Prawo gospodarcze

Materiały do wykładu

(stanowią zakreślenie

tematyki)

Podręcznik

Podręcznik podstawowy

Mariusz Piotrowski, Prawo przedsiębiorstw (wykład prawa

gospodarczego) Wyd. Uniw. Ekonom., Poznań 2009

Podręczniki pomocnicze
Mariusz Piotrowski, Prawo cywilne, krótki wykład prawa

prywatnego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej,
Poznań 2009

I.

Geneza i ewolucja PG.

• Podział prawa na gałęzie lub działy należy do zabiegów

doktrynalnych i wyraża pewną konwencję klasyfikacyjną i

systematyzacyjną w zakresie norm prawnych. Podział prawa na

gałęzie jest potrzebny ponieważ służy to nauce i legislacji.

• Do najstarszych i wciąż aktualnych podziałów prawa należy

podział na prawo publiczne i prywatne. Inne koncepcje

proponują jako kryterium podziału stosunki majątkowe,

niemajątk., interesy ogólne, indywidualne. PG należy do

młodych dziedzin prawa. PG dla niektórych jawi się jako zespół

norm regulujących każde zachowanie dotyczące działalności

gospodarczej lub pozostające w związku z taką działalnością.

Dla innych natomiast jest to zbiór norm regulujących

zachowania uczestników obrotu gospodarczego. Wśród których,

państwo (jako organy) nie występują w ogóle lub występują w

roli osoby prawa prywatnego. Takie stanowisko pozostaje

jednak w sprzeczności z twierdzeniami o genezie PG, a

zwłaszcza o tym że jest to dyscyplina młoda.

Źródła prawa gospodarczego

• Decyzje prawodawcy wyrażone w postaci aktu

prawotwórczego zawierającego przepisy regulujące

problematykę działalności gospodarczej o charakterze

abstrakcyjnym i generalnym.

• Zgodnie z art. 87 konstytucji:

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy,

ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia

(Rady Ministrów, ministrów, Prezesa Rady Ministrów i

Prezydenta).

• Źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów,

które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Istota prawa Unii Europejskiej

została wyłożona w (M.P. 2004, nr 20. poz. 359) OGŁOSZENIU

PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 11 maja 2004 r. w sprawie

stosowania prawa Unii Europejskiej (M.P. z dnia 14 maja 2004 r.)

Zgodnie z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu

aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U.

Nr 62, poz. 718, z późn. zm.1)) ogłaszam, co następuje:

Na mocy Traktatu o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii

Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r. zaczęło obowiązywać w Polsce

prawo Unii Europejskiej. Traktat ten został ogłoszony w Dzienniku

Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 kwietnia 2004 r. Nr 90,

poz. 864.

Ogłoszenie aktów prawa Unii Europejskiej w języku polskim będzie

miało miejsce w specjalnym wydaniu Dziennika Urzędowego

Wspólnot Europejskich.

Prawo Unii Europejskiej obowiązuje bądź bezpośrednio, bądź wymaga

wdrożenia do krajowego porządku prawnego.

Na porządek prawny Unii Europejskiej składa się prawo pierwotne oraz

prawo wtórne, uzupełniane orzecznictwem Europejskiego Trybunału

Sprawiedliwości (ETS), który został powołany w celu kontrolowania

przestrzegania oraz dokonywania wykładni prawa wspólnotowego.

Zasady prawa gospodarczego

Zasady prawa to normy nadrzędne aksjologicznie ze względu

na wagę zawartych w nich treści oraz doniosłość dla całego
systemu prawnego. Istnienie zasad warunkuje twierdzenie o
istnieniu gałęzi prawa, zasady wskazują też reguły
interpretacyjnego w przypadku konieczności stosowania
analogii legis w procesie interpretacji prawa.

Zasada nr 1

Otwartość (neutralność) konstytucji – konstytucja nie

zawiera rozstrzygnięcia co do określonego systemu
gospodarczego

Zasada nr 2

Zasada demokratycznego państwa prawnego – art. 7

Konstytucji - „Organy władzy publicznej działają na
podstawie i w granicach prawa.”

Wyrok z dnia 16 lipca 2009 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie - I FSK

1036/08

 
Sytuacja, w której w identycznym stanie faktycznym w stosunku do różnych osób

wydane zostaną odmienne interpretacje podatkowe narusza zasady
postępowania podatkowego określone w art. 120 i 121 o.p. oraz zasady
określone w art. 7 i 32 Konstytucji RP. Jednakże w takiej sytuacji organom nie
można postawić zarzutu, że nie powieliły interpretacji, która została wydana
najwcześniej, gdyż organ ma prawo i obowiązek wydać odmienną interpretację
w sytuacji, gdy uzna że wcześniejsza interpretacja była nieprawidłowa.

Zasada nr 3

Zasada ustawowej drogi ograniczania wolności gospodarczej

– art. 22 konstytucji - „Ograniczenie wolności działalności

gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i

tylko ze względu na ważny interes publiczny”

Wyrok z dnia 12 września 2008 r. Sąd Najwyższy - I PK 27/08

1. Obowiązkom wynikającym z umowy o zakazie konkurencji (art. 101

1

i art. 101

2

k.p.)

uchybia jedynie taka działalność pracownika, która jest przez niego rzeczywiście

prowadzona, adresowana jest do tego samego kręgu odbiorców, choćby

częściowo pokrywa się z działalnością pracodawcy i realnie zagraża jego

interesom.

2. Wszelkie ograniczenia zasady wolności w prowadzeniu działalności gospodarczej

(podobnie jak ograniczenia zasady wolności wyboru pracy), dopuszczalne w

świetle zapisu ustawowego ze względu na ważny interes publiczny, mają

charakter wyjątku i muszą być rozważane ściśle, a nie w sposób rozszerzający.

Dlatego nie można ich istnienia dorozumiewać, domniemywać bądź przyjmować

np. w drodze analogii.

Wyrok z dnia 8 lipca 2008 r. - Trybunał Konstytucyjny – K 46/07

Ustawa z dnia 11 maja 2007 r. o tworzeniu i działaniu wielkopowierzchniowych

obiektów handlowych (Dz. U. Nr 127, poz. 880) jest niezgodna z art. 2, art. 20 i

art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zasada nr 4

• Zasada państwa sprawiedliwości społecznej – art. 2

konstytucji - „Rzeczpospolita Polska jest

demokratycznym państwem prawnym,

urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości

społecznej.”

Wyrok z dnia 1 grudnia 2010 r. Trybunał Konstytucyjny K 41/07

Art. 46 ust. 1 oraz art. 31 i art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. -

Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr

34, poz. 187, z 1990 r. Nr 29, poz. 173, z 1991 r. Nr 100, poz. 442, z 1996 r.

Nr 114, poz. 542, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770, z 1999 r. Nr

90, poz. 999, z 2001 r. Nr 112, poz. 1198, z 2002 r. Nr 153, poz. 1271, z

2004 r. Nr 111, poz. 1181 oraz z 2005 r. Nr 39, poz. 377 oraz z 2007 r. Nr

89, poz. 590) są niezgodne z art. 2 i art. 42 ust. 1 Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że nie zachowują wymaganej precyzji

określenia znamion czynu zagrożonego karą.

Zasada nr 5

•

Zasada pomocniczości – wyrażona w preambule do
konstytucji - „ustanawiamy Konstytucję
Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe
dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i
sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu
społecznym oraz na zasadzie pomocniczości
umacniającej uprawnienia obywateli i ich
wspólnot...”

Zasada nr 6

• Zasada proporcjonalności – szczególna dopuszczalność ingerencji

organów władzy publicznej w sferę chronionych praw i wolności

obywatelskich – art. 31 ust. 3 konstytucji - „Ograniczenia w

zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być

ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w

demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub

porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i

moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.

Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.”

•

Wyrok z dnia 29 października 2009 r. - Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach - III

SA/Gl 766/09

•

Jeżeli przeprowadzone postępowanie podatkowe wykaże, że odliczenie podatku naliczonego

przez działającego w dobrej wierze podatnika nastąpiło z faktury VAT niezarejestrowanego

podatnika, który obiektywnie był zobligowany do jej wystawienia, lecz jedynie brak

formalny rejestracji, czynił go nieuprawnionym w tym zakresie, przy jednoczesnym

ustaleniu, że podatnik ten zarejestrował się, a wykazany na fakturze podatek zadeklarował i

rozliczył z organem podatkowym, wykładnia przepisu art. 19 ust. 1 i 2 u.p.t.u. z 1993 r.

dokonana zgodnie z wyrażoną w art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 Konstytucji zasadą

proporcjonalności, prowadzić musi do umożliwienia temuż podatnikowi (nabywcy) realizacji

prawa do potrącenia podatku naliczonego, zgodnie z wyrażoną w tym przepisie zasadą

neutralności".

Zasada nr 7

Zasada społecznej gospodarki rynkowej - art. 20 konstytucji -

„Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności

działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz

solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych

stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej

Polskiej.”

Wyrok z dnia 29 grudnia 2009 r. - Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie - II OSK 1843/09
 
Z art. 20 Konstytucji (istota społecznej gospodarki rynkowej) wynika m.in. zasada wolności

gospodarczej. Może być ona ograniczona tylko w przypadkach przewidzianych w

ustawie. Przykładem takiego ograniczenia jest właśnie unormowanie zawarte w art. 6

ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, które upoważnia radę

gminy do określenia w drodze uchwały górnych stawek opłat ponoszonych przez

właścicieli nieruchomości za usługi wymienione w ust. 1 tego artykułu, z zachowaniem

warunków wskazanych w ust. 4 i 4a tego przepisu. Skoro spoczywający na właścicielach

nieruchomości obowiązek pozbywania się zebranych na terenie nieruchomości odpadów

komunalnych oraz nieczystości ciekłych (art. 5 ust. 1 pkt 3b ustawy o utrzymaniu

czystości) w drodze zawierania umów wskazanych w art. 6 ust. 1 ustawy, to jest rzeczą

oczywistą, że maksymalne stawki opłat ustalone uchwałą rady gminy wiążą obie strony

umowy.

•

Zasada nr 8

Zasada wolności gospodarczej – art. 20 konstytucji

Zasada nr 9

Ochrona własności prywatnej – art. 21 konstytucji -

„Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo
dziedziczenia. Wywłaszczenie jest dopuszczalne
jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele
publiczne i za słusznym odszkodowaniem.”

Wyrok z dnia 12 czerwca 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w
Białymstoku - I SA/Bk 299/08

 Zasada zwrotu wywłaszczonej nieruchomości jest oczywistą konsekwencją
art. 21 ust. 2 Konstytucji, który dopuszczając wywłaszczenie "jedynie na
cele publiczne" tworzy nierozerwalny związek pomiędzy określeniem tych
celów w decyzji o wywłaszczeniu i faktycznym sposobem użycia
wywłaszczonej rzeczy

.

Zasada nr 10

Zasada równości – art. 32 konstytucji - „Wszyscy są wobec prawa

równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez

władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu

politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek

przyczyny.”

Wyrok z dnia 5 maja 2010 r. Sąd Najwyższy - I PK 201/09

Od zasady równości Konstytucja RP nie zna żadnych odstępstw i wyjątków. Nie zawsze

jednak odmienne potraktowanie stanowi o braku równości i o dyskryminacji. Ocena

owego zróżnicowania sytuacji podmiotów zawsze wynika z ustalenia, czy zróżnicowaniu

temu można przypisać uzasadniony charakter. Zróżnicowanie jest uzasadnione, jeśli

pozostaje w związku bezpośrednim z celem przepisów, waga interesu, dla którego

zróżnicowanie jest wprowadzone pozostaje w proporcji do interesów naruszanych,

zróżnicowanie nie uwłacza w sposób zasadniczy innym wartościom.

Obowiązujący stan prawny w zakresie zatrudniania proboszcza przez Parafię do posług o

charakterze czysto religijnym, kreuje odmienny od pracowniczego charakter zatrudnienia.

Zatrudnienie to wymyka się z prawa pracy, uzasadniając tezę o niestosowaniu wobec

proboszcza wykonującego takie posługi unormowania odnoszącego się do umowy o

pracę.

Zasada nr 11

Zasada konkurencji – art. 76 konstytucji - „Władze
publiczne chronią konsumentów, użytkowników i
najemców przed działaniami zagrażającymi ich
zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed
nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej
ochrony określa ustawa.

Zasada nr 1