Transport wodny

Transport wodny

śródlądowy

śródlądowy

2

2

Infrastruktura transportu

Infrastruktura transportu

wodnego śródlądowego

wodnego śródlądowego

•

baseny i osłony kanałów, podwaliny,

baseny i osłony kanałów, podwaliny,

falochrony, wały brzegowe;

falochrony, wały brzegowe;

•

kanały doprowadzające do akwenów;

kanały doprowadzające do akwenów;

•

przelewy spływowe do odprowadzania siłą

przelewy spływowe do odprowadzania siłą

ciężkości wód retencyjnych, zbiorniki

ciężkości wód retencyjnych, zbiorniki

regulowania poziomu wód, narzędzia do

regulowania poziomu wód, narzędzia do

pomiaru przepływu, urządzenia

pomiaru przepływu, urządzenia

ostrzegające;

ostrzegające;

•

zapory wodne i budowle piętrzące;

zapory wodne i budowle piętrzące;

•

śluzy nawigacyjne, wypory i równie pochyłe;

śluzy nawigacyjne, wypory i równie pochyłe;

3

3

Infrastruktura transportu

Infrastruktura transportu

wodnego śródlądowego cd.

wodnego śródlądowego cd.

•

sprzęt cumowniczy i przystanie;

sprzęt cumowniczy i przystanie;

•

przenośne mosty;

przenośne mosty;

•

urządzenia do oznakowania kanałów,

urządzenia do oznakowania kanałów,

sygnalizacji, bezpieczeństwa,

sygnalizacji, bezpieczeństwa,

łączności i oświetlenia;

łączności i oświetlenia;

•

urządzenia do kontroli ruchu, poboru

urządzenia do kontroli ruchu, poboru

opłat.

opłat.

4

4

Śródlądowe drogi wodne

Śródlądowe drogi wodne

naturalne

naturalne

•

jeziora, zalewy, morska strefa

jeziora, zalewy, morska strefa

przybrzeżna;

przybrzeżna;

•

rzeki przystosowane do żeglugi

rzeki przystosowane do żeglugi

(regulowane i skanalizowane);

(regulowane i skanalizowane);

•

rzeki w stanie naturalnym.

rzeki w stanie naturalnym.

5

5

Śródlądowe drogi wodne

Śródlądowe drogi wodne

sztuczne (kanały żeglugowe)

sztuczne (kanały żeglugowe)

•

wododziałowe

wododziałowe

•

dojazdowe

dojazdowe

•

boczne i skracające

boczne i skracające

•

specjalne (np. podwodne)

specjalne (np. podwodne)

6

6

Najważniejsze szlaki

Najważniejsze szlaki

transportu śródlądowego

transportu śródlądowego

•

Ameryka Północna – system wodny rzeki Św.

Ameryka Północna – system wodny rzeki Św.

Wawrzyńca plus Wielkie Jeziora połączone

Wawrzyńca plus Wielkie Jeziora połączone

kanałami i rzekami, system rzek Missisipi i

kanałami i rzekami, system rzek Missisipi i

Missouri;

Missouri;

•

Ameryka Południowa – rzeka Amazonka;

Ameryka Południowa – rzeka Amazonka;

•

Afryka – rzeka Kongo i Nil;

Afryka – rzeka Kongo i Nil;

•

Europa – rzeka Ren, Łaba, Dunaj, połączone

Europa – rzeka Ren, Łaba, Dunaj, połączone

systemem kanałów, w Rosji – Wołga;

systemem kanałów, w Rosji – Wołga;

•

Azja – rzeki północnej Syberii – Irtysz, Ob.,

Azja – rzeki północnej Syberii – Irtysz, Ob.,

Angara, Kołyma, Jangcy, Mekong, Ganges.

Angara, Kołyma, Jangcy, Mekong, Ganges.

7

7

Śródlądowy transport

Śródlądowy transport

wodny w Europie

wodny w Europie

•

droga wodna Renu

droga wodna Renu

(łączy główne holenderskie i

(łączy główne holenderskie i

belgijskie porty morskie z Niemcami, Francją oraz

belgijskie porty morskie z Niemcami, Francją oraz

północną Szwajcarią)

północną Szwajcarią)

•

droga wschód-zachód

droga wschód-zachód

(łączy północne i

(łączy północne i

wschodnie tereny Niemiec z zachodnią częścią

wschodnie tereny Niemiec z zachodnią częścią

Niemiec, Holandią i Belgią)

Niemiec, Holandią i Belgią)

•

droga północ-południe

droga północ-południe

(łączy Holandię, Belgię i

(łączy Holandię, Belgię i

Francję)

Francję)

•

droga południe-wschód

droga południe-wschód

(biegnie przez kraje

(biegnie przez kraje

naddunajskie do Morza Czarnego-Niemcy, Austria,

naddunajskie do Morza Czarnego-Niemcy, Austria,

Słowacja, Chorwacja, Serbia, Rumunia, Mołdawia i

Słowacja, Chorwacja, Serbia, Rumunia, Mołdawia i

Ukraina)

Ukraina)

8

8

Sieć dróg wodnych w

Sieć dróg wodnych w

Polsce

Polsce

•

Odra z Kanałem Gliwickim

Odra z Kanałem Gliwickim

•

droga wodna Wisła-Odra przez

droga wodna Wisła-Odra przez

Brdę, Kanał Bydgoski, Noteć i

Brdę, Kanał Bydgoski, Noteć i

Wartę

Wartę

•

niektóre odcinki Warty w rejonie

niektóre odcinki Warty w rejonie

Poznania

Poznania

9

9

Przyczyny wolnego rozwoju

Przyczyny wolnego rozwoju

transportu wodnego

transportu wodnego

śródlądowego w Polsce

śródlądowego w Polsce

•

brak jednolitego systemu komunikacyjnego;

brak jednolitego systemu komunikacyjnego;

•

zbyt małe głębokości;

zbyt małe głębokości;

•

chaotyczna zabudowa rzek;

chaotyczna zabudowa rzek;

•

mała pojemność zbiorników retencyjnych;

mała pojemność zbiorników retencyjnych;

•

zły stan budowli hydrotechnicznych;

zły stan budowli hydrotechnicznych;

•

niskie nakłady na infrastrukturę;

niskie nakłady na infrastrukturę;

•

duże wahania poziomu wód w polskich rzekach w

duże wahania poziomu wód w polskich rzekach w

ciągu roku;

ciągu roku;

•

brak regulacji największych rzek polski i ich dopływów.

brak regulacji największych rzek polski i ich dopływów.

10

10

Definicja portu

Definicja portu

rzecznego

rzecznego

Jest to obszar wodny (akwatorium) i lądowy

Jest to obszar wodny (akwatorium) i lądowy

(terytorium) określony granicą, na

(terytorium) określony granicą, na

którym – dzięki odpowiedniemu

którym – dzięki odpowiedniemu

wyposażeniu – odbywa się przeładunek

wyposażeniu – odbywa się przeładunek

ze środków transportu lądowego na

ze środków transportu lądowego na

statek rzeczny i odwrotnie, oraz szeroko

statek rzeczny i odwrotnie, oraz szeroko

rozumiana obsługa ładunku, statku i

rozumiana obsługa ładunku, statku i

środków transportu dowozowo-

środków transportu dowozowo-

odwozowego.

odwozowego.

11

11

Elementy składowe

Elementy składowe

akwatorium portowego

akwatorium portowego

•

reda

reda

(obszar znajdujący się przed

(obszar znajdujący się przed

wejściem do portu morskiego)

wejściem do portu morskiego)

•

awanport

awanport

( najdalsza z

( najdalsza z

wewnętrznych części wodnej

wewnętrznych części wodnej

powierzchni portu)

powierzchni portu)

•

kanały

kanały

•

baseny portowe

baseny portowe

12

12

Elementy składowe

Elementy składowe

terytorium portu rzecznego

terytorium portu rzecznego

•

nabrzeża

nabrzeża

•

mola

mola

•

falochrony

falochrony

•

place składowe

place składowe

•

drogi transportu zapleczowego

drogi transportu zapleczowego

•

zagospodarowane tereny portu

zagospodarowane tereny portu

13

13

Funkcje portu rzecznego

Funkcje portu rzecznego

•

transportowa

transportowa

•

składowo- magazynowa

składowo- magazynowa

•

zaopatrzeniowa

zaopatrzeniowa

•

naprawczo-remontowa

naprawczo-remontowa

•

schroniska i zimowiska dla floty

schroniska i zimowiska dla floty

14

14

Drogi wodne śródlądowe

Drogi wodne śródlądowe

w Polsce

w Polsce

wyszczególn

wyszczególn

ienie

ienie

200

200

0

0

200

200

5

5

200

200

6

6

200

200

7

7

2008

2008

2009

2009

Drogi wodne

Drogi wodne

śródlądowe

śródlądowe

żeglowne w

żeglowne w

km

km

3813

3813

363

363

8

8

366

366

0

0

366

366

0

0

3660

3660

3660

3660

15

15

Przewóz ładunków i pasażerów

Przewóz ładunków i pasażerów

transportem wodnym śródlądowym

transportem wodnym śródlądowym

wyszczególnienie

wyszczególnienie

1995

1995

2000

2000

2006

2006

2008

2008

2009

2009

Przewóz ładunków w

Przewóz ładunków w

tys. ton

tys. ton

9 306

9 306

10

10

433

433

9 271

9 271

8 109

8 109

5 700

5 700

Przewóz ładunków w

Przewóz ładunków w

tonkm.

tonkm.

876

876

1 173

1 173

1 237

1 237

1 273

1 273

1026

1026

Średnia odległość

Średnia odległość

przewozu 1 tony

przewozu 1 tony

ładunku w km

ładunku w km

94

94

112

112

133

133

157

157

180

180

Przewóz pasażerów w

Przewóz pasażerów w

tys.

tys.

1 208

1 208

1 265

1 265

1 550

1 550

1 149

1 149

1098

1098

Przewóz pasażerów w

Przewóz pasażerów w

pasażerokilometrach w

pasażerokilometrach w

tys.

tys.

25

25

26

26

27

27

17,9

17,9

14,5

14,5

Średnia odległość

Średnia odległość

przewozu w km jednego

przewozu w km jednego

pasażera

pasażera

21

21

20

20

17

17

16

16

13

13

16

16

Tabor pływający śródlądowego

Tabor pływający śródlądowego

transportu wodnego

transportu wodnego

wyszczególnieni

wyszczególnieni

e

e

2001

2001

2005

2005

2006

2006

2008

2008

2009

2009

Liczba

Liczba

holowników w

holowników w

taborze

taborze

pływającym

pływającym

27

27

11

11

14

14

14

14

15

15

Liczba pchaczy w

Liczba pchaczy w

taborze

taborze

pływającym

pływającym

251

251

242

242

233

233

198

198

203

203

Liczba barek w

Liczba barek w

taborze

taborze

pływającym

pływającym

598

598

574

574

569

569

557

557

612

612

liczba statków

liczba statków

pasażerskich w

pasażerskich w

taborze

taborze

pływającym

pływającym

104

104

124

124

118

118

109

109

108

108

Barka śródlądowa

Barka śródlądowa

to rodzaj statku o płaskim dnie,

to rodzaj statku o płaskim dnie,

z własnym napędem lub bez napędu przeznaczony

z własnym napędem lub bez napędu przeznaczony

do przewozu towarów na śródlądowych drogach

do przewozu towarów na śródlądowych drogach

wodnych i wodach osłoniętych.

wodnych i wodach osłoniętych.

17

17

Pchacz

Pchacz

- niewielki statek o

- niewielki statek o

silniku

silniku

o

o

niewspółmiernie dużej mocy w stosunku do

niewspółmiernie dużej mocy w stosunku do

rozmiarów samej jednostki, którego zadaniem jest

rozmiarów samej jednostki, którego zadaniem jest

np. dopychanie większych statków do nabrzeża lub

np. dopychanie większych statków do nabrzeża lub

pchanie barek. Pchacz posiada specjalnie

pchanie barek. Pchacz posiada specjalnie

przystosowany do pchania dziób, prostopadle ściętą

przystosowany do pchania dziób, prostopadle ściętą

nadwodną część dziobową, dwa zderzaki wyłożone

nadwodną część dziobową, dwa zderzaki wyłożone

drewnem oraz urządzenia do wiązania barek wraz z

drewnem oraz urządzenia do wiązania barek wraz z

windą kotwiczną (pionową lub poziomą).

windą kotwiczną (pionową lub poziomą).

18

18

Holownik

Holownik

– statek lub okręt pomocniczy

– statek lub okręt pomocniczy

konstrukcyjnie przewidziany do holowania (prac

konstrukcyjnie przewidziany do holowania (prac

holowniczych). Posiada silnik o niewspółmiernie

holowniczych). Posiada silnik o niewspółmiernie

dużej mocy i uciągu (do kilkudziesięciu ton siły) w

dużej mocy i uciągu (do kilkudziesięciu ton siły) w

stosunku

stosunku

do wielkości.

do wielkości.

19

19

Śródlądowy transport wodny

Śródlądowy transport wodny

wspiera przewozy ładunków

wspiera przewozy ładunków

ponadgabarytowych

ponadgabarytowych

20

20

Śródlądowy transport wodny

Śródlądowy transport wodny

wspiera przewozy ładunków

wspiera przewozy ładunków

ponadgabarytowych

ponadgabarytowych

21

21

Zapomniany śródlądowy transport wodny staje się
nieodłącznym ogniwem w łańcuchu transportów ładunków
niestandardowych (ponadgabaryty, sztuki ciężkie itp). W
chwili gdy ładunki stają się coraz większe, a drogi lądowe
zatłoczone i niebezpieczne, transport rzeczny staje się
idealnym rozwiązaniem problemów transportowych.

Barka o nośności 1350 t mieści na sobie

ładunek 45

ciężarówek 30 tonowych.

Koszty paliwa także są

korzystniejsze po stronie transportu rzecznego, dla przykładu
1 litr paliwa pozwala przemieścić statkiem rzecznym na
odległość 1 km aż 127 ton ładunku, podczas, gdy
samochodem jedynie 50 ton, a koleją 97 ton. Niska
energochłonność jest przyczyną znacznie mniejszej niż w
transporcie samochodowym emisji zanieczyszczeń do
atmosfery. Koszty zewnętrzne transportu rzecznego wg
opracowań Komisji Europejskiej są blisko pięciokrotnie
mniejsze niż koszty zewnętrzne transportu drogowego.

22

22

Analiza odrzańskiej żeglugi

Analiza odrzańskiej żeglugi

śródlądowej

śródlądowej

•

mała uciążliwość dla środowiska;

mała uciążliwość dla środowiska;

•

wysokie bezpieczeństwo, mała wypadkowość;

wysokie bezpieczeństwo, mała wypadkowość;

•

duże rezerwy przepustowości Odrzańskiej Drogi Wodnej-

duże rezerwy przepustowości Odrzańskiej Drogi Wodnej-

eliminacja wąskich gardeł innych gałęzi transportu;

eliminacja wąskich gardeł innych gałęzi transportu;

•

szczególne predyspozycje żeglugi do przewozu ładunków

szczególne predyspozycje żeglugi do przewozu ładunków

ponadgabarytowych, wrażliwych na wstrząsy,

ponadgabarytowych, wrażliwych na wstrząsy,

niebezpiecznych oraz kontenerów (w dwóch lub trzech

niebezpiecznych oraz kontenerów (w dwóch lub trzech

warstwach);

warstwach);

•

energooszczędność oraz niskie koszty przewozu;

energooszczędność oraz niskie koszty przewozu;

•

potencjalne duża rola żeglugi śródlądowej towarowej i

potencjalne duża rola żeglugi śródlądowej towarowej i

pasażerskiej w aktywizacji gospodarczej obszarów

pasażerskiej w aktywizacji gospodarczej obszarów

nadodrzańskich;

nadodrzańskich;

•

punktualność dostaw;

punktualność dostaw;

•

dostęp do zespołu portów Szczecin-Świnoujście i korzystne

dostęp do zespołu portów Szczecin-Świnoujście i korzystne

położenie (multimodalny korytarz transportowy północ-

położenie (multimodalny korytarz transportowy północ-

południe).

południe).

23

23

Analiza odrzańskiej żeglugi

Analiza odrzańskiej żeglugi

transportowej cd.

transportowej cd.

•

niekorzystne warunki naturalne Odry, której przepływy

niekorzystne warunki naturalne Odry, której przepływy

średnie stanowią jedynie 10% przepływów Renu i 25%

średnie stanowią jedynie 10% przepływów Renu i 25%

przepływów Łaby;

przepływów Łaby;

•

niekorzystne zmiany klimatyczne objawiające się

niekorzystne zmiany klimatyczne objawiające się

pogłębianiem zjawisk suszy i powodzi;

pogłębianiem zjawisk suszy i powodzi;

•

sezonowość przewozów (przerwa zimowa uniemożliwia

sezonowość przewozów (przerwa zimowa uniemożliwia

regularne całoroczne dostawy, zakłócenia ruchu mogą

regularne całoroczne dostawy, zakłócenia ruchu mogą

następować w wyniku zbyt wysokich lub zbyt niskich stanów

następować w wyniku zbyt wysokich lub zbyt niskich stanów

wód);

wód);

•

zły stan techniczny taboru i postępująca dekapitalizacja

zły stan techniczny taboru i postępująca dekapitalizacja

floty;

floty;

•

słabe przystosowanie floty do przewozu ładunków nie

słabe przystosowanie floty do przewozu ładunków nie

masowych;

masowych;

•

długi czas przewozu

długi czas przewozu

Mimo tych problemów nie zmienia to faktu wysokiej

Mimo tych problemów nie zmienia to faktu wysokiej

przydatności żeglugi w przewozach masowych i

przydatności żeglugi w przewozach masowych i

wielkogabarytowych.

wielkogabarytowych.

24

24

Literatura

Literatura

•

Transport

Transport

pod red. W.

pod red. W.

Rydzkowskiego

Rydzkowskiego

i K. Wojewódzkiej-Król, PWN, 2009.

i K. Wojewódzkiej-Król, PWN, 2009.

•

Transport wyniki działalności 2009r.

Transport wyniki działalności 2009r.

•

Śródlądowy transport wodny

Śródlądowy transport wodny

J.

J.

Kulczyk, J. Winter, Wrocław 2003r.

Kulczyk, J. Winter, Wrocław 2003r.