Wydarzenia Traumatyczne i ich

konsekwencje

mgr Magdalena Łazarewicz

Zakład Psychologii Medycznej

AM

PTSD

[e-mail]

2

Wydarzenia traumatyczne

Zdarzenie traumatyczne (uraz) wiąże się z zagrożeniem

życia lub fizycznej integralności własnej osoby lub też

innych osób. Uraz wywołuje reakcję intensywnego

strachu, poczucia bezradności bądź koszmaru.

Człowiek może doświadczyć takiego urazu

bezpośrednio lub być jego świadkiem.

– poważne wypadki

– żywioły (powodzie, trzęsienia ziemi)

– tragedie spowodowane przez człowieka (ataki

terrorystyczne)

– bycie ofiarą ataku lub przemocy fizycznej (napadu, tortur,

porwania itp.)

– działania wojenne

– molestowanie lub napaść seksualna

– przemoc psychiczna

– zaniedbanie.

PTSD

[e-mail]

3

Ostra Reakcja Stresowa

• symptomy:

– zgeneralizowany lęk,
– wycofanie,
– zawężenie uwagi,
– widoczna dezorientacja,
– gniew lub agresja werbalna,
– rozpacz lub poczucie beznadziejności,
– przesadny żal po stracie.

• Objawy występują w czasie 48

godzin od urazu i potem mijają.

PTSD

[e-mail]

4

Zespół Ostrego Stresu

(ASD – Acute Stress

Disorder)

Objawy:

• objawy dysocjacyjne:

– odrętwienie (zanik oczekiwanych reakcji emocjonalnych);

– zredukowana świadomość otoczenia (tzn. bycie w mniejszym, niż można by

oczekiwać, stopniu świadomym wydarzeń następujących podczas urazu lub

bezpośrednio po nim);

– derealizacja (wrażenie nierzeczywistości otoczenia jednostki - „ to było jak

sen” );

– depersonalizacja (poczucie obcości własnego ciała);

– amnezja dysocjacyjna (niezdolność do przypomnienia sobie krytycznych

aspektów traumy).

• Rozpoznanie: wystąpienie trzech spośród wymienionych objawów.

• Dodatkowe objawy:

– pobudzenie (przeżywanie niepokoju, bezsenność, podatność na irytację,

trudności z koncentracją uwagi, nadmierna czujnością).

– wyraźnie unikanie myśli, uczuć i miejsc, związanych z urazem.

– ponowne doświadczanie urazu w powracających obrazach, myślach i

uczuciach.

• Czas trwania symptomów – 2 dni < ASD > 1 miesiąc.

• Gdy objawy utrzymują się, co najmniej miesiąc po urazie i nie mijają

można traktować je jako prekursora tak zwanego PTSD

PTSD

[e-mail]

5

Zespół Stresu Pourazowego
(PTSD)

zespół specyficznych
symptomów, które mogą
pojawić się u ludzi po
przeżyciu ekstremalnego,
traumatycznego zdarzenia.

PTSD

[e-mail]

6

Symptomy PTSD?

• utrzymujące się odtwarzanie traumy (jakby ponowne

jej doświadczanie)

– częste myśli, wspomnienia, obrazy dotyczące zdarzenia,

które pojawiają się niezależnie od woli;

– koszmary senne

– flashbacki/reminiscencje - nagłe poczucie, jakby

zdarzenie miało miejsce na nowo

• utrzymujące się unikanie sytuacji, miejsc, ludzi, itp.,

które kojarzą się z traumą

• poczucie odcięcia, oderwania od emocji związanych z

tym, co przypomina uraz

(na przykład niezdolność do

płaczu lub przeżywania różnych uczuć),

• utrzymujące się objawy psychofizjologicznego

pobudzenia (problemy ze snem, rozdrażnienie,

wybuchy gniewu, trudności z koncentracją uwagi).

PTSD

[e-mail]

7

Diagnoza PTSD?

PTSD diagnozuje się w oparciu o kryteria
diagnostyczne DSM IV lub ICD 10.

Aby można było rozpoznać u kogoś zespół
stresu pourazowego, powyższe objawy muszą
się utrzymywać przez co najmniej miesiąc od
czasu przeżycia urazu i powodować znaczące
trudności w życiu społecznym i zawodowym.

U osób z PTSD symptomy zwykle pojawiają się
w ciągu trzech miesięcy po traumie, ale mogą
pojawić się też miesiące lub nawet lata po
wydarzeniu traumatyzującym (tzw. okres
utajenia).

PTSD

[e-mail]

8

Poznawczy model PTSD

• W ostatnich latach, w celu zrozumienia

reakcji człowieka po przeżyciu traumy,
opracowano poznawczy model
zespołu stresu pourazowego.

– W modelu tym zakłada się ścisłą relację

pomiędzy myśleniem i emocjami.

• To, w jaki sposób interpretujemy daną sytuację,

wpływa na nasze samopoczucie i odwrotnie -
nasz nastrój wpływa na to, w jaki sposób
postrzegamy różne zdarzenia.

PTSD

[e-mail]

9

Poznawczy model PTSD

• po przeżyciu traumy u większości ludzi

pojawiają się naturalne symptomy pourazowe,

które z biegiem czasu ustępują. W trakcie tego

procesu informacje związane z urazem zostają

przez umysł przetworzone i zintegrowane,

włączone do spójnego obrazu siebie jednostki.

• u części ludzi ten naturalny proces zostaje

zakłócony:

– osoby te nie są w stanie skutecznie zintegrować

informacji związanych z traumą z posiadanym

sposobem postrzegania samych siebie, innych ludzi i

świata.

– dzieje się tak z powodu poznawczego i

emocjonalnego unikania przetwarzania traumy.

• Brak przetwarzania urazowych wspomnień prowadzi do

podtrzymywania objawów, co przyczynia się do rozwoju

zaburzenia.

PTSD

[e-mail]

10

Poznawczy model PTSD

• Trauma jest reprezentowana w umyśle osoby z

zespołem stresu pourazowego jako ciągłe

zagrożenie.

• Postrzegane lub przewidywane zagrożenie

wyzwala serię reakcji ("odcinanie się" od

emocji, kontrola emocji, tłumienie myśli o

urazie, unikanie miejsca, w którym uraz się

wydarzył, "przeżuwanie" wspomnień, picie

alkoholu, itp.), które mają przyczynić się do

szybkiej redukcji przeżywanych nieprzyjemnych

emocji - lęku, niepokoju czy napięcia.

• Reakcje te na dłuższą metę wstrzymują jednak

proces przetwarzania urazu, co powoduje

dalsze utrzymywanie się zaburzenia.

PTSD

[e-mail]

11

Leczenie PTSD

• polega przede wszystkim na pomocy

psychologicznej i powinno
uwzględniać wszystkie problemy
związane z emocjami i zachowaniem.

• zalecane jest także wspomaganie

leczenia psychologicznego lekami
przeciwdepresyjnymi.

PTSD

[e-mail]

12

Leczenie PTSD -

terapia poznawczo-

behawioralna

• Z prowadzonych obecnie badań nad skutecznością różnych

rodzajów leczenia osób z zespołem stresu pourazowego

wynika, że przede wszystkim rekomendowana jest terapia

poznawczo-behawioralna.

• W terapii tej w celu przeciwdziałania unikaniu

przetwarzania traumy, stosuje się m.in. następujące

techniki:

– Ekspozycję wyobrażeniową,

polegającą na przywoływaniu

wspomnień o traumie w warunkach terapii, w ściśle określony sposób.

Częste powtarzanie tej techniki, związane również z odsłuchiwaniem

nagrania wspomnień, prowadzi do redukcji lęku i innych objawów.

– Ekspozycję w realnym życiu,

a więc stopniową konfrontację z

sytuacjami wywołującymi lęk aż do czasu jego obniżenia.

– Techniki poznawcze,

polegające na pracy poznawczej z

założeniami i przekonaniami pacjenta dotyczącymi faktu przeżycia

traumy oraz związanymi z tym emocjami. Szczególnie istotna jest

praca nad zmianą znaczenia urazu dla pacjenta.

PTSD

[e-mail]

13

Zapobieganie PTSD

Aby  zminimalizować potencjalne negatywne efekty

ewidentnie traumatycznego zdarzenia ważne jest, by

jak najszybciej – nawet przed pojawieniem się

jakichkolwiek objawów - zwrócić się po poradę do

specjalisty.

•

Interwencje kryzysowe

U DZIECI ponadto:
• redukowania prawdopodobieństwa wystąpienia

wydarzeń traumatycznych w życiu dzieci poprzez:

– uczenie dzieci, że mogą powiedzieć NIE osobom, które je

dotykają lub w jakikolwiek sposób sprawiają, że czują się

źle;

– uczenie dzieci, że mogą i powinny powiedzieć osobie, której

ufają, że ktoś w ich otoczeniu sprawia, że czują się źle.

PTSD

[e-mail]

14

Rozpowszechnienie PTSD

• rozpowszechnienie zespołu stresu pourazowego

można ocenić na około 10%

(wyniki badań prowadzonych w

ciągu dwu ostatnich dekad w dużych próbach populacji ogólnej w Stanach

Zjednoczonych)

• jest to jedno z najczęstszych zaburzeń

psychiatrycznych.

• rodzaje urazów z którymi związane jest

szczególnie wysokie ryzyko wystąpienia zespołu

stresu pourazowego:

– dotkliwe pobicia,

– gwałty,

– eksplozje i gwałtowne wypadki (np. katastrofa lotnicza).

• szczególnie zagrożone wystąpieniem PTSD są

zwłaszcza kobiety, a także wszystkie osoby,

które przeżyły uraz we wczesnym

dzieciństwie.