Zadaniem układu nerwowego jest nadzorowanie

czynności narządów wewnętrznych żywego

organizmu oraz umożliwianie mu kontaktów ze

światem zewnętrznym.

Układ nerwowy dzieli się na część ośrodkową

(mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz część

obwodową - układ nerwów i zakończeń

nerwowych.

W skład ośrodkowego układu nerwowego

wchodzą:

1.

Mózgowie

2.

Rdzeń kręgowy

1. Mózgowie- wypełnia jamę

czaszki i jest otoczone trzema

oponami mózgowymi :

(1) - mózg,

(2) - Ośrodkowy

układ nerwowy,

(3) - rdzeń kręgowy.

twardą, pajęczą i miękką oddzielającymi je

od

wewnętrznych ścian kości czaszki.

W oponie twardej znajdują się zamknięte

przestrzenie, którymi płynie krew

pochodząca z

wszystkich mózgowych naczyń żylnych.

Pomiędzy oponą pajęczą i oponą miękką

znajduje się jama podpajęczynówkowa

Tworząca zbiorniki wypełnione płynem

rdzeniowo mózgowym.

Te zbiorniki stanowią część skomplikowanego

systemu "wodnego" mózgowia, w skład którego,

oprócz jamy podpajęczynówkowej, wchodzą

także wewnętrzne, śródmózgowe komory: dwie

obszerne komory boczne, komora trzecia i

komora czwarta, oraz przewody je łączące.

Rozwój filogenetyczny mózgowia jest

wyraźnie

zaznaczony zarówno w jego budowie, jak i w

funkcjach. Nie stanowi on więc jednorodnej

struktury. Dlatego mówimy o mózgowiu (a

nie o

mózgu), które obejmuje zarówno struktury

filogenetycznie stare, jak i młode.

Przyglądając się mózgowiu łatwo dostrzec, że na

jego "stare" struktury nakładają się młodsze,

stanowiąc niejako ich "nadbudowę".

Wewnątrzmózgowe przestrzenie płynowe mają

połączenie z przestrzeniami płynowymi rdzenia

kręgowego. Płyn rdzeniowo-mózgowy, o

unikatowym składzie biochemicznym i

morfologicznym, jest stale produkowany przez

specjalne sploty naczyniówkowe w komorach

mózgowia, w ilości 650 ml na dobę.

Płyn jest swego rodzaju "płaszczem ochronnym

mózgowia": działa nań chłodząco (pracujący mózg

bardzo szybko się przegrzewa), chroni przed

urazami mechanicznymi oraz reguluje ciśnienie

wewnątrzczaszkowe. Płyn rdzeniowo-mózgowy

oddzielony jest od krwi specjalną barierą, chroniacą

przed mieszaniem się obu płynów ustrojowych.



Mózgowie dzieli się na:



rdzeń przedłużony(łac. medulla oblongata)
zwany inaczej opuszką, jest ostatnią
(najstarszą) strukturą mózgowia, stanowiącą
rodzaj łącznika mózgu z położonym
pozaczaszkowo rdzeniem kręgowym. W
mózgowiu znajdują się ośrodki kierujące
odruchami bezwarunkowymi

Budowa zewnętrzna

Po przejściu przez otwór wielki czaszki rdzeń

kręgowy przechodzi w rdzeń przedłużony, który

leży w okolicy podstawnej kości potylicznej i jest

przykryty przez półkule móżdżku. W dolnej

części rdzenia przedłużonego jest umiejscowiony

kanał środkowy, będący kontynuacją kanału

środkowego rdzenia kręgowego.

Kanał środkowy rdzenia przedłużonego w

górnej

części przechodzi w dno komory czwartej

mózgowia. Na powierzchni brzusznej widoczne

są piramidy zawierające drogi piramidowe,

które

są od siebie oddzielone przez szczelinę

pośrodkową przednią,

w najniższej części szczelina ta zaciera się w

miejscu,

gdzie krzyżują się włókna dróg piramidowych

tworząc skrzyżowanie piramid. Po bokach piramid

znajdują się owalne uwypuklenia, tzw. oliwki.

Na powierzchni grzbietowej znajduje się bruzda

pośrodkowa tylna, po bokach której biegną:

przyśrodkowo - pęczek smukły

oraz bocznie - pęczek klinowaty kończące się

guzkami smukłym i klinowatym, w których

znajdują się jądra smukłe i klinowate.

Budowa wewnętrzna

Wewnątrz rdzenia przedłużonego istota szara

jest

nieregularnie rozmieszczona. W przekroju

poprzecznym można wyróżnić część brzuszną,

która zawiera w sobie drogi rozpoczynające się w

korze mózgowej oraz grzbietową, w której

znajduje się twór siatkowaty oraz jądra istoty

szarej. W części tylnej r.p. znajdują się jądra

smukłe i

klinowate, w których kończą się włókna czuciowe

pęczków smukłego i klinowatego. Włókna te tworzą

wstęgę przyśrodkową, a ona z kolej w dolnej swej

części krzyżuje się tworząc skrzyżowanie wstęg.

W rdzeniu przedłużonym mieszczą się jądra

nerwów czaszkowych czuciowych V, VII, IX, X,

VIII, ruchowe IX, X, XII oraz autonomiczne jądro

ślinowe dolne n. IX.

Znajdują się tu także ośrodki oddechowe, regulujące

pracę serca, ciśnienie krwi,ośrodki odpowiedzialne za

żucie, połykanie, wydzielanie śliny, ośrodki

kojarzeniowe

słuchu i równowagi oraz koordynacji ruchowej.



tyłomózgowie, (łac. metencephalon) - ostatni z

trzech pierwotnych pęcherzyków mózgowych,

rozwojowa część mózgowia. W okresie 5.

tygodnia rozwoju zarodkowego ulega podziałowi

na tyłomózgowie wtórne (zamózgowie), z którego

powstają móżdżek i most oraz rdzeniomózgowie,

z którego powstaje rdzeń przedłużony

Tyłomózgowie stanowi odruchowy ośrodek
kaszlu, wydzielania śliny, połykania,
automatyczne ośrodki oddychania, hamowania
skurczów serca, wydzielania potu, naczyniowo
ruchowy i inne.



Śródmózgowie (mesencephalon) -

środkowa część mózgowia u kręgowców,

w której znajduje się tzw. wodociąg

mózgu zwany też wodociągiem Sylwiusza

łączący III i IV komorę mózgową.

Śródmózgowie łączy się z móżdżkiem i

rdzeniem przedłużonym oraz z

międzymózgowiem.

U ssaków część grzbietowa śródmózgowia

utworzona jest przez blaszkę czworaczą

(lamina

quadrigemina), w której wyróżnia się wzgórki

przednie i tylne lub pokrywę wzrokową

zróżnicowaną na ciałka bliźniacze (corpora

bigemina), czyli płaty wzrokowe (lobi optici) u

pozostałych kręgowców.

Śródmózgowie jest ośrodkiem wzrokowym,

a u

niższych kręgowców (ryby, płazy) jest także

ośrodkiem integracji bodźców zmysłowych.

U

ssaków jest tylko ośrodkiem odruchowym

zmysłów wzroku i słuchu.

Czołowy przekrój przez
śródmózgowie.

1. Ciało kolankowate.
2. Wodociąg mózgu.
3. Istota szara środkowa .
4. Przestrzeń międzyodnogowa.
5. Bruzda boczna.
6. Istota czarna.
7. Jądro czerwienne nakrywki.
8. Nerw wzrokowy.
a. Wstęga (na niebiesko) z a’
wstęgą przyśrodkową i a" - wstęgą
boczną.
b. Pęczek podłużny przyśrodkowy.
c. Szew mózgu.
d. Włókna skroniowo-mostowe.
e. Część wstęgi przyśrodkowej,
która biegnie do jądra
soczewkowatego i wyspy.
f. Włókna mózgowo-rdzeniowe.
g. Włókna czołowo-mostowe

Budowa

Śródmózgowie złożone jest z pokrywy (tectum),

nakrywki (tegmentum) oraz odnóg mózgu (crura

cerebri). Na przekroju czołowym płaszczyzna

pozioma poprowadzona przez wodociąg mózgu

jest granicą między pokrywą a nakrywą.

Granicę między nakrywką a odnogą mózgu

stanowią bruzdy: przyśrodkowa i boczna odnogi

mózgu (sulcus medialis et lateralis cruris cerebri)

oraz istota czarna (substantia nigra). Nakrywka i

odnoga mózgu łącznie nazywa się konarem

mózgu (pedunculus cerebri).

Pokrywa

Pokrywa śródmózgowia składa się przede

wszystkim z blaszki pokrywy (lamina tecti),

która

zbudowana jest z:



wzgórków górnych (colliculi superiores) –

składają się z trzech warstw istoty szarej i

czterech istoty białej; pełnią rolę ośrodka

odruchów wzrokowych,



wzgórków dolnych (colliculi inferiores) -

pełnią

rolę odruchowego ośrodka słuchowego



okolicy przedpokrywowej (regio pretectalis) –

zawiera drobne jądra przedpokrywowe, do

których dochodzi część łuku odruchu źrenicy na

światło.

Nakrywka

Istotę szarą nakrywki śródmózgowia

reprezentują

jądra własne oraz jądra nerwów czaszkowych.

Do jąder własnych należą:

istota czarna, istota szara środkowa, jądra

tworu

siatkowatego , jądro

Do jąder nerwów czaszkowych należą:

jądro ruchowe nerwu bloczkowego, jądro

śródmózgowiowe nerwu trójdzielnego ,jądro

główne nerwu okoruchowego, jądro środkowe

nerwu okoruchowego, jądro ogonowe

środkowe

nerwu okoruchowego, jądro dodatkowe

(autonomiczne) nerwu okoruchowego

Istota biała nakrywki utworzona jest przez

włókna:

wstęgi przyśrodkowej, wstęgi bocznej, drogi

rdzeniowo-pokrywowej, drogi móżdżkowo-

czerwiennej, drogi rdzeniowo-siatkowej,

drogi

móżdżkowo-wzgórzowej, drogi pokrywowo

rdzeniowej, drogi czerwienno-rdzeniowej,

drogi siatkowo-rdzeniowej, drogi

pokrywowo-

jądrowej, drogi czerwienno-jądrowej, drogi

siatkowo-jądrowej, drogi suteczkowo-

międzykonarowej, drogi uzdeczkowo-

międzykonarowej, pęczku podłużnego

przyśrodkowego, pęczku podłużnego

grzbietowego.

Odnoga mózgu

Odnoga mózgu jest parzysta i zbudowana

jest

w całości z istoty białej, czyli włókien

nerwowych

przechodzących z torebki wewnętrznej do

części

brzusznej mostu.



Międzymózgowie (diencephalon) - część

mózgowia kręgowców zawierająca trzecią

komorę mózgu. Po obu stronach

zlokalizowane jest wzgórze podzielone na

wiele jąder. Do tylnej powierzchni

wzgórza przywierają ciała kolankowate

zawzgórza .

Sklepienie trzeciej komory różnicuje się na

narządy szyszynkowe: szyszynkę, narząd

przyszyszynkowy, czołowy i ciemieniowy. Dno

trzeciej komory składa się z części wzrokowej,

lejek pasma wzrokowe i ich skrzyżowanie

i sutkowatej. Międzymózgowie położone jest

między spoidłem mózgu przednim i tylnym.

Funkcje

Ośrodek regulacji metabolizmu; otrzymywanie

informacji czuciowych ze wszystkich układów

czuciowych z wyjątkiem węchowego i wysyłanie

połączenia do kory, jąder podstawy i podwzgórza;

bardzo istotna rola w integracji informacji

czuciowych i ruchowych; wzgórze jest

podstawowym ośrodkiem czucia powierzchniowego.

narządy szyszynkowe pełnią funkcję

wewnątrzwydzielniczą lub są wrażliwe na światło;

podwzgórze jest nadrzędnym ośrodkiem układu

autonomicznego; przysadka jest między innymi

gruczołem dokrewnym. Znajdują się w nim także

ośrodki nerwowe głodu/sytości, termoregulacji,

pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego

i instynktu macierzyńskiego.



Kresomózgowie (łac. telencephalon), część

mózgowia obejmująca półkule mózgu, spoidła

mózgu (w tym ciało modzelowate), blaszkę

krańcową, jądra podstawne oraz

węchomózgowie.

Kresomózgowie nadzoruje większość czynności

fizycznych i umysłowych. Różne obszary

kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite

reakcje świadome.

Kresomózgowie skupia ponad połowę neurytów,

zbudowane jest z dwóch półkul mózgowych

oddzielonych podłużną szczeliną. Powierzchnię

mózgu tworzą silne fałdy zwane zakrętami,

Porozdzielane bruzdami (Rolanda, Sylwiusza).

W okresie zarodkowym kresomózgowie rozwija

się z przedniej części przodomózgowia.

Unaczynienie tętnicze pochodzi głównie z

tętnic

przedniej, środkowej i tylnej mózgu, które

tworzą

koło tętnicze mózgu.

Podział kresomózgowia

Kresomózgowie parzyste

- Płaszcz (kora mózgu, wyspa, hipokamp,

węchomózgowie )

- jądra podstawne

- istota biała półkul

- komory boczne

Kresomózgowie nieparzyste

- ciało modzelowate

- spoidło przednie

- przegroda przezroczysta

- sklepienie

- blaszka krańcowa

Płaty kory

mózgowej:

- płat czołowy

- płat ciemieniowy

- płat potyliczny

- płat skroniowy

Płat czołowy (lobus frontalis) - parzysta część

kresomózgowia ograniczona od tyłu bruzdą

środkową, a od dołu bruzdą boczną półkuli

mózgu.

Struktura

W obrębie płatów kresomózgowia wyróżniamy

bruzdy i ograniczane przez nie zakręty mózgu.

Ośrodki czynnościowe i ich lokalizacja

-

pierwszorzędowa kora ruchowa:

zakręt przedśrodkowy - ruchy dowolne

-

drugorzędowa kora ruchowa zakręt

czołowy górny i środkowy (tylna część) –

planowanie ruchów kończyn i gałek

ocznych

•

dodatkowe pole ruchowe

•

pole przedruchowe

-

czołowe pole ruchowe gałek ocznych: zakręt

czołowy górny i środkowy - ruchy gałek ocznych

-

kora przedczołowa: zakręt czołowy górny

i środkowy - świadomość, myślenie, wyższe

czynności nerwowe

-

kora ruchowa mowy, ośrodek Broki: wieczko

czołowe - wypowiadanie słów, ruchowy ośrodek

mowy

-

kora asocjacyjna przeczołowa: zakręt

czołowy środkowy - zachowanie, myślenie,

planowanie ruchów gałek ocznych

Funkcje

Kresomózgowie odpowiada za:

Planowanie, myślenie, pamięć, wolę działania

i podejmowanie decyzji, ocenę emocji i

sytuacji,

pamięć wyuczonych działań ruchowych,

np. taniec, nawyki, specyficzne schematy

zachowań, wyrazy twarzy przewidywanie

konsekwencji działań, konformizm

społeczny,

takt, uczucia błogostanu (układ nagrody),

frustracji, lęku i napięcia.

Skutki uszkodzeń

-

utrata możliwości poruszania częściami

ciała

-

niezdolność do planowania wykonania

sekwencji ruchów przy wykonywaniu czynności

-

niezdolność do działań spontanicznych

-

schematyczność myślenia

-

"zapętlenie", uporczywe nawracanie do

jednej

myśli

-

trudności w koncentracji na danym zadaniu

i w rozwiązywaniu problemów

-

niestabilność emocjonalna; zmiany

nastroju;

-

zachowania agresywne

-

depresja (lewy płat), zadowolenie (prawy

płat)

-

trudności w zrozumieniu kawałów

i śmiesznych rysunków, preferencje dla

niewybrednego humoru (prawy płat)

-

zmiany osobowości

Płat ciemieniowy (lobus parietalis) - parzysta

część kresomózgowia ograniczona od przodu

bruzdą środkową, od dołu bruzdą boczną, a na

powierzchni przyśrodkowej także od tyłu przez

bruzdę ciemieniowo-potyliczną półkuli mózgu.

Struktura

W obrębie płatów kresomózgowia wyróżniamy

bruzdy i ograniczane przez nie zakręty mózgu.

Ośrodki czynnościowe i ich lokalizacja

-

pierwszorzędowa kora czuciowa: zakręt

zaśrodkowy - czucie powierzchowne

-

drugorzędowa kora czuciowa: płacik

ciemieniowy górny

-

kora asocjacyjna ciemieniowa: płacik

ciemieniowy górny - analiza bodźców

-

kora asocjacyjna ciemieniowo-skroniowo-

potyliczna: płacik ciemieniowy dolny, zakręt

nadbrzeżny

Funkcje

Płat ciemieniowy odpowiada za:

orientację przestrzenną, celowy ruch,

rozpoznawanie ruchu, czucie temperatury,

dotyku, bólu (górna część)

umiejscowienie wrażeń czuciowych,

integrację

ruchu i wzroku, integrację czucia i wzroku,

rozumienie języka symbolicznego, pojęć

abstrakcyjnych, geometrycznych.

Skutki uszkodzeń

-

całkowita niepodzielność uwagi

-

niezdolność do skupiania wzroku na

określonym miejscu

-

trudności w orientacji przestrzennej

-

trudności w integracji wrażeń wzrokowych

w jedną całość oraz koordynacji ruchu oczu i rąk

-

niezdolność do celowego działania

wymagającego ruchu, problemy w troszczeniu

się o siebie

-

niezdolność do odróżnienia kierunków (lewy

płat)

-

trudności w liczeniu i matematyce

-

niezdolność do nazwania obiektu

-

niezdolność do umiejscowienia słów

pisanych

(okolice lewego zakrętu kątowego)

-

problemy z czytaniem

-

brak świadomości niektórych obszarów

przestrzeni i części ciała (prawy płat)

-

zaprzeczanie niesprawności

-

trudności w rysowaniu i konstruowaniu

obiektów

-

zaburzenia osobowości

Płat potyliczny (lobus occipitalis) - parzysta

część kresomózgowia ograniczona od

przodu na

powierzchni przyśrodkowej przez bruzdę

ciemieniowo-potyliczną półkuli mózgu.

Struktura

W obrębie płatów kresomózgowia wyróżniamy

bruzdy i ograniczane przez nie zakręty mózgu.

Ośrodki czynnościowe i ich lokalizacja

-

Pierwszorzędowa kora wzrokowa: bruzda

ostrogowa

-

Drugorzędowa kora wzrokowa: zakręt

językowaty

-

Trzeciorzędowa kora wzrokowa: zakręt

językowaty

-

Kora asocjacyjna ciemieniowo-skroniowo-

potyliczna: styk trzech płatów - odbiór bodźców

Funkcje

Płat potyliczny odpowiada za:

Widzenie, analizę koloru, ruchu, kształtu głębi,

skojarzenia wzrokowe

Skutki uszkodzeń

trudności w umiejscowieniu widzianych

obiektów; halucynacje wzrokowe;

niedokładne

widzenie obiektów, widzenie aureoli;

trudności

w rozpoznawaniu kolorów, znaków, symboli,

słów pisanych, rysunków, ruchu obiektu;

trudności z czytaniem i/lub pisaniem.

Płat skroniowy (lobus temporalis) - parzysta

część kresomózgowia, oddzielona bruzdą

boczną od płatu czołowego.

Płat skroniowy odpowiada za:

mowę, pamięć werbalną, zapamiętywanie,

rozpoznawanie obiektów, słuch muzyczny

i wrażenia dźwiękowe, analizę zapachów,

Skutki uszkodzenia płatów skroniowych:

zaburzenia słuchu, rozumienia mowy i

percepcji

dźwięków; zaburzenia wybiórczej uwagi na

bodźce słuchowe i wzrokowe; problemy w

rozpoznawaniu i opisywaniu widzianych

obiektów;

trudności w rozpoznawaniu twarzy;

upośledzenie porządkowania i kategoryzacji

informacji werbalnych; trudności w rozumieniu

mowy (lewa półkula); uszkodzenia prawej

półkuli mogą spowodować słowotok; problemy

z przypominaniem; zaburzenia zachowań

seksualnych; zaburzenia kontroli zachowań

agresywnych.

Móżdżek

Móżdżek moduluje napięcie mięśni i wpływa na

utrzymanie prawidłowej postawy ciała.

Uszkodzenie móżdżku doprowadza do zaburzeń

w wykonywaniu ruchów precyzyjnych oraz

powoduje trudności w utrzymywaniu równowagi

ciała.

o

jego kora składa się z 3 warstw :



- drobinowej



- zwojowej



- ziarnistej

o

wewnątrz znajdują się parzyste jądra

móżdżkowe : zębate, czopowate,

kulkowate i wierzchu, oddzielone od kory

warstwą białych włókien.

o

Położony nad rdzeniem przedłużonym,

zbudowany z dwóch półkul pokrytych

korą z substancji szarej i połączonych tzw.

robakiem; druga co do wielkości część

mózgowia. Zawiera komórki Purkiniego -

duże gruszkowate komórki warstwy

zwojowej.

- kontrola równowagi ciała;

- koordynacja ruchowa;

o

- utrzymywanie stałego napięcia

mięśniowego

o

otrzymuje informacje od :

o

- narządów ruchu, wzroku, słuchu,

równowagi

o

- skóry

o

- ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego

Kora mózgowa

Powierzchnię zakrętów i wnętrza bruzd prawej

i lewej półkuli pokrywa kora mózgu. Jej

powierzchnia wynosi ok. 2200 cm2, a grubość -

do

4,5 cm. U człowieka ponad 40% kory przypada na

płaty czołowe. Na przekroju podłużnym widać,

że kora składa się z dwóch warstw:

istoty szarej, utworzonej przez sieć 9 miliardów

komórek nerwowych - neuronów (2/3-3/4

wszystkich komórek mózgu), tworzących

w korze filogenetycznie młodszej, czyli "nowej",

aż sześć warstw (w korze "starej", stanowiącej

niewielką część mózgu, tych warstw jest o połowę

mniej),

oraz istoty białej - w skład której wchodzą

przede wszystkim włókna nerwowe i tkanka

glejowa oraz naczynia krwionośne.

W głębi półkul znajdują się otoczone istotą

białą

osobne skupiska istoty szarej, nie mające

bezpośredniej łączności z korą - zwane

jądrami

podkorowymi albo jądrami podstawnymi.

W tylnej części płatów czołowych zlokalizowana

jest tzw. kora ruchowa, która zawiaduje ruchami

zamierzonymi. Z elektrofizjologicznych badań

wynika, że każda część narządu ruchu, a

dokładniej grup mięśniowych, ma tam swoją

reprezentację. Największą mają ręce, szczególnie

palce oraz mięśnie twarzy i języka,

wyraźnie mniejszą - tułów i kończyny dolne.

Ruch (motoryka) ma swą reprezentację także

w jądrach podkorowych (jądro ogoniaste, jądro

soczewkowate, ciało migdałowate) których

zadaniem jest, między innymi, wytworzenie

napędu ruchowego oraz regulowanie napięcia

mięśni i korygowanie czynności motorycznej

inicjowanej w korze.

Oprócz kory ruchowej jest też kora czuciowa –

zlokalizowana w płatach ciemieniowych, w której

analizowane jest czucie powierzchowne i

głębokie, następnie - kora słuchowa - w płatach

skroniowych, wzrokowa - w płatach

potylicznych. Węch też ma swoją reprezentację w

mózgu.

Kora węchowa znajduje się w jego części

podstawnej (pod płatami czołowymi) i jest

utworzona przez położone zewnątrzmózgowo

opuszki i pasma węchowe, oraz struktury

znajdujące się wewnątrz mózgu. Kora

węchowa

jest najstarszą filogenetycznie częścią

kresomózgowia (kora "stara").

Oprócz pól kory mózgowej, których rola jest

wyraźnie określona, związana z

poszczególnymi

czynnościami organizmu, przede wszystkim z

przetwarzaniem bodźców pochodzących z

narządów zmysłów oraz z motoryką, jest też w

mózgu tzw. kora niespecyficzna, w której

dokonuje się analiza zjawisk powstających

wewnątrz ośrodkowego układu nerwowego.

Jest to tzw. kora asocjacyjna, zlokalizowana w

płatach czołowych, a także - w mniejszym

zakresie - w płatach skroniowych,

ciemieniowych

i potylicznych. To w niej zachodzi zjawisko

integracji różnych funkcji kory, czyniąc je

spójnymi, adekwatnymi do powziętych

zamiarów.

Tam też jest przeprowadzana analiza

okoliczności zewnętrznych, poprzedzająca

wydanie dyrektywy (polecenia) wykonania

określonej czynności. W korze asocjacyjnej

dokonywana jest analiza zasobów pamięci i

tam

też pamięć jest na bieżąco wykorzystywana.

Częścią kory mającą istotny udział w procesie

zapamiętywania jest tzw. kora stara (5% kory).

Kora jest miejscem powstawania świadomości, na

którą składają się takie umiejętności, jak zdolność

do abstrakcji czy umiejętność wyrażenia w

słowach powstałych myśli, zdolność do wąskiego

ukierunkowania uwagi.

W mózgu człowieka jest unikatowa struktura

zwana ruchowym ośrodkiem mowy (ośrodek

Broca). Znajduje się zwykle (u praworęcznych) w

korze lewej półkuli.

Istota biała kory mózgowej jest utworzona przez

liczne szlaki (drogi) nerwowe, łączące

poszczególne części kory ze sobą oraz ze

strukturami pozakorowymi mózgu.

Wszystkie drogi wychodzące z półkul i biegnące

do innych części mózgowia mają wachlarzowaty

wygląd; zbiegając się, tworzą konary mózgu.

Szczególną rolę odgrywają szlaki kojarzeniowe,

których sprawność ("drożność") określa naszą

inteligencję.

Pień mózgu (truncus cerebri)

o

w jego skład wchodzą : rdzeń przedłużony,

most, śródmózgowie, międzymózgowie.

o

otoczony jest tak jak mózg, oponami, które

oddzielają pień od jamy czaszki.

o

od przodu połączony jest z półkulami mózgu

o

od góry z móżdżkiem

o

od tyłu przechodzi w rdzeń kręgowy

Główne funkcje pnia mózgu

o

ośrodek oddychania

o

ośrodek regulujący pracę serca,

o

ośrodek regulujący temp. organizmu

o

ośrodek regulujący ciśnienie tętnicze

o

ośrodek regulujący metabolizm

o

ośrodki integracji bodźców słuchowych i

czuciowych

o

przysadka będąca ważnym gruczołem

dokrewnym

o

- ośrodki odruchowe wzroku i słuchu

o

- twór siatkowaty pnia mózgu,

odpowiedzialny za stan przytomności

Most

Ma pofałdowaną powierzchnię, przechodzącą

z boku w grube konary móżdżku. Znajdują

się

w nim, tak jak w śródmózgowiu, jądra

nerwów

czaszkowych, m.in. nerwu trójdzielnego

i twarzowego.

o

pokryty od zewnątrz błonami

łącznotkankowymi

o

znajduje się między rdzeniem

przedłużonym a śródmózgowiem

o

od góry ograniczony jest przez konary

mózgu

o

od dołu przez brzeg (powyżej oliwek)

rdzenia przedłużonego)

o

jego boczne przedłużenie to konary

środkowe móżdżku, tworzące połączenie

z móżdżkiem

o

wnikają do niego też konary górne

móżdżku

TWÓR SIATKOWATY

Znaczną część wnętrza mostu zajmuje struktura

bardzo ważna dla całego ośrodkowego układu

nerwowego. Jest to tzw. twór siatkowaty. W jego

skład wchodzą liczne neurony, tworzące skupiska

zwane jądrami tworu siatkowatego oraz włókna

nerwowe przebiegające w różnych kierunkach ku

poszczególnym częściom mózgowia.



Obszarowo twór siatkowaty przekracza

granice mostu, sięgając z jednej strony

(część zstępująca) - niżej położonego

rdzenia przedłużonego, a nawet szyjnej

części rdzenia kręgowego, z drugiej

(część wstępująca) - śródmózgowia, a

nawet struktur podkorowych,

usytuowanych w pobliżu kory.



W tworze siatkowatym zbiegają się drogi

doprowadzające pobudzenia powstałe we

wszystkich narządach zmysłu, w tym

płynące z rdzenia kręgowego oraz

pochodzące z jąder podkorowych.



Część wstępująca tworu siatkowatego

rozprowadza impulsy do wszystkich pól

kory, do ośrodków podkorowych,

kierujących zachowaniem oraz do

ośrodków kontrolujących układ

autonomiczny i nadzorujących układ

dokrewny



Część zstępująca tworu siatkowatego

sprawuje nadzór nad czynnością rdzenia

kręgowego, wpływając na stan napięcia

mięśni szkieletowych.



Twór siatkowaty ma zasadniczy udział w

regulacji zjawisk związanych z czuwaniem

i snem, aktywując fazę czuwania.

NERWY CZASZKOWE

I - węchowy (jest to też nerw czuciowy.

Włókna tworzące ten nerw rozpoczynają
się w polu węchowym błony śluzowej
jamy nosowej )

II - wzrokowy ( także nerw czuciowy.

Przewodzi bodźce świetlne z siatkówki
gałki ocznej do mózgowia)

III - okołoruchowy

IV - bloczkowy ( unerwia mięśnie
zewnątrzgałkowe i wewnątrzgałkowe oraz
mięsień dźwigacz gałki ocznej)

V - trójdzielny (to włókna czuciowe i

ruchowe. Dzieli się na trzy nerwy :



V1 to nerw oczny - unerwia skórę nosa i
czoła, gałkę oczną, jamę nosową, zatokę
czołową, klinową i komórki sitowe;



V2 to nerw szczękowy - unerwia jamę
nosową, podniebienie, zęby i dziąsła,
skórę twarzy;



V3 to nerw żuchwowy - unerwia język,
dziąsła, zęby żuchwy, małżowinę uszną,
policzki włóknami czuciowymi.

Włóknami ruchowymi unerwia mięśnie

żwaczy

i mięśnie dna jamy ustnej.

VI - odwodzący (unerwia mięśnie

zewnątrzgałkowe i wewnątrzgałkowe oraz
mięsień dźwigacz gałki ocznej)

VII - twarzowy (unerwia włóknami

ruchowymi mięśnie wyrazowe twarzy

a włóknami czuciowymi brodawki języka,
włóknami przywspółczulnymi unerwia

ślinianki

podżuchwowe i podjęzykowe, oraz gruczoł
łzowy.

VIII - przedsionkowo - ślimakowy (Nerw
czuciowy. Część przedsionkowa unerwia

narząd

równowagi a część ślimakowa narząd

słuchu)

IX - językowo - gardłowy (Włókna czuciowe
prowadzą do brodawek języka, włókna

ruchowe

do gardła i podniebienia, włókna
przywspółczulne do ślinianki przyusznej)

X - błędny (Nerw też mieszany, biegnie

przez całą

długość szyi i klatki piersiowej kończąc się

w

jamie brzusznej.

Spośród włókien czuciowych ruchowych i
przywspółczulnych, tych ostatnich jest

najwięcej.

Unerwia gardło, krtań, przełyk, serce, płuca

i inne

narządy jamy brzusznej)

XI - dodatkowy ( Włókna ruchowe unerwiają

mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe
i mięsień czworoboczny)

XII - podjęzykowy (Nerw ruchowy. Unerwia
wszystkie mięśnie języka.)

•

pierwsza para nerwów rdzeniowych
wychodzi między kościa potyliczną a
pierwszym kręgiem szyjnym

•

druga para wychodzi między 1 a 2
kręgiem szyjnym

•

zgodnie z tą zasadą nerwy rdzeniowe

opuszczają kanał kręgowy w części szyjnej (8

par)

i piersiowej (12 par)

•

rdzeń kończy się na wysokości drugiego
kręgu

lędźwiowego, więc niżej położone nerwy
rdzeniowe : lędźwiowe (5 par), krzyżowe (5

par) i

guziczne (1 para), tworzą w kanale kręgowym
podłużną wiązkę tzw. ogon koński.

2. Rdzeń kręgowy to część ośrodkowego układu

nerwowego, przewodząca bodźce pomiędzy

mózgowiem a układem obwodowym. Ma kształt

grubego sznura, nieco spłaszczonego w kierunku

strzałkowym, o przeciętnej średnicy 1 cm, barwy

białej, o masie ok. 30 g. Umieszczony jest w

biegnącym w kręgosłupie kanale kręgowym.

Rozpoczyna się bez wyraźnej granicy od rdzenia

przedłużonego i rozciąga się od I kręgu szyjnego

do górnej krawędzi II kręgu lędźwiowego, gdzie

kończy się stożkiem rdzeniowym.

Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe,

wychodzące przez odpowiednie otwory

międzykręgowe

Ponieważ otwory są przesunięte względem

rdzenia ku dołowi, nerwy biegną na znacznej

przestrzeni wewnątrz kanału kręgowego, zanim

osiągną właściwy punkt wyjścia. Zespół tych

nerwów, otaczających nić końcową, nosi nazwę

ogona końskiego. Średnica rdzenia nerwowego

nie jest równomierna na całej jego długości.

W odcinkach, z których wychodzą korzenie

nerwów przeznaczonych dla kończyn, rdzeń ma

dwa wrzecionowate zgrubienia: szyjne

i lędźwiowe.

Na powierzchni zewnętrznej rdzenia widnieją w

linii przyśrodkowej dwie bruzdy: głębsza

szczelina pośrodkowa przednia oraz płytsza

bruzda pośrodkowa tylna.

Dzielą one rdzeń na dwie symetryczne

połowy:

prawą i lewą. Dodatkowo, na powierzchni

każdej

połowy rdzenia zaznacza się:

-

od przodu podłużna linia, zwana bruzdą

boczną przednią, z której wychodzą korzenie

ruchowe nerwów rdzeniowych,

-

od tyłu bruzda boczna tylna, wzdłuż której

wchodzą do rdzenia korzenie czuciowe nerwów

rdzeniowych.

Wymienione bruzdy dzielą każdą połowę rdzenia

trzy sznury: przedni, boczny i tylny, utworzone

przez pęczki włókien nerwowych,

przebiegających podłużnie w rdzeniu.

Budowa wewnętrzna rdzenia nie jest jednolita.

Na przekroju poprzecznym widać ciemniejszą

część pośrodkowa w kształcie motyla lub litery

H,

zwana istotą szarą (łac. substantia grisea) oraz

otaczająca ją na kształt płaszcza istota biała (łac.

substantia alba).

Zasadniczym składnikiem istoty szarej są

ciała

komórek nerwowych (perikaliony i dendryty

skupione w struktury); istota biała składa

się z

pęczków pojedynczych wypustek komórek

nerwowych, tzw. aksonów.

Nerwy rdzeniowe:

Każdy nerw rdzeniowy wychodzi z kanału

kręgowego przez otwór międzykręgowy i

dzieli

się na gałęzie :

-

oponową (unerwiają okostną kręgosłupa i

jego

opony),

-

brzuszną (łączą się, tworząc sploty),

-

grzbietową( unerwiają skórę i mięśnie

grzbietu) i łączącą nerwu rdzeniowego.

Splot szyjny - z gałęzi brzusznych nerwów

rdzeniowych szyjnych, unerwia skórę i

mięśnie

szyi, oraz przeponę.

Splot ramienny - połączenia gałęzi

brzusznych 4

dolnych nerwów rdzeniowych szyjnych

i pierwszego piersiowego. Znajduje się w dole

nadobojczykowym i częsci podobojczykowej

(jama pachowa). Gałęzie od części

nadobojczykowej unerwiają skórę i mięśnie klatki

piersiowej i obręczy kończyny górnej. Gałęzie od

części podobojczykowej unerwiają stawy, mięśnie

i skórę kończyny dolnej.

Nerwy międzyżebrowe - gałęzie brzuszne

nerwów rdzeniowych piersiowych,

w przestrzeniach międzyżebrowych.

Unerwiają

mięśnie i skórę klatki piersiowej i brzucha,

a ruchowo przeponę.

Splot lędźwiowo - krzyżowy - utworzony

z gałęzi nerwów rdzeniowych lędźwiowych

i krzyżowych i gałąź brzuszną nerwu

rdzeniowego guzicznego. Dzieli się na splot

lędźwiowy i krzyżowy:

Splot lędźwiowy - unerwia mięśnie i skórę

brzucha oraz niektóre mięśnie uda.

Splot krzyżowy - unerwia skórę i mięśnie

obręczy kończyn dolnych i krocza oraz

narządy

płciowe zewnętrzne.

Nerw kulszowy - największy nerw splotu

krzyżowego, unerwia mięśnie grupy tylniej

uda,

mięśnie i skórę goleni i stopy.