Ćwiczenia oddechowe

Autor: Bogumiła Karasek-Sajbor

15.05.2009.

Zmieniony 15.05.2009.

U człowieka tworzenie głosu a także dźwięczna artykulacja możliwe są dzięki strumieniu powietrza

wydychanego. Mówienie jest nierozłącznie związane z oddychaniem. Inny jest sposób oddychania wtedy,

gdy milczymy, a inny, gdy mówimy. Podczas spoczynku oddychamy nosem: wdech i wydech są niemal

zrównoważone co do długości trwania. Natomiast w czasie mówienia oddychamy przede wszystkim

ustami: wdech jest szybki i krótki, a wydech długi i powolny. Mówiąc nabieramy tyle powietrza, ile

potrzeba do wypowiedzenia wyrazy czy zdania.

W zależności od zaangażowania mięśni wydechowych wyróżnić można:

- · Typ oddechowo żebrowy lub piersiowy (gdy poruszaja się przede wszystkim żebra)

- · Typ Odechowy brzuszny lub przeponowy (gdy główna role odgrywa przepona)

Fizjologicznym sposobem oddychania jest mieszany typ oddechowy piersiowo-brzuszny, ponieważ klatka

piersiowa rozszerza się wówczas w trzech kierunkach.

Przy oddechu brzuszno-przeponowym klatka piersiowa unosi się lekko podczas wdechu ku górze, ale

rozszerza się na boki w swojej dolnej części, przez co zwiększa się pojemność płuc. Ten sposób

oddychania daje możliwość spożytkowania przy mówieniu największej ilości powietrza w jednym oddechu

i przez to osiągania maksymalnej pojemności głosu, jego świeżości i łatwości operowania nim.

Nieprawidłowy sposób oddychania (zwłaszcza przez usta) może powodować poważne skutki w rozwoju

dzieci i dorosłych

- zbyt płytki oddech powodować może, że dziecko źle sypia, chrapie podczas snu, krzyczy, często budzi

się, zaś następnego dnia bywa zmęczone, nieuważne i rozkojarzone;

- klatka piersiowa dziecka wskutek płytkich oddechów (mięśnie oddechowe żebrowe są mało aktywne)

nie rozwija się w sposób prawidłowy, przez co jest zwykle płaska

- dziecko częściej choruje (anginy, przeziębienia)

- nieprawidłowe oddychanie przez usta powoduje, że przepływające ponad językiem powietrze utrudnia

właściwą pionizację języka( prowadzi to do trudności w prawidłowym wymawianiu głosek

„sz”, „ż”,”cz”,”dz”, „r”,

„l”

- dziecko, które nie oddycha przez nos źle je i męczy się podczas jedzenia, bo musi dość często robić

przerwy

- długotrwałe oddychanie ustami prowadzi do kształtowania się wad zgryzu, a nawet do deformacji

czaszki twarzowej dziecka

- Dzieci oddychające przez usta mogą mieć też kłopoty ze słuchem, ponieważ staw skroniowo-żuchwowy

jest położony tuż przy trąbce słuchowej (Eustachiusza). Jeśli głowa żuchwy jest nieprawidłowo ułożona

w stawie, to uciska otwór słuchowy i dziecko słabo słyszy. Tę wadę niekiedy trzeba usuwać operacyjnie.

- w przypadku nawykowego oddychania przez usta, np. w znacznych przerostach migdałków

podniebiennych, w następstwie zmian patologicznych rezonansu nosowego

Ważnym elementem terapii logopedycznej są ćwiczenia oddechowe. Głównym celem ćwiczeń

oddechowych jest przede wszystkim:

- · wzmacnianie i wykorzystanie siły mięśni oddechowych

- · zwiększenie pojemności płuc

- · wyrobienie oddechu przeponowego

- · rozróżnianie fazy wdechu i wydechu

- · wyrobienie umiejętności pełnego, szybkiego wdechu i wydłużenia fazy wydechowej

- ·mówienie tylko na wydechu

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 15-10-2010, 10:13

Gdy dzieci (dorośli) nie potrafią prawidłowo gospodarować oddechem, ani zachować prawidłowego rytmu

mowy, najczęściej brakuje im powietrza, zacinają się, przerywają kwestie w najmniej spodziewanym

momencie, połykają końcówki wyrazów i początki następnych. Raz mówią głośno, raz ciszej. W tych

zmaganiach bierze udział całe ciało: unoszenie ramion, wyciąganie szyi, stawanie na palcach. Ćwiczenia

oddechowe wydłużają fazę wydechową, regulują prace przepony i pogłębiają oddech.

Przy przeprowadzaniu ćwiczeń oddechowych należy pamiętać o tym, ze można je wykonywać jedynie w

przewietrzonym pokoju lub na dworze tak aby dostarczyć organizmowi odpowiednia ilość tlenu.

Kolejnym warunkiem w podczas prawidłowego przeprowadzania ćwiczeń, oddechowych jest zadbanie o

to, aby pacjent nie był po jedzeniu Należy robi cv krótkie przerwy pomiędzy ćwiczeniami oddechowymi

aby zapobiec osłabieniu i zawrotom głowy.Przy ćwiczeniach należy zwrócić uwagę zarówno na oddech

statyczny (gdy pacjent nie mówi-oddychanie nosem), jak i dynamiczny ( w trakcie mówienia-oddychanie

nosem i ustami lub samymi ustami). Ćwiczenia oddechowe należy wykonywać w różnych pozycjach ciała

(leżącej, siedzącej i stojącej)A Walencik-Topiłko dzieli ćwiczenia oddechowe na :

- · ćwiczenia oddechu torem przeponowym

- · wyrabianie długiej fazy wydechowej

- · równomierność siły wydechu

- · ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i właściwego dawkowania go podczas mówienia

W niniejszym artykule chciałabym skupić na ćwiczeniach wyrabiających umiejętność oddychania

przeponowego oraz na ćwiczeniach oddechowych prowadzonych w formie zabaw.

Jak już wyżej zaznaczono najkorzystniejszym dla organizmu ludzkiego jest oddychanie przeponowe.

Umiejętność oddychania przeponowego posiada każdy z nas po urodzeniu (noworodek potrafi płakać

głośno i długo, co nie ma wpływu na jego głos), Żeby zrozumieć jak się powinno prawidłowo oddychać

potrzebne jest kilka minut dziennie poświęcone na ćwiczenia oddechowe.

Dziecko leży na podłodze z misiem lub książką na brzuchu. Lewa dłoń leży na górnej części klatki

piersiowej, a prawa na brzuchu. Dziecko wdycha powietrze przez nos lub usta i nos (wyczuwa unoszenie

się brzucha ku górze, lewa dłoń leży nieruchomo), wypuszcza powietrze przez usta wymawiając

przeciągniętą głoskę s (brzuch opada, lewa dłoń leży nieruchomo). Ćwiczenie należy wykonywać 3 razy

dziennie przez 2 - 3minuty. To samo ćwiczenie wykonujemy w pozycji stojącej i siedzącej.

Ćwiczenia oddechowe dobrze jest łączyć z ruchami rąk i tułowia. Np.

- 1. Wdech z jednoczesnym szybkim wzniesieniem rąk do boku, a wydech z powolnym przesuwaniem

rak do przodu, Az do zupełnego ich skrzyżowania

- 2. Wdech z jednoczesnym wzniesieniem rąk bokiem do góry, a następnie ręce należy wolno

opuszczać, wydychając powoli powietrze

- 3. Dłonie na karku, przy wdechu przesunąć łokcie silnie do tyłu, przy wydechu łokcie powoli wracają

do przodu, aż zetkną się

- 4. Szybki wdech z jednoczesnym skrętem tułowia w bok, w czasie powolnego wydechu następuje

powrót do normalnej pozycji,

- 5. Pochylić tułów do przodu ręce swobodnie zwisają, następnie przy prostowaniu tułowia i unoszeniu

rąk w górę wykonać wdech, a potem powoli powtarzając skłon wykonać wydech

- 6. Uklęknąć i dłonie oprzeć na podłodze, przy wdechu unieść głowę i spojrzeć na sufit, przy wydechu

powoli opuszczać ją coraz niżej

Ćwiczenia oddechowe powinny Stanowic nieodzowny element terapii logopedycznej. Dla dzieci najczęściej

prowadzone są w formie zabaw:

- - Lokomotywa wypuszcza parę: pssssssss, fffffffffffff, jedzie: cz, cz, cz; pędzi: tuf, tuf, tuf, tuf,

zatrzymuje się na stacji: usz, usz, usz; hamuje: psssssss

- - Kto dalej, kto mocniej: dmuchanie na lekkie przedmioty: piórka, piłki ping-pongowe, skrawki papieru

- - wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę, dmuchanie do pojemnika z wodą za pomocą różnej

grubości i długości rurek,

- - dmuchanie balonów, piszczałek;

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 15-10-2010, 10:13

- - gra na organkach, fletach, trąbkach i gwizdku;

- - wykonanie wdechu i dość długi wydech, tj dmuchanie na podwieszony przedmiot (z kawałków lekkiej

folii, waty, karbowanej bibuły albo gąbki) tak, aby jak najdłużej utrzymać ów przedmiot w oddaleniu;

- - jesteśmy na łące i wąchamy kwiatki, wciągamy zapach i zatrzymujemy go jak najdłużej, potem

wydmuchujemy, zdmuchujemy puch z mlecza, płatki z kwiatków: pfff

-

- - Rurka, słomka może służyć także do przenoszenia różnych lekkich przedmiotów ( przyciągania na

wdechu) z jednego miejsca na drugie, np. kropek na biedronkę wykonana z tektury, jabłek na drzewo itp.

-

- - Bawimy się płomieniem świecy: dmuchamy leciutko, żeby płomień nie zgasł staramy się zdmuchnąć

płomień z dużej odległości zdmuchujemy kilka świeczek jednocześnie

- - Naśladujemy śmiech:

Pana- ho-ho-ho

Pani- Ha, ha ha

Dziecka- hi hi hi

Staruszki- He He He

Śmiejemy się wesoło, cicho, głośno

Można wymieniać niemal w nieskończoność przykłady ćwiczeń oddechowych. Należy jednak pamiętać iż

powinny być odpowiednio dobrane do możliwości i potrzeb dziecka i nie powinny trwać zbyt długo.

Zachęcam do wykorzystania codziennych sytuacji domowych do tego aby „podmuchać”

troszkę ze swoim dzieckiem.

Bibliografia

Kozłowska K.: Pomagajmy dzieciom z zaburzeniami mowy. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1996.

Walencik-Topiłko A.:Ćwiczenia wstępne w terapii logopedycznej /w:/ Podstawy Neurologopedii, T.

Gałkowski red., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005.

Demel G.: Elementy logopedii . WSiP Warszawa 1979

Sachajska E.: Uczymy poprawnej wymowy. Warszawa 1987

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 15-10-2010, 10:13