Grypa koni

(łac. influenza equorum,

ang. equine influenza

)



Etiologia:

- wirus z rodziny Orthomyxoviridae (RNA

wirus),

- kształt kulisty lub podłużny, nukleokapsyd o

symetrii

helikalnej, otoczka,

- wewnętrzna część otoczki – białko M

zewnetrzna – wypustki białkowe:

hemaglutynina i

neuraminidaza,

- podtypy A-equi 1 (H7N7) i A-equi 2 (H3N8 -

częściej,

wykazuje silniejszy pneumotropizm,

bardziej

nasilone objawy i częstsze

powikłania),

- obecnie coraz częściej podtypy New Market i

South Africa,

- posiada dwa charakterystyczne antygeny otoczkowe:

hemaglutyninę (HA 1-16) i neuraminidazę (NA 1-10),

- określają zjadliwość wirusa,

- decydują o stymulacji odporności

(indukują

pojawianie się w zakażonym organizmie

swoistych przeciwciał anty-H i anty-N),

- umożliwiają klasyfikację wirusa,

- HA powoduje wiązanie wirusa z receptorami komórek

nabłonka dróg oddechowych, co ułatwia jego

wnikanie do komórek na drodze endocytozy,

- NA powoduje uwalnianie wirusa z zakażonych

komórek, niszczy glikoproteinową

barierę wyściełającą nabłonek

oddechowy oraz osłabia mechanizmy oczyszczające

drogi

oddechowe (rzęski),

- bardzo duża zmienność antygenowa oparta o dwa

zjawiska:

skok antygenowy i dryft antygenowy

skok antygenowy:

- może dochodzić w okresie replikacji

wirionów, w mieszanych

zakażeniach różnymi szczepami typu A, co

powoduje pojawianie

się nowych podtypów,

- zjawisko to ma charakter skokowy,

- nowe podtypy różnią się antygenowo od szczepów

dotychczas

krążących w populacji zwierzęcej, w wyniku czego

dochodzi do

masowych zachorowań,

dryft antygenowy:

- dotyczy zwierząt, które

przechorowały lub były szczepione,

- polega na stopniowo utrwalających się

mutacjach punktowych w segmentach RNA

kodujących antygeny powierzchniowe HA i NA,

- powoduje to pojawienie się nowych wariantów

wirusa o

zmienionych antygenach, które nie są

rozpoznawane przez

wcześniej wytworzone, więc mogą powodować

masowe

zachorowania koni nie szczepionych, a nawet

szczepionych,

- wrażliwy jest na pH 3,0 i ulega inaktywacji w temp.

56°C po 32

minutach,

Epidemiologia:

- występuje na całym świecie, w naszym kraju

najczęściej w

okresie jesienno-zimowym i zimowo-

wiosennym,

- naturalnym rezerwuarem grypy koni mogą być

ptaki,

- wrażliwe są konie wszystkich ras i w każdym

wieku, choć

najbardziej narażone są źrebięta i konie

starsze,

- status immunologiczny populacji koni,

koncentracja zwierząt i właściwości wirusa,

- stadniny, ośrodki treningowe – bezpośredni

kontakt między

końmi,

pierwotne źródło zakażenia:

- konie chore, które wydalają duże ilości wirusa z

wypływem z nosa i worków spojówkowych w

pierwszych 3 – 6 dniach choroby,

- w czasie kaszlu dochodzi do rozprzestrzeniania

zawiesiny

aerozolowej chorych zwierząt na znaczne

odległości – w stajniach

w promieniu do 9 metrów, a na odkrytym terenie

nawet do 30

metrów (przez 2-3 godziny),

wtórne źródło zakażenia:

- pasza, woda, sprzęt, a nawet

ubranie, które miały kontakt z

wypływem z dróg oddechowych koni chorych

droga zakażenia: donosowa,

- pomiędzy epizootiami wirus krąży w populacji koni,

powodując łagodne

lub subkliniczne zakażenia jako pojedyńcze zachorowania

koni nie

szczepionych lub lokalne enzootia źrebiąt

(bronchopneumonia),

Patogeneza:

- wniknięcie wirusa,

- rola HA i NA,

- namnażanie w nabłonku błony śluzowej nosa, gardła,

krtani, tchawicy,

oskrzeli i oskrzelików (w ciężkich przypadkach w

pęcherzykach

płucnych, a u źrebiąt i koni starszych w mięśniu

sercowym),

- wakuolizacja i złuszczanie komórek nabłonka,

- ostry stan zapalny górnych dróg oddechowych,

- po 3-5 dniach namnażanie wirusa maleje i rozpoczyna się

proces

odnowy nabłonka (dzięki nieswoistym mechanizmom

obronnym:

interferon typu I alfa i beta oraz przeciwciała),

- immunosupresyjne oddziaływanie wirusa poprzez

uszkadzanie komórek prezentujących antygen i

fagocytujących – leukopenia i limfopenia,

- konie z obniżoną odpornością – wtórne zakażenia

bakteryjne i ropne

odoskrzelowe zapalenie

płuc – padnięcia,

- jeśli dojdzie do wiremii – atakuje m. sercowy,

Objawy kliniczne:

- okres wylęgania choroby wynosi 1 -3(5) dni,

- klinicznie choroba może przebiegać w postaci łagodnego

zakażenia

(1 – 2 dniowa gorączka i kaszel utrzymujący się do 14

dni), do ciężkiej

postaci choroby przebiegającej z wysoka

zachorowalnością, ale niską

śmiertelnością,

- zazwyczaj objawy pojawiają się nagle,

- początkowo stwierdza się wysoką gorączkę, nawet do

42ºC w

pierwszych 2 – 3 dniach choroby, a następnie w kolejnych

dniach

stopniowo obniża się (gorączka zwalniająca),

- ogólne osłabienie, niechęć do ruchu spowodowana

prawdopodobnie

bólami mięśniowymi, depresja, zmniejszony apetyt lub

całkowity jego

brak,

- błony śluzowe nosa i spojówek są przekrwione, a z

otworów nosowych

wydobywa się skąpy, surowiczo-śluzowy wypływ,

- charakterystycznym objawem jest suchy,

napadowy kaszel,

który po kilku dniach staje się wilgotny i

męczący,

- z czasem jego częstotliwość i nasilenie stopniowo

maleją, ale

pomimo poprawy stanu ogólnego, utrzymuje się

jeszcze przez

2 – 3 tygodnie,

- atak kaszlu można łatwo sprowokować uciskiem

okolicy krtani lub tchawicy,

- osłuchiwaniem można stwierdzić zaostrzenie

szmeru

pęcherzykowego oraz rzężenia grubo-, średnio-

i drobnobańkowe,

- dość często, na skutek skróconego okresu

rekonwalescencji po przebytej chorobie,

dochodzi do powikłań i wtórnych infekcji

bakteryjnych (m. in. paciorkowce, rodokoki),

- wówczas rozwija się ropne zapalenie oskrzeli i

płuc, nawraca

gorączka (40 - 42ºC) o charakterze ciągłym,

pojawia się

duszność, męczący kaszel, śluzowo-ropny lub

ropny wypływ z otworów nosowych oraz

całkowita utrata apetytu,

- dochodzi do nagłego pogorszenia stanu ogólnego,

prowadzącego nawet do padnięć,

- spotykane również są nagłe zejścia śmiertelne

starych koni i

źrebiąt, spowodowane zapaleniem mięśnia

sercowego,

- konie, które przechorowały, uzyskują odporność

na

homologiczny szczep antygenowy wirusa na 6 -

12 miesięcy,

- przeciwciała matczyne chronią przed

zachorowaniem przez

28-30 dni,

Zmiany anatomopatologiczne:

w przypadkach niepowikłanych:

- zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej tchawicy,

oskrzeli,

- w płucach widoczne są różnej wielkości

ciemnoczerwone

ogniska zapalne,

- obrzękłe i przekrwione węzły chłonne

śródpiersiowe

i okołooskrzelowe,

- zwyrodnienie mięśnia sercowego,

w przypadkach powikłanych

- - - różnej wielkości ogniska ropne w

przednich i środkowych

płatach płuc,

- wydzielina ropna w tchawicy i oskrzelach,

Rozpoznawanie:

- wywiad - wystąpieniu szybko postępujących objawów

ogólnych oraz ze strony układu oddechowego,

zwłaszcza w dużych skupiskach

koni,

- objawy - zachorowania występują w tym samym czasie u

koni w

różnym wieku z objawami wysokiej gorączki,

ogólnego

osłabienia, napadowego kaszlu i wypływu z

nosa i oczu,

- badanie wirusologiczne - ostateczne rozpoznanie

stawiane jest na

podstawie izolacji i

identyfikacji wirusa

(materiałem mogą być wymazy

z nosa

pobrane w pierwszych 3

dniach choroby),

- testy serologiczne (test zahamowania hemaglutynacji,

OWD, ELISA),

- PCR,

- enzymy: kinaza kreatynowa, dehydrogenaza

mleczanowa,

Rozpoznanie różnicowe:

- EHV,

- EAV,

- schorzenia grypopodobne,

Postępowanie:

- lista OIE, podlega obowiązkowi zgłaszania,

- z uwagi na brak leczenia przyczynowego,

postępowanie oparte

jest o leczenie objawowe i zapobieganie

wystąpieniu choroby,

- zwierzęta chore lub podejrzane o chorobę należy

poddać izolacji

i zapewnić im odpowiednie warunki utrzymania w

pomieszczeniach poprzez zapewnienie właściwej

wentylacji,

utrzymanie higieny stanowisk oraz kontrolę

zapylenia w stajni,

- w żywieniu powinna dominować dobrej jakości

pasza bogata w

karoteny (dobrej jakości siano, marchew),

- konie, w czasie leczenia, powinny zostać w

pomieszczeniach, nie mogą być używane do

pracy

i treningu przez cały okres trwania choroby

oraz przez

1 – 4 tygodni od ustąpienia objawów

(gorączka, kaszel) w zależności od przebiegu

choroby,

- bardzo duże znaczenie ma zapewnienie

właściwego

okresu rekonwalescencji - zasadą jest

tygodniowy

odpoczynek za każdy dzień występującej

gorączki, ale

nie krótszy niż 2 – 3 tygodnie,

- leczenie dobierane jest w zależności od

występujących

objawów choroby i ich nasilenia,

- u koni z gorączką stosowane są niesterydowe

leki

przeciwzapalne, np. megluminian fluniksyny

(Flunimeg,

Niglumine), metamizol (Biovetalgin), ketoprofen

(Ketofen),

- u zwierząt, u których stwierdza się powikłania

bakteryjne

(gorączka utrzymująca się ponad 3 – 4 dni,

ropny wypływ z

nosa, zapalenie płuc), wdraża się antybiotyki o

szerokim

spektrum działania takie jak: penicylina ze

streptomycyną

(Pen-Strep, Tarchomiocin), tetracykliny (Oxyvet,

Engemycin), sulfonamidy (Sultridin,

Polisulfamid,

Polisulfalent),

- ponadto stosuje się preparaty

immunostymulujące

i immunomodulujące (Lydium KLP,

Biotropina),

- preparaty witaminowo – mineralne

(Minerasol,

Vitaminum C,

Combivit),

- mukolityki - bromheksyna (Eres),

dembreksyna

(Sputolysin),

- leki rozszerzające oskrzela: klenbuterol

(Ventipulmin),

- przy złym stanie ogólnym z utratą apetytu

wskazane jest

parenteralne podawanie roztworów glukozy,

- można także rozważyć stosowanie leków

przeciwwirusowych w leczeniu cennych koni

-

inhibitory neuraminidazy: zanamivir

(Relenza) i

oseltamivir (Tamilu), które stosowane są

często z

powodzeniem u ludzi (skracają znacznie czas

trwania

choroby), jednak ich skuteczność u koni nie

jest do końca poznana,

- istnieją również informacje na temat

stosowania

brokerów kanałów jonowych M2 –

amantadyny i

rimantadyny, które wykazują skuteczne

działanie w

postaci redukowania ostrości objawów i

czasu trwania

choroby. Użycie tych leków jest jednak

limitowane przez szybki rozwój oporności

wirusa na te leki,

- obecnie szczepienie koni przeciwko grypie jest

najlepszą metodą

zapobiegania wystąpieniu choroby lub znacznemu

złagodzeniu

objawów w przypadku zachorowania,

- szczepionki przeciwko grypie (Equilis Prequenza),

grypie i tężcowi

(Equilis Prequenza TE, Proteqflu TE), grypie i EHV

(Equilis

Resequin NN Plus),

- w naszych warunkach klimatycznych, szczepienie

najlepiej

rozpocząć w czerwcu lub lipcu,

- należy jednak zawsze mieć na uwadze, że konie,

pomimo

szczepienia, mogą chorować po zakażeniu odmiennym

wariantem

antygenowym wirusa. W takich przypadkach,

przebieg choroby

najczęściej ogranicza się do wystąpienia

łagodniejszych objawów

choroby.

Zagrożenie dla zdrowia człowieka:

nie przeziębić grypy!!!

Choroby grypopodobne

Zakaźne zapalenie oskrzeli

(łac. bronchitis infectiosa equorum, ang. equine

influenza-like diseases)

-

choroby wirusowe źrebiąt

i

młodych koni

(do 2-3

lat),

- przebiegają z objawami krótkotrwałej gorączki,

zapalenia górnych dróg oddechowych, napadowego

kaszlu,

- przy komplikacjach – objawy zapalenia płuc,

Etiologia:

pikornawirusy końskie

– typy 1, 2 i 3 z rodziny

Picornaviridae,

reowirusy ssaków

– typy 1, 2 i 3 z rodziny

Reoviridae,

adenowirusy końskie

z rodziny Adenoviridae,

wirus parainfluenzy 3

z rodziny Paramyxoviridae,

Epidemiologia:

- występuje w stadninach, wychowalniach źrebiąt i ośrodkach

treningowych

młodych koni,

-

nosicielstwo u koni dorosłych

– stacjonarne utrzymywanie

się,

- wczesna wiosna oraz sezon jesienno-zimowy,

- czynniki predysponujące:

- nagłe zmiany temperatury,

- zimne,

wilgotne pomieszczenia,

- czynniki stresogenne obniżające odporność (transport,

zagęszczenie,

tworzenie nowych grup z

bezobjawowym nosicielem),

, -

droga zakażenia:

inhalacyjna,

- przebieg i objawy

przypominają łagodną postać influenzy

–

szerzy sie

wolniej, bo mniejsza zaraźliwość i inwazyjność wirusów,

Pikornawiroza koni

Etiologia:

-

pikornawirusy końskie

– typy 1, 2 i 3 z rodziny

Picornaviridae,

- mała specyficzność gatunkowa – zakaźne także dla

bydła i kotów,

Epidemiologia:

- źródło zakażenia:

konie dorosłe z przewlekłyn

zapaleniem gardła,

niekiedy bydło i koty,

- nosicielstwo:

w migdałkach i grudkach chłonnych

ściany gardła i

krtani,

- drogi zakażenia:

inhalacyjna,

Objawy kliniczne:

-

okres wylęgania

3-7 dni,

-

objawy ogólne

– gorączka do 41ºC przez 3-5 dni,

posmutnienie,

„pozorny brak apetytu”

z uwagi na

bolesność gardła,

- zapalenie błony śluzowej nosa i gardła – obrzęk i

ogniskowe

zaczerwienienia,

- surowiczo-śluzowy

wypływ z nosa

,

- obrzęk węzłów chłonnych żuchwowych,

- w 2-3 dniu proces obejmuje tchawicę i oskrzela –

pojedyńczy,

potem napadowy, suchy

kaszel

przez około 2

tygodnie,

- jeśli odpoczynek to objawy

ustępują samoistnie

, jeśli

nie to

powikłania bakteryjne

i ropne odoskrzelowe

zapalenie płuc (nawrót

gorączki, utrata apetytu, wypływ ropny z nosa,

duszność),

Zmiany anatomopatologiczne:

- ogniska ropne w przednich i środkowych płatach

płuc,

Rozpoznanie:

- objawy,

- badanie wirusologiczne,

- testy serologiczne (SN),

Postępowanie:

- jak grypa,

Zagrożenie dla zdrowia człowieka:

- u dzieci rhinitis i pharyngitis o ostrym przebiegu,

- ograniczenie kontaktu dzieci z końmi w okresie

wystepowania

kaszlu,

Reowiroza koni

Etiologia:

-

reowirusy ssaków

– typy 1, 2 i 3 z rodziny

Reoviridae,

- brak swoistości gatunkowej - szeroko

rozpowszechnione u

zwierząt

gospodarskich i ludzi,

-

pneumotropizm

i

enterotropizm

,

Epidemiologia:

-

źródło zakażenia:

- chore zwierzęta gospodarskie (konie,

przeżuwacze),

-

bezobjawowi nosiciele i siewcy

wirusów,

- u koni atakują drogi oddechowe, u owiec

przewód pokarmowy,

Objawy kliniczne:

- zróżnicowane nawet w tym samym stadzie,

-

postacie:

-

gorączkowa,

-

bezgorączkowa,

- subkliniczna,

postać gorączkowa:

- u źrebiąt i sporadycznie u

młodych koni,

- kilkudniowa niska

gorączka

, apatia,

-

zapalenie spojówek i górnych dróg

oddechowych

,

- surowiczo-śluzowy

wypływ

z oczu i nosa,

- charakterystyczny

suchy, napadowy kaszel

przez 10-14 dni,

- wtedy zwierzęta osłabione, szybko się męczą,

nawet

mierny ruch powoduje duszność, pocenie się

i napady

kaszlu,

-

hematologia:

leukopenia i limfopenia,

- po ustapieniu kaszlu

powrót do zdrowia,

- lub

powikłania bakteryjne

,

postać bezgorączkowa:

- lekki stan zapalny spojówek

i górnych dróg oddechowych,

-

suchy, napadowy kaszel

przez 10-14 dni,

postać subkliniczna:

- mimo ekspozycji na zakażenie,

źrebięta i młode konie nie

wykazują objawów choroby, ale w surowicy

pojawiają się

przeciwciała

przez 2-3 miesiące, co świadczy o

bezobjawowym przebyciu zakażenia,

Rozpoznanie:

- badanie wirusologiczne,

- testy serologiczne,

Postępowanie:

- jak grypa,

- odporność na 9 miesięcy,

- szczepienia.

Adenowiroza koni

Etiologia:

-

adenowirusy końskie

z rodziny Adenoviridae,

- wyróżnia się dwa typy wirusa:

EadV-1

i

EadV-2

,

-

główną rolę

w zakażeniu odgrywa typ

EadV-1

,

który wywołuje

objawy ze strony górnych dróg oddechowych,

spojówek,

odoskrzelowe zapalenie płuc oraz infekcje

przewodu

pokarmowego

Epidemiologia:

- występuje

powszechnie u koni na całym świecie

, zwłaszcza w

dużych skupiskach

tych zwierząt,

- dotyczy głównie

źrebiąt do 1 roku życia

, a w mniejszym stopniu

koni w wieku do

3 lat,

-

u koni dorosłych

zakażenie adenowirusem nie stanowi problemu,

w

sporadycznych przypadkach może jedynie objawiać się

zapaleniem górnych dróg

oddechowych

i

oddawaniem luźnego kału

u koni wyścigowych,

zwłaszcza pełnej

krwi,

- rozprzestrzenianie się choroby jest wolniejsze niż w przypadku

grypy koni, a na

jej wystąpienie wpływ mają

warunki środowiska

, takie jak:

nagłe zmiany

temperatur, zimne i wilgotne pomieszczenia oraz czynniki

stresogenne

powodujące spadek odporności zwierząt (transport, trening,

zmiana żywienia,

środowiska, obsługi),

- występuje najczęściej w okresie jesienno-zimowym i wczesną

wiosną,

źródło zakażenia:

- zwierzęta chore,

- konie dorosłe,

będące

nosicielami

wirusa, u których objawy

choroby rzadko występują,

- dla źrebiąt najczęstszym źródłem są ich

matki,

drogi zakażenia:

- droga inhalacyjna,

- rzadziej przez

kontakt bezpośredni z wypływem z nosa i

spojówek,

- sporadycznie przez przewód pokarmowy,

Objawy kliniczne:

- występują

dwie kliniczne postacie choroby

,

-

pierwszą

jest

stan zapalny górnych dróg oddechowych u

źrebiąt

immunokompetentnych oraz młodych koni, często

połączony z zapaleniem

jelit,

-

objawy ogólne:

depresja, osłabienie apetytu, wzrost ciepłoty

wewnętrznej, - zapalenie spojówek, powiększenie węzłów

chłonnych podżuchwowych, -

ze strony układu

oddechowego

występuje obustronny, surowiczy wypływ z

nosa (w przypadku powikłań bakteryjnych staje się

śluzowo-ropny do

ropnego), duszność i kaszel,

- najczęstszym objawem

ze strony przewodu

pokarmowego

jest oddawanie

luźnego kału, a rzadziej przejściowa, średniego stopnia

biegunka, - w większości przypadków dochodzi do

samoistnego wyzdrowienia,

-

drugą postacią

choroby jest

odoskrzelowe zapalenie

płuc u źrebiąt arabskich z wrodzonym zespołem

niedoboru immunologicznego, cechujący się

brakiem limfocytów B i T.

- dotyczy on około 3% źrebiąt,

- po urodzeniu, młode osobniki zachowują się

normalnie, mają

zachowany odruch ssania, ale w wyniku

spadku

odporności

biernej

, stają się narażone na zakażenie

różnymi patogenami,

w tym także na adenowirusy,

- do zakażenia dochodzi najczęściej około 25 dnia

życia,

- występuje

przerywana gorączka

,

-

stan zapalny górnych i dolnych dróg oddechowych

,

- duszność, kaszel oraz surowiczy wypływ z nosa, który przy

powikłaniach

staje się ropny,

- objawy te

utrudniają w znacznym stopniu pobieranie

pokarmu

,

- źrebięta źle się rozwijają, chudną, wykazują niechęć do

ruchu,

- często objawom tym towarzyszy

nawracająca biegunka

,

- następuje

ciągła utrata kondycji

, nawet pomimo

podejmowanego

leczenia,

- w odróżnieniu od pierwszej postaci, zakażenie nie

ustępuje, objawy

utrzymują się i komplikowane są przez inne patogeny,

Rozpoznawanie:

- badanie wirusologiczne (z wymazów z nosa,

spojówek,

gardła),

- testy serologiczne (test zahamowania

hemaglutynacji, SN,

OWD),

Postępowanie:

-jak grypa.

Parainfluenza koni

Etiologia:

-

wirus parainfluenzy 3

z rodziny

Paramyxoviridae,

- właściwości pneumotropowe,

Epidemiologia:

- wrażliwy człowiek, konie, przeżuwacze,

- głównie u źrebiąt i młodych koni w stadninach i

ośrodkach

treningowych,

źródło zakażenia:

- konie dorosłe będące

nosicielami i

okresowo siewcami wirusa

, -

kontakt z młodym

bydłem chorującym na bronchopneumonię

,

- droga zakażenia:

inhalacyjna,

Patogeneza:

- namnażanie wirusa w nabłonku błon śluzowych

górnych dróg

oddechowych,

- uszkadzanie rzęsek i nabłonka,

- przenikannie do krwi i wywołanie krótkotrwałej,

2-3 dniowej

wiremii,

Objawy kliniczne:

-

okres wylęgania

3-5 dni,

-

w dobrych warunkach utrzymania

– przebieg łagodny,

-

objawy ogólne:

gorączka, apatia, szybkie męczenie się,

pocenie się,

- zapalenie spojówek i górnych dróg oddechowych –

wypływ

z oczu i nosa

,

-

suchy, napadowy kaszel

o miernym nasileniu przez 7-10

dni, ale

częstotliwość jego stopniowo maleje (podczas trwania

gorączki napady

kaszlu i duszność),

- po 2-3 dniach gorączka ustępuje,

-

odpoczynek 5-7 dni

po ustąpieniu kaszlu – jeśli nie to

powikłania

bakteryjne i ropne odoskrzelowe zapalenie płuc

(przeziębienia, szybkie

wznowienie treningów),

-

odporność po przechorowaniu

około 1 roku,

Rozpoznanie:

- badanie wirusologiczne,

- testy serologiczne,

Postępowanie:

- jak grypa,

- unikanie kontaktu z młodym bydłem chorującym na

bronchopneumonię,

Zagrożenie dla zdrowia człowieka:

- ostre stany zapalne gardła, tchawicy i oskrzeli

zwłaszcza u dzieci,

- ograniczenie kontaktu dzieci z chorymi, kaszlącymi

końmi.