„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Joanna Dorota Górzyńska

Badanie właściwości surowców szklarskich i szkła
813[02].Z2.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Elżbieta Pietrasz
mgr inż. Krzysztof Kubit



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Joanna Górzyńska



Konsultacja:
mgr Czesław Nowak






Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 813[02].Z2.01
„Badanie właściwości surowców szklarskich i szkła”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu Operator urządzeń przemysłu szklarskiego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

6

3.

Cele kształcenia

7

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

8

5.

Ćwiczenia

13

5.1. Budowa szkła

13

5.1.1. Ćwiczenia

13

5.2. Surowce szklarskie

17

5.2.1. Ćwiczenia

17

5.3. Badanie właściwości szkła

20

5.3.1. Ćwiczenia

20

5.4. Pomiar wielkości niezbędnych do topienia masy szklanej

22

5.4.1. Ćwiczenia

22

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

24

7.

Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator urządzeń przemysłu
szklarskiego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania –
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla

ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które zawierają

podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie uwagi
na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować samodzielnie.
Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej umiejętności, jaką
uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu technicznego ze
zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny, i czy jest
przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić uczniom
samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów, w formie
dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, ponieważ
nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie dyskusji
usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne
możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel jest w stanie zrealizować prawie wszystkie
z zaproponowanych ćwiczeń, w niektórych ćwiczeniach wymagane są odpowiednie
narzędzia i materiały, w które nauczyciel powinien zaopatrzyć się przed ich wykonaniem z
uczniami. Są tu zamieszczone ćwiczenia, które uczeń wykonana samodzielnie w domu
oraz ćwiczenia praktyczne do wykonania w klasie. Prowadzący może również zrealizować
ćwiczenia, które sam opracował,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.

W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela, sposobu
prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń niezainteresowany
materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni umiejętności założonych
w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak zwaną „ciekawość wiedzy”.
Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania rozdziału może stanowić
podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia z tego zakresu.
Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać uwagę na predyspozycje ucznia,
ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy może lepiej radzi sobie
z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

test zamieszczony w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawiera zadania z zakresu całej
jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte przez
uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela realizującego tę
jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę możliwych do
uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona jest od ilości uzyskanych
punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego projektu oraz
zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ćwiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

projektów,

−

przewodniego tekstu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

813[02].Z2

Technologia

wytwarzania szkła

813[02].Z2.02

Sporządzanie zestawów

szklarskich

813[02].Z2.03

Topienie szkła

813[02].Z2.06

Zdobienie wyrobów

szklarskich

813[02].Z2.07

Przetwarzanie szkła

813[02].Z2.04

Formowanie wyrobów

szklarskich

813[02].Z2.05

Wykonywanie obróbki

wyrobów szklarskich

813[02].Z2.01

Badanie właściwości

surowców szklarskich

i szkła

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

charakteryzować budowę atomu,

−

określać liczbę atomową i masową,

−

posługiwać się układem okresowym pierwiastków,

−

zapisać proste reakcje chemiczne,

−

określać sposoby otrzymywania związków nieorganicznych,

−

charakteryzować tlenki, wodorotlenki, kwasy, sole,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się pojęciami technologii szkła,

−

dobierać odpowiednią dokumentację techniczną,

−

obsługiwać komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

­ scharakteryzować układ okresowy pierwiastków,
­ scharakteryzować nieorganiczne i organiczne związki chemiczne stosowane w przemyśle

szklarskim,

­ rozróżnić typy reakcji chemicznych,
­ wykonać obliczenia masowe i energetyczne reakcji chemicznych,
­ sporządzić roztwór o określonym stężeniu procentowym,
­ sporządzić mieszaninę o określonym składzie,
­ wykonać pomiar temperatury gazów i cieczy,
­ wykonać pomiar ciśnienia gazów i cieczy manometrem,
­ wykonać pomiar przepływu gazów i cieczy za pomocą kryz i zwężek,
­ wyjaśnić zasady pomiaru wysokości lustra szkła za pomocą poziomomierzy,
­ zinterpretować i opracować wyniki pomiarów,
­ sklasyfikować surowce ze względu na skład chemiczny,
­ określić właściwości i przeznaczenie surowców szklarskich,
­ scharakteryzować właściwości płynnej masy szklanej,
­ określić wpływ właściwości szkła na wytwarzanie, obróbkę i zdobienie wyrobów,
­ określić czynniki mające wpływ na zmianę właściwości szkła,
­ scharakteryzować składniki barwiące szkło,
­ sklasyfikować metody badania właściwości szkła,
­ dobrać sprzęt i urządzenia do badania właściwości szkła,
­ pobrać próbki surowców i szkła do badań laboratoryjnych zgodnie z instrukcją,
­ posłużyć się instrukcją lub normą podczas wykonywania badań i pomiarów,
­ wykonać podstawowe badania właściwości szkła,
­ sklasyfikować rodzaje szkła ze względu na skład chemiczny,
­ zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, oraz

ochrony środowiska podczas wykonywania badań właściwości szkła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Operator urządzeń przemysłu szklarskiego 813[02]
Moduł:

Technologia wytwarzania szkła 813[02].Z2

Jednostka modułowa:

Badanie właściwości surowców szklarskich i szkła
813[02].Z2.01

Temat: Surowce szklarskie stosowane do topienia masy szklanej.

Cel ogólny: Klasyfikować surowce szklarskie pod względem składnika chemicznego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać surowce szklarskie,

−

określić przeznaczenie surowców szklarskich,

−

sklasyfikować surowce pod względem składu chemicznego,

−

posługiwać się kartą charakterystyki surowców.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

przewodniego tekstu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2 – osobowych.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie operator urządzeń przemysłu szklarskiego.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowanych przez nauczyciela

−

kolekcja surowców szklarskich,

−

prospekty firm produkujących surowce szklarskie,

−

karty charakterystyki surowców,

−

pytania sprawdzające,

−

poradnik dla ucznia,

−

papier, ołówki,

−

instrukcja ćwiczeniowa do ćwiczenia 3,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Zadanie dla ucznia:

Przyporządkuj nazwy surowca szklarskiego do tlenków jakie wprowadza szkło. Zapisz

cechy charakterystyczne poszczególnych surowów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Nazwa surowca

Tlenki wprowadzane do

szkła

Cechy charakterystyczne

surowca

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu lekcji.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, oraz celów kształcenia,
3. Podział uczniów na 2 – osobowe grupy,
4. Zapoznać uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.

Faza realizacji, właściwa

Praca metodą testu przewodniego.

Faza I Informacje

Pytania sprawdzające

1. Jaki jest główny podział surowców szkła?
2. Jak dzieli się surowce ze względu na pochodzenie?
3. Jakie tlenki zaliczamy do modyfikowanych?
4. Jakie tlenki nazywamy więźbotwórczymi
5. Co to są surowce pomocnicze?
6. Jakie surowce nazywamy dodatnimi?
7. Jakie surowce wtórne stosuje się w przemyśle szklarskim?

Faza II Planowanie

Uczeń określa:

1. Na jakie grupy dzieli się surowce szklarskie
2. Jakie tlenki wprowadzają poszczególne surowce do szkła
3. Jakie cechy charakterystyczne posiadają poszczególne surowce?

Faza III Ustalenie
1. Uczniowie pracując w grupach dokonują wyboru próbek surowców?
2. Uczniowie ustalają rodzaj dokumentacji z której będą korzystać?
3. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność ustaleń?

Faza IV Wykonanie
1. Uczniowie rozpoznają próbki surowców szklarskich?
2. Uczniowie korzystają z dokumentacji surowców?
3. Uczniowie wpisują w tabeli nazwy surowców, tlenki jakie wprowadzają poszczególne

surowce do szkła oraz cechy charakterystyczne surowców?

Faza V Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność zapisów nazw surowców, składu

chemiczny oraz cechy charakterystyczne surowców.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Faza V Analiza

Uczniowie wraz z nauczycielami wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudność. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich uniknąć na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Operator urządzeń przemysłu szklarskiego 813[02]
Moduł:

Technologia wytwarzania szkła 813[02].Z2

Jednostka modułowa:

Badanie właściwości surowców szklarskich i szkła
813[02].Z2.01

Temat: Związki barwiące szkło.

Cel ogólny: Określić związki barwiące szkła.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić związki barwiące szkło,

−

scharakteryzować związki barwiące szkło.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

metoda przewodniego tekstu,

−

pokaz.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2 – osobowych.

Czas: 3 godzin dydaktycznych.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie operator urządzeń przemysłu szklarskiego.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw ćwiczeń opracowany przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

kolekcja szkieł płaskich barwionych na różny kolor,

−

instrukcja pracy metodą tekstu przewodniego,

−

papier, ołówki,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Zadanie dla ucznia:

Na podstawie obejrzanych próbek barwionego szkła płaskiego, przyporządkuj barwę do

związków barwiących szkło.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Tabela do ćwiczenia 1.

A.

1.

dwutlenek manganu (brausztyn)

B.

2.

tlenek kobaltu

C.

3.

siarczek kadmu

D.

4.

selen metaliczny

E.

5.

dwuchromian potasu

F.

6.

tlenek ceru

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu lekcji.
2. Wyjaśnienie głównego celu lekcji.
3. Podział uczniów na 2 – osobowe grupy.

Faza realizacji, właściwa

Praca metodą testu przewodniego.

Faza I Informację
1. Jakie surowce nazywamy dodatkowymi?
2. Jakie związki barwią szkło?

Faza II Planowanie

Uczniowie określają

1. Jakie związki barwią szkło?
2. Jakie zabarwienie otrzymują po wprowadzeniu do szkła określonych związków?

Faza III Ustalenie
1. Uczniowie pracują w grupach ustalają jakie związki barwią szkło na wskazany kolor.

Faza IV Wykonanie
1. Uczniowie posługując się tabelą przyporządkowują barwę próbki szkła do związku

barwiącego szkło.

Faza V Sprawdzenie
1. Uczniowie sprawdzają poprawność wykonanego zadania.

Faza V Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielami wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazując jakie wystąpiły
nieprawidłowości i jak ich uniknąć na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5. ĆWICZENIA

5.1. Budowa szkła

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ oznaczenia pierwiastków układu okresowego: żelaza, siarki, krzemu, glinu, złota.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych przykład oznaczenia pierwiastka,
2) dokonać analizy układu okresowego pierwiastków,
3) wypisać oznaczenia poszczególnych pierwiastków.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

układ okresowy pierwiastków,

−

poradnik dla ucznia

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj grupy główne układu okresowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące układu okresowego

pierwiastków,

2) odszukać dostępne źródła informacji, literaturę,
3) zapisać grupy główne układu okresowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

dostępne źródła informacji,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

W tabeli wypisz pięć związków chemicznych określonych grup układu okresowego

pierwiastków.

Tabela do ćwiczenia 3.
GRUPA

PRZYKŁADOWE ZWIĄZKI CHEMICZNE

V

VI

VIB

VIIIB

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych nazwy grup układu okresowego,
2) wypisać przykładowe związki chemiczne określonej grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

tabela,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 4

Napisz reakcje syntezy pięciu dowolnych kwasów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące reakcji syntezy,
2) wybrać pięć znanych kwasów,
3) napisać ich postać chemiczną,
4) utworzyć reakcje syntezy,
5) dobrać współczynniki reakcji chemicznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 5

Sporządź mieszaninę roztworu o następującym składzie: 100 g cukru, 300 g wody. Oblicz,

jakie jest stężenie procentowe cukru w roztworze.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) wykonać ćwiczenie,
4) obliczyć stężenie procentowe cukru w roztworze.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

−

woda, cukier,

−

zlewki,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 6

Sporządź mieszaninę 20 – procentowego roztworu z wodorotlenku sodu i wody, aby

otrzymać 1,1 kg tego roztworu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,
2) obliczyć zawartość związków w mieszaninie,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) wykonać ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

−

instrukcja bhp,

−

woda, wodorotlenek sodu,

−

zlewki,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.2. Surowce szklarskie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do podstawowych surowców szklarskich dopisz tlenki wprowadzane do zestawu

szklarskiego

Tabela do ćwiczenia 1

Surowiec

Tlenek główny wprowadzany

za pomocą danego surowca

Tlenki

poboczne

wprowadzane

za

pomocą

danego surowca

Dolomit

Kreda

Boraks

Potaż

Minia ołowiowa

Soda

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczącej opisy surowców szklarskich,
2) dobrać tlenki do określonych surowców szklarskich,
3) uzupełnić tabelę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

tabela,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Do określonych rodzajów szkła dopisz odpowiednią do produkcji klasę piasków

szklarskich oraz wpisz zawartości tlenków żelaza w określonych klasach piasków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Tabela do ćwiczenia 2

Rodzaj szkła

Klasa

piasku

szklarskiego

Zawartość tlenków żelaza, w % masowych

Opakowania
szklane
barwne

Szkło
optyczne

Szkło
krzemionkowe

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych tabele z klasyfikacja piasków szklarskich,
2) dobrać klasę pisaku do rodzaju szkła,
3) zapoznać się z normę branżową dla piasku,
4) wypisać w tabeli zawartość tlenków żelaza.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

tabela,

−

norma branżowa dla piasku,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Porównaj własciowści dwóch związków chemicznych – sody i dolomitu – stosowanych

w przemyśle szklarskim.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych opisy surowców szklarskich,
2) dobrać informacje do określonych surowców szklarskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

3) porównać surowice szklarskie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 4

Określ wpływ następujących tlenków na właściwości szkła: MgO, CaO, SiO

2

, Al

2

O

3

.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych opis surowców szklarskich wprowadzające

podane tlenki,

2) zapisać wpływ tlenków na właściwości szkła.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.3. Badanie właściwości szkła

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj próbkę szkła do badania odporności hydrolitycznej szkła.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odebrać od nauczyciela materiał szkła do pobrania próbki, potrzebny sprzęt oraz inne

materiały do wykonania ćwiczenia, instrukcję poboru próbki, instrukcję stanowiskową
bhp,

2) zapoznać się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,
3) założyć środki ochrony osobistej,
4) wykonać ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

środki ochrony osobistej,

−

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

−

norma branżowa,

−

sprzęt, materiały,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj badanie wytrzymałości szkła na ściskanie zgodnie z normą PN – 66/S – 13062.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odebrać od nauczyciela materiał – szkło, instrukcję ćwiczeniową, instrukcję sprzętu,

instrukcję stanowiskową bhp, normę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

2) zapoznać się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,
3) założyć środki ochrony osobistej,
4) wykonać ćwiczenie,
5) dokonać obliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

środki ochrony osobistej

−

norma branżowa,

−

sprzęt, materiały,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Z pośród przygotowanych przez nauczyciela przyrządów i aparatury do oznaczania

odporności ziaren szkła na działanie wody zgodnie z polską normą PN – 83/B – 13162 dobierz
według punktu 2.2 tejże normy trzy przyrządy potrzebne do wykonania oznaczenia. Wybór
swój uzasadnij zgodnie z punktem normy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z polską normą,
2) przeczytać pkt według którego należy wykonać zadanie,
3) sporządzić wypis aparatury i przyrządów potrzebnych do wykonania oznaczenia,
4) wybrać dostępną aparaturę,
5) uzasadnić wybór aparatury.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

norma branżowa,

−

aparatura i przyrządy,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.4. Pomiar wielkości niezbędnych do topienia masy szklanej

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiar ciśnienia powietrza za pomocą manometru cieczowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych przyrządy do pomiaru ciśnienia,
2) dokonać analizy budowy manometru cieczowego,
3) zapoznać się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać pomiar ciśnienia za pomocą manometru cieczowego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

instrukcja do wykonania pomiaru manometrem cieczowym,

−

manometr cieczowy,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zapisz, zasadę działania poziomomierza elektrycznego oraz optycznego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące pomiaru wysokości lustra, szkła

w basenie wanny szklanej,

2) dokonać analizy treści,
3) zapisać zasadę działania poziomomierza optycznego i elektrycznego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiar temperatury obmierza rozgrzanego pieca laboratoryjnego za pomocą

pirometru optycznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych przyrządy do pomiaru temperatury,
2) dokonać analizy budowy pirometru optycznego,
3) zapoznać się z instrukcją do wykonania pomiaru temperatury pirometrem optycznym,
4) wykonać pomiar temperatury.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

ćwiczenie,

–

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

ołówki,

−

instrukcja do wykonywania pomiaru pirometrem optycznym,

−

pirometr optyczny,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„

Badanie właściwości surowców

szklarskich i szkła”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 7, 17, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. d, 4. a, 5. b, 6. a, 7. d, 8. b, 9. b, 10. c, 11. b,
12. d, 13. b, 14. a, 15. d, 16. a, 17. b, 18. a, 19. c, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować pierwiastek chemiczny

A

P

a

2

Dobrać grupę główną układu okresowego

B

P

b

3

Dobrać poboczną grupę układu okresowego

B

P

d

4

Określić tlenki zasadowe na podstawie opisu

B

P

a

5

Określić typ reakcji chemicznej

C

PP

b

6

Rozpoznać urządzenie do pomiaru ciśnienia

B

P

a

7

Określić zasadę działania poziomomierza

C

PP

d

8

Określić tlenki wprowadzane do szkła za
pomocą dolomitu

B

P

b

9

Określić surowiec wprowadzający do szkła
AL

2

O

3

B

P

b

10

Określić surowiec wprowadzający do szkła
CaO

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

11 Określić charakter chemiczny grupy tlenków

B

P

b

12

Rozpoznać surowiec szklarski naturalny na
podstawie opisu

B

P

d

13 Rozpoznać barwnik nazwy szklarskiej

B

P

b

14 Określić nazwę chemiczną sulfatu

B

P

a

15 Rozpoznać związek barwiący szkło na zielono

B

P

d

16 Określić właściwość szkła

B

P

a

17 Określić urządzenie do pomiaru temperatury

C

PP

b

18 Rozpoznać przyrząd do pomiaru ciśnienia

B

P

a

19

Określić

przeznaczenie

przyrządu

pomiarowego

C

PP

c

20

Określić rodzaj poziomomierza na podstawie
schematu działania

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

—

instrukcja,

—

zestaw zadań testowych,

—

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Substancja prosta składająca się z atomów jednego rodzaju, to

a) pierwiastek.
b) granulat.
c) związek.
d) produkt.

2. Główną III grupę układu okresowego pierwiastków, tworzą

a) berylowce.
b) borowce.
c) tlenowce.
d) żelazowce.

3. Poboczną VIIIB grupę układu okresowego pierwiastków, tworzą

a) berylowce.
b) borowce.
c) tlenowce.
d) żelazowce.

4. Tlenki metali, które reagują z kwasami dając sole, to tlenki

a) zasadowe.
b) kwasowe.
c) amfoteryczne.
d) obojętne.

5. Schemat AB – A + B przedstawia reakcję

a) syntezy.
b) analizy.
c) redukcji.
d) wymiany.

6. Do pomiaru ciśnienia gazów i cieczy służą

a) manometry.
b) rotametry.
c) poziomomierze.
d) zwężki.

7. Poziomomierze działające na zasadzie odbicia promieniowania od lustra masy szklanej, to

a) poziomomierze pneumatyczne.
b) poziomomierze elektryczne.
c) poziomomierze pływakowe.
d) poziomomierze optyczne.

8. Tlenki, wprowadzane do masy szklanej przez dolomit, to

a) Na

2

O i Li

2

O.

b) MgO i CaO.
c) PbO i Pb

3

O

4

.

d) ZnO i BaO.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

9. Tlenek glinu do zestawu szklarskiego wprowadza

a) dolomit.
b) skaleń.
c) potaż.
d) baryt.

10. Tlenek wapnia do zestawu szklarskiego wprowadza

a) glejta.
b) saletra.
c) kreda.
d) sulfat.

11. Tlenki metali, które reagują z kwasami i z zasadami dając sole, to tlenki

a) zasadowe.
b) amfoteryczne.
c) kwasowe.
d) obojętne.

12. Spośród poniższych, surowiec naturalny, to

a) biel cynkowa.
b) soda.
c) minia ołowiowa.
d) baryt.

13. Do barwników metalicznych zaliczamy

a) P.
b) Co.
c) Si.
d) K.

14. Nazwa chemiczna sulfatu to

a) siarczan sodowy.
b) chlorek amonowy.
c) siarczan potasowy.
d) saletra potasowa.

15. Barwę zieloną szkła można otrzymać dodając do zestawu szklanego zwiąki

a) ceru.
b) niklu.
c) złota.
d) żelaza.

16. Tarcie wewnętrzne to inaczej

a) lepkość.
b) napięcie powierzchniowe.
c) sprężystość.
d) krystalizacja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

17. Przyrządem do pomiaru temperatury, w którym wykorzystywane jest zjawisko

powstawiania napięcia w miejscu połączenia drutów jest
a) ardometr.
b) termopara.
c) termometr oporowy.
d) pirometr monochromatyczny.

18. Na rysunku obok przedstawiono

a) wagę pierścieniową.
b) manometr Krella.
c) rurkę Prandtla.
d) U – rurkę.

19. Na rysunku obok przedstawiono przyrząd do pomiaru

a) ciśnienia.
b) temperatury.
c) wielkości przepływu.
d) poziomu masy szklanej.

20. Na rysunku obok przedstawiono schemat działania poziomomierza

a) optycznego.
b) elektrycznego.
c) mechanicznego.
d) pneumatycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Badanie właściwości surowców szklarskich i szkła

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„

Badanie właściwości surowców

szklarskich i szkła”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 11, 14, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2.b, 3. c, 4. a, 5. a, 6. a, 7. b, 8. a, 9. b, 10. d, 11. a,
12. b, 13. b, 14. c, 15. b, 16. c, 17. a, 18. a, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić zastosowanie próbaka

B

P

d

2

Określić nazwę handlową surowca szklanego

B

P

a

3

Wskazać urządzenie do pomiaru wysokości lustra
szkła

B

P

c

4

Rozpoznać czynnik określający właściwości węgla

B

P

a

5

Określić skład chemiczny surowca na podstawie
opisu

B

P

a

6

Określić właściwość surowca szklarskiego

B

P

a

7

Określić rolę związków określonych pierwiastków
w masie szklanej

B

P

a

8

Dobrać surowiec do określonego procesu
technologicznego

B

P

a

9

Rozpoznać

surowiec

wtórny

stosowany

w szklarstwie

B

P

b

10 Określić właściwości surowca szklarskiego

B

P

d

11 Dobrać reakcję chemiczną zmiany energii na

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

podstawie opisu

12 Określić przeznaczenie surowców pomocniczych

B

P

b

13

Rozpoznać przyrząd pomiarowy na podstawie
rysunku

B

P

b

14

Rozpoznać

schemat

działania

przyrządu

pomiarowego

C

PP

c

15

Rozpoznać

schemat

działania

przyrządu

pomiarowego

C

P

b

16 Rozpoznać schemat działania poziomomierza

C

P

c

17 Określić zakres lepkości

C

PP

a

18 Określić właściwość szkła na podstawie opisu

C

P

a

19

Określić narzędzia używane do pobierania próbek
sypkich

B

P

c

20

Określić wpływ napięcia powierzchniowego na
proces wytwarzania szkła

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
9. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
10. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Próbnik służy do pobierania próbek

a) cieczy,
b) gazowych,
c) gazów odlotowy.
d) materiałów sypkich.

2. Nazwa handlowa dwutlenku manganu to

a) brausztym.
b) fluoryt.
c) postaz.
d) salmiak.

3. Do pomiaru wysokości lustra szkła służą

a) manometry.
b) rotametry.
c) poziomomierze.
d) zwężki.

4. Właściwości węgla określa jego

a) budowa.
b) skład chemiczny.
c) postać.
d) ilość.

5. Tlenki wprowadzane do masy szklanej przez boraks, to

a) Na

2

O, B

2

O

3

.

b) Al.

2

O

3,

Li

2

O.

c) B

2

O

3,

Al

2

O

3.

d) Li

2

O, Na

2

O.

6. Spośród wymienionych surowców, rozpuszczalne w wodzie są

a) potaż.
b) wapienie.
c) minia.
d) dolomit.

7. Dodanie do masy szklanej związków pierwiastków: Mn, Ni, Fe, Cr ; spowoduje

a) zwiększenie jego twardości.
b) zmianę barwy szkła.
c) zmniejszenie twardości.
d) zamącenie szkła.

8. Surowiec, który ułatwia i przyspiesza topienie masy szklanej, to

a) stłuczka szklana.
b) skaleń.
c) piaski szklarskie.
d) kreda.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

9. Surowcem wtórnym znajdującym zastosowanie w przemyśle szklarskim, jest.

a) biel cynkowa.
b) stłuczka szklana.
c) perła boraksowa.
d) brausztyn.

10. Surowiec higroskopijny, to

a) piasek szklarski.
b) węglan litu.
c) biel cynkowa.
d) potaż.

11. Reakcją egzotermiczną nazywamy reakcję w wyniku której

a) ciepło reakcji wędruje z układu do otocznia.
b) entalpia reakcji ma wartość dodatnią.
c) ciepło reakcji wędruje z otoczenia do układu.
d) entalpia reakcji osiąga wartość zero.

12. Surowce pomocnicze dodawane są do zestawu szklarskiego, w celu

a) zabarwienia szkła.
b) przyspieszenia topienia.
c) uzyskania szkła zamąconego.
d) odbarwiania szkła.

13. Na rysunku obok przedstawiono

a) wagę pierścieniową.
b) manometr Krella.
c) rurkę Prandtla.
d) U – rurkę.

14. Schemat przedstawia zasadę działania

a) kryzy pomiarowej.
b) rurki spiętrzającej.
c) manometru sprężynowego.
d) poziomomierza pneumatycznego.

15. Na rysunku obok przedstawiono schemat działania

a) rurki spiętrzającej.
b) zwężki pomiarowej.
c) manometru sprężynowego.
d) poziomomierza pneumatycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

16. Na rysunku obok przedstawiono schemat działania poziomomierza

a) optycznego.
b) elektrycznego.
c) pływakowego.
d) pneumatycznego.

17. Lepkość 10

13

dPas oznacza

a) średnią temperaturę deformacji.
b) dolną temperaturę odprężania.
c) górną temperaturę odprężania.
d) temperaturę mięknięcia.

18. Zdolność szkła do wytrzymywania nagłych zmian temperatury bez zniszczenia nosi nazwę

a) odporności temperaturowej.
b) krystalizacji heterogenicznej.
c) twardości.
d) sprężystości.

19. Do pobierania próbek sypkich służą

a) biurety.
b) pipety.
c) próbniki.
d) kolby.

20. Napięcie powierzchniowe w wyrobach szklanych wpływa na

a) przyspieszenie topienia składników zestawu.
b) dobre odprężenie wyrobu.
c) szybkość formowania wyrobu.
d) gładkość obrzeży wyrobów zatapianych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko........................................................................................................................

Badanie właściwości surowców szklarskich i szkła

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. LITERATURA

1. Cienińska M., Dorosz D., Greiner – Wrona E., Gruszka B., Kucharski J., Lisiecki M.,

Łączka M., Procyk B., Siwulski S., Środa M., Wacławska I., Wasylak J.: Technologia
szkła – właściwości fizykochemiczne, cz.1, Kraków 2002

2. Chabowski L., Nowotny W., Piece szklarskie, Warszawa 1966
3. Hilgertner A., Nowotny W.: Piece szklarskie. WSiP, Warszawa 1975
4. Kaczyński F., Podstawy chemii ogólnej i organicznej, Olsztyn 1997
5. Namieśnik J,, Łukasiuk J., Jamrógiewicz Z.: Pobieranie próbek środowiskowych do

analizy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995

6. Nowotny W.: Technologia szkła cz.2.WSiP, Warszawa 1974
7. Nowotny W.: Technologia szkła cz.1.WSiP, Warszawa 1975
8. Praca zbiorowa: Technologia szkła I, Arkady, Warszawa 1987
9. ww.dami.pl

Literatura metodyczna
1. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. IteE, Radom 2000
2. Dretkiewicz – Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32.CODN, Warszawa 1994