WODOLECZNICTWO
I BALNEOTERAPIA
Zasady oddziaływania i ich
skutki
WODOLECZNICTWO
Inaczej
HYDROTERAPIA –
dział lecznictwa
fizykalnego, w
którym
wykorzystuje się
oddziaływanie wody
na ustrój. Woda w
zabiegach może
być stosowana we
wszystkich stanach
skupienia.
Wpływ zabiegów wodoleczniczych na
ustrój
Podstawową rolę w zabiegach wodoleczniczych odgrywa
CZYNNIK TERMICZNY
Wpływ czynnika termicznego zależy od:
Różnicy między temp. wody a temp. ustroju – czyli
natężenia bodźca termicznego
Okoliczności fizycznych towarzyszących
oddziaływaniu na ustrój
Możliwości termoregulacyjnych pacjenta
Czasu działania bodźca
Zmiany natężenia działania (czyli różnicy
temperatur)
Powierzchni, na którą działa bodziec
Właściwości fizycznych środowiska, które wchodzi
w bezpośredni kontakt ze skórą
Istotne znaczenie w praktyce zabiegów
wodoleczniczych ma odczuwanie
przez człowieka temperatury
wody.
Skala odczuwania bodźców jest
zawarta między odczuciem zimna i
ciepła.
Wyróżniamy: GORĄCO
CIEPŁO
LETNIO
OBOJĘTNIE
CHŁODNO
ZIMNO
Przekroczenie granicy ciepła lub zimna
może prowadzić do uszkodzenia tkanek,
nazywanego w skrajnych sytuacjach
oparzeniem lub odmrożeniem.
STREFA KOMFORTU CIEPLNEGO
To zakres temperatury, w którym nie odczuwa się
ani ciepła, ani zimna.
Zależy od średniej temperatury skóry i jest bliska
CIEPLNEMU PUNKTOWI OBOJĘTNEMU skóry (33
stopnie mierzone na tułowiu)
Zakres strefy jest różny u różnych osób
OBOJĘTNY PUNKT
CIEPLNY SKÓRY
OBOJĘTNY PUNKT
CIEPLNY SKÓRY
Wartość zależy od
właściwości fizycznych
środowiska
przekazującego lub
pobierającego ciepło od
ustroju.
Wynikający ze średniej
temperatury ciała
OBOJĘTNY PUNKT CIEPLNY SKÓRY
W WODZIE 34 – 36 stopni
W POWIETRZU 20 stopni
DLATEGO
Kąpiel w wodzie o temp. 25 stopni chłodna
DZIĘKI DOBREMU PRZEWODNICTWU CIEPLNEMU WODY, CIEPŁO Z USTROJU
SZYBKO PRZECHODZI DO WODY
Kąpiel w powietrzu o temp. 25 stopni
ciepła
GORSZE PRZEDOWNICTWO CIEPLNE POWIETRZA UTRUDNIA ODDAWANIE
CIEPŁA PRZEZ USTRÓJ
SKALA ODCZUWANIA PRZEZ
CZŁOWIEKA TEMPERATURY WODY
Zimna (8 – 20°C)
Chłodna (21 – 27°C)
Letnia (28 – 33°C)
Ciepła (34 – 37°C)
Gorąca (38 – 42°C)
Przewodnictwo wody jest około 25
razy większe niż przewodnictwo
cieplne powietrza
Utrata ciepła zanurzonego w wodzie
organizmu jest około 250 razy
większa niż w powietrzu o tej samej
temperaturze.
Temperatura wody wywiera znaczny
wpływ na układ krążenia.
DZIAŁANIE ZIMNA
ODCZYN
PRAWIDŁOWY
ODCZYN
NIEPRAWIDŁOWY
Zblednięcie skóry
(skurcz naczyń
powierzchownych)
Zaróżowienie
(rozszerzenie naczyń
powierzchownych)
Bladość skory
Zasinienie
Gęsia skórka
Dreszcze
Przyspieszenie akcji
serca
Złe samopoczucie
Temperatura wody wywiera znaczny
wpływ na układ krążenia.
DZIAŁANIE CIEPŁA
NIEZBYT
INTENSYWNE CIEPŁO
INTENSYWNY
BODZIEC CIEPLNY
Rozszerzenie
naczyń krwionośnych
skóry (tętniczek,
naczyń włosowatych i
żylnych)
Otwarcie
nieczynnych naczyń
włosowatych
Przekrwienie skóry
Krótkotrwały skurcz
naczyń krwionośnych
skóry (Zblednięcie)
Rozszerzenie
naczyń
Zmiany przebiegają zgodnie z
prawem Dastre – Morata.
Bodźce termiczne działając na duże
powierzchnie skóry powodują przeciwne
do naczyń skóry zachowanie się dużych
naczyń: klatki piersiowej i jamy
brzusznej.
Naczynia nerek, śledziony, wieńcowe
wykazują taki sam odczyn jak naczynia
skóry
WPŁYW ZABIEGÓW WODOLECZNICZYCH O RÓŻNEJ
TEMPERATURZE NA UKŁADY I NARZĄDY USTROJU
Układ lub
Narząd
Woda
zimna
Woda
ciepła
Woda
gorąca
Naczynia
powierzch
owne
Skurcz, z
następczym
rozszerzenie
m
Rozszerzenie
Zwężenie z
następczym
rozszerzeniem
Naczynia
głębokie
Zgodnie
z
prawem Dastre
-Morata
Układ lub
Narząd
Woda
zimna
Woda
ciepła
Woda
gorąca
Czynność
serca
zwolniona
przyspieszona
przyspieszona
Ciśnienie
krwi
podwyższone
obniżone
obniżone
Układ lub
Narząd
Woda
zimna
Woda
ciepła
Woda
gorąca
Krew
Zabiegi
ogólne:
Zwiększenie
liczby krwinek
czerwonych i
białych
Zabiegi
ogólne: b/z
Zabiegi
ogólne:
pozorne
zwiększenie
liczby krwinek
czerwonych i
białych
Zabiegi
miejscowe:
Zwiększenie
liczby krwinek
białych
Zabiegi
miejscowe:
Zwiększenie
liczby krwinek
białych
Zabiegi
miejscowe:
Zagęszczenie
krwi na skutek
pocenia się
Układ
oddecho
wy
Zwolnienie i
pogłębienie
oddechu
Przyspieszenie
i spłycenie
oddechu
Przyspieszenie
i pogłębienie
oddechu
Układ lub
Narząd
Woda
zimna
Woda
ciepła
Woda
gorąca
Układ
nerwowy
Zwiększenie
pobudliwośc
i obw.
Nerwów
czuciowych
i ruchowych
Zmniejszenie
pobudliwości
układu
nerwowego
Zmniejszenie
pobudliwości
obwodowych
nerwów
czuciowych
Nerki
Wzmożenie
czynności
wydzielnicz
ej
Wzmożenie
czynności
wydzielniczej
Może wystąpić
zmniejszenie
czynności
wydzielniczej
Wydzielan
ie potu
Zmniejszon
e lub
zahamowan
e
Nieznacznie
wzmożone
Wzmożone
Układ lub
Narząd
Woda
zimna
Woda
ciepła
Woda
gorąca
Gruczoły
przewodu
pokarmowe
go
Zwiększone
wydzielanie
Zmniejszon
e
wydzielanie
Zmniejszone
wydzielanie
Mięśnie
szkieletowe
Wzmożone
napięcie
Zmniejszon
e napięcie
Znacznie
zmniejszone
napięcie
Przemiana
Materii
Wzmożona
w celu
wyrównania
utraty ciepła
Nieznacznie
wzmożona
Wzmożona
CZYNNIKI MECHANICZNE ZABIEGÓW
WODOLECZNICZYCH, ODDZIAŁUJĄCE NA
USTRÓJ
Ciśnienie
hydrostatyczne
Ciśnienie
hydrodynamiczne
Wypór
Lepkość wody
Spójność wody
CIŚNIENIE…
Statyczne (hydrostatyczne) – panujące w
dowolnym punkcie wody nieruchomej
p
s
=
p
0
+
h · γ
w
p
s
- ciśnienie statyczne wody
p
0
- ciśnienie działające na powierzchnię wody
h -
wysokość słupa wody
γ
w
–
ciężar właściwy wody
W kąpielach – zwiększa się z głębokością zanurzenia oraz
gęstością wody
Zmniejsza obwód różnych części ciała ludzkiego zanurzonego
w wodzie .
W pozycji stojącej powoduje przesunięcie krwi z żył skóry i
jamy brzusznej do klatki piersiowej.
CIŚNIENIE…
Dynamiczne (hydrodynamiczne) – w
wodzie poruszającej się, odpowiada energii
kinetycznej jednostki objętości
poruszającej się wody
p
d
= E = q
· v
2
/2
p
d
–
ciśnienie dynamiczne wody
E –
energia kinetyczna
q –
gęstość wody
v
–
prędkość przepływu wody
W natryskach, kąpieli wirowej, natrysku podwodnym
CIŚNIENIE…
Całkowite – suma
ciśnienie
statycznego i
dynamicznego
p
c
= p
s
+ p
d
WYPÓR WODY (Wypór
hydrostatyczny)
W = γ
w
· V
w
W – wypór hydrostatyczny
γ
w
– ciężar właściwy wody
V
w
– objętość wypartej wody
Siła wyporu zgodnie z PRAWEM
ARCHIMEDESA zależy od stanu zanurzenia
ciała w wodzie, a mówiąc inaczej od
objętości wypartej przez nie wody
Przy wykonywaniu
powolnych ruchów
wypór jest
wykorzystywany
jako czynnik
odciążający.
Przy wykonywaniu
szybkich ruchów
występują opory
wody.
Dawkę zabiegu
leczniczego
stanowią:
Powierzchnia ciała,
na które wpływa
zabieg
Czas trwania
zabiegu
Czynniki dodatkowe wpływające na
odczyn ustroju:
Wiek
Płeć
Stosunek
powierzchni ciała do
objętości
Okołodobowe rytmy
regulacyjne (faza
rozgrzewania i faza
ochładzania)
UWAGI
Przed zleceniem zabiegu konieczne jest dokonanie
oceny stanu gospodarki cieplnej chorego
Należy pouczyć chorego, że przed zabiegiem
konieczne jest opróżnienie pęcherza moczowego, a
przy zabiegach długotrwałych także oddanie stolca.
W trakcie serii zabiegów obowiązuje zasada
stopniowego nasilania bodźców termicznych
Należy obserwować chorego w trakcie zabiegu,
szczególnie policzki i usta
W trakcie zabiegu należy kontrolować tętno ( nie
może być wyższe niż 100/min
Po każdym ciepłym zabiegu stosujemy krótki zabieg
zimny
Pomieszczenia zabiegowe muszą być dobrze
wietrzone i odpowiednio ogrzane. Przy zabiegach
ciepłych – 22-24 stopnie, Przy zabiegach zimnych –
25-27 stopni.
BALNEOTERAPIA
Dział lecznictwa, w
którym wykorzystuje
się naturalne
tworzywa lecznicze.
Do naturalnych
tworzyw leczniczych
zalicza się: wody
mineralne, gazy
zawarte w niektórych
zdrojach oraz peloidy
CO TO JEST WODA LECZNICZA?
Woda podziemna, bez zarzutu
bakteriologicznie i chemicznie, o
niewielkich wahaniach składu i swoich
właściwości, uznana za leczniczą po
przeprowadzeniu badań bądź
obserwacji lekarskiej (zatwierdzona
przez Min. Zdrowia i Opieki
Społecznej)
LECZNICZE WODY MINERALNE
Powstają w wyniku wzbogacenia o
składniki mineralne wód infiltracyjnych
Podziału dokonuje się wg dwóch
kryteriów: makro i mikroskładników
(swoistych, szczególnie aktywnych
biologicznie)
Mogą być także chłodne lub cieplicze
(powyżej 20 stopni)
PODZIAŁ WÓD W PORÓWNANIU
TEMPERATUR WODY I CIAŁA
HIPOTERMALNE – 20 – 35°
IZOTERMALNE – 35 – 40°
HIPERTERMALNE – wyżej niż 40°
PODZIAŁ WÓD W PORÓWNANIU
STĘŻENIA SKŁADNIKÓW W WODZIE
ZE STĘŻNIEM W KRWINCE
CZERWONEJ
HIPOOSMOTYCZNE – o ciśnieniu
mniejszym
IZOOSMOTYCZNE – o ciśnieniu równym
HIPEROSMOTYCZNE – o ciśnieniu
większym
ZASTOSOWANIE
W leczeniu uzdrowiskowym
Kąpiele
Wziewania
Kuracje pitne (krenoterapia)