Wykład nr 7

Spółki kapitałowe

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

•

Spółki kapitałowe w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność

nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.

•

Do spółki kapitałowej w organizacji w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się

odpowiednio przepisy dotyczące danego typu spółki po jej wpisie do rejestru.

•

Firma spółki kapitałowej w organizacji powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "w

organizacji".

•

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z

chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółką

akcyjną i uzyskuje osobowość prawną. Z tą chwilą staje się ona podmiotem praw i obowiązków

spółki w organizacji.

•

Za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które

działały w jej imieniu.

•

Wspólnik albo akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie z

podmiotami, o których mowa w § 1, za jej zobowiązania do wartości niewniesionego wkładu na

pokrycie objętych udziałów lub akcji.

SPÓŁKI KAPITAŁOWE - c.d.

•

Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie

pracy bądź usług.

•

W przypadku gdy wspólnik albo akcjonariusz wniósł wkład niepieniężny mający wady, jest

on zobowiązany do wyrównania spółce kapitałowej różnicy między wartością przyjętą w

umowie albo statucie spółki a zbywczą wartością wkładu. Umowa albo statut spółki może

przewidywać, że spółce przysługują wówczas także inne uprawnienia.

•

Członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem może być tylko

osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

•

Nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem

osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa przeciw obrotowi

gospodarczemu etc.

•

Zakaz ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego,

jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia

okresu odbywania kary.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Przepis art. 151 § 1 KSH odpowiada dawnemu przepisowi art. 158 § 1 KH. Pod

rządem przepisu art. 158 § 1 KH spółki z o.o. mogły być tworzone tylko w celach

gospodarczych. Kodeks spółek handlowych rezygnuje z tego ograniczenia,

dopuszczając utworzenie tego typu spółki w każdym celu prawnie dopuszczalnym.

Rozwiązanie to przyjęto wzorem prawa niemieckiego, uzasadniając je potrzebą

szerszego wykorzystania tej formy prawnej spółki

Kodeks spółek handlowych nie przewiduje ograniczenia w zakresie celu, dla

jakiego mogą być tworzone spółki z o.o. Spółki takie mogą być utworzone w celu

gospodarczym, a także pozagospodarczym. Zauważyć trzeba, że spółka z o.o. nie

zawsze będzie mieściła się w kategorii przedsiębiorców określonej w art. 4 ustawy

z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze

zm.), zgodnie z którą nie będą przedsiębiorcami spółki, których cel nie ma

charakteru zarobkowego. Pomimo tego, spółka taka będzie wpisywana do

Krajowego Rejestru Sądowego, do rejestru przedsiębiorców.

Spółka z o.o. – c.d.

Cechami charakterystycznymi tej grupy spółek są osobowość prawna, odrębny

majątek spółki, samodzielna odpowiedzialność za zobowiązania spółki oraz

działanie przez organy, a nie przez wspólników. Spółka nabywa osobowość

prawną z chwilą wpisu do rejestru (art. 12 KSH; art. 171 KH). W wyroku z

29.8.1991 r. (I ACr 244/91, OSA 1992, Nr 3, poz. 32) SA w Katowicach orzekł, że

zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa handlowego, spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością, jako osoba prawna (art. 171 § 1 KH) jest podmiotem, a nie

przedmiotem prawa własności. Fakt ten rodzi określone konsekwencje prawne i

powoduje, że współpracownicy (także wspólnik w przypadku spółki jednoosobowej)

nie są właścicielami majątku spółki.

Spółka z o.o., należąc do grupy spółek kapitałowych, zawiera jednakże pewne

elementy właściwe spółkom osobowym. Zaliczyć do nich należy przepisy

dopuszczające możliwości ograniczenia zmian składu osobowego spółki na

podstawie umowy (art. 182 i 183 KSH). W przepisie art. 194 KSH wprowadzono

możliwość zaliczkowej wypłaty zysków, co poprzednio było możliwe tylko w

spółkach osobowych. W spółce z o.o. wspólnik odpowiada zgodnie z art. 198 § 2

KSH (poprzednio art. 192 § 2 KH) za nienależną wypłatę dokonaną na rzecz

innego wspólnika w stosunku do swoich udziałów.

Spółka z o.o. – c.d.

Wspólnikom spółki z o.o. przysługuje prawo indywidualnej kontroli spółki (art. 212

KSH; art. 205 KH) oraz wspólnikom reprezentującym co najmniej 10% kapitału

zakładowego służy uprawnienie żądania przeprowadzenia niezależnej kontroli

finansowej spółki przez sąd (art. 223 KSH; art. 216 KH). W spółce z o.o. istnieje

uregulowana w przepisie art. 266 i nast. KSH (poprzednio art. 280 i nast. KH)

instytucja wyłączenia wspólnika.

Do elementów osobowych zaliczyć można także prawo do żądania przez wspólnika

rozwiązania spółki przez sąd (art. 271 KSH; art. 263 KH). Pomimo istnienia w

spółce z o.o. elementów charakterystycznych dla spółek osobowych, spółka ta jest

spółką kapitałową w której dominującym składnikiem jest kapitał zakładowy, a nie

czynnik osobowy. W tym kierunku wypowiada się orzecznictwo sądowe.

Spółka z o.o. – c.d.

W wyroku z 20.12.1996 r. (II CKU 38/96, Prok. i Pr. 1997, Nr 4, poz. 29) SN przyjął,

że:

,,Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma wprawdzie charakter osobowo-

kapitałowy, jest jednak przede wszystkim spółką kapitałową. Formalnym tego

wyrazem jest zarówno instytucja kapitału zakładowego, jak i możliwość utworzenia

jednoosobowej spółki z o.o.

"Kapitał zakładowy" i "majątek" spółki z o.o. nie są kategoriami pojęciowo

tożsamymi. Są to dwie kategorie prawne różne finansowo i cywilnie.

Kapitał zakładowy jest zawsze majątkiem spółki z o.o., jako osoby prawnej. Nie

zawsze jednak cały majątek spółki jest kapitałem zakładowym''.

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna, tak jak i spółka z o.o., jest spółką kapitałową. Charakteryzuje ją

zatem osobowość prawna, samodzielna odpowiedzialność za własne zobowiązania

oraz działanie przez organy, a nie przez akcjonariuszy. Spółka nabywa osobowość

prawną przez i z chwilą wpisu do rejestru.

W odróżnieniu od spółki z o.o. jednak w spółce akcyjnej - w podstawowym zarysie

ukształtowanym przepisami KSH - nie występują elementy osobowe. Jest ona

zatem "czystą" spółką kapitałową. Ograniczenie możliwości wprowadzania do

statutów spółek elementów "osobowych" wynika m.in. z ograniczeń swobody

kształtowania treści statutu (por. art. 304 § 3 i 4). Tym niemniej, przepisy KSH

zezwalają na wprowadzenie do statutu spółki takich elementów "osobowych", jak:

akcje imienne, ograniczenie zbywalności takich akcji, osobiste uprawnienia

akcjonariuszy, szczególne obowiązki akcjonariuszy wobec spółki itd.

Spółka akcyjna – c.d.

Spółka akcyjna może być zawiązana w każdym celu prawnie dopuszczalnym.

Niekiedy tylko taka forma prawna jest dopuszczalna dla prowadzenia określonego
rodzaju działalności gospodarczej. Zob. uw. do art. 151. Co do statusu jako
przedsiębiorcy spółki akcyjnej, która nie prowadzi działalności gospodarczej (bo
zawiązana została np. w celu charytatywnym).

Dopuszczalne jest jednoosobowe zawiązanie spółki akcyjnej (według art. 308 KH

założycieli powinno było być, w zasadzie, przynajmniej trzech). Forma
jednoosobowej spółki kapitałowej jest popularna jako forma konkurencyjna w
stosunku do przedsiębiorców indywidualnych prowadzących samodzielnie
działalność gospodarczą. Możliwość tworzenia jednoosobowych spółek
kapitałowych wykorzystywana jest także w procesach prywatyzacji i restrukturyzacji
oraz przy tworzeniu struktur holdingowych.

Spółka akcyjna – c.d.

Założycielami i akcjonariuszami spółki akcyjnej mogą być osoby fizyczne, osoby

prawne, a także - w świetle jednoznacznego uregulowania art. 8 KSH - spółki

osobowe (dotyczy to także innych "ułomnych" osób prawnych - zob. art. 33 KC).

Dopuścić należy także możliwość zawiązania spółki akcyjnej przez spółkę w

organizacji, bo i ona wyposażona jest - zgodnie z art. 11 KSH - w podmiotowość

prawną. Spółka cywilna nie może być założycielem (akcjonariuszem) spółki

akcyjnej, ale nie ma przeszkód, by wspólnicy spółki cywilnej objęli akcje na

współwłasność łączną.

Spółka akcyjna – c.d.

Zakres obowiązków akcjonariusza wobec spółki, wynikających z jego statusu akcjonariusza

(związanych z przysługującym mu prawem podmiotowym), jest - w porównaniu z

obowiązkami wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - ograniczony.

Akcjonariusze są zobowiązani "jedynie" do świadczeń określonych w statucie.

Jako obowiązki akcjonariusza wobec spółki, wynikające ze statusu akcjonariusza, wskazać

należy:

1) obowiązek wniesienia wkładu na pokrycie akcji w pełnej wysokości, jako podstawowy

obowiązek akcjonariusza (por. art. 329 § 1 KSH),

2) obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (por. art. 356 KSH),

3) obowiązek spełnienia dodatkowych świadczeń w zamian za uprzywilejowanie akcji (art.

351 KSH) lub przyznanie uprawnień osobistych (art. 353 KSH).

4) obowiązek dodatkowych działań lub zaniechań, nieprzewidzianych expressis verbis w

przepisach KSH, których ustanowienie w statucie, w granicach wyznaczonych przepisami

art. 304 § 3 i 4 KSH, uznać należy za dopuszczalne.

Spółka może dochodzić od akcjonariusza spełnienia świadczeń dodatkowych tylko

wówczas, gdy zostały one przewidziane w statucie (por. art. 304 § 2 KSH).