Metoda wczesnej diagnostyki (vojta, NDT

Bobath, wzorce Prechtla)

Rozpoznanie zaburzeń rozwoju w pierwszych miesiącach

życia

dziecka może nastręczać znacznych trudności, dlatego

ważny jest
wywiad ciążowo – porodowy i obserwacja pierwszych
tygodni życia ( zaburzenia snu, karmienia, trudności w
ubieraniu i noszeniu dziecka.)

Zaburzenia w rozwoju ruchowym mogą objawiać się

nieprawidłowym napięciem mięśni i ułożeniem ciała oraz
nieprawidłowym nasileniem i wygaszaniem odruchów.

Ważne, aby nie skupiać się tylko na jednej nieprawidłowości

i sprawdzić, czy występują one we wszystkich pozycjach i
jaki jest ich związek z emocjami dziecka.

Wczesne rozpoznanie dysfunkcji

psychoruchowych pozwala na szybkie
wprowadzenie stymulacji rozwojowej i
funkcjonalnej.

Wykrycie zaburzeń rozwoju w wieku

niemowlęcym wymaga użycia odpowiednich
metod badawczych, wykorzystujących
występowanie odruchów i reakcji
specyficznych dla danego wieku dziecka.

Opracowana przez Vaclava Vojtę w 1988 –

neuropediatrę czeskiego.

Zwrócił on uwagę, że rozwój motoryczny

zdrowych niemowląt przebiega równolegle z

rozwojem posturalnym, a wrodzone wzorce

motoryczne i posturalne rozwijają się po

urodzeniu w ściśle określonej kolejności i czasie.

Metoda ta nawiązuje do automatyzmu pełzania

występującego u noworodka. Vojta uważa tę

czynność za kluczową dla dalszych etapów

rozwoju lokomocji, a jego wieloletnie obserwacje

wskazują, iż ontogeneza motoryczna przebiega

równolegle do ontogenezy posturalnej.

Dotyczy głównie niemowląt z grupy ryzyka i

podstawowym jego zadaniem jest zapobieganie
rozwojowi zespołu mózgowego porażenia
dziecięcego.

Metoda ta polega na proprioceptywnej stymulacji

stref wyzwalania znajdujących się na ciele
niemowlęcia i wywoływaniu odpowiedzi
odruchowej w postaci kompleksów odruchowych,
składających się z wielu elementów. Poszczególne
elementy tej odpowiedzi są identyczne z wzorcami
spontanicznej motoryki zdrowego dziecka.

Składa się z 3 części:

Ocena odruchów prymitywnych i
automatyzmów noworodkowych.

Ocena reaktywności posturalnej, tj.
automatycznej umiejętności kontroli ciała w
przestrzeni za pomocą siedmiu prób.

Ocena prawidłowego rozwoju niemowlęcia i
jego motoryki spontanicznej.

Odruchy skórne:
- Odruch chwytny dłoni (norma – 6 m.ż) i stóp (norma –

9 m.ż)

- Odruch Galanta (4 m.ż)

Odruch wyprostny:
-Odruch nadłonowy (3 m.ż)
-Odruch skrzyżowany (3 m.ż)
-Podparcie (2-3 m.ż)
-Noworodkowy automatyzm chodu (3 m.ż)

Odruchy ustno- twarzowe:
-odruch Babkina (6 tydzień życia)
-odruch ssania (3-4 m.ż)
-odruch z warg i kątów ust (zanika w 3-4 m.ż)
-odruch akustyczno-twarzowy (od 10 dnia

życia)

-odruch optyczno-twarzowy (od 3 m.ż)

1. Próba trakcyjna lub podciągania za rączki w

modyfikacji Vojty -> ocena ułożenia głowy i
kończyn dolnych

2. Próba zawieszenia poziomego (wg Landaua)->

obserwacja utrzymania głowy i kręgosłupa,
ułożenia kończyn dolnych i górnych

3. Próba zawieszenia pachowego -> ocena ułożenia

kończyn dolnych

4. Próba wychylenia bocznego (wg Vojty)-> ocena

ułożenia górnoleżącego stawu barkowego
ramienia ręki, ułożenie tułowia i górnoleżącej
kończyny dolnej

5. Próba poziomego zawieszenia (wg Collis)->

obserwacja dolnoleżących kończyn górnych i dolnych

oraz ułożenie głowy

6. Próba pionowego zawieszenia (wg Peipera-Isberta)->

ocena ułożenia głory, kręgosłupa, obręczy barkowej,

kończyn górnych i dłoni

7. Próba pionowego zawieszenia (wg Collis)->

każdorazowa ocena wolnej kończyny dolnej prawej i

lewej.

Próby te, wykonywane są w ściśle określonej kolejności

w celu uzyskania właściwej oceny jakościowej i

ilościowej automatycznego sterowania położeniem

ciała w przestrzeni.

* Poprawną technikę badania
* Skrupulatną obserwację i opis przebiegających

reakcji dziecka na zmianę położenia ciała

* Idealną znajomość motoryki spontanicznej

dziecka stosownej dla wieku

* Umiejętność analizowania uzyskanej

odpowiedzi na prowokację w odniesieniu do
wzorca idealnego i uchwycenia
nieprawidłowych wzorców częściowych.



Początki tej metody sięgają lat czterdziestych XX
wieku, twórcami byli Berta i i Karel Bobath.



Metoda ta była kilkakrotnie modyfikowana, a
następnie została wzbogacona o wczesną
diagnostykę przez Elizabeth Koening i Mery
Quinton.



Usprawnianie metodą Bobathów polega na
nauczeniu dziecka ruchów zbliżonych do
prawidłowych, które są funkcjonalne i niezbędne
do samodzielnego życia przez wykorzystanie
wzorców posturalnych i motorycznych

-przygotowanie do ruchu (utrzymanie pełnego

zakresu ruchów w stawach, zapobieganie

przykurczom i deformacjom, przygotowanie

sensoryczne)

-normalizację napięcia posturalnego
-hamowanie nieprawidłowej aktywności odruchowej
-torowanie automatycznych reakcji nastawczych –

reakcji równoważnych (poprzez manipulację

punktami kluczowymi

-ułatwianie wykształcenia prawidłowych wzorców

funkcjonalnych

Głównym punktem w koncepcji NDT Bobath

jest obserwacja tego, co dziecko jest w stanie
wykonać, a czego nie potrafi. Usprawnianie
jest terapią funkcjonalną i koncentruje się
m.in. na:

-budowaniu liniowości
-utrzymaniu dynamicznej kontroli postawy
-rozwoju aktywności wraz z poprawą jakości

oraz koordynacji wzorców ruchu

-rozwijaniu koordynacji ruchowej

Prowadzi ćwiczenia układając swoje ręce na

punktach kontroli ruchu, torując liniowość,

stabilizując poszczególne funkcje ciała oraz

inicjując ruch.

Stosuje się wiele technik stymulacji czuciowej i

proprioceptywnej (tapping, placing, rotacja,

trakcja, pressure, utrzymywanie i przenoszenie

ciężaru ciała) oraz wspomagania (układanie na

brzuchu, boku i plecach, nauka obrotów, pełzania,

siedzenia).

W metodzie ważne są strefy wspomagania: za

głowę, za obręcz barkową i za obręcz miedniczą.

Wszystkie techniki stosowane w tej metodzie

polegają na tym, że w trakcie aktywności
ruchowej dziecka, terapeuta swoimi rękoma
stale dostosowuje układ posturalny do wzorca
ruchowego, kontrolując z zewnątrz jego
przebieg. Daje to dziecku możliwość
poruszania się w zakresie, kierunku czy tempie
przedtem nieosiągalnym, a więc w obszarze
dla niego nierozpoznanym sensorycznie. Dla
osiągnięcia nowych umiejętności można
wykorzystać tylko to, co się wcześniej
doświadczyło.

Nie zawiera gotowego zestawu ćwiczeń. Strategia

postępowania usprawniającego oparta jest na
wnikliwej analizie problemu klinicznego, precyzyjnej
ocenie, zarówno rozwoju psychomotorycznego jak i
potencjału rehabilitacyjnego. Podstawowym celem
usprawniania neurorozwojowego jest wykształcenie
prawidłowego mechanizmu antygrawitacyjnego w
oparciu o prawidłowe odruchy postawy,
umożliwiające najpierw zdobycie i rozwój
prawidłowych wzorców posturalnych, motorycznych,
a następnie właściwe przystosowanie ich do
czynności funkcjonalnych życia codziennego.

Musi wybiegać poza testowanie różnych odruchów postawy

w różnych pozycjach. Bardziej cenna dla celów

diagnostycznych i prognostycznych jest obserwacja pod

kątem:

-hamowania wpływu aktywności odruchów prymitywnych i

tonicznych

-stopniowej dominacji wpływu reakcji nastawczych i

równoważnych

-rozdzielenia globalnych synergii mięśniowych oraz ich

funkcjonalnej selekcji

-aktywności antygrawitacyjnej
-sposobu, w jaki wzorce ruchowe i posturalne są ze sobą

połączone, jak są używane w spontanicznej aktywności, a

przede wszystkim, jak przystosowują się do warunków

zewnętrznych oraz jak są wykorzystywane dla celów

funkcjonalnych

* Metoda oceny ruchów globalnych wg Prechtla,

austriackiego neurologa dziecięcego,
opracowana w 1990 roku

* Stanowi uzupełnienie badania neurologicznego
* Jest prostą, nieinwazyjną, obiektywną i szybką

metodą całościowej oceny niemowlęcia

* Daje ona możliwość wczesnego stwierdzenia

istniejących nieprawidłowości

* Odgrywa ważną rolę w prognozowaniu

przyszłego rozwoju psychoruchowego dziecka

Wyodrębnia 3 okresy rozwoju w zakresie

wzorca ruchu globalnego od 36 do 58
tygodnia życia i wskazuje na ruchy
odbiegające od normy (ruch drżący,
trzepoczący, chaotyczny, sztywny,
hipokinezja).

Prawidłowe globalne wzorce ruchu są to ruchy

obejmujące całe ciało, w które wkomponowane
są również ruchy rotacji. Przez to, że są one
uogólnione i trwają długo, można je łatwo
obserwować. Wystąpienie ich w prawidłowej
postaci jest niezbędne dla powstania ruchów
dowolnych, manipulacji i umiejętności
przezwyciężania sił grawitacji.

Zaburzenia w zakresie ruchów globalnych

powodują, że wzorce ruchowe występujące
później nie rozwijają się lub są złej jakości.

Nieprawidłowe formy ruchów globalnych

przejawiają się jako ubogi repertuar
globalnych wzorców ruchów. Mają również złą
synchronizację, są sztywne, szarpane, brak
im płynności, lekkości i może im towarzyszyć
wzmożone napięcie mięśniowe.

Chaotyczne globalne wzorce ruchów prezentują

dużą amplitudę ruchów wszystkich części
ciała.

Zaproponowana przez Prechtla wczesna

obserwacja i i ocena ruchów dziecka jest
jedną z najdokładniejszych metod
wykrywających nieprawidłowości w rozwoju
dziecka, zaletą tej metody jest jej
nieinwazyjność, ponadto jest bezbolesna i
bezstresowa dla dziecka, a co najważniejsze
skuteczna w 98% Pomaga ona również przy
ustalaniu wskazań do podjęcia usprawniania,
co jest tzw. zapobieganiem wtórnym.
Badaniu poddane mogą zostać maluchy od
urodzenia do końca piątego miesiąca życia.

Aby ocenić jakość prezentowanych globalnych

wzorców ruchu, prof. Prechtl nagrywał na
taśmie wideo zachowania małych dzieci
(wcześniaków, noworodków i niemowląt we
wczesnym okresie ich życia), a następnie
przeprowadzał dokładną analizę
spontanicznych wzorców ruchu.

Ta szybka i nie uciążliwa metoda pozwala

określić, czy sposób w jaki porusza się
dziecko w określonym dla niego wieku, jest
prawidłowy czy nieprawidłowy.