Cele pomocy psychologicznej

Cele pomocy psychologicznej --

czynniki i warunki prowadzące do

czynniki i warunki prowadzące do

zmiany

zmiany

Wykład 2

Status pojęć:

Status pojęć:

Czynniki leczące

– oddziaływania skierowane na

strukturę psychiczną lub jej przejawy w postaci
zachowania, uaktywniające pożądane z
perspektywy salutogenetycznej zmiany

Warunki konieczne

– najczęściej chodzi o

specyficzny rodzaj relacji z pacjentem, na tle
której działania terapeutyczne oddziałują
najefektywniej

Koncepcja Yaloma

Wyodrębnił 12 czynników leczących

Część z nich występuje głównie w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii

indywidualnej, niektóre tylko w terapii
grupowej

Niektóre czynniki w każdej szkole
terapeutycznej określane są innym
terminem

Kontekst

Warunki konieczne

pacjent

terapeuta

Czynniki leczące

strategie

rodzaj

zmiany

Czynniki leczące w terapii :

Nadzieja na osiągnięcie zmiany – występuje już w
momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej
przebieg i efekty.

Poszerzanie świadomości zwane też wglądem – to
nabywanie nowych informacji o doświadczanych
pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.

Monitorowanie zachowań – kontrolowanie i
ś

ledzenie własnych wyborów i zachowań poprzez

manipulowanie karami i nagrodami.

Czynniki leczące w terapii :



katharsis, odreagowanie (wzbudzanie
pobudzenia emocjonalnego) – powtórne
przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i
doświadczeń.

doświadczeń.



Naśladowanie funkcji terapeuty -

posługiwanie się takimi narzędziami badania
rzeczywistości jak terapeuta.



Uświadomienie egzystencjalne –

uświadomienie sobie takich aspektów siebie,
które są związane z poczuciem sensu własnego
istnienia, cierpienia, samotności.

Czynniki leczące w terapii grupowej



Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) –
spotkanie osób o podobnych problemach zmniejsza
poczucie wyjątkowości na rzecz poczucia
podobieństwa.

podobieństwa.



Altruizm – przeżycie doświadczeń bycia pomocnym

innej osobie poprzez dzielenie się własnym
doświadczeniem.



Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej –

doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która
jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie.

Czynniki leczące w terapii grupowej



Interpersonalne uczenie się – odbiór - informacji
zwrotnych udzielanych przez innych członków grupy



Interpersonalne uczenie się – przekaz - udzielanie



Interpersonalne uczenie się – przekaz - udzielanie
informacji zwrotnych.



Spójność grupy – poczucie atrakcyjności grupy dla
wszystkich jej członków. Wymiary spójności to:
atrakcyjność i wzajemne powiązania, wsparcie,
empatia, ujawnianie Ja, osiąganie wspólnych celów.

Pojęcie zmiany w psychoterapii

Zmiana i jej wskaźniki w psychoterapii są
określane na poziomie subiektywnym i
obiektywnym

obiektywnym

Zmiana jest badana jako efekt końcowy lub
cząstkowy terapii

Dynamika przebiegu zmiany różna w
zależności od jej definicji

Trójczynnikowy model zdrowia i
efektów terapii - Strupp i Hadley

Założenie ogólne:

Założenie ogólne: definiowanie zdrowia i efektów

definiowanie zdrowia i efektów

terapii odbywa się inaczej w zależności od tego

terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
KTO

KTO –

– dokonuje oceny efektów

dokonuje oceny efektów

KTO

KTO –

– dokonuje oceny efektów

dokonuje oceny efektów

SPOŁECZEŃSTWO

SPOŁECZEŃSTWO

PACJENT

PACJENT

PROFESJONALISTA

PROFESJONALISTA

Społeczeństwo

Społeczeństwo

(instytucje zajmujące

(instytucje zajmujące

się ubezpieczeniami, leczeniem)

się ubezpieczeniami, leczeniem)

::

Stabilnością zachowań w obszarze

Stabilnością zachowań w obszarze
pełnionych ról społecznych

pełnionych ról społecznych

Przewidywalnością, czyli powtarzalnością

Przewidywalnością, czyli powtarzalnością

Przewidywalnością, czyli powtarzalnością

Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
zachowań adaptacyjnych

zachowań adaptacyjnych

Podporządkowaniem się normom

Podporządkowaniem się normom
moralnym, społecznym i prawnym

moralnym, społecznym i prawnym

Pacjenci stosują kryteria:

Pacjenci stosują kryteria:

Poczucia dobrostanu, szczęścia i zadowolenia
(badania Seligmana Consumer Reports)

Adaptacja społeczna w obszarze

Adaptacja społeczna w obszarze
funkcjonowania rodzinnego i zawodowego

Kryterium drugie jest zgodne z kryterium
społecznym

Profesjonaliści:

Profesjonaliści:

W zależności od szkoły psychoterapii stosują

W zależności od szkoły psychoterapii stosują
wskaźniki subiektywne i obiektywne zmiany

wskaźniki subiektywne i obiektywne zmiany

Systemy terapeutyczne często stosują

Systemy terapeutyczne często stosują

Systemy terapeutyczne często stosują

Systemy terapeutyczne często stosują
kryterium zmiany intrapsychicznej,

kryterium zmiany intrapsychicznej,
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub

zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
struktury osobowości

struktury osobowości

Spełnienie wszystkich kryteriów

Spełnienie wszystkich kryteriów
okazuje się bardzo trudne:

okazuje się bardzo trudne:

Najczęściej obserwowane rozbieżności
występują między pacjentem a
społeczeństwem i terapeutą

społeczeństwem i terapeutą

Rozbieżności są bardziej obserwowalne w
trakcie terapii niż po jej zakończeniu (poza
nielicznymi wyjątkami)

Warianty niezgodności oceny

efektywności

S

P

T

Typ zab.

Problemu

-

X

X

Bunt

-

X

X

Bunt
rozwojowy

X

-

X

?

X

X

-

Osobowość
zależna

Przebieg zmiany w terapii

Zmiana ciągła

Zmiana ciągła –

– płynny przyrost pewnych

płynny przyrost pewnych

umiejętności, wiedzy czy sprawności

umiejętności, wiedzy czy sprawności

Stadialna

Stadialna –

– najpierw progres, potem

najpierw progres, potem

Stadialna

Stadialna –

– najpierw progres, potem

najpierw progres, potem

plateau

plateau

Zmiana o charakterze cyklicznym

Zmiana o charakterze cyklicznym –

–

progres, plateau, regres lub odwrotnie

progres, plateau, regres lub odwrotnie

Typ zmiany - przykłady

sesje

zmiana

sesje

Relacja terapeutyczna

Relacja terapeutyczna

Relacja terapeutyczna jest wtórna wobec
techniki terapeutycznej

Wskazuje się na inne aspekty relacji w

Wskazuje się na inne aspekty relacji w
poszczególnych szkołach terapeutycznych

Relacja terapeutyczna a przymierze
terapeutyczne (związek zawierania)

Przymierze terapeutyczne

Przymierze terapeutyczne –

–

początki

początki



Pojęcie zapożyczone z psychoanalizy, które
zdefiniowano jako szczególny aspekt relacji
terapeutycznej (A. Greenfield)



Kiedyś – definiowano głównie w kategorii więzi
przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i

przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i
projekcji wewnętrznego z różnych okresów tworzenia
się aparatu psychicznego na T



Obecnie - siła przymierza w psychoanalizie jest
wypadkową wielkości realnego zaangażowania się T i
P w realizację celów leczenia oraz nasilenia
przeniesienia pozytywnego

Przymierze terapeutyczne

Przymierze terapeutyczne



Przymierze konstytuują różne czynniki
leczące, zwane niespecyficznymi, które w
znaczącym stopniu wpływają na

znaczącym stopniu wpływają na
efektywność terapii (26-28%)



Niespecyficzne czynniki leczące generalnie
sprowadzane są do poziomu akceptacji,
empatii i zrozumienia

Przymierze terapeutyczne konstytuowane

Przymierze terapeutyczne konstytuowane

jest wg Bordina przez:

jest wg Bordina przez:

Siłę więzi (przywiązania) między pacjentem i
terapeutą w trakcie wspólnej pracy nad
zgłaszanymi problemami

zgłaszanymi problemami

Poziom uzgodnionych (wynegocjowanych)
między T i P celów terapii

Poziom uzgodnionych zadań do realizacji w
całym procesie terapii (na każdej sesji)

1975, 1996

Fluktuacja przymierza terapeutycznego

wysoki

niski

Przerwanie relacji

Zmienność przymierza terapeutycznego



Dynamiką przebiegu przymierza – oscyluje
od wysokiego do ryzyka przerwania więzi



Interwencje wzmacniające siłę przymierza



Interwencje wzmacniające siłę przymierza
– słuchanie, parafraza, klaryfikacja,



Interwencje osłabiające siłę przymierza –
konfrontacja, interpretacja

Przymierze a proces terapii

Przymierze a proces terapii





Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej

Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie

dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji

kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
prowadzących do zmiany u P

prowadzących do zmiany u P

Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia

Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia





Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia

Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
stosowanie interwencji frustrujących

stosowanie interwencji frustrujących





Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze

Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku

priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
motywacji P lub błędów T)

motywacji P lub błędów T)

Warunki konieczne określone są zasadą:

Abstynencji

Abstynencji –

– wstrzemięźliwości

wstrzemięźliwości

–

–

1)

1)

wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających

wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających
interwencji może być stosowany w ramach danego

interwencji może być stosowany w ramach danego

interwencji może być stosowany w ramach danego

interwencji może być stosowany w ramach danego
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,

systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
dostarczanie informacji);

dostarczanie informacji);

2)

2)

określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla

określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla
terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)

terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)

Neutralności

Neutralności

–

– określa, że:

określa, że:

1.

1.

terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o

terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o
własnym światopoglądzie i nie nakłania go do

własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
respektowania zasad wybranego przez siebie

respektowania zasad wybranego przez siebie
ś

wiatopoglądu

ś

wiatopoglądu

2.

2.

terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu

terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu
religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i

religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien

modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien
o tym wprost informować pacjenta

o tym wprost informować pacjenta

Relacja terapeutyczna jest tworzona
przez:

Niespecyficzne czynniki leczące
charakterystyczne dla konkretnej szkoły
terapeutycznej

terapeutycznej

Zasady: neutralności i abstynencji