RAK GRUCZOŁU

RAK GRUCZOŁU

KROKOWEGO 

KROKOWEGO 

U

U

CHORYCH

CHORYCH

W WIEKU PODESZŁYM

W WIEKU PODESZŁYM

Dr n. med.

Dr n. med.

Katarzyna

Katarzyna

Porzyc

Porzyc

h

h

Dr n. med. Piotr Czynsz

Dr n. med. Piotr Czynsz

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L. Rydygiera

im. L. Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

EPIDEMIOLOGIA

EPIDEMIOLOGIA

1/2

1/2

•

Rak stercza jest schorzeniem rzadko występującym u

Rak stercza jest schorzeniem rzadko występującym u

mężczyzn poniżej 50 roku życia. Częstość występowania tego

mężczyzn poniżej 50 roku życia. Częstość występowania tego

nowotworu wzrasta wraz z wiekiem chorych.

nowotworu wzrasta wraz z wiekiem chorych.

.

.

•

Taką tendencję obserwuje się na całym świecie. W krajach

Taką tendencję obserwuje się na całym świecie. W krajach

rozwiniętych jest drugim

rozwiniętych jest drugim

- co do częstości występowania-

- co do częstości występowania-

nowotworem u płci męskiej, a w Stanach Zjednoczonych

nowotworem u płci męskiej, a w Stanach Zjednoczonych

zajmuje mało chlubne, pierwsze miejsce w rankingu

zajmuje mało chlubne, pierwsze miejsce w rankingu

najczęstszych nowotworów złośliwych u mężczyzn. U ponad

najczęstszych nowotworów złośliwych u mężczyzn. U ponad

połowy

siedemdziesięciolatków

rozpoznawalny

jest

połowy

siedemdziesięciolatków

rozpoznawalny

jest

histopatologicznie obraz nowotworu prostaty. Jednak w

histopatologicznie obraz nowotworu prostaty. Jednak w

przeważającej

liczbie

przypadków

proces

chorobowy

przeważającej

liczbie

przypadków

proces

chorobowy

przebiega bez objawów klinicznych i tylko około 3%

przebiega bez objawów klinicznych i tylko około 3%

zachorowań kończy się zejściem śmiertelnym.

zachorowań kończy się zejściem śmiertelnym.

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

EPIDEMIOLOGIA

EPIDEMIOLOGIA

2/2

2/2

•

Rak

gruczołu

krokowego

występuje

cześciej

wśród

Rak

gruczołu

krokowego

występuje

cześciej

wśród

przedstawicieli rasy czarnej. Zwraca uwagę młodszy wiek

przedstawicieli rasy czarnej. Zwraca uwagę młodszy wiek

chorych i gorsze rokowanie w tej grupie.

chorych i gorsze rokowanie w tej grupie.

•

W populacji białej średni wiek, w którym wykrywany jest rak

W populacji białej średni wiek, w którym wykrywany jest rak

prostaty to 71 lat.

prostaty to 71 lat.

•

Grupę chorych genetycznie obciążonych ocenia się na 5-10%

Grupę chorych genetycznie obciążonych ocenia się na 5-10%

przypadków raka gruczołu krokowego. Jest to choroba

przypadków raka gruczołu krokowego. Jest to choroba

heterogenna genetycznie i z braku możliwości rozpoznania na

heterogenna genetycznie i z braku możliwości rozpoznania na

poziomie molekularnym, wykorzystuje się analizę rodowodu.

poziomie molekularnym, wykorzystuje się analizę rodowodu.

Przyjmuje się, że jeżeli rak prostaty wystąpił u jednego

Przyjmuje się, że jeżeli rak prostaty wystąpił u jednego

krewnego I stopnia, to ryzyko zachorowania wzrasta

krewnego I stopnia, to ryzyko zachorowania wzrasta

dwukrotnie, jeżeli u dwóch i więcej nawet cztero-

dwukrotnie, jeżeli u dwóch i więcej nawet cztero-

pięciokrotnie.

pięciokrotnie.

•

Nie wykazano istnienie dziedzicznej predyspozycji do

Nie wykazano istnienie dziedzicznej predyspozycji do

zachorowań na raka prostaty.

zachorowań na raka prostaty.

Aktualnie odnaleziono w

Aktualnie odnaleziono w

genomie

6

lokalizacji,

mutacje

których

mogą

być

genomie

6

lokalizacji,

mutacje

których

mogą

być

odpowiedzialne za wystąpienie dziedzicznej postaci raka

odpowiedzialne za wystąpienie dziedzicznej postaci raka

stercza.

stercza.

•

Opisano kilka genów, które w wyniku mutacji mogą być

Opisano kilka genów, które w wyniku mutacji mogą być

odpowiedzialne za dziedziczoną tendencje do chorowania na

odpowiedzialne za dziedziczoną tendencje do chorowania na

raka prostaty. Pierwszy z nich to gen HPC1 (ang. Hereditary

raka prostaty. Pierwszy z nich to gen HPC1 (ang. Hereditary

Prostate Cancer Gene 1)

Prostate Cancer Gene 1)

.

.

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

CZYNNIKI RYZYKA RAKA

CZYNNIKI RYZYKA RAKA

STERCZA

STERCZA

•

WIEK

WIEK

•

RASA

RASA

•

WYSTĘPOWANIE WŚRÓD

WYSTĘPOWANIE WŚRÓD

CZŁONKÓW RODZINY

CZŁONKÓW RODZINY

•

DIETA

DIETA

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

KLASYFIKACJA

KLASYFIKACJA

HISTOLOGICZNA

HISTOLOGICZNA

•

GRUCZOLAKORAKI

GRUCZOLAKORAKI

stanowią 95% raków

stanowią 95% raków

prostaty, wyrastają z gron prostaty, mają

prostaty, wyrastają z gron prostaty, mają

powinowactwo do części obwodowych

powinowactwo do części obwodowych

gruczołu, często są wieloogniskowe

gruczołu, często są wieloogniskowe

•

RAKI Z KOMÓREK ŁUSKOWATYCH I

RAKI Z KOMÓREK ŁUSKOWATYCH I

PRZEJŚCIOWYCH

PRZEJŚCIOWYCH

, wyrastają z przewodów

, wyrastają z przewodów

prostaty

prostaty

•

RAKI ŁAGIEWKI

RAKI ŁAGIEWKI

, pozostałość przewodu

, pozostałość przewodu

Mullera

Mullera

•

RAKI Z ELEMENTÓW

RAKI Z ELEMENTÓW

MEZENCHYMALNYCH

MEZENCHYMALNYCH

•

GUZY PRZERZUTOWE

GUZY PRZERZUTOWE

(rak płuc, czerniak,

(rak płuc, czerniak,

chłoniak)

chłoniak)

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

ROZPOZNANIE

ROZPOZNANIE

Zarówno wczesny, jak i

Zarówno wczesny, jak i

zaawansowany proces

zaawansowany proces

nowotworowy w raku prostaty

nowotworowy w raku prostaty

mogą przebiegać

mogą przebiegać

bezobjawowo!

bezobjawowo!

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

METODY

METODY

DIAGNOSTYCZNE

DIAGNOSTYCZNE

•

WYWIAD

WYWIAD

•

BADANIE PER RECTUM

BADANIE PER RECTUM

•

STĘŻENIE PSA W SUROWICY

STĘŻENIE PSA W SUROWICY

•

TRUS

TRUS

(usg przezodbytnicze)

(usg przezodbytnicze)

•

TK, NMR

TK, NMR

•

BIOPSJA

BIOPSJA

(

(

skala Gleasona, komórki atypowe,

skala Gleasona, komórki atypowe,

lub tzw. Nowotworzenie śródnabłonkowe (PIN)

lub tzw. Nowotworzenie śródnabłonkowe (PIN)

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

WYWIAD

WYWIAD

OBJAWY, z którymi zgłasza się chory

OBJAWY, z którymi zgłasza się chory

:

:

•

Dyzuria

Dyzuria

•

Trudności w oddawaniu moczu

Trudności w oddawaniu moczu

•

Zwiększona częstość oddawania moczu

Zwiększona częstość oddawania moczu

•

Całkowite zatrzymanie moczu

Całkowite zatrzymanie moczu

•

Bóle pleców

Bóle pleców

•

Bóle stawów biodrowych

Bóle stawów biodrowych

•

Hematuria

Hematuria

•

Słabość i męczliwość nóg, problemy z kontrolą

Słabość i męczliwość nóg, problemy z kontrolą

czynności pęcherza i oddawania stolca.

czynności pęcherza i oddawania stolca.

W zaawansowanym stadium choroby mogą

W zaawansowanym stadium choroby mogą

dołączyć się: objawy uciśnięcia rdzenia

dołączyć się: objawy uciśnięcia rdzenia

kręgowego, zanik rdzenia, zakrzepica żył

kręgowego, zanik rdzenia, zakrzepica żył

głębokich, zatorowość płucna.

głębokich, zatorowość płucna.

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

BADANIE per rectum

BADANIE per rectum

BADANIE per rectum

BADANIE per rectum

wymaga

wymaga

dużego doświadczenia

dużego doświadczenia

badającego, wykrywa 30-50%

badającego, wykrywa 30-50%

nowotworów (najczęściej w

nowotworów (najczęściej w

wyższym stadium)

wyższym stadium)

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

PSA

PSA

PSA

PSA

to białko wytwarzane przez komórki gruczołu

to białko wytwarzane przez komórki gruczołu

krokowego (zdrowe i chore). Wprowadzenie oznaczania

krokowego (zdrowe i chore). Wprowadzenie oznaczania

stężenia PSA do praktyki klinicznej w latach 80 XX

stężenia PSA do praktyki klinicznej w latach 80 XX

wieku spowodowało przełom w wykrywaniu, badaniach

wieku spowodowało przełom w wykrywaniu, badaniach

kontrolnych oraz ocenie zaawansowania raka gruczołu

kontrolnych oraz ocenie zaawansowania raka gruczołu

krokowego.

krokowego.

NORMA PSA

NORMA PSA

(całkowite) 0,0 – 4,0 ng /ml, jednak stężenie

(całkowite) 0,0 – 4,0 ng /ml, jednak stężenie

PSA rośnie wraz z wiekiem; dla chorych w wieku

PSA rośnie wraz z wiekiem; dla chorych w wieku

geriatrycznym przyjmuje się górną granicę normy od

geriatrycznym przyjmuje się górną granicę normy od

6,5 do 8,0 ng/ml.

6,5 do 8,0 ng/ml.

PSA wolne

PSA wolne

– jego odsetek jest niższy u chorych z rakiem,

– jego odsetek jest niższy u chorych z rakiem,

niż z rozrostem łagodnym

niż z rozrostem łagodnym

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

TRUS

TRUS

TRUS

TRUS

- ultrasonografia

- ultrasonografia

przezodbytnicza, o czułości do

przezodbytnicza, o czułości do

85%, ale swoistości 28%. Jest

85%, ale swoistości 28%. Jest

badaniem umożliwiającym

badaniem umożliwiającym

wykonanie biopsji stercza,

wykonanie biopsji stercza,

mało przydatne jako

mało przydatne jako

samodzielna metoda

samodzielna metoda

diagnostyczna.

diagnostyczna.

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

TK, NMR

TK, NMR

TK, NMR

TK, NMR

- są pomocne w ocenie

- są pomocne w ocenie

rozległości procesu

rozległości procesu

nowotworowego,

nowotworowego,

umiejscowienia węzłów

umiejscowienia węzłów

chłonnych.

chłonnych.

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

BIOPSJA

BIOPSJA

BIOPSJA

BIOPSJA

jest podstawowym badaniem w celu

jest podstawowym badaniem w celu

ustalenia rozpoznania, należy ją

ustalenia rozpoznania, należy ją

wykonać, w

wykonać, w

przypadku stwierdzenia nieprawidłowości:

przypadku stwierdzenia nieprawidłowości:

•

w badaniu palpacyjnym

w badaniu palpacyjnym

•

w poziomie PSA w surowicy

w poziomie PSA w surowicy

•

w badaniach obrazowych

w badaniach obrazowych

•

w przypadku dolegliwości ze strony układu

w przypadku dolegliwości ze strony układu

moczowego u mężczyzn z nieznaną przyczyną

moczowego u mężczyzn z nieznaną przyczyną

niedrożności cewki moczowej

niedrożności cewki moczowej

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

ROZPRZESTRZENIANIE

ROZPRZESTRZENIANIE

SIĘ RAKA STERCZA

SIĘ RAKA STERCZA

Przez ciągłość

Przez ciągłość

(pęcherzyki nasienne, dno pęcherza

(pęcherzyki nasienne, dno pęcherza

moczowego)

moczowego)

Drogą limfatyczną

Drogą limfatyczną

(węzły chłonne zasłonowe, biodrowe

(węzły chłonne zasłonowe, biodrowe

wewnętrzne i wspólne, przedkrzyżowe, przyaortalne

wewnętrzne i wspólne, przedkrzyżowe, przyaortalne

)

)

Drogą krwi

Drogą krwi

(kości miednicy, kręgi lędźwiowe, piersiowe,

(kości miednicy, kręgi lędźwiowe, piersiowe,

żebra, kości czaszki i kości długie; rzadziej płuca,

żebra, kości czaszki i kości długie; rzadziej płuca,

wątroba, nadnercza)

wątroba, nadnercza)

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

SYSTEM OZNACZANIA

SYSTEM OZNACZANIA

WHITMORE- JEWETTA

WHITMORE- JEWETTA

Pozwala usystematyzować stadium kliniczne

Pozwala usystematyzować stadium kliniczne

nowotworu

nowotworu

SYSTEM TNM

SYSTEM TNM

•

T

T

– ocenia wielkość guza

– ocenia wielkość guza

•

N

N

– odnosi się do przerzutów raka do węzłów

– odnosi się do przerzutów raka do węzłów

chłonnych

chłonnych

•

M

M

– odnosi się do obecności odległych przerzutów

– odnosi się do obecności odległych przerzutów

(poza sterczem i węzłami chłonnymi)

(poza sterczem i węzłami chłonnymi)

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

LECZENIE W

LECZENIE W

ZALEŻNOŚCI OD

ZALEŻNOŚCI OD

STADIUM CHOROBY

STADIUM CHOROBY

POSTAĆ KLINICZNIE OGRANICZONA

POSTAĆ KLINICZNIE OGRANICZONA

-

-

radykalny

radykalny

zabieg chirurgiczny

zabieg chirurgiczny

(z dostępu zasłonowego,

(z dostępu zasłonowego,

kroczowego lub laparoskopowo)

kroczowego lub laparoskopowo)

, napromienianie

, napromienianie

,

,

krioterapia

krioterapia

, obserwacja chorego

, obserwacja chorego

.

.

POSTAĆ MIEJSCOWO ZAAWANSOWANA

POSTAĆ MIEJSCOWO ZAAWANSOWANA

-

-

napromienianie zewnętrzną wiązką promieni, implanty

napromienianie zewnętrzną wiązką promieni, implanty

radioaktywne

radioaktywne

.

.

POSTAĆ ZAAWANSOWANA OBJAWOWO

POSTAĆ ZAAWANSOWANA OBJAWOWO

–

–

dwuetylostilbestrol

dwuetylostilbestrol

(1-3mg/dobę), antyandrogeny, chemioterapeutyki,

(1-3mg/dobę), antyandrogeny, chemioterapeutyki,

kastracja.

kastracja.

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

POWIKŁANIA PO

POWIKŁANIA PO

LECZENIU

LECZENIU

•

przepuklina

przepuklina

•

krwawienia

krwawienia

•

infekcje

infekcje

•

powikłania po znieczuleniu

powikłania po znieczuleniu

•

impotencja

impotencja

•

nietrzymanie moczu

nietrzymanie moczu

•

zwężenie szyi pęcherza moczowego

zwężenie szyi pęcherza moczowego

•

głęboka zakrzepica żylna

głęboka zakrzepica żylna

•

uszkodzenie odbytnicy

uszkodzenie odbytnicy

•

zgon

zgon

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy

Dziękuję

Dziękuję

Katedra i Klinika Geriatrii

Katedra i Klinika Geriatrii

Collegium Medicum UMK

Collegium Medicum UMK

im. L.

im. L.

Rydygiera

Rydygiera

w Bydgoszczy

w Bydgoszczy