WODOLECZNICTWO

I BALNEOTERAPIA

Zasady oddziaływania i ich

skutki

WODOLECZNICTWO



Inaczej
HYDROTERAPIA –
dział lecznictwa
fizykalnego, w
którym
wykorzystuje się
oddziaływanie wody
na ustrój. Woda w
zabiegach może
być stosowana we
wszystkich stanach
skupienia.

Wpływ zabiegów wodoleczniczych na

ustrój

Podstawową rolę w zabiegach wodoleczniczych odgrywa

CZYNNIK TERMICZNY

Wpływ czynnika termicznego zależy od:



Różnicy między temp. wody a temp. ustroju – czyli

natężenia bodźca termicznego



Okoliczności fizycznych towarzyszących

oddziaływaniu na ustrój



Możliwości termoregulacyjnych pacjenta



Czasu działania bodźca



Zmiany natężenia działania (czyli różnicy

temperatur)



Powierzchni, na którą działa bodziec



Właściwości fizycznych środowiska, które wchodzi

w bezpośredni kontakt ze skórą

Istotne znaczenie w praktyce zabiegów

wodoleczniczych ma odczuwanie

przez człowieka temperatury

wody.

Skala odczuwania bodźców jest

zawarta między odczuciem zimna i

ciepła.

Wyróżniamy: GORĄCO

CIEPŁO

LETNIO

OBOJĘTNIE

CHŁODNO

ZIMNO

Przekroczenie granicy ciepła lub zimna

może prowadzić do uszkodzenia tkanek,

nazywanego w skrajnych sytuacjach

oparzeniem lub odmrożeniem.

STREFA KOMFORTU CIEPLNEGO



To zakres temperatury, w którym nie odczuwa się
ani ciepła, ani zimna.



Zależy od średniej temperatury skóry i jest bliska
CIEPLNEMU PUNKTOWI OBOJĘTNEMU skóry (33
stopnie mierzone na tułowiu)



Zakres strefy jest różny u różnych osób

OBOJĘTNY PUNKT

CIEPLNY SKÓRY

OBOJĘTNY PUNKT

CIEPLNY SKÓRY

Wartość zależy od
właściwości fizycznych

środowiska
przekazującego lub

pobierającego ciepło od
ustroju.

Wynikający ze średniej
temperatury ciała

OBOJĘTNY PUNKT CIEPLNY SKÓRY



W WODZIE 34 – 36 stopni



W POWIETRZU 20 stopni

DLATEGO



Kąpiel w wodzie o temp. 25 stopni chłodna

DZIĘKI DOBREMU PRZEWODNICTWU CIEPLNEMU WODY, CIEPŁO Z USTROJU

SZYBKO PRZECHODZI DO WODY



Kąpiel w powietrzu o temp. 25 stopni

ciepła

GORSZE PRZEDOWNICTWO CIEPLNE POWIETRZA UTRUDNIA ODDAWANIE

CIEPŁA PRZEZ USTRÓJ

SKALA ODCZUWANIA PRZEZ

CZŁOWIEKA TEMPERATURY WODY



Zimna (8 – 20°C)



Chłodna (21 – 27°C)



Letnia (28 – 33°C)



Ciepła (34 – 37°C)



Gorąca (38 – 42°C)



Przewodnictwo wody jest około 25
razy większe niż przewodnictwo
cieplne powietrza



Utrata ciepła zanurzonego w wodzie
organizmu jest około 250 razy
większa niż w powietrzu o tej samej
temperaturze.

Temperatura wody wywiera znaczny

wpływ na układ krążenia.

DZIAŁANIE ZIMNA

ODCZYN

PRAWIDŁOWY

ODCZYN

NIEPRAWIDŁOWY



Zblednięcie skóry

(skurcz naczyń

powierzchownych)



Zaróżowienie

(rozszerzenie naczyń

powierzchownych)



Bladość skory



Zasinienie



Gęsia skórka



Dreszcze



Przyspieszenie akcji

serca



Złe samopoczucie

Temperatura wody wywiera znaczny

wpływ na układ krążenia.

DZIAŁANIE CIEPŁA

NIEZBYT

INTENSYWNE CIEPŁO

INTENSYWNY

BODZIEC CIEPLNY



Rozszerzenie

naczyń krwionośnych
skóry (tętniczek,

naczyń włosowatych i

żylnych)



Otwarcie

nieczynnych naczyń

włosowatych



Przekrwienie skóry



Krótkotrwały skurcz

naczyń krwionośnych
skóry (Zblednięcie)



Rozszerzenie

naczyń

Zmiany przebiegają zgodnie z

prawem Dastre – Morata.



Bodźce termiczne działając na duże

powierzchnie skóry powodują przeciwne

do naczyń skóry zachowanie się dużych

naczyń: klatki piersiowej i jamy

brzusznej.



Naczynia nerek, śledziony, wieńcowe

wykazują taki sam odczyn jak naczynia

skóry

WPŁYW ZABIEGÓW WODOLECZNICZYCH O RÓŻNEJ

TEMPERATURZE NA UKŁADY I NARZĄDY USTROJU

Układ lub
Narząd

Woda

zimna

Woda

ciepła

Woda

gorąca

Naczynia

powierzch
owne

Skurcz, z
następczym
rozszerzenie

m

Rozszerzenie

Zwężenie z
następczym
rozszerzeniem

Naczynia

głębokie

Zgodnie

z

prawem Dastre

-Morata

Układ lub
Narząd

Woda

zimna

Woda

ciepła

Woda

gorąca

Czynność

serca

zwolniona

przyspieszona

przyspieszona

Ciśnienie
krwi

podwyższone

obniżone

obniżone

Układ lub
Narząd

Woda

zimna

Woda

ciepła

Woda

gorąca

Krew

Zabiegi
ogólne:
Zwiększenie
liczby krwinek
czerwonych i

białych

Zabiegi
ogólne: b/z

Zabiegi
ogólne:

pozorne
zwiększenie
liczby krwinek
czerwonych i

białych

Zabiegi

miejscowe:
Zwiększenie
liczby krwinek

białych

Zabiegi

miejscowe:
Zwiększenie
liczby krwinek

białych

Zabiegi

miejscowe:
Zagęszczenie
krwi na skutek

pocenia się

Układ

oddecho

wy

Zwolnienie i
pogłębienie

oddechu

Przyspieszenie
i spłycenie

oddechu

Przyspieszenie
i pogłębienie

oddechu

Układ lub
Narząd

Woda

zimna

Woda

ciepła

Woda

gorąca

Układ

nerwowy

Zwiększenie
pobudliwośc
i obw.

Nerwów
czuciowych
i ruchowych

Zmniejszenie
pobudliwości
układu

nerwowego

Zmniejszenie
pobudliwości
obwodowych

nerwów
czuciowych

Nerki

Wzmożenie

czynności
wydzielnicz
ej

Wzmożenie

czynności
wydzielniczej

Może wystąpić

zmniejszenie
czynności
wydzielniczej

Wydzielan

ie potu

Zmniejszon
e lub

zahamowan
e

Nieznacznie
wzmożone

Wzmożone

Układ lub
Narząd

Woda
zimna

Woda
ciepła

Woda
gorąca

Gruczoły

przewodu

pokarmowe

go

Zwiększone
wydzielanie

Zmniejszon
e
wydzielanie

Zmniejszone
wydzielanie

Mięśnie

szkieletowe

Wzmożone
napięcie

Zmniejszon
e napięcie

Znacznie
zmniejszone

napięcie

Przemiana

Materii

Wzmożona
w celu

wyrównania
utraty ciepła

Nieznacznie
wzmożona

Wzmożona

CZYNNIKI MECHANICZNE ZABIEGÓW

WODOLECZNICZYCH, ODDZIAŁUJĄCE NA

USTRÓJ



Ciśnienie

hydrostatyczne



Ciśnienie

hydrodynamiczne



Wypór



Lepkość wody



Spójność wody

CIŚNIENIE…



Statyczne (hydrostatyczne) – panujące w

dowolnym punkcie wody nieruchomej

p

s

=

p

0

+

h · γ

w

p

s

- ciśnienie statyczne wody

p

0

- ciśnienie działające na powierzchnię wody

h -

wysokość słupa wody

γ

w

–

ciężar właściwy wody

W kąpielach – zwiększa się z głębokością zanurzenia oraz

gęstością wody

Zmniejsza obwód różnych części ciała ludzkiego zanurzonego

w wodzie .

W pozycji stojącej powoduje przesunięcie krwi z żył skóry i

jamy brzusznej do klatki piersiowej.

CIŚNIENIE…



Dynamiczne (hydrodynamiczne) – w
wodzie poruszającej się, odpowiada energii
kinetycznej jednostki objętości
poruszającej się wody

p

d

= E = q

· v

2

/2

p

d

–

ciśnienie dynamiczne wody

E –

energia kinetyczna

q –

gęstość wody

v

–

prędkość przepływu wody

W natryskach, kąpieli wirowej, natrysku podwodnym

CIŚNIENIE…



Całkowite – suma
ciśnienie
statycznego i
dynamicznego

p

c

= p

s

+ p

d

WYPÓR WODY (Wypór
hydrostatyczny)

W = γ

w

· V

w

W – wypór hydrostatyczny
γ

w

– ciężar właściwy wody

V

w

– objętość wypartej wody

Siła wyporu zgodnie z PRAWEM

ARCHIMEDESA zależy od stanu zanurzenia

ciała w wodzie, a mówiąc inaczej od

objętości wypartej przez nie wody



Przy wykonywaniu
powolnych ruchów
wypór jest
wykorzystywany
jako czynnik
odciążający.



Przy wykonywaniu
szybkich ruchów
występują opory
wody.

Dawkę zabiegu
leczniczego
stanowią:



Powierzchnia ciała,
na które wpływa
zabieg



Czas trwania
zabiegu

Czynniki dodatkowe wpływające na
odczyn ustroju:



Wiek



Płeć



Stosunek
powierzchni ciała do
objętości



Okołodobowe rytmy
regulacyjne (faza
rozgrzewania i faza
ochładzania)

UWAGI



Przed zleceniem zabiegu konieczne jest dokonanie

oceny stanu gospodarki cieplnej chorego



Należy pouczyć chorego, że przed zabiegiem

konieczne jest opróżnienie pęcherza moczowego, a

przy zabiegach długotrwałych także oddanie stolca.



W trakcie serii zabiegów obowiązuje zasada

stopniowego nasilania bodźców termicznych



Należy obserwować chorego w trakcie zabiegu,

szczególnie policzki i usta



W trakcie zabiegu należy kontrolować tętno ( nie

może być wyższe niż 100/min



Po każdym ciepłym zabiegu stosujemy krótki zabieg

zimny



Pomieszczenia zabiegowe muszą być dobrze

wietrzone i odpowiednio ogrzane. Przy zabiegach

ciepłych – 22-24 stopnie, Przy zabiegach zimnych –

25-27 stopni.

BALNEOTERAPIA



Dział lecznictwa, w
którym wykorzystuje
się naturalne
tworzywa lecznicze.



Do naturalnych
tworzyw leczniczych
zalicza się: wody
mineralne, gazy
zawarte w niektórych
zdrojach oraz peloidy

CO TO JEST WODA LECZNICZA?



Woda podziemna, bez zarzutu
bakteriologicznie i chemicznie, o
niewielkich wahaniach składu i swoich
właściwości, uznana za leczniczą po
przeprowadzeniu badań bądź
obserwacji lekarskiej (zatwierdzona
przez Min. Zdrowia i Opieki
Społecznej)

LECZNICZE WODY MINERALNE



Powstają w wyniku wzbogacenia o
składniki mineralne wód infiltracyjnych



Podziału dokonuje się wg dwóch
kryteriów: makro i mikroskładników
(swoistych, szczególnie aktywnych
biologicznie)



Mogą być także chłodne lub cieplicze
(powyżej 20 stopni)

PODZIAŁ WÓD W PORÓWNANIU

TEMPERATUR WODY I CIAŁA



HIPOTERMALNE – 20 – 35°



IZOTERMALNE – 35 – 40°



HIPERTERMALNE – wyżej niż 40°

PODZIAŁ WÓD W PORÓWNANIU

STĘŻENIA SKŁADNIKÓW W WODZIE

ZE STĘŻNIEM W KRWINCE

CZERWONEJ



HIPOOSMOTYCZNE – o ciśnieniu
mniejszym



IZOOSMOTYCZNE – o ciśnieniu równym



HIPEROSMOTYCZNE – o ciśnieniu
większym

ZASTOSOWANIE



W leczeniu uzdrowiskowym



Kąpiele



Wziewania



Kuracje pitne (krenoterapia)