Janina Wysokińska, nauczycielka języka polskiego w Gimnazjum w Iłowie

Czy potrafisz odróżniać tekst mówiony od pisanego?

Scenariusz lekcji języka polskiego w I kasie gimnazjum

Główne zagadnienia lekcji
Lekcja dotyczy zagadnienia różnic między językiem mówionym a pisanym. Jej celem jest przypomnienie
uczniom tych różnic oraz rozwijanie umiejętności sprawnego posługiwania się  językiem pisanym. Mimo iż
intensywne nauczanie odmiany pisanej języka zaczyna się już w klasie IV szkoły podstawowej, liczne błędy
w wypracowaniach uczniowskich skłaniają do systematycznej pracy nad tym zagadnieniem.

Cele operacyjne
Uczeń powinien:

- 

dostrzegać różnice między językiem mówionym a pisanym,

- 

dokonać analizy językowej tekstu mówionego,

- 

umieć przekształcić tekst mówiony na pisany,

- 

dbać o kulturę wypowiedzi,

- 

efektywnie współdziałać w zespole.

Metody:

- 

gry dramatyczne,

- 

ćwiczenia praktyczne.

Formy pracy:

- 

indywidualna,

- 

zbiorowa,

- 

grupowa.

Środki dydaktyczne:

- 

rekwizyty do gier dramowych,

- 

nagranie magnetofonowe tekstu,

- 

karty pracy.

Przebieg lekcji
1.  Uczniowie wysłuchują nagranego na taśmę magnetofonową dialogu.

- 

Gdzie powiesimy?

- 

O, tu.

- 

Tu? Nie ..., nieładnie.

- 

To może tam?

- 

Spróbuj tam. Uważaj, bo spadnie!

- 

Nie spadnie. Dobrze?

- 

Tak. Fajnie wygląda.

- 

A to postawimy tutaj, każdy będzie mógł obejrzeć.

- 

Masz rację. To jest najlepsze miejsce, żeby go wyeksponować.

2.  Nauczyciel zadaje pytania (praca zbiorowa)

- 

Czy rozmowa jest dla was zrozumiała?

- 

Czy wiecie, kto rozmawia i o czym?

- 

Czy domyślacie się, gdzie odbyła się rozmowa?

     Uczniowie odpowiadają, że nie wiedzą kto, gdzie i o czym rozmawia.
3.  Licząc na wyobraźnię uczniów, polecamy odegrać scenkę z wykorzystaniem danego dialogu oraz

rekwizytów dostępnych w klasie, np. doniczka z kwiatkiem, portret pisarza, obraz (praca w grupach
dwuosobowych).

4.  Ponowne pytania nauczyciela.

Uczniowie odpowiadają,  że zrozumieli rozmowę, gdyż byli jej obserwatorami. Widzieli osoby, miejsce
i przedmioty. Obserwowali gesty i mimikę uczestników rozmowy (praca zbiorowa)

5.  Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każda z nich przygotowuje rozmowę na jeden z podanych

tematów:

- 

Gdzie byłeś tak długo?

- 

Dlaczego spóźniłeś się do szkoły?

- 

Co się stało z moim długopisem ?

- 

Gdzie jest moja książka?

      Uczniowie sami ustalają, kto z kim rozmawia i w jaki sposób.
6.  Prezentacja rozmów poszczególnych grup
7.  Uczniowie wysłuchują nagrania tekstu mówionego, następnie w zapisie rozmowy wyszukują elementy

językowe charakterystyczne dla tej wypowiedzi (praca grupowa)

- 

powtarzające się wyrazy,

- 

niepoprawna budowa zdań wielokrotnie złożonych,

- 

przewaga zdań pojedynczych,

- 

słownictwo ubogie, dotyczące życia codziennego,

- 

błędy językowe,

- 

nadużywanie zaimków wskazujących i nieokreślonych.

8.  Każda grupa przekształca fragment tekstu na język pisany.
9.  Liderzy grup czytają przeredagowane teksty. Koledzy i nauczyciel dokonują korekty.
10.  Podsumowaniem lekcji będzie uzupełnienie w grupach karty pracy.

Różnice między odmianą mówioną i pisaną języka

Język pisany

Język mówiony

Tematyka

Komunikowanie treści niezwiązanych
bezpośrednio z codziennością; myśli naukowej,
społecznej, artystycznej itp.

Sytuacja

Komunikowanie się twarzą w twarz.
Jednoczesność myślenia i mówienia,
niemożność usunięcia raz już
sformułowanej myśli.

Budowa tekstu

Monolog. Większy stopień spójności tekstu.
Użycie wyrazów i wyrażeń nawiązujących.

Słownictwo

Ubóstwo synonimów, stosowanie
zaimków nieokreślonych, powtórzenia
wyrazowe, słownictwo potoczne.

Składnia

Zdania dłuższe, gramatycznie uporządkowane,
zdania pojedyncze rozwinięte; ścisły związek
logiczny między składnikami wypowiedzi.
Bezwzględna konieczność przestrzegania norm
poprawności językowej.

Elementy
pozajęzykowe

Intonacja, akcent, pauzy, modulacja
głosu, mimika, gestykulacja.

11.  Praca domowa:

Nagraj dowolną wypowiedź mówioną. Przeanalizuj ją pod względem językowym.

  Następną lekcję proponuję przeznaczyć na przekształcanie dialogu w relację z rozmowy oraz układanie dialogu
na podstawie relacji z rozmowy.