PRWOZNASTWO

ZAGADNIENIA:

Metafizyka klasyczna a scjentyzm

naturalizm i antynaturalizm poznawczy

kognitywizm i nonkognitywizm

Imperatywizm i realizm

Główne tezy pozytywizmu pr.

Główne tezy jusnaturalizmu

Struktura prawoznawstwa (ogólna refleksja nad prawem, dogmatyki pr, nauki

historyczno-prawne)

Norma prawna a przepis prawny

Normy zasady a normy reguły

Ius cogens i dispositivum

Normy konkretne, indywidualne, generalne i abstrakcyjne

Zakazy, nakazy, dozwolenia, uprawnienia, kompetencje

Rodzaje przepisów prawa

Koncepcje obowiązywania prawa (tetyczna, behawioralna, aksjologiczna)

Reguły obowiązywania systemowego

Obowiązywanie prawa w czasie, przestrzeni i wobec osób.

Formy prawotwórstwa

Źródła prawa formalne i materialne

System konkretny a system typ

Więzi w systemie prawa

Common Law

Civil Law

Niesprzeczność systemu prawa i jego zupełność

Kolizje norm

Reguły kolizyjne 1 stopnia

Problematyka kolizji reguł kolizyjnych

Etapy stosowania prawa

Model sądowy a kierowniczy stosowania prawa

Decyzja walidacyjna, interpretacyjna, dowodowa

Wnioskowania logiczne

Wnioskowania instrumentalne

Wnioskowania aksjologiczne

Pojęcie filozofii, ideologii i koncepcji wykładni

Koncepcja klaryfikacyjna wykł.

Koncepcja derywacyjna wykł.

Założenia o racjonalnym prawodawcy (L.Nowak)

Reguły wykładni językowej

Reguły wykładni systemowej i funkcjonalnej

Moc wiążąca wykładni prawa

Zakres wykładni pr. (literalna itp.)

Hermeneutyka prawnicza (pojęcie i wersje – h. egzegetyczna i swobodna)

Pojęcie i rodzaje dowodów

Legalna teoria dowodowa a teoria swobodnej oceny dowodów

Domniemania (pojęcie, klasyfikacja)

Fikcje prawne

Zakazy dowodowe

Ciężar dowodu

Pojęcie stosunku prawnego

Zdolność prawna os. fizycznych i pr.

Zdolność do czynności pr os. fiz. i pr.

Przedmiot stosunku prawnego

Treść stosunku prawnego

Rodzaje stosunków prawnych

Autonomia a instrumentalny charakter prawa

Afirmatywny a krytyczny model prawoznawstwa

Adrian Kubina

Prawoznawstwo funkcjonuje od wieku XIX pod wpływem scjentyzmu.
Scjentyzm na piedestale stawia nauke. Na przełomie wieku XVIII i XIX wyparl inny
kierunek nazywany metafizyka klasyczna.
Scjentyzm i metafizyka klasyczna posiadaja 3 punkty zbieżne:
-logocentryzm ->pogląd filozoficzny. Zaklada ze istniały i istnieja niezmienne w
czasie, niezależne od kultury prawidla funkcjonowania swiata
-humanizm -> człowiek jest istota wyjatkowa, miedzy człowiekiem a
zwierzęciem jest roznica wieksza niż miedzy zwierzęciem a roslina
-kogitacjonizm/kartezjanizm -> istnieja podmioty i przedmioty poznania i
możliwe jest prawdziwe poznanie, możliwe jest formułowanie wiedzy o swiecie.

Metafizyka klasyczna

stawiala typowo na teologie w przeciwieństwie do scjentyzmu, który skupial się na
nauce.
Metafizyka -> metoda dedukcji i gnozy

Naturalizm i antynaturalizm poznawczy

Naturalisci twierdzili ze jedyna wlasciwa metoda poznania naukowego jest
metoda empiryczna (mierzyc wazyc obserwować)
Antynaturalizm zawdzięczamy Kantowi -> uwazal on on ze rzeczywistość
możemy podzielić na 2 sfery sein/sollen (sfera bytu/sfera powinności). Jego
zdaniem obie te sfery sa obiektywne. Tylko sfere bytu możemy badac
empirycznie, sfery sollen nie można badac empirycznie ponieważ nie sklada się
ona z faktow.
Na gruncie wiedzy o prawie naturalizm przeradza się w realizm prawniczy.
Antynaturalizm przeksztalca się w imperatywizm.

Realizm prawniczy zakłada nastepujace elementy:
-prawo należy do sfery bytu
-prawo jest faktem/zespolem faktow

Adrian Kubina

-prawo powinno być badane metodami empirycznymi (mierzyc wazyc
obserwować)
Realizm wyksztalcil 3 kierunki:
-funkcjonalizm/decyzjonizm
Zakłada on ze prawem jest praktyka profesjonalistów. Niewazne co jest w
ustawach, ważne sa wyroki sadow.
-socjologizm
Zakłada ze prawem jest zespol norm społecznych.
-psychologizm
Zakłada ze prawo to przezycia psychiczne

Imperatywizm twierdzi ze prawo należy do sfery powinności:
-nie można powiedzieć ze jest
-prawo nie jest ale obowiazuje
-skoro obowiazuje to nie jest prawem, ale normą
-powinno być badane metodami specyficznymi

Imperatywizm wyksztalcil 2 nurty:

-jusnaturalizm (teoria prawa natury)
Zakłada ze istnieje cos takiego jak natura człowieka co determinuje pewne normy.
Istnieje natura lub rozum które sa zrodlem praw .Dzisiaj nie jest liczącym się
kierunkiem w prawoznawstwie.

-pozytywizm prawniczy
Prawo należy do sfery powinności, sa to normy. Prawo to wytwor człowieka,
dokładniej ludzkiej konwencji (człowiek może uczynic prawem wszystko co chce).
Prawo jest rzeczywistoscia jezykowa. Prawo jest rozkazem. Prawo bada się
rozumiejąc jezyk i wnioskując (metoda logiczno jezykowa). Prawo jest systemem,
który powinien być niesprzeczny i zupełny. Prawo jest ontologicznie związane z
wladza (nie da się wiezi prawnych od władzy oddzielić) Nie ma zadnych
koniecznych ani ontologicznych ani walidacyjnych zwiazkow miedzy prawem a
moralnoscia.

Prawoznawstwo:
-ogolna refleksja nad prawem -> ontologia prawa(czym jest prawo?),
epistemologia prawa(w jaki sposób prawo jest poznawalne?), logika prawnicza,
aksjologia prawa(wartość)
-dogmatyki prawnicze -> nauki szczegolowe(nauka prawa cywilnego, karnego
itp.) wyroznia je metoda nazwana metoda formalno dogmatyczna/
prawodogmatyczna

Cele dogmatow:
->rozstrzyganie zagadnień walidacyjnych(zagadnienia związane z
obowiazujacymi(dogmatycznymi) i nieobowiazujacymi (niedogmatycznymi)
normami
->rozwiazywanie zagadnień interpretacyjnych
->zagadnienia systematyzacji
->budowa siatek pojęciowych (definiowanie pojec około prawnych)
-nauki historyczno-prawne
->funkcja pomocnicza
->ulatwiaja zrozumienie pewnych pojec

PODZIAL NORM:

-normy generalne i normy indywidualne
Wyodrebniaja swojego adresata przy pomocy nazw rodzajowych (np. każdy kto…
matka…prezydent.

-norma indywidualne
Abstraksyjne to takie to które przez swoja konstrukcje jezykowa, dos
uniemozliwaiaja określenie ile razy dana norma zostanie zablokowana oraz czy i
eventualniekiedy ona wygasnie

-Konkretne to takie normy, które przez swoja konstrukcje jezykowa umozliwiaja
określenie ilości przeciętnych zastosowan dowolnych norm.

2 powyzsze podzialy umozliwiaja odróżnienie tworzenia od stosowania prawa. W
aktach tworzenia prawa (w ustawodawstwie) zamieszcza się wyłącznie normy
generalne i abstrakcyjne, natomiast w aktach stosowania prawa(wyrokach
sadowych, decyzjach administracyjnych wladzy wykonawczej.

PODZIAL NORM:
-normy reguily i normy zasady
Spelniaja podwojna role klasyfikujaca (sa precyzyjne)
Pozwalają podzielić rzeczywistość na normowana i nienormowana, czyli ta co
wchodzi w zakres normy i ta która w zakres normy nie wchodzi.
Normy reguly daja się stosować w calosci lub nie stosować wcale

W przypadku kolizji regul jedna z nich znajduje zastosowanie a druga nie.
Normy zasady sa to takie normy które nie spelniaja podwójnej normy
klasyfikującej, albo nie maja precyzyjnego zakresu zastosowania/normowania,
albo daja się stosować stopniowo.

Adrian Kubina

W przypadku kolizji zasad nie stosujemy jednaj z nich wykluczając druga, lecz
próbujemy uzgodnić ich tresc, a jeżeli jest to niemożliwe ważymy te zasady w
kontekście konkretnego przypadku.
Normy zasady nie nadaja się na samodzielna podstawe rozstrzygnięć sądowych,
ale sluza optymalizacji stosowania regul (unikniecia bledu formalizmu, unikniecia
obejścia prawa, nadużycia prawa itp.)

Przepisy merytoryczne( I stopnia )- prawa i obowiązki określonych podmiotów, wyznaczają

sankcję za naruszenie tych praw i obowiązków(nakazują lub zakazują)

Przepisy odsyłające- mają na celu odesłanie do innych elementów systemu, bądź nawet poza

system prawa.

Inne przepisy o przepisach- nie statuują bezpośrednio praw i obowiązków, nie odsyłają też do

innych przepisów, ale przedmiotem ich regulacji są operacje na przepisach prawa.

Przepisy merytoryczne dzielą się na ogólne i szczegółowe.

P. ogólne są to przepisy dotyczące całego zakresu regulacji, którego dotyczy dany akt. P.o. można

interpretować rozszerzająco i stosować wobec nich analogię.

P. szczegółowe dotyczą wąskiego fragmentu zakresu objętego regulacją przez dany akt, nie mogą

być one interpretowane rozszerzająco.

Przepisy ogólne i szczegółowe dzielą się na 3 kategorie:

-materialne: określają zakres przedmiotowy aktu prawnego, są nimi też definicje legalne, a także

przepisy statuujące materialno-prawne obowiązki i prawa.(dotyczą treści)

-ustrojowe: określają sposób powoływania, odwoływania, kompetencje, skład i zasady

funkcjonowania organów władzy i innych podobnych instytucji.

-formalne: są to przepisy dotyczące formy czynności konwencjonalnych, wszelkiego rodzaju

procedury, terminy, wzory wniosków itd(dotyczą formy)

Przepisy karne(są zawsze przepisami szczegółowymi, nie dokonuje się jego rozszerzającej

wykładni).

Przepisy odsyłające: dzielimy je na przepisy odsyłające wewnątrz-systemowo i przepisy

odsyłające poza-systemowo;

Przepisy odsyłające wewnątrz-systemowo odsyłają do innych przepisów. Szczególną formą

odesłania wewnątrz-systemowego jest są tzw. przepisy blankietowe- odsyłają do

nieistniejących(pozornych) elementów systemu uniemożliwiając w ten sposób rekonstrukcję normy

prawnej. Przykładem przepisu blankietowego jest delegacja do wydania rozporządzenia zanim takie

rozporządzenie zostanie wydane.

Przepisy odsyłające poza-systemowo są to przepisy odsyłające na zewnątrz systemu prawa.

Szczególną rolę w przypadku tych przepisów odgrywają klauzule generalne- odsyłają do poza-

prawnych systemów normatywnych, bądź do koncepcji doktrynalnych.

Inne przepisy o przepisach:

-przepisy przejściowe są to przepisy, które rozstrzygają kwestie inter-temporalne(międzyczasowe),

w szczególności przepisy przejściowe odpowiadają na następujące pytania: “ Jakie prawo należy

zastosować jeżeli stan prawny się zmienił, a pewne sprawy są w toku?”, “ Czy akty

wykonawcze(rozporządzenia, uchwały) wydane na podstawie przepisów dotychczasowych

zachowują swoją moc, czy też ją tracą, a jeśli zachowują to do kiedy?” , “ Czy uprawnienia

uzyskane przez podmioty na podstawie przepisów dotychczasowych tracą moc czy też zachowują, a

jeśli tak to do kiedy?”

- przepisy dostosowujące związane są z kwestią zmiany prawa, ale nie dotyczą bezpośrednio spraw

sądowych, ważności aktów prawnych itp., dotyczą takich kwestii jak następstwo prawne(kto

przejmuje majątek, roszczenia, likwidowanego przedsiębiorstwa, organu itp.) Zajmują się także

tym, w jaki sposób rozstrzygnąć tzw. impasy prawne.

-przepisy derogacyjne(derogacja-uchylenie)- przepisy te uchylają inny akt prawny, bądź część tego

aktu prawnego.

-przepisy zmieniające(nowelizujące) celem tych przepisów jest zmiana treści aktów normatywnych

polegających na:

1)uchyleniu przepisu, bądź jego części.

2)dodaniu przepisu, bądź jego części.

3)zmiany brzmienia przepisu, bądź jego części

Adrian Kubina

-przepisy końcowe dotyczą daty wejścia w życie tego aktu prawnego, w którym przepis

przejściowy się znajduje, bądź też utraty mocy obowiązującej przez ten akt.

-przepisy o wejściu w życie- mogą określać moment uzyskania przez dany akt prawny mocy

obowiązującej na 3 różne sposoby:

1)poprzez podanie konkretnej daty wejścia w życie.

2)poprzez podanie vacatio legis(od ogłoszenia do wejścia w życie) w dniach, tygodniach,

miesiącach, bądź latach.

3)uzależnienie wejścia w życie od jakiegoś zdarzenia.

WIEZI W SYS. PRAWA

Więź pionowa - chierarchiczno kompetencyjny jest to więź dynamiczna(każda norma
prawna by być zidentyfikowana jako norma powinna być wydana na podstawie i w
granicach kompetencji zawartej w normie wyższego rzędu)

Więzi są dynamiczne poniewaz umożliwiają ciągłe powstawanie nowych norm prawnych

Więzi poziome - są to więzi treściowe i są statyczne czyli takie które pozwalają wyodrębniać
gałęzie prawa a po drugie umożliwiają wykładnie systemową, mają one stabilny charakter - są
stałe.Ich zmiana jest bardzo utrudniona a nawet można by powiedzieć że nie zalezna od
prawodawcy.

Przepisy dyspozytywne i imperatywne:

 Ius dispositivum przepisy względnie obowiązujące – stosuje się je tylko wtedy, gdy strony nie
uregulowały swych stosunków w odmienny sposób niż to przewiduje dany przepis, strony mogą
odstąpić od tych przepisów przyjmując inne postanowienia czy reguły. Określają zakres swobody
czy wolności w regulowaniu swych stosunków.

 Ius cogens– przepisy bezwzględnie obowiązujące – działanie nie może być ani wyłączone ani
ograniczone lub zmienione wolą stron, muszą zawsze być respektowane przez strony

Czym jest obowiązywanie prawa:

3 koncepcje

Koncepcja obowiązywania tetycznego, której odmianą jest koncepcja obowiązywania

systemowego- norma obowiązuje jeżeli pochodzi od autorytetu wyposażonego w kompetencje

władcze. Ranga normy zależy od kompetencji autorytetu. Koncepcja ta właściwa jest dla

pozytywizmu prawniczego oraz teologicznej koncepcji prawa natury. Koncepcja obowiązywania

systemowego-wg tej koncepcji norma obowiązuje jeżeli spełnia następujące kryteria: pochodzi od

właściwego organu, została ustanowiona w odpowiedniej formie, weszła w życie i nie została

uchylona, nie jest niezgodna z innymi normami, a jeżeli jest niezgodna to obowiązuje wtedy, kiedy

wskazują na nią odpowiednie reguły kolizyjne, została expressis verbis(wprost) wyrażona w

przepisie, bądź też można ją wyprowadzić z tego przepisu przy pomocy uznanych reguł inferencji

prawniczej.

Koncepcja obowiązywania behawioralnego- zakłada, że norma obowiązuje jeżeli faktycznie

wpływa na zachowania adresatów. DESUETUDO- prawna możliwość powołania się na

powszechne niestosowanie danej normy w celu uniknięcia odpowiedzialności.

Koncepcja obowiązywania aksjologicznego- w myśl tej koncepcji norma obowiązuje, jeżeli

realizuje wartości uznane za zasadnicze dla danego systemu albo przynajmniej nie można jej

zarzucić ewidentnego naruszenia tej wartości.

Norma prawna obowiązuje tetycznie w 3 aspektach:

- w aspekcie temporalnym- norma obowiązuje w czasie.

- w aspekcie terytorialnym- obowiązuje na określonym terytorium.

- w aspekcie personalny- obowiązuje wobec określonej grupy osób.

ASPEKT TEMPORALNY

Z punktu widzenia pozytywizmu prawnego prawo jest prospektywne(reguluje tylko sprawy

przyszłe).

Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz. Do oceny legalności danego zachowania stosuje się

przepisy obowiązujące w dniu zdarzenia bez względu na czas orzekania. Od zasady nie-retroakcji

prawa przewidziano 2 wyjątki, chociaż żaden z tych wyjątków nie mieści się w ramach

pozytywistycznego podejścia do prawa. Pierwszy wyjątek dotyczy międzynarodowego prawa

humanitarnego. W tym prawie można uznać jakiś czyn za zbrodnie wg aktualnych, dzisiejszych

kryteriów, jeżeli został on popełniony jako legalny, lecz był nieludzki. Drugi wyjątek dotyczy

Adrian Kubina

prawa karnego. Istnieje zasada stosowania zasady najwzględniejszej dla sprawcy choćby nie

obowiązywała ona w momencie popełnienia czynu lecz była późniejsza

I.

aspekt terytorialny – akty prawa wewnętrznego obowiązują tylko na terytorium danego
państwa,

Do terytorium państwa zalicza się:

∗

obszar lądowy (razem z tym co pod)

∗

pas powietrzny

∗

wody przybrzeżne

∗

statki morskie, powietrzne i kosmiczne

∗

wyłączone są placówki dyplomatyczne obcych państw

Aspekt personalny-prawo obowiązuje wszystkie podmioty podległe władzy autorytetu

normodawczego bez względu na to gdzie się znajdują.

System konkretny to ogół norm, które obowiązują w określonym czasie, w określonym państwie
(np. prawo polskie, niemieckie).

SYSTEM-TYP prawa- służy do typologii systemów konkretnych. Typologia jest rodzajem

logicznego podziału. Wśród podziałów logicznych można wyróżnić klasyfikację i typologię.

Klasyfikacja to podział zero-jedynkowy ze względu na fakt posiadania jakiejś cechy. Typologia jest

to podział polegający na ustaleniu podobieństwa do abstrakcyjnego wzorca, czyli tzw. typu

idealnego. Przedmioty dzieli się na kategorię: bardziej podobne do wzorca A, albo bardziej podobne

do wzorca B. Pewna liczba obiektów jest podobna do obu wzorców. Systemy-typy są to wzorce

idealne, nigdzie nie występujące w praktyce, które są kwintesencją pewnych cech systemów

konkretnych. Wyróżniamy dwa systemy typy:

Common Law (anglosaski) i system Civil Law (zwany kontynentalnym).

Civil Law- w tym systemie tworzenie prawa i stosowanie prawa przebiega od góry ku dołowi

systemu. Normy niższego rzędu tworzone są na podstawie norm wyższego rzędu i normy konkretne

i indywidualne tworzone są w oparciu i na podstawie norm generalnych i abstrakcyjnych. Wiąże się

z tym zasada: Nullum crimen sine lege(nie ma przestępstwa bez ustawy). Paradygmatem tego

systemu jest ustawa. W ramach tego systemu można pojęciowo rozdzielić tworzenie i stosowanie

prawa. System jest oparty na tradycji prawa rzymskiego.

System Common Law- w systemie tym tworzenie prawa przebiega od dołu ku górze. Normy

generalne i abstrakcyjne powstają na podstawie norm indywidualnych i konkretnych.

Paradygmatem tego systemu jest precedens- rozstrzygnięcie organu o charakterze sądowym bądź

administracyjnym, które wywiera wpływ na przyszłe rozstrzygnięcia. Wyróżnia się precedensy de

iure i de facto. De iure to precedensy prawnie wiążące, czyli takie rozstrzygnięcia organów

sądowych lub administracyjnych, które z mocy prawa wiążą inne organy. Precedensy de facto nie

wiążą prawnie, ale stanowią podstawę dla innych orzeczeń. De facto zdarzają się w CIVIL LAW.

Precedensy konstytutywne i deklaratoryjne:

Precedens konstytutywny(charakterystyczne dla Common Law) zawiera element nowości

normatywnej- dodaje coś do systemu prawa. Wykracza poza luz decyzyjny wyznaczony przez

obowiązujące już normy prawne.

Precedens deklaratoryjny(zdarzają się w Civil Law) nie zawiera elementu nowości normatywnej,

mieści się w granicach luzu decyzyjnego.

System Common Law nie recypował tradycji prawa rzymskiego. Na gruncie systemu Common

Law nie da się odróżnić pojęciowo tworzenia od stosowania prawa. System Common Law jest

operacyjnie otwarty, do orzekania nie wystarczy samo prawo, potrzebne są inne systemy

normatywne.

Sądy orzekają w oparciu o Fairness lub Equity.

System zawsze powinien być niesprzeczny. System jest niesprzeczny w dwóch sytuacjach: albo

jeżeli nie ma w nim takich norm, które są ze sobą niezgodne(np. nakazują i zakazują tego samego

zachowania) albo wtedy, gdy system jest wprawdzie empirycznie sprzeczny, ale dostarcza

jednocześnie takich instrumentów, które umożliwiają likwidację sprzeczności. Te instrumenty

nazywają się regułami kolizyjnymi.

Adrian Kubina

Jakie są niezgodności w systemie prawnym?

1) niezgodności logiczne- występują wtedy, gdy dwóch norm należących do systemu(spełniających

test pochodzenia) nie da się jednocześnie zastosować.

2) niezgodności aksjologiczne- występują wtedy, kiedy wartości reprezentowane przez dane normy

nie dają się pogodzić.

3) niezgodności prakseologiczne- występują wtedy, kiedy dwie normy mogą być jednocześnie

zastosowane, ale jest to skrajnie niecelowe, np. jedna norma niweczy skutki drugiej.

W kategoriach niezgodności logicznych wyróżniamy jeszcze 2 kategorie:

-sprzeczność- występuje wtedy, kiedy dwóch norm ani jednocześnie wykonać ani

jednocześnie naruszyć.

-przeciwieństwo- występuje wtedy, kiedy nie da się obu norm zastosować ale da się obie

naruszyć.

Reguły kolizyjne: są pierwszego stopnia i drugiego stopnia.

-I stopnia rozstrzygają kolizję między normami. Są trzy, pierwsza oparta na kryterium

hierarchicznym, lex superior derogat legi inferiori- ustawa wyższego rzędy uchyla ustawy niższego

rzędu-dosł. Norma wyższego rzędu wyłącza zastosowanie normy niższego rzędu. Druga reguła

oparta jest na kryterium temporalnym. Lex posterior derogat legi priori-norma późniejsza wyłącza

zastosowanie normy wcześniejszej. Trzecia reguła oparta na kryterium merytorycznym albo

zakresowym oparta na paremii lex specialis derogat legi generali- norma bardziej szczegółowa

wyłącza zastosowanie norm bardziej ogólnych.

-II stopnia rozstrzygają kolizję między regułami kolizyjnymi I stopnia.

Lex posterior generali non derogat legi priori speciali- prawo późniejsze ogólne nie wyłącza

zastosowania prawa wcześniejszego specjalnego. Reguła merytoryczna ma przewagę nad regułą

temporalną. Wyjątkiem od tej reguły jest prawo spadkowe.

Typy kolizji między normami

-reguła hierarchiczna

-reguła chronologiczna

-reguła merytoryczna Stosowana do norm, kiedy jedna znajduje się w drugiej

Kolizja norm kolizyjnych

1) hierarchiczna a chronologiczna

-reguła hierarchiczna zawsze ma pierwszeństwo

2) chronologiczna merytoryczna

Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej specjalnej -w
zależności od sytuacji

Tworzenie i stosowanie prawa:

Tworzenie prawa jest kreowaniem norm abstrakcyjnych i generalnych, natomiast stosowanie prawa

to operacje na normach indywidualnych i konkretnych.

Formy tworzenia prawa:

-stanowienie: polega na wydawaniu norm prawnych zawartych w przepisach prawa w formie aktu

normatywnego, inaczej wydawanie aktów prawnych. Akt prawny jest to dokument, którego

podstawowym celem jest wyrażanie norm prawnych. Katalog dopuszczalnych w danym systemie

aktów prawnych, formę ich wydawania określa prawo. W polskim systemie prawnym katalog

aktów normatywnych określony jest w art. 87 i następnych w Konstytucji. Akty normatywne są

publikowane w specjalnych organach zwanych organami promulgacyjnymi. Wszystkie akty

wymienione w art.87 Konstytucji są publikowane w Dzienniku Ustaw. Dziennik Ustaw danego

aktu przywołuje się zawsze w nawiasie i zawsze w tej samej formie . Ten sam sposób

przywoływania dotyczy wszystkich innych dzienników promulgacyjnych. Szczególną formą

stanowienia jest nowelizacja.

Nowelizacja polega nie na wydaniu całkiem nowych aktów normatywnych lecz na zmianie aktów

już funkcjonujących w obrocie. Kolejną formą stanowienia jest ujednolicanie(wydawanie tekstów

jednolitych). Tekst jednolity to tekst pierwotny, na który naniesiono zmiany. Celem ujednolicania

jest ułatwienie ustalania aktualnej treści aktu normatywnego (wyeliminowanie konieczności,

posługiwania się tekstem pierwotnym oraz licznymi nowelizacjami). Jeżeli ujednolicenia tekstu

aktu normatywnego dokona kompetentny organ, a tekst ten zostanie opublikowany w odpowiednim

organie promulgacyjnym to mamy do czynienia z tekstem jednolitym. Jeżeli ujednolicenia dokona

inny podmiot albo tekst nie zostanie opublikowany w odpowiednim organie promulgacyjnym to

mamy do czynienia z tekstem ujednoliconym. Inną formą stanowienia jest kodyfikacja, polega na

Adrian Kubina

połączeniu w jednym akcie prawnym całości bądź istotnej części przepisów regulujących daną

dziedzinę stosunków społecznych. Skutkiem kodyfikacji jest utrata mocy obowiązującej przez

regulacje cząstkowe. Odwrotnością kodyfikacji jest dekodyfikacja. Polega na tym, że z kodeksu,

czyli z ustawy regulującej całościowo bądź w przeważającej mierze daną dziedzinę stosunków

społecznych wyodrębnia się część i wydaje w formie odrębnego aktu normatywnego.

Dekodyfikacja musi się odbywać z ważnej przyczyny, najczęściej tą przyczyną jest niecelowość

stosowania do optymalizacji reguł podlegających dekodyfikacji zasad kodeksowych.

-Unifikacja polega na włączeniu wszystkich norm należących do określonego systemu prawnego

do innego systemu. Unifikacja może też polegać na połączeniu kilku systemów norm w jeden

system.

-Tworzenie umow.Kwestia prawotwórczej roli umów jest kontrowersyjna, dogmat podziału władzy

utrudnia opisanie roli umowy. W systemach kontynentalnych przyjmuje się prawotwórcze są

umowy międzynarodowe oraz tzw. umowy publiczno-prawne, czyli umowy zawierane przez organy

państwowe bądź samorządowe. Umowy prywatno-prawne są traktowane jako akty stosowania

prawa, a nie akty prawotwórcze.

-stosowanie prawa: kontynentalna teoria prawa odróżnia nie tylko tworzenie i stosowanie prawa,

ale także odróżnia stosowanie prawa od jego przestrzegania. Stosowanie prawa będzie świadomą

działalnością przede wszystkim organów państwowych i samorządowych polegającą na ustalaniu

treści norm indywidualnych i konkretnych na podstawie faktów oraz norm generalnych i

abstrakcyjnych. Stosowanie prawa jest nie tylko świadome, ale także sformalizowane. Z kolei

przestrzeganie prawa jest to po prostu respektowanie obowiązujących norm prawnych i nie musi się

ono odbywać w sposób świadomy. Stosowanie prawa jest wieloetapowe. Pierwszym etapem

stosowania prawa jest ustalenie stanu prawnego. Na ustalenie stanu prawnego składają się dwie

decyzje, decyzja walidacyjna i decyzja interpretacyjna. Decyzja walidacyjna polega na tym, że

ustala się krąg norm prawnych, które mogą znaleźć zastosowanie przy wydawaniu rozstrzygnięcia

oraz określa się w ramach tej decyzji ich obowiązywanie. Stosuje się w tym zakresie reguły

obowiązywania systemowego. Decyzja interpretacyjna polega na tym, że ustala się znaczenie norm

prawnych ustalonych na etapie decyzji walidacyjnej w kontekście rozstrzyganego przypadku. Na

etapie decyzji interpretacyjnej stosuje się reguły wykładni. Drugim etapem procesu stosowania

prawa jest ustalenie stanu faktycznego. Ustalenie stanu faktycznego odbywa się za pomocą decyzji

dowodowych. Trzecim etapem jest subsumpcja, czyli zestawienie norm ustalonych na etapie

pierwszym i faktów ustalonych na etapie drugim. Czwartym etapem jest wybór konsekwencji

dokonanego zestawienia. Konsekwencje bywają ściśle determinowane przez prawo, nie mniej

jednak w niektórych przypadkach mamy do czynienia z luzem decyzyjnym, czyli swobodą. W

przypadku luzu decyzyjnego wybór konsekwencji powinien być uwarunkowany zasadą

sprawiedliwości formalnej oraz aktualną polityką stosowania prawa w danej dziedzinie.

Typy stosowania prawa: to typy idealne, służą one do typologii stosowania prawa.

Typ sądowy i typ kierowniczy.

Klinicznym przykładem sądowego stosowania prawa jest sąd cywilny.

Typ kierowniczy- stosowanie prawa przez kierownika.

Typ sądowy- podstawą do wydania decyzji stosowania prawa jest wyłącznie prawo i fakty. Wola

organu stosującego prawo nie ma żadnego znaczenia. Sąd działa w sytuacji sporu. Wynika z tego,

że sąd jest związany żądaniami stron. Sąd nie może orzec ultra petite(poza prośbą). W typie

sądowym organ stosujący prawo nie może być osobiście zainteresowany rozstrzygnięciem. Wyrok

sądowy nie ma znaczenia dla samego sądu. Organ stosujący prawo wg typu sądowego nie może

uzależniać decyzji stosowania prawa od konsekwencji wydania decyzji.

Typ kierowniczy- decyzja stosowania prawa zapada nie tylko na podstawie faktów i prawa ale

także na podstawie woli organu kierowniczego oraz na podstawie standardów przyjętych w danej

organizacji. Decyzja stosowania prawa nie jest uzależniona od sporu. Organ może działać z urzędu

a nawet jeśli działa na wniosek, może wykraczać poza treść wniosku. Organ stosujący prawo jest

zainteresowany rozstrzygnięciem tzn. sytuacja organu bądź sytuacja organizacji, w której organ się

sytuuje zmieni się pod wpływem decyzji. Organ może uzależnić decyzję stosowania prawa od

konsekwencji wydania tejże decyzji.

Adrian Kubina

Wnioskowania:

wnioskowania logiczne- z założenia najbardziej pewne, ale najmniej przydatne, ponieważ bardzo

sformalizowane.

wnioskowania instrumentalne- oparte są one na relacji cel-środek, czyli na tzw. racjonalności

celowej, są mniej pewne jak logiczne, ale bardziej użyteczne.

wnioskowania aksjologiczne- oparte są na konsekwencji ocen prawodawcy, czyli na założeniu, że

za prawem stoi spójny i niesprzeczny system aksjologiczny. Wnioskowania aksjologiczne są

najmniej pewne, mają charakter lokalny tzn. różnią się w zależności od danej gałęzi prawa.

Wnioskowania logiczne:

indukcja enumeracyjna polega na tym, że na podstawie cech poszczególnych obiektów formułuje

się cechy rodzajowe(właściwe dla danego rodzaju obiektu. Jeżeli bierze się pod uwagę wszystkie

obiekty to indukcja eliminacyjna jest zupełna. Jeżeli bierze się pod uwagę niektóre obiekty to jest

niezupełna. W systemie civil law indukcja eliminacyjna w odniesieniu do norm stosowana jest

rzadko. Częściej stosuje się ją w systemie common law w celu wyprowadzania norm

abstrakcyjnych i generalnych z norm indywidualnych i konkretnych.

indukcja eliminacyjna- w zakresie norm indukcja eliminacyjna nie jest przydatna, służy raczej

ustalaniu faktów w decyzjach dowodowych. Polega na tym, że ustala się cechy właściwe dla

danego rodzaju przez eliminację cech, które nie powtarzają się we wszystkich elementach danego

zbioru.

dedukcja- wnioskuje się o cechach elementu danego zbioru z cech tego zbioru.

Wnioskowania instrumentalne:

reguła instrumentalnego nakazu- polega na tym, że jeżeli jakaś norma wprost wyrażona w przepisie

określa obowiązek osiągnięcia celu C to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie

wyrażone w przepisach, które nakazują wykonywanie działań, które są adekwatne do osiągnięcia

celu C.

reguła instrumentalnego zakazu- ma dwie postaci. Jeżeli norma wprost wyrażona w przepisie

nakazuje osiągnięcie celu C to przyjmujemy, że obowiązują w systemie normy nie wyrażone w

przepisach, które zakazują podejmowania działań uniemożliwiających bądź rażąco utrudniających

realizację celu C. Specyficzną formą owej reguły jest wnioskowanie następujące: Jeżeli zakazane

jest osiąganie celu C ( przez normę wprost wyrażoną w przepisie) to przyjmujemy, że obowiązują w

systemie normy (nie wyrażone w przepisach), które zakazują podejmowania działań adekwatnie

prowadzących do realizacji celu C.

Wnioskowania aksjologiczne: 3 kategorie: wnioskowania a contrario, wnioskowania a simili i

wnioskowania a fortiori.

Wnioskowania a contrario - wnioskowania z przeciwieństwa, to wnioskowanie stosuje się w prawie

karnym i podatkowym. Wnioskowanie to przyjmuje dwie postaci. 1. Jeżeli norma wprost wyrażona

w przepisie zakazuje zachowania Z to przyjmujemy, że obowiązują niewyrażone w przepisach

normy, które dozwalają na NIE-Z. 2. Jeżeli nakazane jest przez normę wyrażoną w przepisie

zachowanie N to przyjmuje się, że obowiązują w systemie normy w myśl których zachowania NIE-

N są fakultatywne.

Wnioskowanie a simili- wnioskowanie przez podobieństwo. Jest stosowane zwłaszcza w prawie

cywilnym. Przyjmuje dwie postaci, analogia legis i analogia iuris. Analogia legis ma następujący

schemat: Jeżeli norma N wyrażona w przepisie wiąże określone konsekwencje ze stanem rzeczy S

to przyjmuje się, że można prawomocnie powiązać te same konsekwencje ze stanami rzeczy NIE-S

jeżeli są do S istotnie(aksjologicznie) podobne. Analogia iuris: jeżeli wyrażone wprost w przepisach

normy N1, N2, N3 N4… chronią jakąś wartość W to przyjmujemy, że obowiązują w systemie

normy niewyrażone w przepisach, które są niezbędne dla ochrony wartości W.

Wnioskowanie a fortiori : przyjmują one dwie postaci. Pierwsze to a minori ad maius oraz a maiori

ad minus.

A minori ad maius- z mniejszego na większe, stosuje się przy zakazach. Jeżeli norma wprost

wyrażona w przepisie zakazuje mniejszej ingerencji w dobro prawnie chronione to przyjmujemy,

że obowiązują normy niewyrażone w przepisach, które zakazują większej ingerencji w to samo

dobro.

A maiori ad minus- z większego na mniejsze, stosowane przy nakazach i dozwoleniach. Jeżeli

norma N wprost wyrażona w przepisie nakazuje lub pozwala na większą ingerencję w dobro

prawnie chronione to przyjmujemy, że obowiązują normy niewyrażone w przepisach, które

nakazują lub dozwalają mniejszą ingerencję w to samo dobro.

Adrian Kubina

Przy wszystkich wnioskowaniach aksjologicznych należy pamiętać, że norma z której się

wnioskuje i norma wywnioskowana muszą mieć tę samą podstawę aksjologiczną.

Wykładnia:

-w sensie pragmatycznym: ciąg czynności, czyli pewne działanie zmierzające do ustalenia sensu

tekstu prawnego bądź do rekonstrukcji normy prawnej.

-w sensie apragmatycznym: określona propozycja znaczeniowa tekstu normatywnego. W takim

sensie wykładnia w znaczeniu apragmatycznym jest rezultatem wykładni w znaczeniu

pragmatycznym.

Filozofia wykładni: jest to pewien zespół założeń o tekście, o autorze, o języku, o rozumieniu,

który zakłada interpretator albo twórca określonej koncepcji wykładni.

Koncepcja wykładni: jest to spójny zespół szczegółowych poglądów na to czym jest wykładnia(jak

jest prowadzona). Tego typu koncepcje określane są jako koncepcje opisowe wykładni. Koncepcje

dotyczą tego, czym wykładnia powinna być(jak powinna być przeprowadzana). Tego typu

koncepcje nazywane są koncepcjami normatywnymi wykładni. Każda koncepcja wykładni wpisuje

się świadomie bądź nie w określoną filozofię wykładni oraz ideologię wykładni.

Ideologia wykładni: ideologia wykładni jest to zespół określonych tez głównie o normatywnej

naturze, które są wynikiem świadomego przyjęcia określonych przedsądów oraz świadomego

preferowania jednych wartości przed drugimi.

Są dwie skrajne filozofie wykładni prawa: filozofia analityczna i filozofia hermeneutyczna.

Filozofia analityczna: język znaczy dzięki specyficznym relacjom między słowami a rzeczami.

Relacje te mają charakter zasadniczo stały. Rozumienie tekstu polega na przyporządkowaniu

stałych znaczeń do badanego tekstu. Rozumienie jest zatem funkcją tekstu, ewentualnie funkcją

języka. Rozumienie zasadniczo nie zależy od podmiotu rozumiejącego. Proces rozumienia ma jasny

początek i koniec.

Koncepcja hermeneutyczna: zakłada, że rzeczywistość i język to byty częściowo autonomiczne,

rządzące się swoimi prawami. W związku z tym relacja między znaczącym a znaczonym ma

charakter zmienny, jest koincydencją, a nie stałą. Rozumienie polega na konfrontowaniu

przedrozumienia z tekstem. Proces rozumienia nie ma określonego początku i końca.

Hermeneutyka zakłada istnienie przedrozumienia, która nie jest wyłącznie znajomością języka, ale

wymaga wiedzy kontekstualnej, po drugie zakłada koło hermeneutyczne, czyli kołową, a nie

liniową strukturę poznania. Rozumienie jest nie tyle funkcją tekstu, co funkcją kontekstu oraz

podmiotu rozumującego. Z punktu widzenia hermeneutyki to nie Beethoven a ludzkie ucho jest

autorem 9 Symfonii.

Filozofia hermeneutyczna w prawie: 2 szkoły

Hermeneutyka egzegetyczna: zakłada, że właściwe znaczone należy do autora tekstu. Cała

działalność hermeneutyczna powinna polegać na zdobywaniu informacji o tym co autor miał na

myśli.

Hermeneutyka swobodna: odrzuca tezę egzegetyczną ze względów ideologicznych i zakłada, że

właściwe znaczone należy do wspólnoty interpretacyjnej. Można to ująć w pytaniu maturalnym: co

tekst autora mówi nam dzisiaj?

Ideologie wykładnia:

ideologia statyczna wykładni- zakłada, że pewność prawa i przewidywalność orzecznictwa jest

wartością najważniejszą, nadrzędną wobec innych wartości. W konsekwencji wykładnia powinna

być ahistoryczna, czyli rozumienie tekstu nie może się zmienić bez samego tekstu. Jeżeli tekst z

jakiś względów stanie się przestarzały to trzeba dokonać jego zmiany, nie zaś zmieniać samo

rozumienie.

Adrian Kubina

ideologia dynamiczna wykładni zakłada, że podążanie prawa za zmianami rzeczywistości

społecznej i adekwatność prawa do rzeczywistości są ważniejsze niż inne wartości. Stąd wykładnia

powinna być historyczna. Rozumienie może i powinno się zmieniać nawet bez zmiany tekstu.

Jeżeli tekst jest przestarzały można dokonać jego zmiany nieformalnej.

Koncepcje wykładni:koncepcji wykładni jest bardzo dużo. Realny wpływ na polską wykładnię

prawniczą mają dwie koncepcje:

Koncepcja klaryfikacyjna- została opracowana w latach 50. przez ośrodek łódzki. Koncepcja ta

jest normatywna z pewnymi elementami opisu. Jest z założenia analityczna, bazuje na filozofii

analitycznej. Odróżnia wykładnie od izomorfii(jednokształtność, bezpośrednie rozumienie).

Bezpośrednie rozumienie występuje wtedy, gdy bez celowej aktywności mentalnej jesteśmy w

stanie określić treść komunikatu. Wykładnia występuje tylko wtedy, kiedy nie ma bezpośredniego

rozumienia tekstu prawnego. Wykładnia jest działalnością świadomą i aktywna. Polega na

kolejnym stosowaniu reguł wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej. Celem wykładni jest

usunięcie niejasności. Wyraża się w dwóch paremiach: Clara non sunt interpretanda(rzeczy jasne

nie wymagają interpretacji).. Interpretatio cessat in claris(interpretacja kończy się na jasności).

Koncepcja derywacyjna opracowana w latach 60. Koncepcja ta jest głęboko inspirowana

normatywizmem. Jest to koncepcja opisowa, mocniej inspirowana hermeneutyką niż koncepcja

klaryfikacyjna. Koncepcja ta odrzuca izomorfię. Zakłada, że celem wykładni prawa jest

rekonstrukcja normy z przepisu bądź przepisów. Norma jest bytem innym niż przepis, stąd

wykładnia jest zawsze choć nie musi być świadoma. Wykładnia jest podporządkowana celowi, cel

jest konkretny-ustalenie normy w danej sytuacji. Kolejność stosowania reguł nie może być

określona abstrakcyjnie z góry, ale zależy od naszych potrzeb w momencie wykładni. Rezultat

wykładni nie jest zatem uzależniony od kolejności stosowania reguł, ale od konteksty i umiejętności

interpretatora(element hermeneutyczny). Z metodologicznego punktu widzenia wykładnia polega

na ustaleniu przepisu zrębowego, czyli przepisu, który stanowi bazę dla przyszłej,

zrekonstruowanej normy prawnej. Ustalenie znaczenia tego przepisu polega na stosowaniu reguł

wykładni. Następnie zakres zastosowania i zakres normowania przepisu zrębowego poddaje się

modyfikacjom ze względu na tzw. przepisy modyfikujące. Przepisy modyfikujące też interpretuje

się stosując reguły wykładni. Funkcją tych przepisów jest modyfikacja zakresu zastosowania bądź

normowania przepisu zrębowego.

Dodatkowo w nauce prawa często stosowana jest koncepcja interpretacji prawniczej jako

interpretacji humanistycznej. Jest to koncepcja czysto opisowa, przyjęta w świecie nauki. Leszek

Nowak zauważył, że interpretacja prawnicza jest przypadkiem szczególnym interpretacji

humanistycznej, tzn. prawnicy interpretując tekst prawny przyjmują ogólne założenia interpretacji

humanistycznej (zachowują się tak samo jak poloniści) nie mniej jednak założenia te bardzo istotnie

modyfikują, zakładają bowiem szczególną wizję racjonalności prawodawcy. Racjonalny

prawodawca jest wyobrażeniem o prawodawcy idealnym. Wyobrażeniem, które nie występuje poza

wykładnią prawa. Prawodawca idealnie zna język, w którym formułuje teksty prawne. Każde słowo

zawarte w tekście prawnym prawnik traktuje poważnie, nie dopuszczając myśli, że jest ono

wynikiem błędu. Prawnik zakłada, że wiedza prawodawcy jest najlepszą możliwą wiedzą nie z

czasu wydania aktu, ale z momentu jego odczytania. Prawnik zakłada, że ustawodawca się nie myli.

Jeżeli znajdzie w tekście sprzeczności to zakłada swoje własne prawo do ich eliminacji. Prawnik

zakłada, że system aksjologiczny reprezentowany przez ustawodawcę jest niesprzeczny i zupełny.

Prawnik zakłada, że żaden element tekstu prawnego nie może być pominięty a jedne teksty prawne

mają możliwość oddziaływania na inne teksty prawne.

NIEZGODNOSCI W SYSTMIE PRAWA

1) niezgodności logiczne- występują wtedy, gdy dwóch norm należących do systemu(spełniających
test pochodzenia) nie da się jednocześnie zastosować.
2) niezgodności aksjologiczne- występują wtedy, kiedy wartości reprezentowane przez dane normy
nie dają się pogodzić. 3) niezgodności prakseologiczne- występują wtedy, kiedy dwie normy mogą
być jednocześnie zastosowane, ale jest to skrajnie niecelowe, np. jedna norma niweczy skutki
drugiej.
W kategoriach niezgodności logicznych wyróżniamy jeszcze 2 kategorie:

-sprzeczność- występuje wtedy, kiedy dwóch norm ani jednocześnie wykonać ani jednocześnie
naruszyć. -przeciwieństwo- występuje wtedy, kiedy nie da się obu norm zastosować ale da się obie
naruszyć.

DOWODY I DECYZJA DOWODOWA:

Adrian Kubina

Dowód jest to albo element rzeczywistości (ślad, wytwór człowieka, dokument itd.) albo

wypowiedź, która może być użyteczna w procesie argumentacji na rzecz uznania prawdziwości

bądź fałszywości określonego twierdzenia. Od dowodów należy rozróżnić poszlaki.

Poszlaki z materialnego punktu widzenia są tym samym czym są dowody. Różnica między

poszlakami a dowodami polega na tym, że o ile dowody pozwalają uznawać prawdziwość

prawdziwość bądź fałszywość określonego twierdzenia o tyle poszlaki wskazują na

prawdopodobieństwa.

Klasyfikacja dowodów: kryterium podziału jest stosunek dowodu do twierdzenia

głównego(przedmiot decyzji dowodowej)

Dowody bezpośrednie- jeżeli przesądza o prawdziwości bądź fałszywości twierdzenia głównego.

Dowód pośredni- jeżeli w prawdzie nie przesądza o prawdziwości/fałszywości twierdzenia

głównego, ale przesądza o prawdziwości innego twierdzenia, które ze stwierdzeniem głównym

pozostaje w istotnym związku.

Dowody osobowe(osobowe źródła dowodowe) i dowody rzeczowe(rzeczowe źródła dowodowe)

oraz dowody z dokumentów.

Dowody osobowe- są to takie wypowiedzi określonych osób, które pozwalają uznać prawdziwość/

fałszywość określonego twierdzenia. Do osobowych środków dowodowych zalicza się

oświadczenia stron(np. przyznanie się), zeznania świadków, opinie biegłych, ekspertyzy itp.

Dowody rzeczowe są to takie elementy rzeczywistości bądź wytwory człowieka, które przesądzają

o prawdziwości bądź fałszywości twierdzenia ze względu na swoje cechy fizyczne, chemiczne,

miejsce położenia, okoliczności temporalne itp.

Dowód z dokumentu to taki wytwór człowieka, który może służyć dowodzeniu prawdziwości bądź

fałszywości określonego twierdzenia nie przez swoją strukturę, ale przez treść. Dokument jest

zatem tylko nośnikiem treści zapisanej w określonym kodzie. Środkiem dowodowym jest treść.

Określenie treści wymaga znajomości kodu, czyli rozumienia interpretacji.

Reguły dokonywania decyzji dowodowych określa prawo. Kształt prawny postępowania

dowodowego zależy od tzw. teorii dowodowej, czyli pewnego przyjętego w danym miejscu i czasie

spójnego zespołu twierdzeń i założeń odnośnie tego jakie dowody są dopuszczalne, kto i jak

powinien dowody przeprowadzać, jak dowody powinny być oceniane, jaka jest ich hierarchia itp.

Realne teorie dowodowe(faktycznie funkcjonujące) nawiązują do jednej z dwóch głównym

przeciwstawnych sobie teorii dowodowych( realne teorie znajdują się gdzieś między jedną a drugą).

Teorie:

Legalna teoria dowodowa: zakłada, że prawo w sposób systemowy, czyli niesprzeczny i zupełny

powinno określać wszelkie reguły przeprowadzania i oceny dowodów tak aby jak najmniej

swobody miał organ prowadzący postępowanie dowodowe.

Teoria swobodnej oceny dowodu: wg tej teorii prawo nie powinno określać reguł postępowania

dowodowego pozostawiając pełną swobodę organowi przeprowadzającemu postępowanie

dowodowe.

Współcześnie(po oświeceniu) realne teorie dowodowe opierają się zasadniczo na teorii swobodnej

oceny dowodu. Legalna teoria dowodowa rozwijała się przede wszystkim pod wpływem metafizyki

klasycznej. Pomimo rezygnacji z legalnej teorii dowodowej pewne jej osiągnięcia na trwałe wpisały

się w strukturę prawoznawstwa i są przyjmowane przez poszczególne porządki prawa. Takie

instytucje nazywa się reliktami legalnej teorii dowodowej.

Relikty:

Ciężar dowodu- prawny nakaz dowiedzenia prawdziwości określonego twierdzenia pod rygorem

uznania jego fałszywości. Ciężar dowodu zasadniczo spoczywa na tym kto twierdzi.

Fikcje prawne- prawne nakazy uznania prawdziwości określonego twierdzenia w świadomości, że

twierdzenie jest fałszywe.

Adrian Kubina

Zakazy dowodowe- są to przepisy, które zakazują brania pod uwagę pewnych wypowiedzi, które

mogą przesądzać o prawdziwości bądź fałszywości określonego twierdzenia. Są bezwzględne bądź

względne. Bezwzględne nie mogą być zniesione, do takich zakazów należą tajemnica

spowiedzi(zakaz brania pod uwagę dowodów związanych ze zdradą tajemnicy spowiedzi),

tajemnica adwokacka, radcowska, notarialna itp. Zakazy względne mogą być zniesione uprzednio

bądź następczo przez określony organ. Do takich zakazów należą zakazy wykorzystywania

tajemnicy państwowej, wojskowej, służbowej, handlowej, lekarskiej a także zakaz

wykorzystywania dowodów pochodzących z przestępstwa.

Domniemania- mianem domniemań określa się dwie odrębne instytucje: domniemania formalne i

domniemania materialne.

Domniemanie formalne jest to nakaz przyjęcia z góry prawdziwości określonego twierdzenia do

czasu przeprowadzenia skutecznego przeciw-dowodu.

Domniemanie materialne- jest to nakaz przyjęcia bez dowodu prawdziwości bądź fałszywości

określonego twierdzenia jeżeli uprzednio udowodniono na zasadach ogólnych(czyli z użyciem

dowodów) prawdziwość/fałszywość innego twierdzenia.

Domniemania materialne dzielą się na prawne i faktyczne.

Domniemania materialne prawne polegają na tym, że związek między twierdzeniem A, które

podlega dowodzeniu a twierdzeniem B, które przyjmuje się bez dowodu jest związkiem sztucznym,

czysto prawnym.

Domniemania materialne faktyczne polegają na tym, że związek między twierdzeniem A, które

trzeba udowodnić a twierdzeniem B, które przyjmuje się bez dowodu ma charakter faktyczny,

wynika z relacji przyczynowości.

Domniemania w ogólności, zarówno formalne i materialne dzielą się na wzruszalne i niezbite:

Domniemania wzruszalne- można obalić, przeprowadzić przeciw-dowód.

Domniemania niezbite- nie dopuszczają przeciw-dowodu.

Hierarchia dowodu: zespół przepisów prawa, które nakazują preferować jedne rodzaje dowodów

przed innymi. W zakresie zeznań, zeznania osób zaufania publicznego są preferowane przed innymi

rodzajami zeznań.

DYREKTYWY WYKŁADNI PRAWA:

a) Językowa:

- domniemanie języka prawnego – przystępując do wykładni prawa
zakładamy, że słowa użyte w tekście prawnym mają specyficzne znaczenie
prawnicze. Z domniemaniem języka prawnego wiąże się nakaz
przestrzegania definicji legalnych. DEFINICJA LEGALNA – przepisy prawa,
które zawierają nakazy rozumienia określonych terminów w określony
sposób. Ustawodawca wprowadza definicje legalne w kilku przypadkach:
1) Po pierwsze kiedy chce ustanowić neologizm, czyli zwrot niespotykany
dotychczas w języku.
2) Po drugie kiedy dany zwrot jest wieloznaczny, a ustawodawca preferuje
jedno z jego znaczeń.
3) Po trzecie kiedy ustawodawca terminowi występującemu w języku
potocznym nadaje nowe znaczenie inne niż potoczne.
DOMNIEMANIE – obowiązek przyjęcia z góry jakiegoś twierdzenia do
momentu jego obalenia.
- domniemanie języka specjalnego – jeżeli dany akt prawny związany jest z
dziedziną wiedzy specjalnej, która posługuje się idiolektem to
przyjmujemy, że znaczenie słów użytych w przepisie jest specjalistyczne/
idiolektyczne.
IDIOLEKT – odmiany języków, które są związane z jakąś dziedziną wiedzy.
- domniemanie języka potocznego – polega na tym, że przyjmujemy po
obaleniu poprzednich domniemań, że znaczenia słów użytych w przepisie
są potoczne, jeżeli na gruncie języka potocznego dany termin ma wiele
znaczeń to wybiera się znaczenie kontekstualne.
- zakaz wykładni homonimicznej – oznacza, że tym samym zwrotom nie
można przyznawać różnych znaczeń
- zakaz wykładni synonimicznej – oznacza, że różnym zwrotom nie można
przyznawać tego samego znaczenia
- przepisu prawa nie można interpretować tak by jakikolwiek jego element

okazał się zbędny

a) Systemowa – ustalanie znaczenia przepisu na podstawie kontekstu

systemowego, czyli miejsca przepisu, w systematyce wewnętrznej i
zewnętrznej. Aktu normatywnego, wdanej gałęzi prawa, w całym systemie
prawnym. Wykładnia systemowa oparta się na 2 założeniach:

Adrian Kubina

2) Po pierwsze istnieje system prawa, czyli układ norm, w którym

funkcjonują więzi statyczne i dynamiczne

3) Miejsce danego przepisu w systemie nie jest przypadkowe i powinno

mieć wpływ na ustalenie znaczenia przepisu.

- argumentum a rubrica – jest to reguła wykładni, która nakazuje nadać
przepisowi prawa znaczenie, które wynika z jego usytuowania wewnątrz
aktu prawnego
- znaczenie przepisów niższego rzędu powinno być ustalane w zgodzie z
przepisami wyższego rzędu
- przepisy statuujące reguły powinny być interpretowane zgodnie z
przepisami statuującymi zasady
- przepisów prawa nie można interpretować w sposób prowadzący do luk
- przepisów prawa nie należy interpretować w sposób prowadzący do

sprzeczności (sprzeczność norm tego samego poziomu)

a) Funkcjonalna – jest to ustalanie znaczenia przepisu w oparciu o tzw.

kontekst funkcjonalny, czyli cele wydania przepisu, jego funkcje, cele danej
gałęzi prawa czy prawa w ogólności
- przy ustalaniu znaczenia przepisu należy uwzględniać cel jego wydania
- przy ustalaniu znaczenia przepisu należy uwzględniać jego funkcje
FUNKCJA – funkcją jest to, co prawodawca osiągnął
CEL – celem jest to, co prawodawca chciał osiągnąć
- przy ustalaniu znaczenia przepisu powinniśmy uwzględniać wartości
właściwe przede wszystkim danej gałęzi prawa
- przy ustalaniu znaczenia przepisu należy uwzględniać aktualną politykę
państwa (najbardziej istotna w czasie transformacji ustrojowej)
- przy wykładni przepisu prawa należy uwzględniać jeżeli jest to prawnie
dopuszczalne skutki wyboru określonego znaczenia
- spośród wszystkich możliwych znaczeń dostępnych na gruncie

językowym powinno się wybrać to znaczenie, które w sposób najlepszy
współgra z ratio legis.

PODZIAŁ WYKŁADNI:

a) Podział wykładni ze względu na moc wiążącą i równocześnie podział

wykładni ze względu na podmiot:

- WYKŁADNIA AUTENTYCZNA – jest dokonywana przez ten sam podmiot,

który ustanowił dany przepis. Moc wiążąca tej wykładni jest taka sama jak
moc przepisu. Ograniczona jest kompetencją prawotwórczą organu
prawodawczego oraz rodzajem aktu. Wynika to z zastosowania
wnioskowania z większego na mniejsze. Skoro określony podmiot ma
prawo ustanawiać zakazy i nakazy postępowania to tym samym ma prawo
interpretować nakazy i zakazy wcześniej przez siebie ustanowione.

- WYKŁADNIA LEGALNA DELEGOWANA – jest dokonywana przez organ

upoważniony przez prawodawcę do dokonywania wykładni. Moc wiążąca
tego typu wykładni wynika z granic upoważnienia do jej dokonywania
oraz z zasięgu kompetencji organu upoważnionego. Gdy idzie o
powszechnie obowiązującą wykładnię ustaw to ma ona w Polsce długą
tradycję od lat 50 do połowy lat 80 wykładnię legalną delegowaną ustaw o
mocy powszechnie obowiązującej wykonywała Rada Państwa. Od
utworzenia Trybunału Konstytucyjnego do wejścia w życie konstytucji (rok
1997) Trybunał Konstytucyjny dokonywał w formie uchwał powszechnie
obowiązującej legalnej wykładni ustaw. Obecnie żaden organ nie jest do
tego upoważniony. Na szczeblu lokalnym izby skarbowe są upoważnione
do wiążącej wykładni ustaw podatkowych lecz zasięg tej wykładni
wyznacza zasięg kompetencji izby.

- WYKŁADNIA OPERATYWNA – dokonywana przez sąd i organy
administracyjne w procesie rozstrzygania konkretnych spraw. Moc wiążąca
tej wykładni jest uzależniona od wielu czynników:
1) Wykładnia zawarta w prawomocnym orzeczeniu sądu I instancji albo w
ostatecznym orzeczeniu odwoławczym jest wiążąca dla wszystkich,
jednakże in concreto, czyli w konkretnym przypadku. W podobnych
przypadkach sądy nie są związane tą wykładnią.
2) Wykładnia sądu bądź organu odwoławczego jest wiążąca dla sądu, który
podejmował rozstrzygnięcie w I instancji. Zatem nie tylko sąd wydający
rozstrzygnięcie jest związany wykładnią.
3) Specyficzna jest moc wiążąca tzw. orzeczeń prejudycjalnych. Orzeczenia

prejudycjalne zawierające wykładnię prawa są to orzeczenia wydawane
przez inne organy niż ten, który daną sprawę rozstrzyga, ale niezbędne
do rozstrzygnięcia danej sprawy. Orzeczenia prejudycjalne sądów tego
samego rzędu i wykładnia w nich zawarta wiążą tylko w konkretnej
sprawie. Natomiast orzeczenia prejudycjalne wydane w odpowiedzi na
pytania prawne skierowane do: Sądu Najwyższego, Trybunału
Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wiążą także
w sprawach podobnych.

- WYKŁADNIA DOKTRYNALNA – jest dokonywana przez naukę prawa, z

uwagi na fakt, że nauka prawa nie ma kompetencji w zakresie tworzenia i
stosowania prawa wykładnia doktrynalna nie ma mocy wiążącej; jednakże
w praktyce jest powszechnie uwzględniana przez sądy i organy
administracyjne.

A) LITERALNA
- jako wykładnia w której wyniki wykł funcjonalnej i systemowej pokrywają się z wynikiem
wykł językowej; potwierdzają zakresy normowania i zastosowania normy otrzymanej w
wyniku wykł językowej
-zakłada się że to co powiedział prawodawca pokrywa się z tym co chciał powiedzieć;

B) ROZSZERZAJĄCA

Adrian Kubina

-każda wykładnia systemowa lub funkcjonalna daje wynik szerszy niż wynik wykł
językowej; znaczenie szersze od znaczenia językowego
-rozumie się przepis po interpretacji oprzy użyciu dyrektyw pozajęzykowych i jest ona
szersza od wykł przy użyciu dyrektyw językowych

C) ZWĘŻAJĄCA
-wynik wykładni system i funkcjon jest węższy od normy uzyskanej w drodze użycia
dyrektyw językowych
-znaczenie przepisu węższe od znaczenia językowego, gdyż normodawca powiedział
więcej niż zamierzał
-interpretator wybiera rozumienie tekstu prawnego określone na podst dyrektyw
pozajęzykowych i jest ono węższe od rozumienia językowego

Funkcje PRAWA

 Stabilizacyjna: utrwalenie w nim istniejącego ładu politycznego,

gospodarczego itd.

 Dynamizacyjna ( motywacyjna, innowacyjna): promowanie zmian w

różnych sferach życia społecznego.

 Ochronna: prawo chroni różne wartości istotne z społecznego punktu

widzenia

 Organizacyjna: tworzenie instytucjonalnych warunków życia społecznego

i państwowego

 Represyjna i wychowawcza: wykorzystywanie sankcji
 Kontrolna: rezultatem działania prawa jest poddanie zachowań ludzkich

społecznej kontroli

 Dystrybutywna: jest rezultatem tego, ze prawo przyczynia się do rozdziału

w społeczeństwie różnego rodzaju dóbr i ciężarów

 Regulacja konfliktów:
 Partycypacyjna:
 Kompensacyjna
 Prewencyjna
 Resocjalizacyjna
 Informacyjna
 Reglamentacyjna:

Podział nauk prawnych:
• Filozoficzne

• Pozytywne o prawie

o Systematyczne

o Historyczne

Trzy podstawowe typy n. prawnych nauczane na uniwersytetach:

• Filozofii (teorii) prawa

• Szczegółowym naukom o prawie (dogmatyka prawnicza) • Naukom historyczno – prawnym

Metody analizy prawa:

• Językowo – logiczne (wyjaśnianie, interpretowanie i porządkowanie przepisów prawnych)

• Socjologiczne (socjologia empiryczna – badania ankietowe, wywiad, wnioskowania statystyczne,
bad. panelowe i obserwacja uczestnicząca)

• Psychologiczne (ustalanie poczytalności sprawcy, resocjalizacja)

Norma prawna A Przepis prawa(część aktu prawnego)

Norma prawna - reguła zachowania skonstruowana na podstawie przepisów
prawa.Porządek prawny (prawo obowiązujące) nie składa się z przepisów
prawa, lecz z norm prawnych, zawierających reguły prawne. Przepisy są
jedynie technicznym środkiem służącym do wyrażania norm prawnych. (przy
założeniu, że normy prawa istnieją gdzieś realnie).

Postulat racjonalnego prawodawcy

-Domniemanie racjonalności prawodawcy:

a. Domniemanie, że prawodawca nie stanowi norm sprzecznych

b. Domniemanie, że prawodawca nie stanowi norm zbędnych

c. Domniemanie, że prawodawca dąży do społecznie aprobowanych celów

d. Domniemanie, że prawodawca liczy się z konsekwencjami empirycznymi
podejmowanych decyzji

e. Domniemanie, że prawodawca dysponuje najlepszą wiedzą empiryczną

Rodzaje luk prawnych:

1.Luki

rzeczywiste

luki techniczne

(taką proceduralną niekompletność regulacji, która utrudnia lub uniemożliwia

podjecie decyzji)

swoiste

(brak przepisów, które zgodnie z innymi przepisami powinny być wydane, a których brak

uniemożliwia podjęcie decyzji.

2.Luki pozorne(luki o charakterze aksjologicznym)

extra legem –

brak normy bezpośredniej (brak skutków pozytywnych)

contra legem – ujemna ocena tego, iż pewne są uregulowane, a zdaniem oceniającego nie powinny
być,

Adrian Kubina

Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych

Zdolność do czynności prawnych - os prawnych jest ona korelatem zdolności
prawnych z tego wynika

1. osoba prawna ma zdolność do czynności prawnych kiedy ma zdolność prawną

2. nie ma w przypadku os prawnych nie pełnej zdolności do czynności prawnych

Zatem zasadą jest, że os prawna uzyskuje zdolność do czynności prawnych z
momentem uzyskania zdolności prawnej, a traci zdolność do czynności prawnych
z momentem utraty zdolności prawnej. Wyjątkiem od zasady iż w przypadku os
prawnych nie ma ograniczonej zdolności do czynności prawnych są niektóre typy
upadłości os prawna w stanie upadłości jest traktowana analogicznie do os
fizycznej z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych tzn. może korzystać
ze swojego majątku w zakresie nie przekraczającym zwykłego zarządu. Na inne
czynności wymagana jest zgoda syndyka.

Stosunek prawny- to stosunek społeczny, którego podstawą są normy prawne

Fakty prawne są to takie zdarzenia lub zachowania człowieka których skutkiem
jest powstanie, zmiana, bądź zniesienie stosunku prawnego. Można podzielić na
zdarzenia i zachowania:

1)

Zdarzenia są to takie fakty ( widoczne zmiany w otoczeni) które nie są

bezpośrednio zależne od woli i aktywności człowieka, a mimo to wywołują
skutki w postaci ustanowienia zmiany bądź zniesienia stosunku prawnego
np. powódź

2)

Zachowania są to fakty związane z aktywnością bądź pasywnością

człowieka bądź innych podmiotów prawa. Podział zachowań:

Pierwszy podział zachowań: działania i zaniechania

a)

Działania zachowania aktywne, ich zaistnienie wiąże się z wykonaniem co

najmniej pojedynczego gestu widocznego obiektywnie, działaniami nie są
tzw. aktywności mentalne np. zamiar

b)

Zaniechanie jest to tzw. zachowanie pasywne. Występuje wtedy kiedy jakieś

działanie nie jest prawnie indyferentne, a działanie takie nie zostało
podjęte.

Drugi podział zachowań: czyny i czynności

a)

czyny są to takie działania lub zaniechania, które nie są skierowane na

wywołanie skutku w postaci powstania, zmiany bądź zniesienia stosunku
prawnego ale taki skutek wywołują ubocznie(bez względu na wolę
strony)np. każde przestępstwo.

b)

Czynności są to takie działania lub zaniechania, które są skierowane na

wywołanie skutku w postaci powstania zmiany bądź zniesienia stosunku
prawnego np. działanie albo zaniechanie: zawarcie umowy, wypowiedź,
oświadczenie.

Czynności dzielą się na konwencjonalne i materialno techniczne:

a)

Konwencjonalne wywołuje skutki w ramach konwencji, a poza konwencją

już nie.

b)

Materialno techniczne są to takie czynności których skutek nie zależy od

konwencji np. porzucenie rzeczy w celu pozbycia się własności.

Czyny dzielą się na zgodne i nie zgodne z prawem. Czyny nie zgodne to czyny
zakazane, a czyny zgodne z prawem to czyny nakazane i dozwolone.

3 rodzaje stosunków prawnych:

Kryterium:
Podziału rodzaj norm prawnych, które wyznaczają prawa i obowiązki stron czyli
treść stosunku. Pozycja stron stosunku i wpływ na tę pozycję jakościowych cech
podmiotów.

1) Stosunki prywatno prawne- mają następujące cechy:

- podmioty tych stosunków są zasadniczo równe choć mają różne prawa i
obowiązki,

- stosunki te są przemienne tzn. jedna strona stosunku prawnego może być
stroną przeciwną w innym stosunku prawnym,

- pozycje jaki i prawa i obowiązki stron stosunku prawnego nie zależą od cech
jakościowych podmiotu,

-na treść tych stosunków zasadniczy wpływ ma wola stron.

2) Stosunki publiczno prawne:

-są wyznaczane przez większość norm prawa cywilnego,

-prawa rodzinnego(z wyłączeniem władzy rodzicielskiej),

- prawa handlowego,

Adrian Kubina

-prawa pracy

- oraz prawa międzynarodowego-występuje w nich władztwo tzn. są
asymetryczne jeden podmiot jest uprzywilejowany względem drugiego,
uprzywilejowanie podmiotu władczego jest aprioryczne(czyli istnieje przed
stosunkiem prawnym) i zewnętrzne (bo jest nie jest spowodowane przez sam
podmiot) stosunki te nie są przemienne tzn. nie można być stroną władczą i
poddaną wobec tych samych podmiotów, są to stosunki nie odwracalne.- stosunki
publiczno prawne są wyznaczane przez normy prawa administracyjnego, prawa
konstytucyjnego, prawa podatkowego, finansowego oraz niektóre normy prawa
międzynarodowego publicznego, -w zakresie wyznaczania stosunku publiczno
prawnego uprzywilejowany jest organ który bywa sędzią we własnej sprawie

3) Stosunki penalne (karne):

- pod względem struktury przypominają stosunki publiczno prawne- oparte są
na władztwie, są nie odwracalne, nie przemienne i zasadniczo zewnętrzne.
Jednakże pozycja stron w tym stosunku nie jest aprioryczna i nie zależna od
jakich kol wiek zachowań podmiotu uprzywilejowanego lecz ma charakter
represyjny. Jest odpowiedzią na niewłaściwe działanie lub zaniechanie
określonego podmiotu. Szczególną cechą stosunku penalnego jest to że podmiot
zasadniczo słabszy jest szczególnie chroniony w zakresie instytucji
gwarancyjnych(domniemanie nie winności, odpowiedni tryb odwoławczy, kontrola
sądowa). Więcej w zakresie kształtowania treści stosunku prawnego zależy od
strony słabszej(przyznanie się do winy, dobrowolne poddanie się każe).Stosunki
penalne są wyznaczane przez normy prawa karnego materialnego, karnego
procesowego, karnego wykonawczego, karnego skarbowego oraz prawa
wykroczeń.

Przedmiotami stosunku prawnego są:

-r u c h o m o ś c i
-nieruchomości (grunty rolne, budynki, części składowe budynków)
-części składowe ruchomości i nieruchomości: wszystko to co nie może być odłączone od
nieruchomości
-pożytki naturalne z rzeczy- zboże, owoce, warzywa, drzewostan
-pożytki prawne z rzeczy- czynsz z wynajmu lokalu
-dobra intelektualne, utwory, wynalazki
-dobra osobiste- imię i nazwisko, pseudonim, wizerunek 

Treść stosunku prawnego- obowiązek i uprawnienia wyznaczone przez normy prawne lub
przepisy prawne

Instrumentalne podejście do prawa opiera się na następujących twierdzeniach

1)

Istnieje podmiot zarządzający

2)

Zarządzanie jest legitymowane

3)

Prawo jako rozkaz jest narzędziem zarządzania- prawo jest kierowane do

podmiotów zarządzanych, wola podmiotów zarządzanych nie jest istotna
dal organów stos. Prawa. Aparat urzędniczy i sądy muszą być
podporządkowane prawu by nie zakłócać procesu zarządzania

Dwie odmiany modelu:

1)

Technokratyczna- zakłada że zarządzający posiadają wiedze specjalną ich

decyzje są racjonalne ze względu na ekspercki charakter wiedzy. Prawo
powinno być chronione przed polityką (tworzone są kodeksy)

2)

Odmiana populistyczna - oparta na legitymizacji demokratycznej, oznacza

że prawo powinno być tworzone przez podmioty reprezentujące
społeczeństwo. Udział czynnika politycznego w tworzeniu prawa powinien
być jak największy, czynniki polityczny jest zwykle utożsamiany z
czynnikiem Społecznym. Jest legitymizowana na 3 różne sposoby:

a) teorię woli - Teorię woli zakładają że prawodawca jest uprawniony do
zarządzania przez prawo bo jest reprezentantem woli
powszechnej(publicznej) personalny skład organów przedstawicielskich
(parlamentu, rad gmin powiatów, sejmików województw) odzwierciedla
faktyczne preferencje społeczeństwa.

b) teorię interesu- zakładają że organy zarządzające przez prawo
reprezentują interesy w społeczeństwie. Np.: rolnicy w organie
prawodawczym reprezentują interesy rolników, itp. To sprawia że
zarządzanie przez prawo staje się legitymowalne.

C) teorię fluktuacji elit-negatywna reakcja na dwie poprzednie, nie wierzy
teorii woli ani teorii interesu. Jest negatywna- nie legitymizuje pozytywnie
lecz negatywnie. W myśl tej teorii organy zarządzające przez prawo są do
tego uprawnione ponieważ są kontrolowane społecznie, w prawdzie
kontrola pozytywna nie istnieje nie można zmusić tych organów do tego by
działały jak chce społeczeństwo. Ale istniej kontrola negatywna, akt
wyborczy pozbawia władzy te organy zarządzające które zostały
negatywnie zmodyfikowane.

Podejście do prawa jako rozmowy występuje w trzech modelach:

-retoryczno-topiczny: zakłada, że na tworzenie prawa, na prawne samo-rozmnażanie się wywierają

wpływ dwa czynniki, pierwszy to retoryka(sztuka mówienia), drugi to topiki prawnicze. Prawo

Adrian Kubina

“rozmnaża” się głównie przez decyzję sądów, a decyzje sądów są często uwarunkowane

retorycznie. W konsekwencji edukacja prawnicza powinna być w mniejszym niż dotychczas

stopniu nakierowana na uczenie prawa pochodzącego od prawodawcy, a w coraz większym stopniu

na kształceniu umiejętności retorycznych. Topiki prawnicze to zinstytucjonalizowane normatywy a

dokładniej fundamentalne zasady funkcjonowania praktyki prawniczej, które wprawdzie są

uwzględniane przez prawo, ale nie są od prawa zależne. Sądy czasem weryfikują prawo ze względu

na niezgodność z topikami.

-argumentacyjny- wg tego modelu praktyka prawnicza opiera się na zasadach prawa. Proces

sądowy nie zależy od tradycyjnie pojmowanej decyzji walidacyjnej i interpretacyjnej, lecz opiera

się na argumentacyjnym potwierdzeniu bądź zaprzeczeniu obowiązywania reguł ze względu na ich

zgodność z zasadami. Ze względu na fakt, że zasady są tekstowo otwarte(są językowo nieostre,

ogólne itp.) to sądy niezależnie od prawodawcy ustalają treść zasad. Proces sądowy to głównie

argumentacja zasad, reguła żeby obowiązywać musi być zgodna z zasadami.

-komunikacyjny jest najbardziej liberalnym i populistycznym ze wszystkich modeli, kładzie nacisk

na komunikacyjną funkcję prawa. Prawo jest traktowane jako instrument dochodzenia do

porozumienia. Tradycyjne podejście do prawa prowadzi do jego instrumentalizacji, czyli

niewłaściwego wykorzystania, obchodzenia itd. W związku z tym trzeba skończyć z traktowaniem

prawa jako zewnętrznej reguły wiążącej zarówno podmiot stosujący prawo jak i strony. Prawo

należy do stron. To one mają rozstrzygnąć swój konflikt przy pomocy prawa. Rola tradycyjnego

sądownictwa powinna być zmniejszona na korzyść ADR- alternative dispute resolution.

MODEL AFIRMATYWNY:

1 rolą prawoznawstwa jest ukazywanie prawdy o prawie

2 prawdziwe twierdzenia można uzyskać stosując odpowiednie metody

3 metody są nie zależne od badaczy

4 w konsekwencji badacza powinno być jak najmniej w produkowanych
twierdzeniach

5 najważniejszym jest dążenie do obiektywizmu

6 obiektywizm jest weryfikowany przeważnie dedukcyjnie (przez zgodność
z innymi uznanymi za prawdziwe twierdzeniami)

7 badacz nie powinien dążyć do krytyki prawa a jedynie je opisywać

MODEL KRYTYCZNY:

1 celem prawoznawstwa nie jest opis lecz emancypacja

2 emancypacja to uwolnienie się od niesprawiedliwości

3 prawoznawstwo powinno krytykować prawo w celu emancypacyjnym

4 teorie powinny być zaangażowane

5 teorie powinny być …(i tu właśnie nie wiem co, bo się zamyśliłem…) w
tych teoriach…

6 w prawi należy tropić absurdy nie sprawiedliwości, ukryte wpływy
milczące uwikłania itp.

Adrian Kubina