Wykład nr 6

Spółki osobowe

O SPÓŁKACH NAJOGÓLNIEJ JAK SIĘ DA

Przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się

dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa

albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Użyte w ustawie określenia oznaczają /wybrane/:

1) spółka osobowa - spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i

spółkę komandytowo-akcyjną,

2) spółka kapitałowa - spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę

akcyjną,

3) spółka jednoosobowa - spółkę kapitałową, której wszystkie udziały albo akcje

należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza,

4) spółka dominująca - spółkę handlową w przypadku, gdy:
a) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu
wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik,
bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie
porozumień z innymi osobami, lub
b) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu
innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także
na podstawie porozumień z innymi osobami,
Etc

5) spółka powiązana - spółkę kapitałową, w której inna spółka handlowa albo
spółdzielnia dysponuje bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 20% głosów na
zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik lub
użytkownik, albo na podstawie porozumień z innymi osobami lub która posiada
bezpośrednio co najmniej 20% udziałów albo akcji w innej spółce kapitałowej,

6) spółka publiczna - spółkę w rozumieniu przepisów o ofercie publicznej i
warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego
systemu obrotu oraz o spółkach publicznych,

7) instytucja finansowa - bank, fundusz inwestycyjny, towarzystwo funduszy
inwestycyjnych lub powierniczych, narodowy fundusz inwestycyjny, zakład
ubezpieczeń, zakład reasekuracji, fundusz powierniczy, towarzystwo emerytalne,
fundusz emerytalny lub dom maklerski, mające siedzibę w Rzeczypospolitej
Polskiej albo w państwie należącym do Organizacji Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju (OECD),

8) rejestr - rejestr przedsiębiorców,

9) głosy - głosy "za", "przeciw" lub "wstrzymujące się" oddane podczas
głosowania w sposób zgodny z ustawą, umową albo statutem spółki,

10) bezwzględna większość głosów - więcej niż połowę głosów oddanych,

11) sprawozdanie finansowe - sprawozdania finansowe w rozumieniu
przepisów o rachunkowości.

SPÓŁKI OSOBOWE

•

Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność

nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

•

Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.

•

Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa

stanowi inaczej.

•

Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę

tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi.

•

Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę

tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa

spółki stanowi inaczej.

•

W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za

zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i

zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz

wspólnik przystępujący do spółki.

Spółka jawna

nie posiada osobowości prawnej. Dla pozycji spółki jawnej w stosunku do osób

trzecich, czyli sfery zewnętrznej podstawowe znaczenie ma art. 8 KSH. Zgodnie z

nim, mimo braku osobowości prawnej spółka osobowa może we własnym imieniu

nabywać prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwana.

Powyższy przepis przesądza kwestię, że w obrocie gospodarczym wobec osób

trzecich kontrahentem jest spółka, a nie jej wspólnicy. Problem podmiotowości

spółek osobowych był przedmiotem sporów doktrynalnych w trakcie

opracowywania Kodeksu spółek handlowych. Mimo licznych postulatów środowisk

naukowych Kodeks spółek handlowych nie przyznał osobowości prawnej spółkom

osobowym. Spółka jawna, podobnie jak inne osobowe spółki handlowe, traktowana

jest jako "ułomna osoba prawna". Kodeks spółek handlowych przez przyznanie w

art. 8 spółkom handlowym przymiotu zdolności prawnej (podmiotowości prawnej) i

zdolności sądowej usankcjonował trzecią kategorię podmiotu, którym obok osób

fizycznych i osób prawnych, są ułomne (pozorne, niepełne) osoby prawne.

Spółka partnerska

jest nowym typem spółki wprowadzonym do przepisów Kodeksu spółek

handlowych. Konstrukcja spółki partnerskiej przeznaczona jest do wykonywania

wolnych zawodów prze osoby fizyczne. Należy do kategorii spółek osobowych,

przy czym istotną jej cechą jest specyficzne ukształtowanie odpowiedzialności

partnerów za zobowiązania związane z wykonywaniem wolnego zawodu w ramach

spółki. Wykonywanie wolnych zawodów wiąże się z poważnym ryzykiem

ponoszenia odpowiedzialności za tzw. błędy w sztuce. Ustawy szczególne

regulujące wykonywanie konkretnych wolnych zawodów w wielu przypadkach

zezwalają jedynie na działalność w formie indywidualnej praktyki, ewentualnie

indywidualnych kancelarii, a także w formie spółek osobowych. Pod rządami

Kodeksu handlowego działalność ta mogła być wykonywana tylko i wyłącznie w

formie spółki cywilnej, jawnej oraz komandytowej. Bezwzględnie obowiązujące

przepisy w zakresie odpowiedzialności wspólników w tych spółkach nie dawały

możliwości wyłączenia odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki

powstałe w zawiązku z wykonywaniem wolnego zawodu przez innego wspólnika

lub wspólników. Z kolei postępująca specjalizacja w zakresie wykonywania wolnych

zawodów oraz coraz większa konkurencja na rynku wolnych zawodów powodują,

że ich wykonywanie w formie spółek a nie indywidualnych praktyk stało się w wielu

wypadkach koniecznością.

Spółka partnerska – c.d.

Po raz pierwszy spółka partnerska została uregulowana w 1991 r. w stanie Teksas

w Stanach Zjednoczonych. Wprowadzenie tego nowego rozwiązania prawnego

podyktowane było przed wszystkim licznymi procesami o odszkodowania

wytaczanymi przeciwko dużym firmom prawniczym, co pod koniec lat

osiemdziesiątych wiązało się szczególnie z kryzysem na rynku bankowym.

Konstrukcja spółki partnerskiej okazała się na tyle atrakcyjna, że w stosunkowo

krótkim czasie została wprowadzona także w innych stanach. Potrzeba

wprowadzenia do systemu prawnego konstrukcji spółki osobowej dostosowanej do

ryzyka związanego z wykonywaniem wolnych zawodów dostrzeżona została także,

w praktyce niemieckiej. O konieczności wprowadzenia takiej formy prawnej zaczęto

dyskutować już w latach pięćdziesiątych ale ostateczna regulacja prawna

uchwalona została dopiero w 1994 r. i była to pierwsza regulacja normatywna w

Europie (zob. E. J. Krześniak, Spółka partnerska ze szczególnym uwzględnieniem

spółek adwokatów i radców prawnych, Kraków 2002, s. 25

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa jest spółką osobową prowadzącą przedsiębiorstwo pod

własną firmą. Cechą charakterystyczną spółek komandytowych jest występowanie

dwóch grup wspólników o zróżnicowanym statusie prawnym. Jeden ze wspólników

- komplementariusz odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki

komandytowej, drugi wspólnik - komandytariusz odpowiada w sposób ograniczony,

tj. do wysokości sumy komandytowej. Podstawową cechą wyróżniającą wspólników

spółki komandytowej jest więc zakres ich odpowiedzialności za zobowiązania

spółki. Ponadto, cechą wyróżniającą wspólników jest także bezpośrednie ich

zaangażowanie w procesie prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa. Co do

zasady komplementariusz aktywnie uczestniczy w prowadzeniu spraw spółki oraz

ma prawo jej reprezentowania (art. 117 KSH oraz art. 39 w zw. z art. 103 KSH),

dlatego komplementariusza określa się często jako inwestora aktywnego w spółce

komandytowej. Odnośnie komplementariusza pojawia się także określenie

wspólnik jawny bądź wspólnik firmowy, ponieważ do komplementariuszy stosuje

się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, natomiast jedynie nazwisko

komplementariusza powinno znajdować się w firmie spółki komandytowej.

Spółka komandytowa – c.d.

• Jednakże status komplementariusza nie jest tożsamy ze statusem wspólnika spółki

jawnej, gdyż "jest on ukształtowany przez odpowiednie relacje z komandytariuszem

z uwzględnieniem specyfiki stosunków spółki komandytowej".

• Z kolei, komandytariusz nie uczestnicy zasadniczo w prowadzeniu spraw spółki

(art. 121 KSH), nie jest także przedstawicielem ustawowym spółki posiadającym

prawo reprezentacji (art. 118 § 1 KSH). Uczestnictwo komandytariusza w spółce

może się ograniczać jedynie do wniesienia wkładu i odpowiedzialności za

zobowiązania spółki do wysokości sumy komandytowej, co skłania do przypisania

mu roli inwestora pasywnego.

• Obie grupy wspólników mają także zróżnicowaną sytuację prawną, pod względem

rodzaju wnoszonych do spółki wkładów a także wpływu wnoszonych wkładów na

ukształtowanie pozycji danego wspólnika w spółce.

Spółka komandytowa – c.d.

Geneza spółki komandytowej sięga średniowiecza, kiedy wykształciła się tzw.

commenda (commanda). Instytucja ta umożliwiała osobom posiadającym środki
pieniężne, wykorzystanie kapitału poprzez powierzanie go osobom trudniącym się
handlem. Commendator, powierzający pieniądze, nie zajmował się bezpośrednio
pomnażaniem kapitału i nie występował na zewnątrz. Drugi wspólnik
(commendarius, tractator) występował w obrocie i odpowiadał za długi w stosunku

do osób trzecich. Wypracowane zyski dzielono pomiędzy wspólników

Spółka komandytowo-akcyjna

• Spółka komandytowo-akcyjna jest formą prawną prowadzenia działalności

gospodarczej, która nie występowała na gruncie Kodeksu handlowego z 1934 r. i w

polskim prawie spółek funkcjonuje od dnia wejścia w życie Kodeksu spółek

handlowych (1.1.2001 r.). Wskazać jednakże należy, iż w okresie międzywojennym

dopuszczano występowanie zagranicznych spółek komandytowo-akcyjnych.

• Spółka komandytowo-akcyjna genezą swą sięga osiemnastowiecznej Francji, gdzie

stworzona została jako alternatywa dla spółek akcyjnych, w celu obchodzenia

systemu koncesyjnego związanego z tworzeniem i funkcjonowaniem spółek

akcyjnych. W efekcie zaczęły wówczas powstawać spółki komandytowe, których

kapitał stanowiły akcje. Wykształcona została w ten sposób zmodyfikowana forma

spółki komandytowej, określana mianem kapitałowej spółki komandytowej. Ta

forma prawna recypowana została także w Niemczech. Jako wyodrębniona

instytucja prawna pojawiła się w niemieckim kodeksie handlowym z 1861 r.

Spółka komandytowo-akcyjna – c.d.

Komisja Kodyfikacyjna zdecydowała się na wprowadzenie spółki komandytowo-
akcyjnej do polskiego prawa spółek, jako nowej formy prawnej, mającej dać
przedsiębiorcom możliwość prowadzenia działalności w warunkach ostrej
konkurencji krajowej i zagranicznej. Spółka komandytowo-akcyjna została
ukształtowana z myślą o ochronie przedsiębiorców o ukształtowanej pozycji na
rynku, którzy zamierzają dokapitalizować swoje przedsiębiorstwo, poprzez emisję
akcji, a zastosowanie tej formy prawnej stwarza możliwość ochrony
wypracowanego przez lata własnego przedsiębiorstwa przed wrogim przejęciem
spółki

Spółka komandytowo-akcyjna – c.d.

Spółka komandytowo-akcyjna uregulowana jest w większości krajów europejskich.

Występują zasadniczo dwa modele spółki komandytowo-akcyjnej: model

francusko-niemiecki oraz model szwajcarsko-włoski. W zależności od przyjętego

przez ustawodawcę modelu spółki jest ona bardziej komandytowa lub bardziej

akcyjna. W modelu szwajcarsko-włoskim w zakresie nieuregulowanym przepisami

o spółce komandytowo-akcyjnej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce

akcyjnej, natomiast w modelu francusko-niemieckim w sprawach nieuregulowanych

w przepisach o spółce komandytowo-akcyjnej stosuje się odpowiednio przepisy o

spółce komandytowej i spółce akcyjnej. W przeważającej części krajów

europejskich spółka komandytowo-akcyjna jest spółką kapitałową. Wyjątek

stanowią uregulowania w Hiszpanii, Portugalii i Polsce, gdzie spółka komandytowo-

akcyjna jest spółką osobową.