Sztuka

Baroku

Spis Treści

1. Malarstwo
2. Rzeźba
3. Architektura
4. Muzyka
5. Literatura
6. Bibliografia

Malarstwo

• Malarstwo barokowe uformowało się na przełomie XVI i

XVII wieku. Wykształciło wiele odmiennych nurtów.

Bujny rozkwit dotyczył szczególnie malarstwa

sztalugowego. We Francji rozwinął się nurt

klasycyzujący, jego przedstawicielami byli między

innymi Claude Lorrain i Nicolas Poussin.

• W Hiszpanii rozwinął się nurt malarstwa ekspresyjnego

stosowanego do oddawania zarówno scen rodzajowych,

jak i religijnych. Wybitnymi przedstawicielami tego

nurtu byli Bartolome Esteban i Jusepe de Ribera.

Inny typ malarstwa prezentował Diego Velazqueza ,

mistrza portretu dworskiego.

• We Włoszech rozwinął się nurt eklektyczny, opierający

się na wzorach mistrzów malarstwa renesansowego

.

Tycjan

• Tycjan, właśc. Tiziano

Vecelli lub Vecellio (ur. ok.

1488-1490 w Pieve di

Cadore, zm. 27 sierpnia 1576

w Wenecji) – włoski malarz,

czołowy przedstawiciel szkoły

weneckiej włoskiego

malarstwa renesansowego.

Uczeń Giovanniego

Belliniego oraz Giorgione'a.

• Od imienia artysty wywodzi

się słowo tycjanowski

używane na określenie koloru

rudopomarańczowego, często

przezeń wykorzystywanego w

obrazach.

Obrazy

Artystów

• Bartolomé Estéban

Murillo –

„Niepokalane

poczęcie z Soult”

Jacopo Tintoretto – „Ostatnia Wieczerza”

• Peter Paul Rubens

– „Zdjęcie z

krzyża”

Tycjan –

„Flora”

Rzeźbiarstwo

• Wzorem dla rzeźby barokowej była rzeźba

antyczna. Rzeźba barokowa wyróżniała

się swoją siłą ekspresji. Była wykonywana

w marmurze, drewnie, brązie i stiuku.

Często tworzono figury monumentalne i

kompozycje wielopostaciowe. Ich forma

była często spiralna, co nadawało im

jeszcze więcej lekkości i dynamizmu.

Tworzono liczne dekoracje kościołów i

pałaców, pomniki i nagrobki. Łączono

rzeźbę z architekturą, malarstwem i

fontannami, stosowano grę świateł.

Słynni rzeźbiarze

we Włoszech:

• Baccio Bandinelli,

• Benvenuto Cellini,

• Giambologna

• Michał Anioł.

• Alessandro Algardi

we Francji:

• Antoine Coysevox,

• François Girardon

• Pierre Puget

w Hiszpanii:

• Alonso Cano

• Juan Martínez Montañés

w Niderlandach:

• François Duquesnoy

• Adriaen de Vries

w Niemczech:

• Egid Quirin Asam,

• Ferdynand Maksymilian

Brokoff,

• Ignaz Günther,

• Balthasar Permoser

• Andreas Schlüter

(pochodzący

prawdopodobnie z

Gdańska)

Giovanni Lorenzo Bernini

• Giovanni Lorenzo Bernini (ur. 7

grudnia 1598 w Neapolu, zm. 28

listopada 1680) - włoski rzeźbiarz,

architekt, malarz; jeden z

najwybitniejszych artystów baroku.

• Działał głównie w Rzymie, gdzie tworzył

rzeźby o tematyce mitologicznej i

religijnej, popiersia portretowe,

fontanny i nagrobki.

• Jako architekt kierował budową Bazyliki

św. Piotra, dla której wykonał baldachim

nad grobem św. Piotra (wsparty na 4

spiralnych kolumnach). Wybitnym

dziełem architektoniczno-

urbanistycznym jest przebudowa placu

św. Piotra i objęcie go monumentalną

kolumnadą.

• Inne prace architektoniczne: kościół S.

Bibiana, S. Andrea al Quirinale w

Rzymie oraz kościoły w Castel Gandolfo

i w Ariccia; w Paryżu pracował przy

przebudowie Luwru.

Rzeźby

Giovanni

Lorenzo

Bernini -

"Ekstaza

św. Teresy"

Giovanni da Bologna – „Porwanie Sabinki”

Baccio Bandinelli - "Herkules i Kakkus"

Architektura

• Cechy szczególne baroku są najlepiej widoczne na przykładzie

architektury. Najwspanialszymi budowlami były wówczas kościoły

i pałace. Bardzo okazałe bywały również klasztory i kamienice.

Zainteresowano się nie tylko samymi budynkami, ale również ich

otoczeniem (barokowy styl ogrodowy). Aby wzmocnić efekt,

łączono w jedną całość architekturę, rzeźbę i malarstwo, a także

muzykę, strój i ceremoniał. Wprowadzono iluzjonizm, który

sprawiał, że budowle wydawały się jeszcze wspanialsze niż były.

Tworzono oryginalne fasady i rzuty.

• Prekursorami nowego stylu w architekturze byli żyjący w 2.

połowie XVI wieku Włosi: Jacopo Barozzi da Vignola,

Domenico Fontana, Michał Anioł i Giacomo della Porta. Za

pierwowzór barokowej świątyni uważa się kościół Il Gesù w

Rzymie – główną siedzibę jezuitów.

• W XVII wieku barok zatriumfował w większej części Europy. W

Italii, która nadal wiodła prym, jego największymi mistrzami byli:

stosujący spokojne formy Giovanni Lorenzo Bernini i pełen

fantazji Francesco Borromini; obaj działali w Rzymie w połowie

stulecia.

Francesco Borromini

• Francesco Borromini,

właśc. Francesco Castelli

(ur. 25 września 1599 w

Bissone (Szwajcaria), zm.

śmiercią samobójczą 3

sierpnia 1667 w Rzymie) był

znanym i wpływowym

tesyńskim architektem

barokowym. Rywalizując z

Giovannim Lorenzem

Berninim stworzył odrębny

od jego klasycyzujących

budowli styl niespokojny i

malowniczy, a przy tym

wyrafinowany i chłodny,

będący nową propozycją

estetyczną.

Kościół Santa Maria della
Salute w Wenecji, projekt

Baldassare Longhena.

Kościół Il Gesù w

Rzymie, projekt

Giacomo della Porta

oraz Jacopo Barozzi da

Vignola.

Budowle

Bazylika Świętego Piotra w Rzymie

Plac Świętego Piotra w Rzymie / Watykan

Schönbrunn, projekt Fischera von Erlacha

Fontanna di Trevi

Muzyka

• W okresie baroku w muzyce dokonał się ogromny

przełom. Rozkwitła muzyka świecka, instrumentalna,

opera, oratorium i kantata. Korzystano chętnie z

różnorodnych środków wyrazu i posługiwano się

bogatą stylistyką. Wynaleziono takie formy

muzyczne, jak sonata, koncert i uwertura. W

przeciwieństwie do muzyki wcześniejszych epok,

muzyka barokowa jest popularna aż po dziś dzień.

Trzema największymi mistrzami baroku byli:

• Johann Sebastian Bach (Koncerty brandenburskie)

• Georg Friedrich Händel (oratorium Mesjasz)

• Antonio Vivaldi (Cztery pory roku)

Najwybitniejsi

kompozytorzy

Johann Sebastian

Bach (1685 -1750) -

kompozytor niemiecki

epoki baroku, jeden z

najwybitniejszych

artystów w dziejach

muzyki.

Jerzy Fryderyk

Händel (Haendel)

(1685 - 1759) –

niemiecki

kompozytor i

organista.

Antonio Lucio

Vivaldi (1678 -

1741) - włoski

skrzypek i

kompozytor.

Literatura

• Literatura barokowa zerwała z prostotą odrodzenia. Zaczęła

operować nowymi środkami wyrazu: paradoksem, antytezą,

absurdem, anaforą i inwersją. Typowymi motywami

literatury baroku były: Bóg, zbawienie, grzech, śmierć,

pokuta, rozdarcie człowieka między tym, co duchowe i tym,

co materialne. Rozkwitły takie gatunki jak epos, liryka,

powieść, komedia, tragikomedia i tragedia.

• Początków baroku można doszukiwać się między innymi w

dramatach Szekspira. Wkrótce, w XVII wieku, nowy styl

rozkwitł na dobre. W Anglii rozwijała się poezja

metafizyczna. Wielką sławę zyskał dramat hiszpański. Jego

najwybitniejszymi twórcami byli Lope de Vega, Tirso de

Molina i Pedro Calderón de la Barca. Na Wyspach

Brytyjskich najwyższe uznanie zyskała epopeja Johna

Miltona "Raj utracony". Największym poetą niemieckim był

związany z Polską Martin Opitz. Z kolei Ivan Gundulić

stworzył największe dzieło chorwackiej literatury –

chrześcijańską epopeję "Osman". Barok wydał także

ostatniego mistrza poezji łacińskiej – Sarbievius’a, rodem z

Mazowsza.

William Szekspir

• William Szekspir (ang. William

Shakespeare; ur. 23 kwietnia

1564, miejsce ur. Stratford-

upon-Avon, zm. 23 kwietnia 1616

tamże) - angielski poeta,

dramaturg, aktor.

Powszechnie uważany za

jednego z najwybitniejszych

pisarzy literatury angielskiej

oraz reformatorów teatru.

• Napisał około 40 sztuk, 154

sonety, a także wiele utworów

innych gatunków. Mimo że cieszył

się popularnością już za życia,

jego sława rosła głównie po jego

śmierci, dopiero wtedy został

zauważony przez prominentne

osobistości. Uważa się go za

poetę narodowego Anglii.

• Najsłynniejsze dzieła to: "Romeo i

Julia", "Hamlet", "Król Lear".

Lope de Vega

• Lope de Vega; właściwie

Félix Lope de Vega y Carpio

(ur. 25 listopada 1562 w

Madrycie, zm. 27 sierpnia 1635

tamże) – dramatopisarz

hiszpańskiego baroku,

twórca narodowej sztuki

scenicznej. Napisał około

2200 sztuk, z których

zachowało się 500, w

większości opartych na historii

i legendach ludowych.

• Niektóre z jego dzieł to

Gwiazda Sewilli, Owcze źródło

(ok. 1616) i Pies ogrodnika

(1618). Napisał też rozprawę o

sztuce dramatu Arte nuevo de

hacer comedias (1609). Pisał

również wiersze, prace

historyczne i moralitety.

Pedro Calderón de la

Barca

•

Pedro Calderón de la Barca (ur.

17 stycznia 1600 w Madrycie, zm.

25 maja 1681 tamże) – barokowy

poeta i dramaturg hiszpański

działający w hiszpańskim

Złotym Wieku, uważany za

następcę Lope de Vegi.

•

Autor licznych sztuk

dramatycznych, z których

najsłynniejsze to – La vida es sueño

(Życie jest snem) oraz El gran

teatro del mundo (Wielki teatr

świata); z nich obu pochodzą dwa

porównania, istniejące w kanonie

sztuki dramatycznej (toposy): życie

jako sen oraz świat jako wielki

teatr. Tworzył również liczne dzieła

poruszające tematykę miłości,

namiętności i zazdrości- należą do

nich np. "Lekarz swojego honoru"

(el medico de su honra) czy

"Malarz swojego bezhonoru" (el

pintador de su dishonra).

Bibliografia

Książki:

• Sztuka Świata, wyd. Arkady, 1995

• ABC chrześcijanina. Mały słownik. Sylwester Zalewski (red.).

Warszawa: Verbinum, 1999

• Wielka Encyklopedia PWN, tom 3, Warszawa 2001

Linki:

• Kultura baroku i rokoko

• Polska sztuka baroku

• Krótka synteza baroku

• Wikipedia

Inne:

• niektóre zdjęcia własne

• notatki z lekcji