Stuka baroku. Barok w sztuce został zapoczątkowany we Włoszech (Rzym) w 2 poł. XVI w.; trwał do 1 poł. XVIII w.; gł. okresy baroku: wczesny, dojrzały i późny. Architekturę barok cechuje monumentalność, dynamika, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych; hierarchizacja elementów kompozycyjnych kulminująca na osi środkowej ; efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie elewacji, przerywanie gzymsów itp.; wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami (często iluzjonistycznymi). Charakterystyczne dla epoki było org. łączenie architektury, malarstwa i rzeźby. W architekturze sakralnej najczęściej spotykany typ przestrzenny wywodzący się z rzym. kościoła Il Gesù, liczne warianty we wszystkich krajach; różnorodne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów (fasady parawanowe, wieże, kopuły na skrzyżowaniu naw, plany podłużne, podłużno - centr., eliptyczne itp.); monumentalne założenia klasztorne zbliżone do pałacowych (Weingarten, Göttweig); w architekturze świeckiej typ pałacu między dziedzińcem i ogrodem (Vaux-le-Vicomte, Wersal, Würzburg, Schönbrunn); we wnętrzach, zazwyczaj na osi gł., salon i reprezentacyjna klatka schodowa; ogród o układzie osiowo - geom. i promienistym (barokowy styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki — liczne owalne, okrągłe i prostokątne place z zasadą trójpromienistego rozgałęzienia arterii (Rzym, Wersal). Główne ośr. architektury barok.: Włochy (G.L. Bernini, F. Borromini oraz C. Maderna, P. da Cortona, B. Longhena, G. Guarini, F. Juvara), Hiszpania (churrigueryzm ), Niemcy (J.B. Neumann, D. Zimmermann, M.D. Pöppelmann, bracia Asam) i Austria (J.B. Fischer von Erlach, J.L. von Hildebrandt). We Francji (F. Mansart, J. Hardouin-Mansart, L. le Vau, C. Perrault) i Anglii (I. Jones, Ch. Wren, J. Vanbrugh) — kierunek klasycyzujący. W Polsce architekturę barok. reprezentowali: M. Castelli, Tylman z Gameren, A.W. Locci, P. Ferrari, J. i J. Fontanowie.

Barokowe rzeźb. dekoracje arch. (sztukaterie), rzeźby w kamieniu i drewnie (polichromowane), pomniki, nagrobki, posągi, i grupy rel., mitologiczne, alegor. (często w ogrodach) cechowała silna dynamika, patos, ruch, teatralność gestu, układy kontrapostowe, ujęcie postaci w zwrotnym momencie akcji, często, zwł. w tematyce rel., dążenie do oddania silnych uczuć i stanów ekstazy; gł. przedstawiciele: G.L. Bernini, A. Algardi (Włochy), P. Puget, Ch.A. Coysevox, F. Girardon (Francja), J.M. Montañéz, A. Cano (Hiszpania), I. Günther, B. Permoser (Niemcy i Austria); w Polsce — J.Ch. Falconi, B. Fontana, A. Schlüter. Na uformowanie się malarstwa barok. na przeł. XVI i XVII w. wywarło wpływ rzym. środowisko artyst. — nurt naturalist. reprezentowany przez Caravaggia (caravaggionizm), i nurt klas. (wywodząca się z Bolonii rodzina Carraccich, G. Reni, Domenichino) oraz koloryst. szkoła wenecka. Prądy te, przeplatając się z tendencjami mistyczno-symbol. i nurtem sztuki dworskiej (zwł. w krajach katol.), były gł. kierunkami malarstwa barokowego. W malarstwie rel. (w krajach katol. — włączone w kontrreformacyjny program Kościoła) dominowała tematyka mistyczno-symbol. i marty-rologiczna, w malarstwie świeckim — sceny mitol., alegor., hist. i portret, a także pejzaż, martwa natura, tematyka rodzajowa (zwł. w Holandii, Flandrii i Hiszpanii).
Kompozycja barok. opierała się na układach diagonalnych i silnych efektach światłocieniowych: w malarstwie ściennym stosowano iluzjonizm (Guercino, P. da Cortona, A. Pozzo). Inne ważne ośr. malarstwa: Hiszpania (D. Velázquez, F. de Zurbarán, B.E. Murillo), Flandria (P.P. Rubens, A. van Dyck, J. Jordaens), Holandia (F. Hals, Rembrandt, J. Vermeer van Delft), Francja (G. de la Tour, N. Poussin, C. Lorrain, Ch. Le Brun, H. Rigaud). W Polsce malarstwo barok. reprezentowali: T. Dolabella, J. Tretko, M.A. Palloni, J. Szymonowicz-Siemiginowski. W grafice dominował miedzioryt i akwaforta; nastąpił też rozkwit rzemiosła artyst. (powstanie słynnych manufaktur), zwł. ceramiki, meblarstwa i tkactwa. dur moll oraz określonej praktyk wykonania )

⇑ Fasada Opactwa Benedyktynów. Wzniesione wieże

charakterystyczne dla pełnej dramatyzmu sztuki baroku .

Muzyka Baroku. W histori myzyki termin barok , zapożyczony z historii sztuki plastycznej , bywa najczęściej odnoszony do XVII i 1 poł. XVIII w. Cechą charakterystyczną baroku była technika

basso ( continuo ) , będąca przejawem nowych założeń tonalnych na systemie dur - moll oraz określonej praktyki wykonawczej. Harmonika stała się czynnikiem konstrukcyjnym w budowie utworu , zaś w praktyce wykonawczej dużą rolę odgrywała improwizacja , istotna dla realizacji basso continuo , prowadząca do ornamentowania linii melodycznej. Jako reakcja na zawiłą polifonię renesansu zacierającą wyrazistość tekstu , powstała monodia akopaniowa , przejawiająca się m.in. w formie recytatywu , który wraz z arią stał się podstawowym współczynnikiem nowej formy muz. - opery , oraz innych form dramatycznych : oratorium , kantaty pasji . Monodia akompaniowa dała podstawę rozwoju faktury homofonicznej ; strukturę linii melodycznej wyznaczały tzw. figury muzyczno retoryczne , modele melodyczno - o dużej stosowane progresyjnie, mające tez znaczenie symbol (estetyka naśladownictwa, teoria afektów). Na intensywny rozwój muzyki instrumentalnej wpłynął tzw. styl koncertujący (przeciwstawia nie jednego zespołu wykonawczego innemu, eksponowanie elementu wirtuozowskiego), który przyczynił się do wykształcenia specyficznej faktury utworów na różne instrumenty. Powstały nowe formy mul concerto grosso (Corelli, Handel, Bach), koncert solowy (A. Vivaldi), symfonia koncertująca (G Torelli), sonata solowa, triowa da camera i da chiesa; rozwinęły się formy muzyki na instrumenty klawiszowe, zwc organy fuga, toccata, fanta zja, preludium (D Buxtehude

J. Pachelbel, Bach), w których szczyt rozwoju osiągnęła technika polifoniczna oparta na nowych zasa dach tonalnych Wybitnymi przedstawicielami b w muzyce pol. byli min M Zieleński,

A Jarzębski, B Pękiel, M Mielczewski, SS Sza-rzyński, GG Gorczycki Wykształcone w okresie b formy oraz typowe środki techniki kom pozytorskiej stały się inspiracją tzw. nurtu neo barok w muzyce XX w (P Hindemith, M Spisak, B.Szabelskl)

Do najważniejszych twórców epoki baroku zalicza się:

Wczesny barok

Claudio Monteverdi 1567-1643 (Włochy) Giovanni Gabrieli ok.1553/56-1612 (Włochy)

Heinrich Schutz 1585-1672 (Niemcy )

Dojrzały barok

Alessandro Scarlatti 1660-1725 (Wrochy)

Arcangelo Corelli 1653-1713 (Włochy)

Jean Baptiste Lully 1632-1687 {Francja, urodzony we Włoszech)

Henry Purce1l1659-1695 (Anglia)

Późny barok

Jan Sebastian Bach 1685-1750 {Niemcy)

George Frederick HaendeI1685-1759 (Anglia, urodzony w Niemczech)

Antonio Vivaldi 1678-1741 (Włochy)

Domenico Scarlatti 1685-1757 (Włochy, syn Alessandra)

Louis Couperin 1668-1733 (Francja)

Jean Philippe Rameau 1683-1784 (Francja)

Jan Sebastian Bach - (1685 - 1750 ) pochodzący z rodziny w której zawód muzyka przechodził z pokolenia na pokolenie . Pierwszymi jego nauczycielami byli rodzice . Mają dziesięć lat stracił oboje rodziców , następnie do 15 - tego roku życia przebywał pod opieką starszego brata . W wie -ku piętnastu lat opuścił swój rodzinny dom . Życie Bacha wypełnione było licznymi wędrówkami po Niemczech . Pracował jako nadworny artysta w służbie książejcej , a następnie został kontorem . Posiadał ogromny dorobek kompozytorski : koncerty , fugi , preludia , fonacje , suity , sonaty , utwory muzyki chóralnej i instrumentalnej : kontały i dzieła oratoryjne , inwencje dwu i trzygłosowe.

Wybitne dzieła J.S. Bacha

1707 - 1735 Kontaty kościelne : Wachtet Auf Ach Gott , vom Himel sieh Barein

1708 - 1717 Kompozycje organowe : toccata I Fuga d - moll ; Fantazja i Fuga g - moll

1722 - 1744 Sonata : das wohitemperiete Klavier

1721 6 koncertów branderburskich

1723 Pasja wg św. Jana

1729 Msza wg św. Mateusza

1733 - 1738 Msza b - moll

ANTONIO VIVALDI - (1678-1741) wł. kompozytor i skrzypek, ksiądz z w Il pre - to rosso ['rudy ksiądz] ; jeden z najwybitniejszych reprezentantów muzyki późnego baroku 1703-40 (z przerwami) działał jako pedagog, dyrygent i kompozytor przy konserwatorium (sierocińcu) Ospedale delia Pieta w Wenecji 1718 - 20 pełnił funkcję maestro d i cappella da camera na dworze książęcym w Mantui; odbył kilka podrózy do innych miast wł., a także do Czech, Niemiec i Austrii (zm. w Wie-dniu). Był cenionym wirtuozem skrzypiec; wzbogacił technikę gry na tym instrumencie (stosował nowe sposoby wydobywania dźwięku, grę w 12 pozycjach, (skordaturę) ; w twórczości dbał o rytmiczną wyrazistość tematów, przedkładał fakturę homofoniczną nad polifoniczną rozwinął formę koncertu solowego, zwc skrzypcowego (zbiory L 'estro ar mon/co, La stravaganza, II cimento dell'armo-n/a e dell'invenz/one, min wraz z programo-wymi Czterema porami roku, Burzą morską, Polowamem) ; w koncertach wiolonczelowych wprowadził po raz pierwszy skracanie strun kciukiem; dowodem uznania współczesnych były transkrypcje jego koncertów skrzypcowych, dokonywane min przez J.S. Bacha; V. jest tez autorem ponad 40 oper, serenad (min skompo-nowanej dla upamiętnienia ślubu króla Ludwika XV z Marią Leszczyńską i wykonanej 1725 w Wenecji) , oratoriów (Judyta tryumfująca 1716), kantat, sinfonii i koncertów na orkiestrę smyczkową, koncertów na różne instrumenty, sonat skrzypcowych, wiolonczelowych, sonat na dwoje skrzypiec, wokalnych utworów rei (msze, psalmy, hymny, motety)

⇐ Antonio Vivaldi

Georg Firedrich Haendel (1685 - 1759 ) , niem. kompozytor i słynny organista ; od 1712 przebywa w Anglii ; obok J.S. Bacha największy twórca okresu baroku ; napisał ponad 40 oper w stylu wł. , oratoria o tematyce głównie biblijnej ( Saul , Mesjasz , Juda , Machabeusz ) , inne utwory wokalno - insrumentalne , kameralne , organowe , klawesynowe , concerti grossi.

8

⇐ J.S. Bach

⇐ G.F. Haendel

---