tworzenie: lasy Skarbu Państwa: decyzja

Miistra Środowiska na wniosek Dyrektora
Generalnego LP, po zaopiniowaniu przez radę
gminy; pozostałe lasy: decyzja starosty po

uzgodnieniu z właścicielem, po zaopiniowaniu
przez radę gminy
Kategorie: wodochronne, wokół miast, w

strefie oddziaływania przemysłu, glebochronne,
obronne,

ostoje

zwierząt,

uzdrowiskowo-

klimatyczne, cenne pod wzgl. przyrodniczym,

na stałych pow. badawczych, nasienne.
Podatek leśny stawki podatku leśnego za 1ha
Sposób gospodarowania: ogólnie określone

w rozporządzeniu Min. ds. środowiska z 1992
r.: dbałość o stan zdrowotny i sanitarny lasów,

preferowanie naturalnego odnowienia lasu,
ograniczanie regulacji stosunków wodnych, w
tym

odwodniania

bagien,

odpowiednie

kształtowanie

struktury

gatunkowej

i

przestrzennej lasu, indywidualne sposoby
zagospodarowania i ochrony poszczególnych

drzewostanów, ustalania etatu cięć według
potrzeb hodowlanych lasu, ograniczanie
stosowania zrębów zupełnych, ochrona gleby i

roślinności w czasie prac, zakaz pozyskiwania
żywicy i karpiny
OCHRONA INDYWIDUALNA
Formy: użytki ekologiczne, stanowiska
dokumentacyjne,

zespoły

przyrodniczo-

krajobrazowe, pomniki przyrody

POMNIKI PRZYRODY

twory przyrody żywej i nieożywionej, o

szczególnej wartości przyrodniczej, kulturowej,
historycznej

oraz

odznaczające

się

nieprzeciętnymi

indywidualnymi

cechami:

okazałych rozmiarów drzewa i krzewy, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie. Ok. 36 tys. obiektów.

Tworzenie: Rada Gminy (poprzez uchwałę) ok.
21% obiektów, uzgodnienie z RDOŚ; wojewoda
pozostałe ok 79% obiektów

Funkcje: ochrona rzadkich i nietypowych form
przyrody ożywionej i nieożywionej, obiekty

badań naukowych , np. choroby drzew „wieku
starczego",

dokumentacja

zjawisk

klimatycznych,

np.

dendrochronologia

i

geologicznych, f-cja dekoracyjna (atrakcja
turystyczna), f-cja pamiątkowo-historyczna.
Typy: pojedyncze drzewa, grupy drzew, aleje ,

krzewy, głazy narzutowe, skałki, jaskinie,
źródła, wodospady, wywierzyska, pozostałe np.
groty.

Znane drzewa: sosny:Waligóra - Sulechów,
Lira – Ruciane-Nida, dęby: Chrobry -

Piotrowice,

Napoleon

–

Przytok,

dąb

Bażyńskiego – Kadyny, Bartek – Zagnańsk
Powierzchniowe pomniki przyrody: parki,

arboreta, fragmenty drzewostanów
UŻYTKI EKOLOGICZNE
chronią pozostałości ekosystemów, mających

znaczenie

dla

zachowania

różnorodności

biologicznej: naturalne zbiorniki wodne (w
lasach i wśród pól), kępy drzew i krzewów,

płaty

nieużytków,

bagna,

torfowiska,

starorzecza, wydmy, wychodnie skalne, skarpy,
kamieńce, siedliska przyrodnicze, miejsca

występowania

rzadkich

lub

chronionych

gatunków.

Twirzenie: Rada Gminy (poprzez uchwałę)
uzgodnienie z RDOŚ; powołane przez Radę
Gminy: ok. 30% obiektów; powołane przez

Wojewodów: ok. 70% obiektów
Funkcje: ostoja różnorodności zbiorowisk
roślinnych i bytujących w nich zwierząt, bank

genów,

wspomaganie

ciągów

korytarzy

ekologicznych,

podnoszenie

atrakcyjności

terenu, wprowadzenie tymczasowej ochrony

(docelowo - rezerwat)
UE: Rozlewiska Kostrzyneckie, Białe Błoto,

Płone Bagno, Przemkowskie Bagno, las
Krzyszkowicki

STANOWISKA DOKUMENTACYJNE

PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ

Ważne

pod

względem

naukowym

i

dydaktycznym: miejsca występowania formacji
geologicznych, skamieniałości lub tworów

mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne,
fragmenty

wyrobisk

powierzchniowych

i

podziemnych, miejsca występowania kopalnych
szczątków roślin lub zwierząt. 180 obiektów w
małopolsce.

Tworzenie: Rada gminy (poprzez uchwałę)
uzgodnienie z RDOŚ, powołane przez Radę
Gminy: ok. 19% obiektów; powołane przez

Wojewodów: ok. 81% obiektów
Funkcje: dokumentacja stanu powierzchni
Ziemi i jej warstw, dokumentacja etapów

rozwoju budowy geologicznej regionu i
procesów formowania jego rzeźby, funkcje

naukowe

i

dydaktyczne,

obiekty

specjalistycznej ekoturystyki
SD: Morena Rzęgnowska, Mur Krzeczkowski,

Sękówka, Zajęcza Góra, Bochotnica, Łom Pikiel

ZESPOŁY

PRZYRODNICZO-

KRAJOBRAZOWE

fragmenty

krajobrazu

naturalnego

i

kulturowego zasługujące na ochr. ze względu
na ich walory widokowe lub estetyczne (214)

Tworzenie: Rada Gminy (poprzez uchwałę)
uzgodnienie z RDOŚ, powołane przez Radę
Gminy: ok. 47% obiektów, powołane przez

Wojewodów: ok. 53% obiektów
Funkcje: ochrona krajobrazu naturalnego,
ochrona krajobrazu kulturowego, jedna z

podstaw turystycznej promocji regionu
ZP-K: Nad Brzynieczką, Uroczysko Buczyna,
Dolina Siedniu Młynów, Skalna

OCHRONA GATUNKOWA

obejmuje okazy oraz siedliska i ostoje
gatunków; zapewnia przetrwanie i właściwy

stan ochrony dziko występujących w PL lub UE:
gatunków rzadkich, a gatunków endemicznych,

gatunków

podatnych

na

zagrożenia

i

zagrożonych wyginięciem, o gatunków objętych
ochrona

na

podstawie

umów

międzynarodowych,

zapewnia

zachowanie

różnorodności gatunkowej i genetycznej.
Motywy ochrony gatunkowej: ekonomiczne

-

ochrona

strategicznych

i

zbyt

eksploatowanych zasobów, gruba zwierzyna -
zapas

mięsa

na

wojny,

utrzymanie

odpowiedniego pogłowia zwierząt; niektóre
rośliny

-

cenne

surowce;

zapewnienie

odnawialności zasobów przydatnych dla ludzi,

np: ochrona cisa od czasów Jagiełły, bobra od
czasów Chrobrego, estetyczne i idealistyczne

(naukowe)

związane

z

rozwojem

nauk

przyrodniczych i ideii romantycznych (ochrona
przyrody „dla niej samej"), ochrona gatunków

ładnie wyglądających bądź wydających ładne
dźwięki, ochrona ginących gatunków, ochrona
całej różnorodności biologicznej, np: tura od XV

w., świstaka i kozicy od 1868 r.
Właściwy stan ochrony gatunku: stan w
którym: gatunek jest trwałym składnikiem

właściwego dla niego siedliska, jego naturalny
zasięg nie zmniejsza się teraz, ani w dającej się

przewidzieć

przyszłości,

istnieje

i

prawdopodobnie

nadal

będzie

istniało

odpowiednio duże siedlisko dla utrzymania się

populacji tego gatunku.
Typy ochrony: in situ - ochrona gatunków w
miejscach ich naturalnego występowania, różne

formy ochrony obszarowej ostoje zwierzyny; ex
situ - ochrona gatunków poza miejscem ich
naturalnego występowania, ogrody zoologiczne,

botaniczne itp.
Reżimy ochronności

ochrona ścisła - w przypadku gatunków -
całoroczna ochrona należących do nich
osobników i stadiów ich rozwoju, ochrona

częściowa - ochrona gatunków dopuszczająca
możliwość redukcji liczebności populacji oraz
pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich

części
Tworzenie: Ustawa o ochronie przyrody
(2004) Rozporządzenie Ministra Środowiska w

sprawie gatunków dziko występujących roślin
objętych ochroną
Motywy zestawienia listy chronionych

gatunków roślin:
Endemit: gatunki roślin i zwierząt unikalne dla

danego miejsca albo regionu, naturalnie nigdzie
indziej nie występujące, np. okrzyn jeleni,
warzucha polska

Relikt: zwierzę lub roślina, które w przeszłości
miało szerszy zasięg geograficzny, a obecnie
zajmują obszar mniejszy. Często formy, które

przetrwały w jakichś szczególnych warunkach
duże zmiany klimatyczne, np. brzoza karłowata,
różanecznik żółty.

Charakterystyczne dla pewnych typów
krajobrazu: np. szarotka alpejska, mikołajek

nadmorski
Dekoracyjne: np. widłaki, miłek wiosenny
Rzadko spotykane: związane z zanikającymi

siedliskami, np. lobelia jeziorna, pełnik
europejski
Zbierane do celów użytkowych: np.

konwalia majowa, porzeczka czarna
Dziko występujące gat. roślin objęte
ochroną:

584 gat. pod ochroną ścisłą, np : bagno
zwyczajne, przylaszczka pospolita, torfowce

44 gat. priorytetowe np. wełmanka delikatna,
obuwik pospolity, wawrzynek główkowaty
109 gat. wymagających ochrony czynnej np.

brzoza niska i ojcowska, miłek wiosenny, arnika
górska
58 gat. pod ochroną częściową, np. płonnik

pospolity, barwinek, bluszcz, grązel żółty,
grzybienie białe, czosnek niedźwiedzi
14 gat. pod ochroną częściową z nożliwością
pozyskania, np. rokietnik pospolity, widłozab
miotłowy,

porzeczka

czarna,

kruszyna

pospolita, konwalia majowa

10 gat. wymagających stref chronnych, np.
poryblin

kolczasty,

aldrowanda

pęcherzykowata, elisma wodna - cały zbiornik

wodny, rniodokwiat krzyżowy - całe torfowisko,
zanokcica ciemna, serpentynowa i klinowata -
30 m, ciemiężyca czarna - 50 m, włosocień

cienisty, kukuczka kapturkowata - 100 m

STREFY OCHRONNE

Ustala i likwiduje RDOŚ, granice oznacza się

tablicami „ostoja zwierząt", „o. roślin", „o.
grzybów" i „osobom nieupoważnionym wstęp

wzbroniony", zakaz (bez zezwolenia RDOŚ):
przebywania osób trzecich (prócz właściciela,
zarządcy, nadzorującego i pracujących na

zlecenie w/w), wycinania drzew lub krzewów,
dokonywania zmian stosunków wodnych (chyba
ze

wymaga

tego

chroniony

gatunek),

wznoszenia obiektów, urządzeń
Proponowane sposoby ochrony dziko
występujących roślin: strefy ochronne,

zabezpieczanie

ostoi

i

stanowisk

przed

zagrożeniami

zewnętrznymi;

utrzymywanie

właściwego

stanu

siedliska

roślin

(dot.

stosunków wodnych, świetlnych, stanu gleby,
regulacji procesów sukcesji); monitoring,

ochrona reprezentacji ex situ; zasilanie
naturalnych

populacji,

przenoszenie;

zagrożonych roślin na nowe stanowiska;

edukacja społeczeństwa

OCHRONA GATUNKOWA GRZYBÓW

Motywy zestawienia listy chronionych gat.
grzybów: rola grzybów (jako destruentów) w

funkcjonowaniu ekosystemów (np. objecie
niegdyś ochroną częściową wszystkich grzybów

wielkoowocnikowych); grzyby o atrakcyjnym i
nietypowym wyglądzie np. szmaciaki, soplówki;
bardzo

rzadkie,

zagrożonej

modrzewnik

lekarski, gwiazdosze; ustępujące wskutek min.
zanieczyszczenia środowiska (porosty)
Podstawy prawne: Ustawa o ochronie

przyrody (2004); Rozporządzenie Ministra
Środowiska

w

sprawie

gatunków

dziko

występujących grzybów objętych ochroną

Dziko występujące gat. grzybów objęte
ochroną:
300 gat. pod ochroną ścisłą (ok. 89 gat.

grzybów i 211 gat. porostów), przykłady
grzybów, borowik królewski, maślak żółtawy,
ozorek

dębowy,

1

gat.

priorytetowy:

modrzewnik lekarski; przykłady porostów:
chrobotek alpejski, brodoczka kępkowa i

kędzierzawa; 14 gat. priorytetowych (np
granicznik płucnik, mąkla rozłożysta)
10 gat. pod ochrona częściową (1 gat. grzyba i

9 gat. porostów), np. włóknouszek ukośny,
chrobotek reniferowy i leśny, mąkla tarniowa, 2
gat. pod ochroną częściową z możliwością

pozyskania, np: włóknouszek ukośny, płucnica
islandzka, 4 gat. wymagające stref ochronnych
,

np.

graniczmk

płucnik,

brodaczka

kędzierzawa, kępkowa i zwyczajna; łącznie pod
chroną: ok. 90 gat. grzybów i 220 porostów

Proponowane sposoby ochrony dziko
występujących grzybów: strefy ochronne,
zabezpieczanie

ostoi

i

stanowisk

przed

zagrożeniami zewnętrznymi, zabezpieczanie
sprzyjającego podłoża (drzewa, drewno, skały),
utrzymywanie właściwego stanu siedliska

grzybów (dot. stosunków wodnych, świetlnych,
stanu gleby, regulacji procesów sukcesji),
monitoring, ochrona reprezentacji ex situ,

zasilanie naturalnych populacji, przenoszenie
zagrożonych grzybów na nowe stanowiska,
edukacja społeczeństwa

OCHRONA GATUNKOWA ZWIERZĄT

Motywy zestawienia listy chronionych

gatunków zwierząt: rzadkie: w wyniku
dawniejszych polowań (np bóbr. niedźwiedź,
łoś), uznawane niegdyś za szkodliwe, np. ptaki

drapieżne, wilk, na granicy zasięgu, np. bielak,
modliszka, związane z rzadkimi siedliskami, np.
żółw błotny, występujące tylko w określonym

krajobrazie, np kozica, świstak; bezpośrednio
zagrożone, ginące, np. wąż Eskulapa, suseł
moręgowany; pożyteczne, nawet jeśli są

pospolite, np trzmiele, biegacze, sikorki;
dekoracyjne, np. ptaki, owady; element
wychowawczy, np. żmija.

Podstawy prawne: Ustawa o ochronie
przyrody (2004), Rozporządzenie w sprawie
gatunków

dziko

występujących

zwierząt

objętych ochroną; Ustawa Prawo łowieckie
(1995), Rozporządzenie w sprawie określenia
okresów polowań na zwierzęta łowne; Ustawa o

rybactwie śródlądowym (1985), Rozporządzenie
w sprawie połowu ryb oraz warunków chowu,

hodowli i połowu innych organizmów żyjących w
wodzie ; Ustawa o ochronie zwierząt (1997);
Ustawa o doświadczeniach na zwierzętach

(2005)
Gat.

dziko

występujących

zwięrząt

objętych ochroną:

728 gat. pod ochroną ścisłą, np. modliszka,
perkozy,

przepiórka,

kukułka,

ryjówka

aksamitna, podkowiec duży, łasica, wiewiórka;

57 gat. priorytetowych, np. kozioróg dębosz,
wąż Eskulapa, żółw błotny, kanie, podkowiec

mały, zołędnica, ryś, niedźwiedź brunatny; 161
gat. wymagających ochrony czynnej, np.
jelonek rogacz, pijawka lekarska, żmija, bocian

biały, pustułka, głuszec, wilk; 23 gat. pod
ochroną częściową, np. kormoran czarny i
czapla Siwa (bez stawów ryb), kruk, sroka,

wrona, bóbr, wydra (bez stawów ryb), kret (bez
ogrodów...); 5 gat. pod ochroną częściową z
możliwością pozyskania, np. winniczek (V),

trzmiel kamiennik i ziemny, mrówka ćmawa i
rudnica; 4 gat. - przedmiot handlu po legalnym

upolowaniu, np. bażant, kuropatwa, grzywacz,
krzyżówka;
26

gat./grup

gat.

wymagających

stref

ochronnych: ochrona całoroczna iglica mała
100m, szlachar, nietoperze; ochrona okresowa
cietrzew, wilk, niedźwiedź (po 500m), ochrona

całoroczna+szersza

okresowa:

kraska

,

gniewosz plamisty, orlik krzykliwy, orzełek,
kania czarna i ruda, bocian czarny , wąż

Eskulapa, żółw błotny, orzeł przedni, orlk
grubodzioby, gadożer, bielik, raróg, sokół
wędrowny, głuszec, rybołów, puchacz (po

200/500m)
Niedozwolone

metody

pozyskania

zwierząt: ranne zwierzęta, światła, lustra,
noktowizory, kusze, pułapki i sieci, sidła, lepy,
haki, materiały wybuchowe, gazy, urządzenia

elektryczne, broń wielostrzałowa, pojazdy
silnikowe (powietrzne, lądowe, wodne), dot.
m.in. mrówki rudnicy i ślimaka winniczka.

Proponowane sposoby ochrony dziko
występujących zwierząt: strefy ochronne,
zabezpieczanie

ostoi

i

stanowisk

przed

zagrożeniami

zewnętrznymi;

utrzymywanie

właściwego stanu siedliska zwierząt dot.

stosunków wodnych, struktury gatunkowej i
przestrzennej, sztucznych miejsc lęgowych, tras
migracji; monitoring, ochrona reprezentacji ex

situ;

zasilanie

naturalnych

populacji,

przenoszenie zagrożonych zwierząt na nowe
stanowiska; edukacja społeczeństwa

Zezwolenia na pozyskanie/redukcję:
do badań, ze względu na wyrządzane szkody,
względy

zdrowotne,

cele

handlowe,

konsumpcyjne, cele medyczne

Odszkodowania:

skarb Państwa odpowiada za

szkody wyrządzone przez: żubry — w

uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie
leśnym; wilki — w pogłowiu zwierząt
gospodarskich; rysie — w pogłowiu zwierząt

gospodarskich; niedźwiedzie — w pasiekach, w
pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w
uprawach rolnych; bobry — w gospodarstwie

rolnym, leśnym lub rybackim.
Okresy polowań na zwierzęta łowne:
ograniczenia w polowaniu, związane z porą

roku, płcią, wiekiem i miejscem występowania
gatunków łownych; wprowadzenie całorocznej

ochrony dla łosi (byki, klempy i łoszaki)
Połów ryb: określenie sposobu połowu (wędkę,
kuszą narzędziami rybackimi, szczegóły

techniczne); określenie wymiarów ochronnych
poszczególnych gatunków (np sum 70 cm);
określenie okresów ochronnych, często w

zależności od miejsca połowu (np. szczupak – w
rzekach i zbiornikach zaporowych od 1.01. do
30.04, a w pozostałych wodach - od 1.03 do

30.04)
Gatunki zagrożone wg kategorii IUCN

(Polska czerwona księga roślin)
EX - gatunki całkowicie wymarłe (np sasanka
zwyczajna i warzucha polska - na stanowiskach

naturalnych, goździk lśniący)
CR - gatunki krytycznie zagrożone (np.
kotewka orzech wodny, mieczyk błotny,

poryblin kolczasty, szachownica kostkowała)
EN - gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie
zagrożone (np. brzoza karłowata i niska, jarząb

szwedzki, wierzba borówkolistna i lapońska,
malina moroszka)
VU - gatunki wysokiego ryzyka, narażone na

wyginięcie (np. brzoza ojcowska, sosna błotna,
długosz królewski, storczyk plamisty, obuwik

pospolity, rosiczki)
LR-gatunki niższego ryzyka, ale bliskie
zagrożenia (np. sasanka otwarta)

DD - gatunki o nieznanym stopniu zagrożenia
(np. kruszczyk ostropłatkowy)
Polska czerwona księga roślin:

VU - gatunki wysokiego ryzyka, narażone na
wyginięcie (np błotmak zbożowy, sowa błotna,
gniewosz plamisty)

NT - gatunki niższego ryzyka, ale bliskie
zagrożenia (np. popielica, niedźwiedź brunatny,

wilk. ryś, kania czarna, puchacz, jaszczurka
zwinka)
LC - gatunki najmniejszej troski (np bielik, orlik

krzykliwy, puszczyk mszarny, só we czka)

CZYNNA OCHRONA GATUNKÓW

Działania organów ochrony przyrody dla
ratowania zagrożonych wyginięciem gatunków

roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną
gatunkowąobejmują:eliminowanie przyczyn ich

zagrożenia, przenoszenie tych gatunków do
innych miejsc, podejmowanie ochrony ex situ,
tworzenie warunków do ich rozmnażania.

Ochrona ex situ:
powinna zmierzać do przywrócenia osobników
tych gatunków do środowiska przyrodniczego

Formy ochrony ex situ:ogród zoologiczny, PL
gatunki juz tylko w ZOO norka europejska, sęp
płowy, nur czarnoszyi. jaszczurka zielona i

jesiotr zachodni; ośrodek rehabilitacji zwierząt,
ośrodki i stacje hodowli zwierząt, ogród
botaniczny, arboretum

ogród roślin leczniczych , banki genów
Restytucja

(odtworzenie)

-

próba

przywrócenia gatunku (lub populacji) w

granicach historycznego zasięgu, w którym
został wytępiony lub wyginał, np. żubr sokół
wędrowny, ryby wędrowne

Introdukcja zachowawcza - próba osadzenia
gatunku, dla celów ochrony przyrody, poza

stwierdzonym zasięgiem występowania, ale w
odpowiednim siedlisku i eko-geograf icznym
zasięgu

(tylko

w

sytuacji,

gdy

brak

odpowiedniego miejsca w obrębie historycznego
zasięgu gatunku)
Reintrodukcja - ponowne wprowadzenie

gatunku rośliny lub zwierzęcia na jego
pierwotne,

wcześniej

znane

stanowisko

naturalne, na którym uznano go za wymarły,

np. ryś w Kampinosie, popielica w Puszczy
Bukowej

Translokacja - zamierzone i przeprowadzone
za pośrednictwem człowieka przemieszczenie
dzikich

osobników

w

obrębie

areału

występowania gatunku (najczęściej z obszarów
zagrożonych na neutralne lub chronione)
Zasilenie/Uzupełnienie - dodanie osobników

do istniejącej populacji tego samego gatunku
Projekt

restytucji

-

biologiczne

uwarunkowania

restytucji:

studium

wykonalności projektu i badania podstawowe,
poprzednie restytucje, wybór stanowiska i

sposobu wsiedlania, ocena miejsca restytucji,
przygotowanie puli osobników odpowiednich do
wsiedlenia, wsiedlanie osobników pochodzących

z hodowli; socjo-ekonomiczne oraz prawne
uwarunkowania restytucji:aprobato odnośnych
agencji rządowych, zgoda właścicieli terenu,

współpraca z krajowymi i międzynarodowymi
organizacjami ochroniarskimi, czas trwania
programu,

zabezpieczenie

finansowania,

rozwijanie edukacji przyrodniczej w celu
zapewnienia trwałego poparcia dla programu
Działania

po

wsiedleniu:

monitoring,

prowadzenie badań dotyczących demografii,
ekologu i behawioru wsiedlonej grupy
Dotychczasowe

udane

restytucje,

przeprowadzone w Polsce: Bóbr – od lat 70-
tych XX w. (stacja doświadczalna PAN w
Popielnie na Mazurach (prof. Wirgiliusz

Żurowski) – hodowla bobrów do wsiedleń, do
1992 r.), Łoś – od lat 50-tych XX w.; od 90-

tych ponowny spadek liczebności; od 2001 –
wzrost, Żubr – od lat 20-tych XX w. w
Białowieży ( restytucja gat z kilku egzemplarzy

pochodzących

z

zagranicznych

ogrodów

zoologicznych, Łosoś – od lat 90-tych XX w. w
rzekach Pomorza, Warzucha polska – od lat 70-

tych XX w. na zastępczych stanowiskach na
Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (źródliska
Centurii, Wiercicy i Rajecznicy, Niepylak apollo

– od 1991 r. w Pieninach, Żmijowiec czerwony
– od 1993 r. zasilanie istniejącej populacji (w

Czumowie), Marsylia czterolistna – w latach
1995-200 w okolicach Puław , Drop – w latach
1989 – 96 (AR w Poznaniu, prof. Andrzej

Bereszyński,

hodowla

dropi

w

Stacji

Doświadczalnej w Stobnicy), Skójka perłorodna
– w 1965 r. w Karkonoszach (prace na nowo

organizowane przez IOP w Krakowie), Puchacz
– (Reintrodukcja) w latach 90-tych XX w. na
Wolinie; dalsze prace – z większym sukcesem

(pojedyncze egzemplarze)
Restytucje/reintrodukcje planowane bądź

bez ocenionego efektu: Norka europejska,
Suseł moręgowaty – hodowla w poznańskim
ZOO osobników z Węgier i Szwajcarii, wsiedlany

na Opolszczyźnie (Kamień Śląski, Trzcinica
Wołowska), Głuszec – od początku XXI w.
(Nadl. Wisłą, Beskid Śląski), Cietrzew – od lat

90-tych XX w., Żółw błotny – od lat 90-tych XX
w., Kilka gat. modraszków – od 1991 r. w
Pieninach

Program

Restytucji

Populacji

Sokoła

Wędrownego: ośrodki hodowli: Czempiń,
Włocławek, Kraków, Lasocice, Szczecinek

(nadl.) od 1990 r., cześć wypuszczonych
osobników kontynuuje lęgi

OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚCI

Różnorodność biologiczna: zróżnicowanie
życia na wszelkich poziomach jego organizacji,

- zmienność wewnątrzgatunkowa (bogactwo
puli genowej) wszystkich żyjących populacji,

międzygatunkowa (skład gatunków) oraz
ponadgatunkowa (różnorodność ekosystemów i
krajobrazów)

Poziomy:

genetyczny,

gatunkowy,

ekosystemowy i krajobrazowy
Historia (Świat): - Konwencja o różnorodności

biologicznej (1992) – Rio de Janeiro, -
Ministerialny Proces Ochrony Lasów w Europie
od 1990 r. ( 46 państw + UE): *Konferencja

Ministerialna w Helsinkach (1993; też w
Wiedniu 2003) – rezolucje: - o trwałym rozwoju
lasów, - o ochronie różnorodności biologicznej

Historia (Polska): - Krajowa Strategia
Ochrony

i

Umiarkowanego

Użytkowania

Różnorodności Biologicznej (2003, 2007), -
Prawo związane z lasami: * Ustawa o lasach
(1991), * Krajowy Program Zwiększania

Lesistości (1995/2003), * Polityka Leśna
Państwa (1997), - Zarządzenie Dyrektora
Generalnego Lasów Państwowych *nr 11 z 1995

r., *nr 11 A z 1999 r.
Różnorodność

biologiczna

Polski:

Zarejestrowana: - ok. 60 tys. Gat., - ok. 485

zespołów roślinnych, - 28 gat. Krajobrazu;
szacowana:, - min. 73 tys. Gat., - ok. 500

zespołów roślinnych, - 28 gat. Krajobrazu
Podstawy działań leśnictwa dla ochrony
bioróżnorodności

Działania: w ramach formalnej ochrony
przyrody: - opieka nad formami ochrony
przyrody, - program ochrony przyrody (od

1998); w ramach gospodarki leśnej: *
Dostosowanie zasad: - hodowlanych, -
urządzeniowych, - użytkowania * Tworzenie

LKP
Działania ochronne * Program zachowywania

leśnych

zasobów

genowych

i

hodowli

selekcyjnej drzew leśnych w Polsce na lata
1990-2010- ochrona zasobów genowych In situ

i ex situ:- zachowanie trwałości lasu, -
umożliwienie

restytucji

zdegradowanych

siedlisk, - doskonalenie bazy nasiennej, -

selekcja drzew leśnych:- produkcja i jakość, -
plastyczność i odporność drzew na czynniki
biotyczne, dobór składu gatunkowego upraw w

fazie odnowienia oraz przy zalesieniach gruntów
porolnych

i

nieużytków

;

przebudowa

drzewostanów-

etat

cięć

wg

potrzeb

przebudowy,

urozmaicanie

składu

gatunkowego drzewostanów przerzedzonych i

lukowatych (liściaste podszyty)- np. plan z
Polityki Leśnej Państwa (1997): do 2050 r.
wprowadzić podszyty do dst So na Bśw i BM na

1 mln ha, pozostawienie drzew martwych i
dziuplastych, tworzenie „ ognisk oporu” w lesie
- efekt ekotonu, restytucje/ reintrodukcje

zagrożonych gat., np.:- granicznik płucnik
(P.Piska, P. Borecka, P. Romincka, L.
Napiwodzko- Ramuckie, L. Iławskie) - głuszec

(Nadl. Wisła – Beskid Śląski)- cis- jodła (w
Sudetach Zachodnich – 15 Nadl.), tworzenie

stref ochronnych wokół stanowisk gatunków
chronionych - w końcu 2008 r.– 3.256 obiektów
(śr. pow. ok. 51 ha), charakterystyka zespołów

leśnych,

rozpoznanie

i

opis

warunków

siedliskowych- podział na siedliskowe typy lasu
(warianty wysokościowe, wilgotności, żyzności,

stopnie degradacji), dbałość o odpowiednią
strukturę lasów:- wiekowa, - wysokościowa, -
gatunkowa

(formy

występowania,

rodzaj

zmieszania), - stopień zwarcia koron, właściwa
regulacja wielkości i struktury użytkowania, -

np. cięcia pielęgnacyjne z uwzględnieniem
występowania biogrup drzew, tworzenie „ognisk
oporu” w lesie - element przestrzennej

mozaikowatości,

ochrona

obiektów

o

charakterze użytków ekologicznych, - w końcu
2008 r. – 8 787 obiektów (śr. pow. ok. 3 ha),

regionalizacja

przyrodniczo

–

leśna:

-

uwzględnienia

geologiczne,

warunki

klimatyczne, typy krajobrazu naturalnego i

lasotwórczą rolę drzew, - struktura (8 krain, 57
dzielnic,

149

mezoregionów,

919

mikroregionów (w powiązaniu z zasięgami

podokręgów

botanicznych)),

utrzymanie

zróżnicowania

ekosystemów

wewnątrz

kompleksów leśnych, - ochrona obiektów o
charakterze użytków ekologicznych, odnawianie
powierzchni

zrębów,

odbudowa

lasów

obumarłych i zawierających (np. Sudety
Zachodnie), zalesienia (Krajowy Program
Zwiększania Lesistości)

Zalesienia (strefa ekotonu):- drzewostan –
zbiorowisko leśne- strefa drzewiasta – przejście
o większym dostępie do światłą słonecznego-

strefa drzewiasto – krzewiasta- okrajek
ziołoroślowy

porośnięty

gat.

zielnymi

nieuprawnymi- grunt rolny
Różnorodność w lasach- ok. 65% gat. dzikiej
fauny, flory i funkii związanych jest z lasami

(ok. 32 tys. gat.) - 38 siedliskowych typów
lasu- 61 leśnych zbiorowisk roślinnych (w
granicach Lasów Państwowych – również

zbiorowiska łąkowe, torfowiskowe, wodne-
struktura typów środowisk ( 29% lasów, 52%
terenów

rolniczych,

19%

terenów

przekształconych np. miasta, drogi)- 149
mezoregionów przyrodniczo - leśnych

MAŁA RETENCJA

Metody:-budowa małych zbiorników wodnych (
ok. 1 100 szt. na pow. 1 360 ha – 2006), -

instalacja jazów, progów i zastawek (ok. 2 200
szt. – 2006), - zalesienia i zadrzewienia

Fundusze:- LP + EkoFundusz + WFOŚiGW (ok.
38 mln zł w latach 1997 – 2006)

Mała retencja – plany w LP

Mała retencja na nizinach - Zwiększanie
możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie
powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na

terenach nizinnych, ponad 190 nadleśnictw,
ok. 4 000 obiektów, 176 mln zł
Ochrona przeciwpowodziowa w górach -

Przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach
górskich związanej spływem wód opadowych.
Utrzymanie potoków i związanej z nimi

infrastruktury w dobrym stanie, - 44
nadleśnictwa, 220 km działań i 129 obiektów,

154 mln zł
Fundusze,

-

Program

Operacyjny

Infrastruktura i Środowisko (EFRR + FS) – 85%

Różnorodność w I ok. 65% gatunków dzikiej
fauny, flory i fungii związanych jest z lasami
ok. 32 tys. gat.

Działania

ochronne:

dobór

składu

gatunkowego upraw w fazie odnowienia oraz
przy zalesieniach gruntów porolnych i

nieużytków; przebudowa drzewostanów - etat
cięć wg potrzeb przebudowy, urozmaicanie

składu

gatunkowego

drzewostanów

przerzedzonych

i

łukowatych

(liściaste

podszyty), np. plan z Polityki Leśnej Państwa

(1997): do 2050 r. wprowadzić podszyty do dst
So na Bśw i BM na 1 mln ha zbiorowiska
łąkowe, torfowiskowe, wodne, 38 siedliskowych

typów lasu 61 leśnych zbiorowisk roślinnych w
granicach Lasów Państwowych – również
zbiorowiska łqkowe, torfowiskowe, wodne,

charakterystyka zespołów leśnych, rozpoznanie
i opis warunków siedliskowych, podział na

siedliskowe typy lasu warianty wysokościowe, -
warianty wilgotności, - warianty żyzności, -
stopnie degradacji; dbałość o odpowiednią

strukturę lasów (wiekowa, wysokościowa,
gatunkowa); formy występowania; rodzaj
zmieszania (stopień zwarcia koron); właściwa

regulacja wielkości i struktury użytkowania np.
cięcia pielęgnacyjne uwzględnieniem
Występowanie biogrup drzew: tworzenie

„ognisk oporu w lesie; element przestrzennej
mozaikowatości

ochrona

obiektów

o

charakterze użytków ekologicznych; w końcu

2008 roku - 8.787 obiektów (śr. pow. ok. 3 ha)
Struktura typów środowisk: 29% lasów,

52% terenów rolniczych, 19% terenów
przekształconych

(miasta

drogi)

149

mezoregionów przyrodniczo-leśnych

Regionalizacja

przyrodniczo-leśna:

uwzględnia

utwory

geologiczne,

warunki

klimatyczne, typy krajobrazu naturalnego i

lasotwórcząrolę drzew; struktura - 8 krain, -57
dzielnic,

-149

mezoregionów,

-919

mikroregionów (w powiązaniu z zasięgami

podokręgów botanicznych)
Utrzymanie zróżnicowania ekosystemów

wewnątrz kompleksów leśnych: ochrona
obiektów o charakterze użytków ekologicznych
i Odnawianie powierzchni zrębów i Odbudowa

lasów obumarłych i zamierających (np. Sudety
Zachodnie) , I Zalesienia (Krajowy Program
Zwiększania Lesistości)

Metody: budowa małych zbiorników wodnych
(ok. l.lOO szt. na pow. 1.360 ha - 2006);
instalacja jazów, progów i zastawek (ok. 2.200

szt. - 2006); zalesienia i zadrzewienia
Fundusze: LP + EkoFundusz + WFOŚiGW (ok.

38 min zł w latach 1997-2006)