Psychologia

stresu

Prof. dr hab. Władysław

Łosiak

Zakład Psychologii Klinicznej

Instytut Psychologii UJ

Krótka historia stresu

czyli

zawrotna kariera idei stresu

w psychologii

Inżynieryjne korzenie

Stres = siła działająca na materiał / wytrzymałość materiału

Stress –

znaczenie słowa w języku angielskim

•

Nacisk (presja, przymus), warunki
powodujące niewygodę (trud), akcent w
mowie (Oxfordzki słownik języka
angielskiego, 1962)

•

Wysiłek nerwowy, w psychiatrii napięcie
nerwowe (znaczenie w języku angielskim
wspomniane przez Selye’go, 1960)

Prekursorzy idei stresu

w naukach biologicznych

•

Bernard, Claude - fizjolog (2ga
połowa XIXw) - idea stałości
środowiska wewnętrznego
organizmu w zmieniającym się
środowisku zewnętrznym

•

Cannon, Walter - fizjolog (1sza
połowa XX w) - idea homeostazy

Termin stres w naukach

biologicznych

•

XX wiek - lata 30 i 40 –te - fizjologia –
badania Selyego nad stresem fizjologicznym

•

Selye (

zdaniem niektórych Cannon

) wprowadził

pojęcie stresu do współczesnych nauk
biologicznych i medycyny, inspirując
psychologów

•

1944 rok - psychologia - hasło w

Psychological Abstracts

Pierwsze

psychologiczne

monografie dotyczące

stresu

•

Grinker, L., Spiegel, N. (1945) Men
under stress

•

Selye, H. (1956) Stress of life

•

Lazarus, R. (1966) Psychological
stress and the coping process

Stres wojenny u lotników

(badania Grinkera i Spiegela) (1/3)

•

Czynniki powodujące stres:

– ciężki trening, dyscyplina
– nierealistyczne oczekiwania związane z

walką

– brak integracji i zaufania w grupie
– trudne warunki działania (klimat,

pożywienie, brak snu)

– świadomość spowodowania śmierci innych

osób

– niemożność wycofania się
– walka (zagrożenie życia, śmierć kolegów)

Stres wojenny u lotników

(badania Grinkera i Spiegela) (2/3)

•

Mechanizmy radzenia sobie ze stresem
działań wojennych:

– świadoma kontrola symptomów reakcji na

stres

– tłumienie
– identyfikacja z grupą, dowódcą, poczucie

wsparcia

– ukierunkowana agresywność – przeciw

wrogom

– deprecjacja niebezpieczeństw
– deprecjacja wartości życia

Stres wojenny u lotników

(badania Grinkera i Spiegela) (3/3)

•

Następstwa stresu:

– lęk, irytacja, osłabienie kontroli

emocjonalnej

– zmęczenie, obniżenie sprawności myślenia i

działania

– bezsenność, koszmary nocne
– zanik apetytu, zaburzenia gastryczne
– bóle głowy, kręgosłupa
– symptomy nerwicowe: depresja, konwersje,

objawy psychosomatyczne, nieokreślony
lęk, fobie

Selye, H. (1956)

Stress

of life

•

Pojęcie stresu jako
„uniwersalnej” reakcji alarmowo
– obronnej

•

Biologiczny mechanizm stresu

•

Wyjaśnienie związków pomiędzy
stresem i chorobą, choroby
psychosomatyczne

Lazarus, R. (1966)

Psychological stress and

the coping process

•

Zdefiniowanie stresu
psychologicznego oparte na pojęciu
zagrożenia

•

Znaczenie spostrzegania sytuacji
(situation appraisal)

•

Zachowania zmierzające do zmiany
sytuacji lub kontrolowania emocji
(coping)

Zawrotna kariera terminu

„stres” w psychologii

•

Cofer i Apley (1964):

•

...kiedy słowo stres stało się modne, każdy
badacz pracujący nad problemem, który w
jego odczuciu był ściśle powiązany z
problemem stresu (np. lęk, konflikt,
frustracja, alienacja) zastąpił go pojęciem
stresu...

•

Lazarus (1984) – efekt pochodzenia
terminu z nauk ścisłych

Ukryta teoria stresu

•

wprawdzie

•

zdecydowana większość

psychologów będzie zgodna w

zidentyfikowaniu stresu

•

ale

•

propozycje zdefiniowania stresu

w literaturze psychologicznej są

rozbieżne

Co możemy nazwać

stresem, a co nie

Stres a pojęcia pokrewne

Pojęcia pokrewne pojęciu

stres używane w

psychologii

•

napięcie i pobudzenie

•

negatywne emocje

•

deprywacja

•

konflikt

•

frustracja

•

zagrożenie

Czy można mówić o

stresie psychologicznym?

•

Lovallo (1997):

•

stres psychologiczny - wywołany przez
czynniki psychologiczne (zagrożenie,
izolacja, bezrobocie, konflikt małżeński)

•

stres fizjologiczny - wywołany przez
czynniki fizyczne (zimno, gorąco,
infekcja, substancje toksyczne)

Stres - dwa czy jeden?

•

wprawdzie

•

rozróżnienie dwóch rodzajów stresu
(psychologicznego i fizjologicznego) jest
powszechne we współczesnej
psychologii

•

ale

•

wzorzec (układ) procesów
fizjologicznych składających się na stres
jest taki sam w obydwu przypadkach

Stres - dwa czy jeden?

•

powszechny jest pogląd, że stres
psychologiczny przyczynia się do
utraty zdrowia

•

rozróżnienie stresu psychologicznego i
fizjologicznego opiera się tylko na
rozróżnieniu czynników powodujących
stres

• konkluzja -

jest jeden stres

•

nie ma stresu psychologicznego, tak
jak nie ma psychologicznych emocji

Zanim pojawiła się

teoria stresu w

psychologii

Teoria frustracji

•

Rosenzweig (1-sza połowa XX w)

•

frustracja - sytuacja
zablokowania dążeń podmiotu

Mechanizm frustracji

•

pojawienie się przeszkody na
drodze do realizacji celu

•

przerwanie ciągu czynności

•

stan frustracji

Klasyfikacje przyczyn

frustracji

(rodzaje przeszkód)

•

wewnętrzne i zewnętrzne

•

fizyczne i psychologiczne

•

bierne i czynne

Klasyfikacja przyczyn

frustracji

(Frączek, Kofta, 1975)

•

zewnętrzne bierne

•

zewnętrzne czynne

•

wewnętrzne bierne

•

wewnętrzne czynne

Dwa rodzaje nastawień

wobec przeszkód

(Rosenzweig, 1938)

zadaniowe

obronne

Cztery aspekty pojęcia

stres

(Ursin, Eriksen, 2004)

•

bodźce stresujące (stresory)

•

subiektywne doświadczenie
stresu

•

ogólne, niespecyficzne
pobudzenie, aktywacja

•

subiektywne doświadczenie
aktywacji

Sposoby definiowania

stresu -

rzeczywisty,

przykładowy układ odniesienia

konflikt w pracy

procesy mózgowe

ocena sytuacji

wydzielanie hormonów
mobilizacja organizmu

uczucie napięcia i mobilizacji

negatywne emocje

Sposoby definiowania

stresu –

podejście bodźcowe

konflikt w pracy

procesy mózgowe

ocena sytuacji

wydzielanie hormonów
mobilizacja organizmu

uczucie napięcia i mobilizacji

negatywne emocje

Sposoby definiowania

stresu –

podejście podmiotowe

konflikt w pracy

procesy mózgowe

ocena sytuacji

wydzielanie hormonów
mobilizacja organizmu

uczucie napięcia i mobilizacji

negatywne emocje

Sposoby definiowania

stresu –

podejście systemowe

konflikt w pracy

procesy mózgowe

ocena sytuacji

wydzielanie hormonów
mobilizacja organizmu

uczucie napięcia i mobilizacji

negatywne emocje

Sposoby ujmowania

stresu w psychologii

•

podejście bodźcowe

•

podejście podmiotowe

•

podejście systemowe

Definicje stresu jako

czynnika zewnętrznego:

•

bodźce, co do których zachodzi większe
prawdopodobieństwo, że spowodują
zaburzenia zachowania (Basowitz, 1955)

•

każda ekstremalna lub niezwykła
stymulacja, która stanowiąc zagrożenie, jest
przyczyną negatywnych zmian w
zachowaniu (Miller, 1951)

•

czynniki stanowiące zagrożenie i zakłócenie
dla aktualnie wykonywanej aktywności
zadaniowej (Reykowski, 1966)

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
stres wyklad 1a[1]
ZARZ SRODOWISKIEM wyklad 1a
EiE materiały wykładowe 1A serw decrypted
4 Stres Wyklad 4 2014
wykład 1a
stres wyklad 8c
Fizjologia wykład 1a warszawa 2009 nerwy
Wykład 1a Rodzaje Menedżerów
EiE materiały wykładowe 1A serw
Wykład 1a biotech2
W1 Wentylacja kopalń wykład 1a (v 1 0)
stres wyklad 8b
wyklad 1a ROLA STATYSTYKI W SŁUŻBIE ZDROWIA
stres wyklad 10b
stres wyklad 6a
stres wyklad 3a

więcej podobnych podstron

stres wyklad 1a 2

Document Outline