Wykład nr 6

Spółki osobowe

O SPÓŁKACH NAJOGÓLNIEJ JAK

SIĘ DA

Przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze

zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez

wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak

stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Użyte w ustawie określenia oznaczają /wybrane/:

1)   spółka osobowa - spółkę jawną, spółkę partnerską,

spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną,

2)   spółka kapitałowa - spółkę z ograniczoną

odpowiedzialnością i spółkę akcyjną,

3)   spółka jednoosobowa - spółkę kapitałową, której

wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo

akcjonariusza,

4)   spółka dominująca - spółkę handlową w przypadku,
gdy:
a)  dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów
na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu,
także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej
spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie
porozumień z innymi osobami, lub
b)  jest uprawniona do powoływania lub odwoływania
większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki
zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na
podstawie porozumień z innymi osobami,
Etc

5)   spółka powiązana - spółkę kapitałową, w której inna
spółka handlowa albo spółdzielnia dysponuje bezpośrednio
lub pośrednio co najmniej 20% głosów na zgromadzeniu
wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako
zastawnik lub użytkownik, albo na podstawie porozumień z
innymi osobami lub która posiada bezpośrednio co najmniej
20% udziałów albo akcji w innej spółce kapitałowej,

6) spółka publiczna - spółkę w rozumieniu przepisów o
ofercie publicznej i warunkach wprowadzania
instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu
obrotu oraz o spółkach publicznych,

7) instytucja finansowa - bank, fundusz inwestycyjny,
towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub powierniczych,
narodowy fundusz inwestycyjny, zakład ubezpieczeń,
zakład reasekuracji, fundusz powierniczy, towarzystwo
emerytalne, fundusz emerytalny lub dom maklerski,
mające siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej albo w
państwie należącym do Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD),

8)  rejestr - rejestr przedsiębiorców,

9)  głosy - głosy "za", "przeciw" lub "wstrzymujące się"
oddane podczas głosowania w sposób zgodny z ustawą,
umową albo statutem spółki,

10)  bezwzględna większość głosów - więcej niż
połowę głosów oddanych,

11)  sprawozdanie finansowe - sprawozdania
finansowe w rozumieniu przepisów o rachunkowości.

SPÓŁKI OSOBOWE

• Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym

własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania,

pozywać i być pozywana.

• Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.

• Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich

wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.

• Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być

przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi.

• Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być

przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich

pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

• W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną

osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z

uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej

odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący

do spółki.

Spółka jawna

nie posiada osobowości prawnej. Dla pozycji spółki jawnej w

stosunku do osób trzecich, czyli sfery zewnętrznej podstawowe

znaczenie ma art. 8 KSH. Zgodnie z nim, mimo braku

osobowości prawnej spółka osobowa może we własnym imieniu

nabywać prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i

być pozwana. Powyższy przepis przesądza kwestię, że w obrocie

gospodarczym wobec osób trzecich kontrahentem jest spółka, a

nie jej wspólnicy. Problem podmiotowości spółek osobowych był

przedmiotem sporów doktrynalnych w trakcie opracowywania

Kodeksu spółek handlowych. Mimo licznych postulatów

środowisk naukowych Kodeks spółek handlowych nie przyznał

osobowości prawnej spółkom osobowym. Spółka jawna,

podobnie jak inne osobowe spółki handlowe, traktowana jest

jako "ułomna osoba prawna". Kodeks spółek handlowych przez

przyznanie w art. 8 spółkom handlowym przymiotu zdolności

prawnej (podmiotowości prawnej) i zdolności sądowej

usankcjonował trzecią kategorię podmiotu, którym obok osób

fizycznych i osób prawnych, są ułomne (pozorne, niepełne)

osoby prawne.

Spółka partnerska

jest nowym typem spółki wprowadzonym do przepisów Kodeksu spółek

handlowych. Konstrukcja spółki partnerskiej przeznaczona jest do

wykonywania wolnych zawodów prze osoby fizyczne. Należy do

kategorii spółek osobowych, przy czym istotną jej cechą jest

specyficzne ukształtowanie odpowiedzialności partnerów za

zobowiązania związane z wykonywaniem wolnego zawodu w ramach

spółki. Wykonywanie wolnych zawodów wiąże się z poważnym ryzykiem

ponoszenia odpowiedzialności za tzw. błędy w sztuce. Ustawy

szczególne regulujące wykonywanie konkretnych wolnych zawodów w

wielu przypadkach zezwalają jedynie na działalność w formie

indywidualnej praktyki, ewentualnie indywidualnych kancelarii, a także

w formie spółek osobowych. Pod rządami Kodeksu handlowego

działalność ta mogła być wykonywana tylko i wyłącznie w formie spółki

cywilnej, jawnej oraz komandytowej. Bezwzględnie obowiązujące

przepisy w zakresie odpowiedzialności wspólników w tych spółkach nie

dawały możliwości wyłączenia odpowiedzialności wspólnika za

zobowiązania spółki powstałe w zawiązku z wykonywaniem wolnego

zawodu przez innego wspólnika lub wspólników. Z kolei postępująca

specjalizacja w zakresie wykonywania wolnych zawodów oraz coraz

większa konkurencja na rynku wolnych zawodów powodują, że ich

wykonywanie w formie spółek a nie indywidualnych praktyk stało się w

wielu wypadkach koniecznością.

Spółka partnerska – c.d.

Po raz pierwszy spółka partnerska została uregulowana w 1991

r. w stanie Teksas w Stanach Zjednoczonych. Wprowadzenie

tego nowego rozwiązania prawnego podyktowane było przed

wszystkim licznymi procesami o odszkodowania wytaczanymi

przeciwko dużym firmom prawniczym, co pod koniec lat

osiemdziesiątych wiązało się szczególnie z kryzysem na rynku

bankowym. Konstrukcja spółki partnerskiej okazała się na tyle

atrakcyjna, że w stosunkowo krótkim czasie została

wprowadzona także w innych stanach. Potrzeba wprowadzenia

do systemu prawnego konstrukcji spółki osobowej

dostosowanej do ryzyka związanego z wykonywaniem wolnych

zawodów dostrzeżona została także, w praktyce niemieckiej. O

konieczności wprowadzenia takiej formy prawnej zaczęto

dyskutować już w latach pięćdziesiątych ale ostateczna

regulacja prawna uchwalona została dopiero w 1994 r. i była to

pierwsza regulacja normatywna w Europie (zob. E. J. Krześniak,

Spółka partnerska ze szczególnym uwzględnieniem spółek

adwokatów i radców prawnych, Kraków 2002, s. 25

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa jest spółką osobową prowadzącą przedsiębiorstwo

pod własną firmą. Cechą charakterystyczną spółek komandytowych jest

występowanie dwóch grup wspólników o zróżnicowanym statusie

prawnym. Jeden ze wspólników - komplementariusz odpowiada bez

ograniczenia za zobowiązania spółki komandytowej, drugi wspólnik -

komandytariusz odpowiada w sposób ograniczony, tj. do wysokości

sumy komandytowej. Podstawową cechą wyróżniającą wspólników spółki

komandytowej jest więc zakres ich odpowiedzialności za zobowiązania

spółki. Ponadto, cechą wyróżniającą wspólników jest także bezpośrednie

ich zaangażowanie w procesie prowadzenia wspólnego

przedsiębiorstwa. Co do zasady komplementariusz aktywnie uczestniczy

w prowadzeniu spraw spółki oraz ma prawo jej reprezentowania (art.

117 KSH oraz art. 39 w zw. z art. 103 KSH), dlatego komplementariusza

określa się często jako inwestora aktywnego w spółce komandytowej.

Odnośnie komplementariusza pojawia się także określenie wspólnik

jawny bądź wspólnik firmowy, ponieważ do komplementariuszy stosuje

się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, natomiast jedynie nazwisko

komplementariusza powinno znajdować się w firmie spółki

komandytowej.

Spółka komandytowa – c.d.

• Jednakże status komplementariusza nie jest tożsamy ze

statusem wspólnika spółki jawnej, gdyż "jest on ukształtowany

przez odpowiednie relacje z komandytariuszem z

uwzględnieniem specyfiki stosunków spółki komandytowej".

• Z kolei, komandytariusz nie uczestnicy zasadniczo w

prowadzeniu spraw spółki (art. 121 KSH), nie jest także

przedstawicielem ustawowym spółki posiadającym prawo

reprezentacji (art. 118 § 1 KSH). Uczestnictwo komandytariusza

w spółce może się ograniczać jedynie do wniesienia wkładu i

odpowiedzialności za zobowiązania spółki do wysokości sumy

komandytowej, co skłania do przypisania mu roli inwestora

pasywnego.

• Obie grupy wspólników mają także zróżnicowaną sytuację

prawną, pod względem rodzaju wnoszonych do spółki wkładów a

także wpływu wnoszonych wkładów na ukształtowanie pozycji

danego wspólnika w spółce.

Spółka komandytowa – c.d.

Geneza spółki komandytowej sięga średniowiecza, kiedy
wykształciła się tzw. commenda (commanda). Instytucja ta
umożliwiała osobom posiadającym środki pieniężne,
wykorzystanie kapitału poprzez powierzanie go osobom
trudniącym się handlem. Commendator, powierzający
pieniądze, nie zajmował się bezpośrednio pomnażaniem
kapitału i nie występował na zewnątrz. Drugi wspólnik
(commendarius, tractator) występował w obrocie i
odpowiadał za długi w stosunku do osób trzecich.

Wypracowane zyski dzielono pomiędzy wspólników

Spółka komandytowo-akcyjna

• Spółka komandytowo-akcyjna jest formą prawną prowadzenia

działalności gospodarczej, która nie występowała na gruncie

Kodeksu handlowego z 1934 r. i w polskim prawie spółek

funkcjonuje od dnia wejścia w życie Kodeksu spółek handlowych

(1.1.2001 r.). Wskazać jednakże należy, iż w okresie

międzywojennym dopuszczano występowanie zagranicznych

spółek komandytowo-akcyjnych.

• Spółka komandytowo-akcyjna genezą swą sięga

osiemnastowiecznej Francji, gdzie stworzona została jako

alternatywa dla spółek akcyjnych, w celu obchodzenia systemu

koncesyjnego związanego z tworzeniem i funkcjonowaniem

spółek akcyjnych. W efekcie zaczęły wówczas powstawać spółki

komandytowe, których kapitał stanowiły akcje. Wykształcona

została w ten sposób zmodyfikowana forma spółki komandytowej,

określana mianem kapitałowej spółki komandytowej. Ta forma

prawna recypowana została także w Niemczech. Jako

wyodrębniona instytucja prawna pojawiła się w niemieckim

kodeksie handlowym z 1861 r.

Spółka komandytowo-akcyjna –

c.d.

Komisja Kodyfikacyjna zdecydowała się na wprowadzenie
spółki komandytowo-akcyjnej do polskiego prawa spółek,
jako nowej formy prawnej, mającej dać przedsiębiorcom
możliwość prowadzenia działalności w warunkach ostrej
konkurencji krajowej i zagranicznej. Spółka komandytowo-
akcyjna została ukształtowana z myślą o ochronie
przedsiębiorców o ukształtowanej pozycji na rynku, którzy
zamierzają dokapitalizować swoje przedsiębiorstwo,
poprzez emisję akcji, a zastosowanie tej formy prawnej
stwarza możliwość ochrony wypracowanego przez lata
własnego przedsiębiorstwa przed wrogim przejęciem spółki

Spółka komandytowo-akcyjna –

c.d.

Spółka komandytowo-akcyjna uregulowana jest w

większości krajów europejskich. Występują zasadniczo dwa

modele spółki komandytowo-akcyjnej: model francusko-

niemiecki oraz model szwajcarsko-włoski. W zależności od

przyjętego przez ustawodawcę modelu spółki jest ona

bardziej komandytowa lub bardziej akcyjna. W modelu

szwajcarsko-włoskim w zakresie nieuregulowanym

przepisami o spółce komandytowo-akcyjnej stosuje się

odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej, natomiast w

modelu francusko-niemieckim w sprawach

nieuregulowanych w przepisach o spółce komandytowo-

akcyjnej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce

komandytowej i spółce akcyjnej. W przeważającej części

krajów europejskich spółka komandytowo-akcyjna jest

spółką kapitałową. Wyjątek stanowią uregulowania w

Hiszpanii, Portugalii i Polsce, gdzie spółka komandytowo-

akcyjna jest spółką osobową.