Modele zarządzania

innowacjami

Prof. dr hab. Józef Szabłowski

MODELE ZARZĄDZANIA INNOWACJAMI

 

Organizacje gospodarcze w celu poprawy konkurencyjności

produktów i usług stawiają sobie pytania:

-         Jak zarządzać innowacjami?

-         Jak osiągnąć efekty gwarantujące powodzenie
rynkowe?

-       Jak zrealizować stwierdzenie P. Druckera, że:
"innowacja jest pracą zorganizowaną, systematyczną i
racjonalną?"

-    Jak umieścić w strukturze organizacyjnej problematykę
innowacji?

" Zarządzanie innowacjami przez organizację jest
poszukiwaniem opartym na posiadanych zasobach
takich innowacji, aby proces innowacji stawał się
bardziej efektywny w konfrontacji z wyzwaniami, jakie
stawia rynek, konkurencja, klient"

Innowacje są zrelatywizowane do miejsca i czasu. W
gospodarce rynkowej współcześnie skalą odniesienia jest
zjednoczona Europa, świat.

Zarządzanie innowacjami charakteryzuje się:

1. 

   "orientacją rynkową uwzględniającą oczekiwania klienta

oraz konkurencję,

2.  rozwiniętymi relacjami występującymi pomiędzy nauką -
innowacjami gospodarką; wymieniona triada jest systemem
dynamicznym - interakcyjnym;

3.     wysoką innowacyjnością organizacji zarówno
przedsiębiorstwa, regionu i państwa. Jest to system
dynamiczny uwzględniający w swoim działaniu elastyczność,
adaptacyjność,

efektywność

i

szybkość.

Zarówno

przedsiębiorstwo, jak i region i państwo powinno być
wrażliwe na innowacje i skłonne do wprowadzania zmian
traktowanych jako szanse;

4.     ujmowaniem procesu innowacji jako złożonego
mechanizmu

społecznego,

ekonomicznego,

technologicznego, którego rezultatem są określone rodzaje
innowacji;

Zarządzanie innowacjami charakteryzuje się:

rozwiniętymi

powiązaniami

układu

podmiotowego

(przedsiębiorstwo, region, państwo, nauka, zagranica) z
układem przedmiotowym (otoczenie, informacje, decyzje,
procesy, strategie);

6.     kreowaniem modelu sieci uwzględniającej trzy
wzajemnie powiązane elementy: podmioty - działania -
zasoby. Ich wzajemne relacje wspomagane technologią
informacyjną powinny stymulować rozwój innowacji;

7.     tworzeniem systemu informacji dla potrzeb
organizacji dla wszystkich faz procesu innowacji oraz
organizacji realizujących i wdrażających innowacje;

8.    

kreowaniem

w

organizacjach

czynników

stymulujących rozwój innowacji, takich jak informacja i
wiedza. Przejawem ich rozwoju jest powstawanie nowych
pomysłów oraz efektywność przetwarzania ich na
innowacje produktowe, procesowe, usługowe."

Zmiany w zakresie zarządzania innowacjami

Zmiany w zakresie zarządzania innowacjami
zależą od :

"

1.

Zakresu

funkcjonowania

modelu

popytowo - podażowego na innowacje,

2.

zakresu

oddziaływania

modelu

ograniczenia budżetowego,

3. modelu rynkowego ,

4.

modelu

zarządzania

wiedzą

i

kompetencjami,

5.     modele zarządzania poprzez cele
organizacji,

6.     modelu zarządzania jakością."

 

MODEL POPYTOWO - PODAŻOWY
INNOWACJI
 

W zarządzaniu innowacjami występują powiązania z całą
gospodarką - sektorami B + R - produkcją - usługami -
rynkiem.
Powiązania te przedstawia rysunek:

Zależność procesów rozwoju procesów innowacyjnych w

środowisku narodowym i międzynarodowym

Wymagania, zasady i
standardy
Produkty i środowisko

Społeczeństwo
Rynek
Banki

Wymagania, zasady i
standardy
Oświata, prawodawstwo

Przedsiębiorstwo

Państwo

Zasady i standardy
Prawodawstwo
Polityka przemysłowa
Zasady

międzynarodowe

W literaturze wymienia się dwie teorie innowacji
(dwa podejścia):
-         popytową,
-         podażową.

 

TEORIA POPYTOWA

-  kierunki badań i postęp techniczny jest kreowany głównie
przez potrzeby - popyt,

-   wynalazki i wzory użytkowe powstają jako efekt
wyłaniających się potrzeb,

-działalność innowacyjna jest elastycznym reagowaniem i
dostosowaniem popytu do procesu zmian zachodzących w
otoczeniu - zmieniających się potrzeb,

-   innowacje

są

kreowane

przez

potrzeby

społeczne,

gospodarcze, obronne itp.

Według P.F. Druckera innowacje definiuje się " w terminach
raczej popytu niż podaży, to znaczy jako zmianę wartości i
zaspokojenia potrzeb konsumentów przez wykorzystanie
określonych zasobów (...) innowacja musi być zawsze blisko
rynku, orientować się na rynek, i w istocie być przez niego
inspirowana „

TEORIA PODAŻOWA

- 

źródła innowacji tkwią w kreatywnej roli nauki i w badaniach

naukowych,

-   nauka jest autonomiczną siłą tłoczącą innowacje do
gospodarki (tłoczenie i ssanie innowacji),

- idee prac badawczych i rozwojowych w przeważającej części
pochodzą od zespołów badawczych a w mniejszym stopniu z
badań rynkowych (z wydziałów i komórek sprzedaży),

- idee techniczne pojawiają się niezależnie od potrzeb, mają
charakter autonomiczny.

Zwolennicy teorii podażowej stawiają pytania:
-         Dlaczego niektóre potrzeby nie są zaspokajane?
-         Dlaczego niektóre potrzeby są zaspokajane źle?
-         Konfrontacja wymiennych opinii,
-         Innowacje pionierskie same budzą potrzeby,
-         Innowacje wtórne wywołane są potrzebnie.

TEORIA PODAŻOWA

Teza:

Zapotrzebowanie na wynalazki pionierskie zazwyczaj nie
decyduje o jego pojawieniu się. Społeczeństwo najczęściej nie
uświadamia sobie sposobu zaspokajania potrzeb wynikającego z
wynalazku.

Kilka przykładów:

- wynalazek radia nie wzbudził zainteresowania ze strony
towarzystw telegraficznych,

-   wynalazek telewizji został przeniesiony do "pożyteczniejszej"
pracy,

-  żadna firma nie wykazała zainteresowania silnikiem
odrzutowym w chwili kiedy on powstał,

-    IBM odrzuciło propozycję wynalazcy kserografu.

TEORIA PODAŻOWA

Wynalazek pionierski stanowi źródło dwóch strumieni wynalazków
wtórnych:
a.      doskonalenie wynalazku pierwotnego
b.     oddziaływanie na wynalazki w innych dziedzinach np. silnik

spalinowy
-         doskonalenie silnika
-    zastosowanie →samochód, samolot, agregaty prądotwórcze,

pompy, kosiarki itp.; rozwój innych przemysłów.

Innowacje wielkie rodzą się w efekcie osiągnięć naukowych.
Innowacje małe w efekcie potrzeb. Granica podziału jest umowna.

W związku z popytowym i podażowym podejściem do innowacji
występują dwie sytuacje:
a. produkt jest wymyślony na podstawie potrzeb - przy sprzedaży

stosujemy marketing popytu,
b. produkt jest wymyślony przez B+R, następnie tworzymy popyt

na rynku - marketing podaży.

 

Tablica 1

MARKETING
POPYTU

MARKETING

PODAŻY

Faza 1:

Analiza popytu

Faza 1:

Innowacja produktu bez

zasięgania informacji z

rynku

Faza 2:

Zdefiniowanie podaży

produktu i związanych z

nim zakresów usług

Faza 2:

Poszukiwanie rynku zbytu

Faza 3

Marketing mix i

komercjalizacja

Faza 3:

Marketing mix

umożliwiający

wykreowanie popytu

MODEL OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO

Na model ograniczenia budżetowego składają się
rozwiązania systemu ekonomiczno - finansowego
przedsiębiorstw. Wyróżniamy twarde i miękkie
ograniczenia dotyczące:

-         cen,

-         podatków,

-         dotacji i subwencji,

-         kredytów i gwarancji kredytowych,

-         inwestycji.

Typy ograniczeń budżetowych przedstawia tablica
2:

Typy ograniczeń
budżetowych

Twarde ograniczenia budżetowe

Miękkie ograniczenia

budżetowe

Ceny

Ceny są dane z zewnątrz.

Przedsiębiorstwo nie ma wpływu na

ceny, przyjmuje je , a nie kredytuje.

Przedsiębiorstwa ustalają

ceny sprzedaży. Jest to

okoliczność sprzyjająca

przerzucaniu rosnących

kosztów produkcji na

nabywcę.

Podatki

Reguły opodatkowania są dane z

zewnątrz i oparte na obiektywnie

postrzeganych i mierzalnych

kryteriach. Przedsiębiorstwo nie

otrzymuje indywidualnych

okazjonalnych zwolnień od podatku.

Podatek pobierany jest w

ustalonych terminach.

Przedsiębiorstwo ma wpływ

na ustalanie reguł

opodatkowania.

Przedsiębiorstwo może

otrzymać zezwolenie lub

odroczenie podatku jako

jednostkowy adresowy

przywilej. Podatki nie są

pobierane w sposób

rygorystyczny.

Typy ograniczeń budżetowych
cd.

Dotacje i

subwencj

e

Bezzwrotne dotacje państwowe

nie istnieją nie tylko na pokrycie

bieżących wydatków, ale także na

inwestycje.

Państwo udziela bezzwrotnych

dotacji. Przedsiębiorstwo może

otrzymać je w formach:
- pokrycia wydatków inwestycyjnych,
- stałych rekompensat za ponoszone

straty,
- doraźnych subwencji z tytułu

jednorazowej straty lub zachęty do

określonego działania.

Kredyty i

gwarancj

e

Kredyt jest udzielany na twardych

warunkach ściśle określonych i

tylko wtedy, gdy istnieje

gwarancja jego spłaty z

przychodów zyskanych ze

sprzedaży produkcji. Banki

udzielają gwarancji.

nawet wtedy, gdy nie ma gwarancji,

że będzie w stanie go spłacić.

Dopuszcza się niedotrzymanie

zobowiązań co do zwrotu kredytów.

Państwo udziela gwarancji.

inwestycj

e

Finansowanie z zewnątrz jest

dokonywane na twardych

warunkach. Środki finansowe

mogą być przeznaczone tylko na

finansowanie postępu

technicznego i rozwoju

przedsiębiorstw i muszą być

spłacane ze zwiększonych

przychodów.

Finansowanie inwestycji z zewnątrz

dokonuje się na łagodnych

warunkach, aż do bezzwrotnych

dotacji łącznie.

MODEL RYNKOWY

rola państwa jak i rynku,

-      duże możliwości rozwoju innowacji w liberalizmie, ale
także ujemne strony,

-    liberalny system niesie duże szanse wzrostu i umocnienia
dochodowości uczestników rynku,

-    ewentualne straty oraz upadki firm, banków, funduszy
inwestycyjnych i rynków,

-    państwo musi:

a)prowadzić politykę przemysłową,

b)badawczo- rozwojową,

c)posiadać rozwiązania instytucjonalne.

 

MODEL RYNKOWY

Przedsięwzięcia państwa stymulujące rozwój innowacji są następujące:

-         cenowe,

-         podatkowe,

-         prawne i regulacyjne,

-         związane ze szkolnictwem,

-         nabywcze (np. zamówienia do celów obronnych),

-         informacyjne,

-        związane z przedsiębiorstwami publicznymi (np. uczestnictwo w
przedsiębiorstwach publicznych),

-         związane z użytecznością publiczną (np. innowacje w służbie
zdrowia ),

-         polityczne (klimat, regionalne działania)
-         naukowo techniczne,
-         handlowe.

MODEL ZARZĄDZANIA WIEDZĄ

Zarządzanie innowacjami powinno być oparte
na trzech elementach:

-         podmiotach,

-         działaniach,

-         zasobach.

Przedstawia to rysunek

Model sieci uwzględniający występujące
relacje pomiędzy podmiotami, działaniami
i zasobami

-  przedsiębiorstw

- region

- bank

- państwo

- zagranica

↕

Podmioty  

Działania

Sieć

zasobów

↕

↕

-

        

decyzje

-wiedza

-         procesy

- finanse i

kapitał
-         strategie

- informacje

 

Charakterystyka sieci powiązań:

-" współzależność funkcjonalna: konkretny system powiązań
uczestników, działalności i zasobów;

struktury możliwości: wpływ potencjalnych uczestników, którzy
kontrolują działalność i zasoby;

struktury wiedzy: działalności i zasoby oparte na doświadczeniu
i wiedzy poprzednich uczestników;

struktury czasu: sieć jest produktem doświadczeń i inwestycji w
wiedzę, związki, wzory zachowań itp."

"Ujęcie zarządzania innowacjami jako procesu zintegrowanego
opartego na strukturze sieciowej powinno uwzględniać to, że:

- tworzenie wiedzy organizacji następuje razem z procesami
konkurencji, globalizacji i ryzyka,
-  powstanie struktury sieciowej pozwala na szybsze zdobywanie

i przetwarzanie wiedzy,

Charakterystyka sieci powiązań:

   powiązania występujące pomiędzy elementami struktury
sieciowej są uprofilowane na realizację i wdrażanie innowacji
w relacji technologia - rynek".

"W zarządzaniu innowacjami szczególne znaczenie ma proces
uczenia się, niezbędny po to, by innowacje te mogły zostać w
pełni wykorzystane. Proces ten obejmuje:

- uczenie się przez działanie, tzn. wzrastającą efektywność
operacji produkcyjnych;

-  uczenie się przez stosowanie, tj. rosnącą skuteczność w
posługiwaniu się złożonymi systemami,

-     uczenie się przez interakcję pomiędzy producentami i
użytkownikami;

-      uczenie się przez uczenie, tzn. doświadczenie w szkoleniu.

Charakterystyka sieci powiązań:

Na proces uczenia się organizacji składają się cztery fazy:

-         pozyskiwanie informacji,

-         dystrybucja informacji,

-         interpretacja i wykorzystanie informacji,

-         przekazywanie i gromadzenie wiedzy.

Niewłaściwe zarządzanie przedsiębiorstwem ma różne formy:

-         niewykorzystywanie nowoczesnych maszyn i nadmierne
zużycie surowców,

-        

niewykorzystanie

wynalazków

i

projektów

racjonalizatorskich,

-  nierytmiczna praca zakładów, brak nowoczesnych metod
technicznego przygotowania i planowania produkcji,

-  

Charakterystyka sieci powiązań:

  nadmierna ilość zatrudnionych ludzi, brak systemu
planowania wielkości i struktury zatrudnienia, niewłaściwe
kształcenie personelu,

-  niewykorzystanie nowoczesnych metod w dziedzinie
finansów, a szczególnie w zakresie oceny projektów
inwestycyjnych

(metod

dyskontowych):

wartości

zaktualizowanej netto - NPV; wewnętrznej stopy zwrotu -
IRR,

- niewykorzystanie nowoczesnego marketingu, a szczególnie
brak: analiz trendów rynku, wartości rynku, rozpoznanych
potrzeb klientów, strategii sprzedaży,

-  nieuwzględnienie warunków jakie wynikają z potrzeby
ochrony środowiska."

Charakterystyka sieci powiązań:

" Rozwijanie zdolności zarządzania innowacją jest
procesem uczenia się ukierunkowanym na budowanie i
integrowanie

kluczowych

elementów

tworzących

efektywne sposoby tego zarządzania. Proces ten może być
wspierany przez następujące elementy:

-  dzielenie doświadczeń, uczenie się z doświadczeń innych
(zarówno ich sukcesów, jak i porażek),

-    wprowadzanie nowych koncepcji, pomysłów, narzędzi i
technik,

-  eksperymentowanie, stosowanie różnych podejść do
problemu zarządzania innowacją,

-   stosowanie ustrukturyzowanych metod kontroli i oceny
obecnego stanu procesu innowacyjnego."

MODEL ZARZĄDZANIA
INNOWACJAMI PRZEZ CELE
ORGANIZACJI

Model zarządzania przedsiębiorstwem zorientowany na

innowacje

OTOCZENIE

Cele

(umiejętności zarządzających, poziom aspiracji)

oddziałowywanie

Funkcje zarządzania

Planowanie, Organizowanie, Motywowanie, Kontrolowanie

zastosowanie

Zasoby wiedzy, informacji i finansów

wykorzystanie

Metody i Techniki

Polityka, Strategia, Plany, Struktury, Procedury, Standardy,

Programy, Projekty

wykorzystanie

Funkcje organizacyjne (wykonawcze)

B+R, Produkcja, Marketing, Finanse, Zasoby Osobowe

oddziaływanie na

Proces powstawania nowego produktu, procesu, zmiany

organizacyjnej

MODELE ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ

Zarządzanie jakością zawiera trzy hierarchicznie usytuowane
warstwy:

-  politykę firmy w dziedzinie jakości, określającą sens
składających

się

na

nią

przedsięwzięć

składowych,

zobowiązania i zamierzenia firmy wobec klientów, zobowiązania
i zamierzenia firmy względem projektowanych przedsięwzięć,

- strukturę organizacyjną, określającą podział ról związanych z
realizacją przedsięwzięć polityki firmy pomiędzy pracownikami
firmy lub ich zespołami,

-    zestaw procedur, określających standardy prowadzonych w
firmie procesów we wszystkich rodzajach działalności
podstawowej, pomocniczej i usługowej.

W literaturze wyróżnia się trzy aspekty jakości totalnej - Total
Quality (TQ):

-    jakość projektowana (typu) - jakość wzorca przez
projektanta;

-   jakość wykonania - jakość faktycznie uzyskana przez
wytwórcę lub możliwa przez niego do wykonania;

-    jakość wymagana przez klienta - jakość na jaką oczekuje
klient.

MODELE ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ

Działania marketingowe powinny wskazywać drogę ustalania
wymagań jakościowych dotyczących wyrobu przez:

-  określenie zapotrzebowania na wyrób,

-  precyzyjne określenie popytu i sektora rynkowego, co jest
istotne przy analizie klasy, jakości, ilości, ceny oraz wyboru
określonego terminu wprowadzenia wyrobu na rynek,

- precyzyjne ustalenie wymagań klientów za pomocą
przeglądu umów lub potrzeb rynkowych przy jednoczesnej
ocenie wszelkich potencjalnych lub specyficznych oczekiwań
klientów,

-  przekazanie w ramach przedsiębiorstwa informacji o
wymaganiach klientów w sposób jasny i precyzyjny.

MODELE ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ

Wymagania i oczekiwania klientów mogą dotyczyć:

-  cech związanych z zastosowaniem wyrobu, takich jak:
wytrzymałość, trwałość, odporność korozyjna i termiczna oraz
innych mierzalnych właściwości wyjściowego produktu
procesu;

-    rozwoju projektu procesu tak, aby uzyskać wyrób
spełniający wymagania;

-    sensorycznych charakterystyk wyrobu (np. wygląd, smak,
dotyk, zapach);

-    warunków bezpieczeństwa i środowiska;

-     stosowanych norm i uregulowań prawnych;

-      pakowania, transportu wewnętrznego i zewnętrznego
oraz przechowywania;

-     zapewnienia jakości lub weryfikacji jakości."