Ocena rozwoju dzieci

Ocena rozwoju dzieci

Zakład Pielęgniarstwa

Zakład Pielęgniarstwa

Pediatrycznego

Pediatrycznego

Ocena rozwoju somatycznego stanowi

Ocena rozwoju somatycznego stanowi

integralną część badania fizykalnego

integralną część badania fizykalnego

każdego dziecka.

każdego dziecka.

Rozwój somatyczny dzieci i młodzieży

Rozwój somatyczny dzieci i młodzieży

ocenia się, porównując wyniki pomiarów

ocenia się, porównując wyniki pomiarów

cech somatometrycznych u danego dziecka

cech somatometrycznych u danego dziecka

z biologicznymi układami odniesienia, czyli

z biologicznymi układami odniesienia, czyli

normami

normami

Jednorazowa ocena pozwala określić jedynie

Jednorazowa ocena pozwala określić jedynie

to, czy stopień rozwoju badanego dziecka

to, czy stopień rozwoju badanego dziecka

jest prawidłowy, natomiast powtarzanie

jest prawidłowy, natomiast powtarzanie

pomiarów umożliwia śledzenie dynamiki

pomiarów umożliwia śledzenie dynamiki

procesów rozwojowych.

procesów rozwojowych.

Interpretacja wyników oceny nie jest łatwa,

Interpretacja wyników oceny nie jest łatwa,

ponieważ każde dziecko rośnie i dojrzewa

ponieważ każde dziecko rośnie i dojrzewa

we własnym tempie, realizując własny

we własnym tempie, realizując własny

program genetyczny, w warunkach swojego

program genetyczny, w warunkach swojego

własnego środowiska zewnętrznego.

własnego środowiska zewnętrznego.

Obserwacje długofalowe dostarczają

Obserwacje długofalowe dostarczają

znacznie więcej informacji na temat

znacznie więcej informacji na temat

przebiegu rozwoju i oddziaływania różnych

przebiegu rozwoju i oddziaływania różnych

czynników (np. chorób przewlekłych,

czynników (np. chorób przewlekłych,

stosowanych diet eliminacyjnych,

stosowanych diet eliminacyjnych,

żywieniowych niedoborów jakościowych i

żywieniowych niedoborów jakościowych i

ilościowych oraz stresu psychicznego), a

ilościowych oraz stresu psychicznego), a

także umożliwiają ocenę efektu

także umożliwiają ocenę efektu

stosowanego leczenia.

stosowanego leczenia.

Etapy oceny rozwoju somatycznego

Etapy oceny rozwoju somatycznego

Ocena rozwoju somatycznego na postawie

Ocena rozwoju somatycznego na postawie

pomiarów antropometrycznych polega na:

pomiarów antropometrycznych polega na:



wykonaniu pomiarów,

wykonaniu pomiarów,



porównaniu uzyskanych danych z

porównaniu uzyskanych danych z

biologicznym układem odniesienia, czyli

biologicznym układem odniesienia, czyli

normą,

normą,



zinterpretowaniu uzyskanych wyników

zinterpretowaniu uzyskanych wyników

.

.

Pomiary antropometryczne

Pomiary antropometryczne

Wstępną ocenę rozwoju somatycznego należy

Wstępną ocenę rozwoju somatycznego należy

przeprowadzić na podstawie czterech pomiarów

przeprowadzić na podstawie czterech pomiarów

antropometrycznych, do których należą:

antropometrycznych, do których należą:

wysokość (a u niemowląt i dzieci w wieku

wysokość (a u niemowląt i dzieci w wieku

poniemowlęcym długość)

poniemowlęcym długość)

masa ciała

masa ciała

obwód głowy

obwód głowy

klatki piersiowej.

klatki piersiowej.

Pomiary obwodu głowy i klatki piersiowej są szczególnie

Pomiary obwodu głowy i klatki piersiowej są szczególnie

ważne u dzieci do 3. roku życia. Ocena tych cech

ważne u dzieci do 3. roku życia. Ocena tych cech

pozwala na określenie poziomu rozwoju dziecka, jego

pozwala na określenie poziomu rozwoju dziecka, jego

stanu odżywienia oraz podstawowych proporcji ciała.

stanu odżywienia oraz podstawowych proporcji ciała.

Wysokość ciała (

Wysokość ciała (

B-v

B-v

)

)

Sprzęt

Sprzęt

Liberometr - służy do pomiaru długości ciała i

Liberometr - służy do pomiaru długości ciała i

cech długościowych niemowląt w pozycji leżącej.

cech długościowych niemowląt w pozycji leżącej.

Składa się z metalowego statywu, na którym

Składa się z metalowego statywu, na którym

poziomo umieszczona jest metalowa rura z

poziomo umieszczona jest metalowa rura z

podziałką milimetrową. Do rury przytwierdzone

podziałką milimetrową. Do rury przytwierdzone

są dwie łopatki: jedna nieruchoma i jedna

są dwie łopatki: jedna nieruchoma i jedna

ruchoma (przesuwająca się wzdłuż podziałki).

ruchoma (przesuwająca się wzdłuż podziałki).

Miejsce odczytu znajduje się w okienku przy

Miejsce odczytu znajduje się w okienku przy

ruchomej łopatce. Dokładność odczytu - do 1 mm

ruchomej łopatce. Dokładność odczytu - do 1 mm

Antropometr typu Martina - służy do pomiaru

Antropometr typu Martina - służy do pomiaru

wysokości ciała i cech długościowych w

wysokości ciała i cech długościowych w

pozycji stojącej.

pozycji stojącej.

Składa się z czteroczęściowej metalowej

Składa się z czteroczęściowej metalowej

rury z podziałką milimetrową, wzdłuż której

rury z podziałką milimetrową, wzdłuż której

przesuwa się głowica z iglicą wskazującą

przesuwa się głowica z iglicą wskazującą

miejsce pomiaru, i okienkiem z punktem

miejsce pomiaru, i okienkiem z punktem

odczytu wyniku. Dokładność odczytu - do 1

odczytu wyniku. Dokładność odczytu - do 1

mm.

mm.

Ławeczka Epsteina - pozwala tylko na zmierzenie

Ławeczka Epsteina - pozwala tylko na zmierzenie

długości całkowitej ciała (i ewentualnie

długości całkowitej ciała (i ewentualnie

długości siedzeniowej) niemowlęcia.

długości siedzeniowej) niemowlęcia.

Ekierka i taśma krawiecka-Taśmę krawiecką

Ekierka i taśma krawiecka-Taśmę krawiecką

należy przykleić pionowo na całej długości do

należy przykleić pionowo na całej długości do

gładkiej ściany, bez wystającej listwy

gładkiej ściany, bez wystającej listwy

podłogowej; punkt zerowy taśmy musi

podłogowej; punkt zerowy taśmy musi

znajdować się na poziomie podłogi.

znajdować się na poziomie podłogi.

Wzrostomierz umieszczony przy wadze

Wzrostomierz umieszczony przy wadze

lekarskiej.

lekarskiej.

Metodyka wykonania pomiaru

Metodyka wykonania pomiaru

Do 15.-18. miesiąca życia

Do 15.-18. miesiąca życia

wysokość mierzy się

wysokość mierzy się

jako długość ciała w pozycji leżącej na plecach.

jako długość ciała w pozycji leżącej na plecach.

Jest to odległość szczytu głowy (punkt

Jest to odległość szczytu głowy (punkt

vertex - v

vertex - v

)

)

od płaszczyzny podeszwowej stóp ustawionych

od płaszczyzny podeszwowej stóp ustawionych

prostopadle do podudzi. Dziecko powinno leżeć na

prostopadle do podudzi. Dziecko powinno leżeć na

plecach wyprostowane, ale w swobodnej pozycji.

plecach wyprostowane, ale w swobodnej pozycji.

Jeśli jest ono niespokojne, badanie powinny

Jeśli jest ono niespokojne, badanie powinny

prowadzić dwie osoby: jedna trzyma dziecko za

prowadzić dwie osoby: jedna trzyma dziecko za

głowę i barki, a druga (mierząca) za kolana . Nie

głowę i barki, a druga (mierząca) za kolana . Nie

wolno odciągać głowy dziecka ani prostować nóg

wolno odciągać głowy dziecka ani prostować nóg

w kolanach na siłę.

w kolanach na siłę.

U niemowlęcia wyprostowanie nóżek można

U niemowlęcia wyprostowanie nóżek można

sprowokować, drapiąc dziecko pod kolanami.

sprowokować, drapiąc dziecko pod kolanami.

Po 18. miesiącu życia

Po 18. miesiącu życia

lub gdy u młodszego

lub gdy u młodszego

dziecka długość ciała wykracza poza skalę

dziecka długość ciała wykracza poza skalę

liberometru (lub ławeczki Epsteina) i potrafi

liberometru (lub ławeczki Epsteina) i potrafi

już ono przyjąć pionową postawę, wysokość

już ono przyjąć pionową postawę, wysokość

mierzy się w pozycji stojącej za pomocą

mierzy się w pozycji stojącej za pomocą

antropometru.

antropometru.

Obwody ciała

Obwody ciała

Sprzęt

Sprzęt

Taśma krawiecka

Taśma krawiecka

Uwaga

Uwaga

: Taśma podczas używania ulega

: Taśma podczas używania ulega

rozciągnięciu, dlatego należy ją dość często

rozciągnięciu, dlatego należy ją dość często

wymieniać na nową.

wymieniać na nową.

Metodyka wykonania pomiaru:

Metodyka wykonania pomiaru:

Obwód głowy należy mierzyć taśmą krawiecką

Obwód głowy należy mierzyć taśmą krawiecką

przeprowadzoną przez największą wypukłość

przeprowadzoną przez największą wypukłość

potyliczną i największe wypukłości guzów

potyliczną i największe wypukłości guzów

czołowych Dokładność odczytu - do 1 mm.

czołowych Dokładność odczytu - do 1 mm.

Obwód klatki piersiowej należy mierzyć taśmą

Obwód klatki piersiowej należy mierzyć taśmą

krawiecką przeprowadzoną poziomo przez

krawiecką przeprowadzoną poziomo przez

spojenie trzonu mostka z wyrostkiem

spojenie trzonu mostka z wyrostkiem

mieczykowatym (punkt

mieczykowatym (punkt

xiphoidale - xi

xiphoidale - xi

) oraz

) oraz

przez dolne kąty łopatek.

przez dolne kąty łopatek.

Dokładność odczytu - do 1 mm.

Dokładność odczytu - do 1 mm.

Masa ciała

Masa ciała

Sprzęt

Sprzęt

Waga niemowlęca - służy do pomiaru masy

Waga niemowlęca - służy do pomiaru masy

ciała małych dzieci w pozycji leżącej z

ciała małych dzieci w pozycji leżącej z

dokładnością do 10 g

dokładnością do 10 g

Waga lekarska służy do pomiaru masy ciała

Waga lekarska służy do pomiaru masy ciała

dzieci starszych, które potrafią samodzielnie

dzieci starszych, które potrafią samodzielnie

stanąć na wadze (niepodtrzymywane i nie

stanąć na wadze (niepodtrzymywane i nie

trzymając się niczego). Dokładność pomiaru

trzymając się niczego). Dokładność pomiaru

wynosi 100 g.

wynosi 100 g.

Biologiczne układy odniesienia

Biologiczne układy odniesienia



Tablice liczbowe

Tablice liczbowe

najstarszą i najprostszą formą przedstawienia

najstarszą i najprostszą formą przedstawienia

norm biologicznych są tablice liczbowe.

norm biologicznych są tablice liczbowe.

Tabele takie zawierają zwykle wartości

Tabele takie zawierają zwykle wartości

średnich arytmetycznych (M) i odchyleń

średnich arytmetycznych (M) i odchyleń

standardowych (SD), a czasami także

standardowych (SD), a czasami także

wartości centylowe danej cechy w klasach

wartości centylowe danej cechy w klasach

wieku oraz płci dzieci i młodzieży.

wieku oraz płci dzieci i młodzieży.



Siatki centylowe

Siatki centylowe

Siatki centylowe są graficznym

Siatki centylowe są graficznym

przedstawieniem zmian wartości

przedstawieniem zmian wartości

centylowych w czasie rozwoju cechy.

centylowych w czasie rozwoju cechy.

Połączenie graficzne na wykresie wartości

Połączenie graficzne na wykresie wartości

poszczególnych centyli dla kolejnych

poszczególnych centyli dla kolejnych

kategorii wieku kalendarzowego daje w

kategorii wieku kalendarzowego daje w

efekcie krzywe centylowe, które dzielą

efekcie krzywe centylowe, które dzielą

zakres zmienności cechy na przedziały

zakres zmienności cechy na przedziały

zwane również pasmami centylowymi.

zwane również pasmami centylowymi.



W postaci siatek centylowych można wyrazić

W postaci siatek centylowych można wyrazić

zależność pojedynczej cechy lub wskaźnika od

zależność pojedynczej cechy lub wskaźnika od

wieku kalendarzowego dziecka (siatka centylowa

wieku kalendarzowego dziecka (siatka centylowa

wysokości ciała, masy ciała, obwodu głowy,

wysokości ciała, masy ciała, obwodu głowy,

obwodu klatki piersiowej, wskaźnika względnej

obwodu klatki piersiowej, wskaźnika względnej

masy ciała - BMI lub wzajemną zależność dwóch

masy ciała - BMI lub wzajemną zależność dwóch

cech, z wyłączeniem wieku (siatka centylowa

cech, z wyłączeniem wieku (siatka centylowa

proporcji masy do wysokości ciała.

proporcji masy do wysokości ciała.

Ze względu na znaczny dymorfizm płciowy

Ze względu na znaczny dymorfizm płciowy

większości cech somatometrycznych u człowieka

większości cech somatometrycznych u człowieka

siatki centylowe konstruuje się osobno dla

siatki centylowe konstruuje się osobno dla

dziewcząt i chłopców.

dziewcząt i chłopców.



Ocena wzajemnej proporcji dwóch cech

Ocena wzajemnej proporcji dwóch cech

Większość cech somatometrycznych, na podstawie

Większość cech somatometrycznych, na podstawie

których ocenia się rozwój somatyczny, zachowuje

których ocenia się rozwój somatyczny, zachowuje

pewną proporcję w stosunku do ogólnej wielkości

pewną proporcję w stosunku do ogólnej wielkości

ciała, której wyznacznikiem jest wysokość ciała.

ciała, której wyznacznikiem jest wysokość ciała.

Wzajemne proporcje cech uznaje się za

Wzajemne proporcje cech uznaje się za

prawidłowe, jeśli ich pozycje centylowe nie różnią

prawidłowe, jeśli ich pozycje centylowe nie różnią

się o więcej niż 2 pasma centylowe lub różnica

się o więcej niż 2 pasma centylowe lub różnica

nie przekracza 2 odchyleń standardowych

nie przekracza 2 odchyleń standardowych

.

.



Masa ciała jest cechą, którą zawsze należy

Masa ciała jest cechą, którą zawsze należy

oceniać w odniesieniu do wysokości ciała, a

oceniać w odniesieniu do wysokości ciała, a

nie wieku kalendarzowego.

nie wieku kalendarzowego.

Wyjątkiem jest

Wyjątkiem jest

BMI

BMI

(

(

body mass index

body mass index

),

),

czyli wskaźnik względnej masy ciała, który

czyli wskaźnik względnej masy ciała, który

należy obliczać według wzoru:

należy obliczać według wzoru:

BMI = masa ciała w kg/(wysokość ciała w

BMI = masa ciała w kg/(wysokość ciała w

m)2

m)2

Wskaźnik Cole’a

Wskaźnik Cole’a