Janina Wysokińska, nauczycielka języka polskiego w Gimnazjum w Iłowie

Czy potrafisz odróżniać tekst mówiony od pisanego?

Scenariusz lekcji języka polskiego w I kasie gimnazjum

Główne zagadnienia lekcji
Lekcja dotyczy zagadnienia różnic między językiem mówionym a pisanym. Jej celem jest przypomnienie
uczniom tych różnic oraz rozwijanie umiejętności sprawnego posługiwania się językiem pisanym. Mimo iż
intensywne nauczanie odmiany pisanej języka zaczyna się już w klasie IV szkoły podstawowej, liczne błędy
w wypracowaniach uczniowskich skłaniają do systematycznej pracy nad tym zagadnieniem.

Cele operacyjne
Uczeń powinien:

-

dostrzegać różnice między językiem mówionym a pisanym,

-

dokonać analizy językowej tekstu mówionego,

-

umieć przekształcić tekst mówiony na pisany,

-

dbać o kulturę wypowiedzi,

-

efektywnie współdziałać w zespole.

Metody:

-

gry dramatyczne,

-

ćwiczenia praktyczne.

Formy pracy:

-

indywidualna,

-

zbiorowa,

-

grupowa.

Środki dydaktyczne:

-

rekwizyty do gier dramowych,

-

nagranie magnetofonowe tekstu,

-

karty pracy.

Przebieg lekcji
1. Uczniowie wysłuchują nagranego na taśmę magnetofonową dialogu.

-

Gdzie powiesimy?

-

O, tu.

-

Tu? Nie ..., nieładnie.

-

To może tam?

-

Spróbuj tam. Uważaj, bo spadnie!

-

Nie spadnie. Dobrze?

-

Tak. Fajnie wygląda.

-

A to postawimy tutaj, każdy będzie mógł obejrzeć.

-

Masz rację. To jest najlepsze miejsce, żeby go wyeksponować.

2. Nauczyciel zadaje pytania (praca zbiorowa)

-

Czy rozmowa jest dla was zrozumiała?

-

Czy wiecie, kto rozmawia i o czym?

-

Czy domyślacie się, gdzie odbyła się rozmowa?

Uczniowie odpowiadają, że nie wiedzą kto, gdzie i o czym rozmawia.
3. Licząc na wyobraźnię uczniów, polecamy odegrać scenkę z wykorzystaniem danego dialogu oraz

rekwizytów dostępnych w klasie, np. doniczka z kwiatkiem, portret pisarza, obraz (praca w grupach
dwuosobowych).

4. Ponowne pytania nauczyciela.

Uczniowie odpowiadają, że zrozumieli rozmowę, gdyż byli jej obserwatorami. Widzieli osoby, miejsce
i przedmioty. Obserwowali gesty i mimikę uczestników rozmowy (praca zbiorowa)

5. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każda z nich przygotowuje rozmowę na jeden z podanych

tematów:

-

Gdzie byłeś tak długo?

-

Dlaczego spóźniłeś się do szkoły?

-

Co się stało z moim długopisem ?

-

Gdzie jest moja książka?

Uczniowie sami ustalają, kto z kim rozmawia i w jaki sposób.
6. Prezentacja rozmów poszczególnych grup
7. Uczniowie wysłuchują nagrania tekstu mówionego, następnie w zapisie rozmowy wyszukują elementy

językowe charakterystyczne dla tej wypowiedzi (praca grupowa)

-

powtarzające się wyrazy,

-

niepoprawna budowa zdań wielokrotnie złożonych,

-

przewaga zdań pojedynczych,

-

słownictwo ubogie, dotyczące życia codziennego,

-

błędy językowe,

-

nadużywanie zaimków wskazujących i nieokreślonych.

8. Każda grupa przekształca fragment tekstu na język pisany.
9. Liderzy grup czytają przeredagowane teksty. Koledzy i nauczyciel dokonują korekty.
10. Podsumowaniem lekcji będzie uzupełnienie w grupach karty pracy.

Różnice między odmianą mówioną i pisaną języka

Język pisany

Język mówiony

Tematyka

Komunikowanie treści niezwiązanych
bezpośrednio z codziennością; myśli naukowej,
społecznej, artystycznej itp.

Sytuacja

Komunikowanie się twarzą w twarz.
Jednoczesność myślenia i mówienia,
niemożność usunięcia raz już
sformułowanej myśli.

Budowa tekstu

Monolog. Większy stopień spójności tekstu.
Użycie wyrazów i wyrażeń nawiązujących.

Słownictwo

Ubóstwo synonimów, stosowanie
zaimków nieokreślonych, powtórzenia
wyrazowe, słownictwo potoczne.

Składnia

Zdania dłuższe, gramatycznie uporządkowane,
zdania pojedyncze rozwinięte; ścisły związek
logiczny między składnikami wypowiedzi.
Bezwzględna konieczność przestrzegania norm
poprawności językowej.

Elementy
pozajęzykowe

Intonacja, akcent, pauzy, modulacja
głosu, mimika, gestykulacja.

11. Praca domowa:

Nagraj dowolną wypowiedź mówioną. Przeanalizuj ją pod względem językowym.

Następną lekcję proponuję przeznaczyć na przekształcanie dialogu w relację z rozmowy oraz układanie dialogu
na podstawie relacji z rozmowy.