Warszawski Uniwersytet Medyczny.

Ewa Piksa



Dane statystyczne.



Badania przesiewowe.



Zachowania ryzykowne.



Identyfikacja pacjentów podejrzanych
onkologicznie.



Podstawowe badania diagnostyczne.

Region/kraj

Zachorowania

Zgony

Polska

301,8

203,5

Europa Płn.

283,1

161

Europa Zach.

326,4

173,9

Europa Pod.

299,4

170,1

Europa Śr. i
Wsch

257,7

197,2

http://85.128.14.124/KRN oraz http://www-dep.IARC.fr

Region/kraj

Zachorowania

Zgony

Polska

210,3

110,6

Europa Płn.

252,3

118,1

Europa Zach.

244,6

106,1

Europa Pod.

208,1

92,3

Europa Śr. i

Wsch

175,1

101,9

http://85.128.14.124/KRN oraz http://www-dep.IARC.fr

Polska

UE

M

K

M

K

n.zł. piersi

63,1%

76,1%

n.zł. szyjki macicy

48,2%

62,1%

n.zł. jelita grubego

26,8%

28,6%

47,6%

50,5%

n.zł.stercza

38,6%

65,4%

n.zł. jądra

81,9%

91,4%

czerniak

56,5%

57,9%

74,8%

84,3%

http://85.128.14.124/KRN oraz http://www-dep.IARC.fr

Świat

Nowe

zachorowania

Zgony

2000r.

[Dzieci: 160.000]

11.000.000

7.000.000

2020r.

20.000.000

10.000.000

http://85.128.14.124/KRN oraz http://www-dep.IARC.fr



Nowotwory złośliwe są drugą przyczyna zgonów Polaków po
chorobach układu krążenia



Największą dynamikę wzrostu zachorowalności i umieralności
u obu płci demonstrują nowotwory złośliwe jelita grubego



W latach 1996-2003 nastąpił spadek umieralności na
nowotwory złośliwe płuca u mężczyzn w wieku średnim i
starszym.



Pięcioletnie przeżycia na choroby nowotworowe są istotnie
statystycznie niższe od danych z innych krajów Europy.

Skrining onkologiczny

–

badanie osób bez objawów choroby w celu

wczesnego wykrycia nowotworu. Skriningiem obejmuje się tę część populacji w

której występuje największe ryzyko zachorowania na dany nowotwór.

Czym cechuje się badanie:

1.

Powinny być dostępne skuteczne metody leczenia wykrytego nowotworu.

2.

Niskie koszty, akceptowalne społecznie.

3.

Test powinien być prosty, tani i cechujący się wysoką czułością.

4.

Powinien obniżać wskaźnik umieralności dla określonego nowotworu.

5.

Wysoka czułość.

6.

Wysoka swoistość.

Czułość testu – jest to cecha mówiąca o zdolności do wykrywania choroby.

Swoistość testu – jest to cecha testu mówiąca o zdolności testu do identyfikacji osób

zdrowych.

Kiedy skrining ma sens:



Gdy jest masowy



Gdy jest długoterminowy

Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. – pod redakcją Radzisława Kordka (…)



Rak piersi



Rak szyjki macicy.



Rak jelita grubego.



Rak gruczołu krokowego.



Mammografia:

◦

U kobiet w wieku 50-69 lat co 1-2 lata

(wg Polskiej Unii Onkologii),

◦

U kobiet w wieku 40-50 lat rozważamy mammografię w
przypadku występowania czynników ryzyka.

◦

Czułość mammografii – 80%, swoistość 60%



Badanie kliniczne piersi –

nie jest zalecane jako samodzielne

badanie skriningowe.



Samobadanie piersi –

ze względu na niska czułość i

swoistość,

nie jest zalecane jako badanie skriningowe.



USG piersi –

nie wykazano jej skuteczności jako badania

służącego skriningowi.



Badanie cytologiczne wymazów z ujścia szyjki macicy.

◦

Zaleca się badanie kobiet w wieku 30-60 lat co 3-5 lat.



Wziernikowanie z zastosowaniem 3-procentowego kwasu
octowego.



Badanie molekularne materiału z szyjki macicy na obecność
DNA agrestynych typów HPV



Badanie kału na krew utajoną

◦

co 1-2 lata, u osób z dodatnim testem należy wykonać kolonoskopię.
Zaleca się ja u wszystkich osób w wieku 50-74 lata.



Kolonoskopia

◦

Zalecana u wszystkich osób w wieku 50-74 lata.

◦

Badanie wykonujemy co 10 lat.

◦

U pacjentów z grup ryzyka badanie wykonujemy co 1-3 lata.



Sigmoidoskopia

◦

Zaleca się wykonanie badania co 5 lat.



Badanie stężenia PSA

- badanie powtarzamy co roku u

mężczyzn po 50 roku życia.



Występowanie w rodzinie 3 nowotworów w 2 pokoleniach



Krewny pierwszego stopnia chory na nowotwór



Nowotwór w młodym wieku (<50r.ż)



Rodzinne występowanie danych typów nowotworów
(jelito grube-sutek-jajnik)



Występowanie w rodzinie rzadkich typów nowotworów.

Zachowania ryzykowne:



Palenie papierosów



Picie alkoholu



Jedzenie produktów konserwowanych



Długotrwałe opalanie (nie stosowanie filtrów ochronnych).

Zachowania zmniejszające ryzyka

zachorowania:



Większy udział procentowy owoców i warzyw w diecie



Przechowywanie żywności w lodówce



Regularna aktywność fizyczna.



Utrata masy ciała



Stany gorączkowe



Nocne poty



Nasilające się osłabienie



Trudności w połykaniu



Uczucie pełności w nadbrzuszu



Mięsowstręt



Świeża krew w stolcu lub ciemnobrunatny, czarny stolec



Naprzemienne zaparcia i biegunki, częste parcie na stolec



Wzdęcia



Śluz w stolcu



Długotrwała chrypka



Krwiste odksztuszanie, Krwioplucie



Uporczywy kaszel lub zmiana charakteru kaszlu



Krwiomocz nie towarzyszący ostrym stanom zapalnym



Białawe zabarwienia i zgrubienia błony śluzowej, małe nie
bolesne owrzodzenia na wargach i języku



Powiększające się znamiona na skórze



Nieregularne krwawienia z dróg rodnych, krwawienie po
okresie menopauzy.



Częste parcie na pęcherz



Dysuria



Nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych



Stwardnienie, guzek w sutku.



Zasada 2-3 tyg.



Badanie per rectum,



Dokładne badanie piersi i jąder



Morfologia, OB, CRP, badania biochemiczne (LDH, AP,
lipaza, amlaza)



Hipercalcemia, hiponatremia.



Cholesterol (często obniżenie)



USG j. brzusznej



Test kału na krew utajoną po 50rż co 1-2lata



Badanie ginekologiczne co roku



PSA u zdrowych mężczyzn po 50rż co 1-2lata



Definicja

–

objawy towarzyszące nowotworom, niezależne

od miejscowego wzrostu lub rozsiewu nowotworu.

Zespoły neurologiczne:

1.

Obwodowa neuropatia (szpiczak, ca płuca, chłoniaki)

2.

Miastenia (grasiczak)

3.

Przekomomiasteniczny zespół Lamberta – Etona (ca

drobnokomórkowy płuca)

Zmiany skórne:

1.

Rogowacenie czarne (ca żołądka lub płuca)

2.

Bielactwo (czerniaki, chłoniaki)

3.

Pojawienie się licznych brodawek łojotokowych (ca żołądka,

płuca)

4.

Świąd (ziarnica złośliwa, nowotwór OUN)

5.

Zespoły pęcherzowe (chłoniaki)



Antygen rakowozarodkowy - CEA – rak jelita grubego i
odbytnicy



Alfa-frtoproteina –AFP – raki wątrobowokomórkowe,
nienasieniakowate nowotwory zarodkowe.



Beta-HCG – nienasieniakowate nowotwory zarodkowe,
ciążowa choroba trofoblastyczna.



CA 125 – rak jajnika



CA 15-3, CA 27-29 – rak sutka



CA 19-9 – rak trzustki i dróg żółciowych



Tyreoglobulina – zróżnicowany rak tarczycy (rak
brodawkowaty, pęcherzykowaty)



Kalcytonina – rak rdzeniasty tarczycy



PSA – rak stercza