Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

BADANIE FIZYKALNE

BADANIE FIZYKALNE

AHE

AHE

Mgr Anna Kocięcka

Mgr Anna Kocięcka

E-mail

E-mail

[e-mail]

[e-mail]

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM



Rola pielęgniarki w zapewnieniu opieki medycznej stale
ulega dynamicznym zmianom



Praktyka pielęgniarska obejmuje nie tylko funkcje , do
jakich pielęgniarka była tradycyjnie przygotowana, lecz
także szeroki zakres działań w przeszłości
zarezerwowanych dla lekarza innych członków zespołu
terapeutycznego



Obecnie w celu ułatwienia procesu opieki , pielęgniarki
muszą wykazywać się umiejętnościami obejmującymi
zbieranie danych dotyczących pacjenta oraz posiadać
umiejętności badania fizykalnego

Komponent Centralny

2

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

HISTORIA



Tradycje wykorzystania badania fizykalnego w praktyce
pielęgniarskiej sięgają przełomu lat 60 i 70-tych w USA



Pielęgniarki i położne sprawujące opiekę nad matką i
dzieckiem w górskich regionach wiejskich w USA (ze
względu na brak opieki lekarskiej) odczuwały brak
samodzielności w podejmowaniu decyzji, a także ze
względu na brak wiedzy i kompetencji w zakresie oceny
stanu zdrowia dziecka.

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA



Lekarze współpracujący z pielęgniarkami, dostrzegając
problem i wychodząc naprzeciw prośbom pielęgniarek i
położnych zaczęli organizować szkolenia, ucząc je technik
badania fizykalnego i interpretacji stwierdzonych
objawów.



Pielęgniarki i położne stały się w ten sposób ekspertami

w opiece nad dziećmi

.

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA



Okazało się, że dzieci objęte ich opieką, po wstępnej

diagnozie dokonanej przez pielęgniarkę/położną były

wcześniej kierowane na pełną ukierunkowaną

diagnostykę i leczenie.

W efekcie:



Kształcenie pielęgniarek w zakresie badania fizykalnego

zostało zatwierdzone formalnie



Pod koniec lat 70-tych XX wieku pierwsze programy

zawierające moduły poświęcone badaniu fizykalnemu w

kształceniu pielęgniarek i położnych zostały zatwierdzone

w kształceniu uniwersyteckim (w USA)

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA



Aktualnie pielęgniarki mające przygotowanie do badania
fizykalnego tworzą grupę tzw. pielęgniarek praktyki (nurse
practice) – szersze kompetencje zawodowe



W Belgii- począwszy od XIX wieku pielęgniarstwo ewaluowało
poprzez model:



„ matczynej opiekuńczości”

następnie egzystowało jako model

„wytrenowanej wykonawczyni poleceń lekarza”, „ wyćwiczonej

pomocy technicznej”-

całkowite posłuszeństwo i służenie

medykowi



Od lat 60.XX w. stało się

kompetentnym i asertywnym

rzecznikiem praw swoich pacjentów, grupą zawodowa cieszącą
się szacunkiem i prestiżem wśród społeczeństwa



Od 1975 r

. –

zmieniła się definitywnie rola i funkcja pielęgniarki

– nie pracuje więcej dla lekarza lecz z lekarzem – razem są
uznawani i traktowani jako

team

, którego hasłem przewodnim

jest

team work

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

Badanie fizykalne pozwala na dokładną

ocenę stanu zdrowia podopiecznych, co

jest podstawą praktyki pielęgniarskiej

Komponent Centralny

7

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM



Dynamiczne przemiany w praktyce zawodowej
pielęgniarek i położnych w Polsce powodują potrzebę
rozwijania umiejętności wobec nowych zadań



Pełny zakres autonomii zawodowej nie jest możliwy bez
pewności tej grupy zawodowej w zakresie podejmowania
decyzji opiekuńczych, których podstawą jest rzetelna
diagnoza

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM



Według Lucile Kinlein :

„

pielęgniarskie badanie fizykalne jest jedynie

narzędziem służącym do gromadzenia danych i

jako takie może być wykorzystane przez wielu

różnych członków zespołu terapeutycznego”

Różnica tkwi w celu!



Lekarz wykorzystuje badanie fizykalne do postawienia
diagnozy różnicowej i leczenia określonej choroby
poprzez przepisywanie leków lub wykonywanie innych
zabiegów

Komponent Centralny

9

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA

A PRAKTYKA PIELĘGNIARSKA



Pielęgniarka natomiast wykorzystuje badanie fizykalne w
celu:



zidentyfikowania potrzeb pacjenta

( ustala co powinien on

zrobić aby być zdrowym)

oraz wzmocnienia w jego

zachowaniu pozytywnych aspektów stanu zdrowia



identyfikacji bieżących i nadchodzących stanów chorobowych,
porównując wykryte oznaki i objawy obiegające od normy , z
posiadaną wiedzą na temat prawidłowej charakterystyki
pacjenta w odniesieniu do jego wieku , płci i rasy- znaczące
spostrzeżenia przekazuje lekarzowi



do dokonania oceny potrzeb edukacji zdrowotnej



Pielęgniarka zapewnia także profesjonalną ocenę znaczenia
określonych objawów i pomaga pacjentowi w podjęciu decyzji
do dalszej opieki medycznej

Komponent Centralny

10

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM

Regulacja prawna

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ZDROWIA

1

z dnia 7 listopada 2007 r.

w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń

zapobiegawczych,

diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych

udzielanych

przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie

bez zlecenia lekarskiego

BADANIE

BADANIE

FIZYKALNE

FIZYKALNE

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM

W PIELĘGNIARSTWIE POLSKIM

Zapis Rozporządzenia określa, że pielęgniarka jest

uprawniona do wykonywania samodzielnie, bez

zlecenia lekarskiego:



Świadczeń diagnostycznych obejmujących wykonywanie

badania fizykalnego, pod warunkiem uzyskania tytułu

specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa



Badania fizykalnego umożliwiającego wczesne

wykrywanie chorób sutka

Badanie fizykalne

Badanie fizykalne



Badanie fizykalne poprzedzone jest

zawsze badaniem podmiotowym

Badanie fizykalne – metody i techniki

Badanie fizykalne – metody i techniki

badawcze

badawcze



W badaniu przedmiotowym stosowane są cztery
podstawowe metody:



Oglądanie ( inspectio)



Obmacywanie (palpacja)



Opukiwanie (percussio)



Osłuchiwanie ( asculatio)

Oglądanie

Oglądanie



Jest najistotniejszą z metod



Rozpoczyna się od pierwszego momentu kontaktu z
badanym



Wykorzystuje się ją zarówno w

ocenie stanu ogólnego ,

jak i w badaniu poszczególnych części ciała



Polega na introspekcji wzrokowej całego ciała



Rozpoczyna się od

:



oceny symetrii i uchwytnych objawów różnicujących

( np.

położenie powiek prawego i lewego oka, barków , stawów
kolanowych itp.)



W szczegółowym badaniu często wykorzystuje się
powiększenie

( oftalmoskop, otoskop, punktowe

źródła światła )

Obmacywanie - palpacja

Obmacywanie - palpacja



Technika, w której wykorzystuje się zmysł dotyku



Badanie wykonuje się dłońmi- w zależności od badanej
okolicy może być przeprowadzone:



całą dłonią np. obmacywanie powierzchni jamy brzusznej



jednym lub kilkoma palcami , np. obmacywanie tarczycy ,
węzłów chłonnych, uderzenia koniuszkowego



Najbardziej wrażliwe na dotyk są koniuszki palców



Natomiast grzbiet ręki jest bardziej wrażliwy na temperaturę



Za pomocą tej metody ocenia się m.in.: ucieplenie, tkliwość,

wilgotność, konsystencję, napięcie

( np. skóry, guza czy gruczołu

piersiowego)

Opukiwanie

Opukiwanie



Poprzez opukiwanie instrumentem, np. młoteczkiem lub
palcem, wprawia się opukiwane miejsce ciała w ruch,
wywołując drgania



Powstaje wówczas słyszalny odgłos opukowy oraz
wibracje, które są tylko wyczuwalne



Metoda pozwala uzyskać informacje np. o granicach i
spoistości narządów wewnętrznych, obecności w jamach
ciała płynu albo gazu a także o wielkości innych

Opukiwanie

Opukiwanie



Technika opukiwania:



palec opukiwany- p. środkowy lewej ręki



palec opukujący – p. środkowy prawej ręki:

1.

Palec opukiwany przylega powierzchnią pierwszego i
drugiego paliczka do miejsca opukiwanego

2.

Palec opukujący uderza kątem prostym w pierwszy staw
międzypaliczkowy palca opukiwanego

3.

Uderzenie powinno być krótkie , a palec opukujący szybko
uniesiony po uderzeniu



Każde miejsce opukuje się dwukrotnie z identyczna siłą



Siła opukiwania zależna jest od miejsca opukiwanego

Komponent Centralny

18

Opukiwanie

Opukiwanie

RODZAJE ODGŁOSÓW OPUKOWYCH

Odgłos opukowy jawny

Niezbyt głośny, niski, dość długo

słyszalny ton, charakterystyczny dla

prawidłowo powietrznej tkanki

płucnej

Odgłos opukowy nadmiernie

jawny

Głośniejszy , długo słyszalny ton o

dudniącym charakterze: prawidłowy

u dzieci , u dorosłych świadczy o

nadmiernej powietrzności ( rozedma

i odma płuc)

Odgłos opukowy bębenkowy

Niezbyt głośny i długo słyszalny ton ,

wyższy niż rezonans; występuje nad

jama wypełnioną powietrzem ( np.

żołądek, jelito); im wyższe ciśnienie

w jamie , tym wyższy ton wypuku

Odgłos opukowy stłumiony

( stępiony)

Krótki, wysoki i cichy ton ; jego

obecność świadczy o gorszej

powietrzności narządu; występuje ,

gdy są nacieki w płucach , płyn lub

zrosty; także nad sercem i wątrobą

Komponent Centralny

19

Osłuchiwanie

Osłuchiwanie



Metoda polega na odbieraniu (

za pomocą stetoskopu/ fonendoskopu)

wrażeń słuchowych z badanej powierzchni ciała pacjenta



Dźwięki odbierane za pomocą lejkowej końcówki lub bębenka z

membraną są przenoszone do uszu za pośrednictwem gumowych

rurek:



dźwięki o wyższej częstotliwości lepiej są odbierane przez membranę

(np. szmery płucne, tony serca, dźwięki jelitowe)



dźwięki o niskiej częstotliwości lepiej są odbierane przez lejek

( np. szmery serca, szmery naczyniowe)



Za pomocą membrany odbierane są dźwięki z większej

powierzchni ciała , ale

musi ona dokładnie przylegać do

osłuchiwanego miejsca



Lejek pozwala osłuchać przestrzenie węższe , ale

nie powinien

zbyt mocno przylegać



Nasilenie i barwa odgłosów wywołanych czynnością oddychania,

krążenia i trawienia oraz obecności dodatkowych odgłosów

pozwalają wnioskować o ich stanie

Badanie fizykalne

Badanie fizykalne

powinno być wykonywane w

powinno być wykonywane w

następujących warunkach:

następujących warunkach:



Z zachowaniem intymności pacjenta



W specjalnie przygotowanym pokoju badań lub
na łóżku w sali chorego



W ciszy i możliwości koncentracji uwagi



Przy dobrym oświetleniu i optymalnej
temperaturze

Badanie fizykalne

Badanie fizykalne

powinno być wykonywane w

powinno być wykonywane w

następujących warunkach:

następujących warunkach:



Prowadzenie badania na łóżku lub leżance o
optymalnej wysokości dla badającego (poziom
łóżka na wysokości bioder badającego) z
zapewnieniem wygody pacjenta



Przy zamkniętych drzwiach w celu izolacji od
innych pacjentów

Badanie fizykalne

Badanie fizykalne

powinno być wykonywane w

powinno być wykonywane w

następujących warunkach:

następujących warunkach:



Odpowiedniego przygotowania pacjenta do
badania poprzez założenie luźnej, długiej
koszuli (lub pozostawienie pacjenta w ubraniu
własnym zakrywającym okolicę bioder i krocza)

Badanie fizykalne

Badanie fizykalne

powinno być wykonywane w

powinno być wykonywane w

następujących warunkach:

następujących warunkach:



Zapewnienia odpowiedniego wyposażenia, np.
dużego płóciennego ręcznika/serwety do
okrywania poszczególnych części ciała pacjenta,
w czasie badania



Informowania pacjenta na bieżąco o
zamierzonych kolejnych czynnościach i
proponowanych zmianach pozycji ciała w czasie
badania

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

1.

Orientacyjna obserwacja ogólnego stanu

zdrowia pacjenta:



Zachowanie pacjenta, nawiązanie kontaktu

(mowa)



Wygląd ubrania



Poziom higieny osobistej



Zapach wydychanego powietrza lub ciała

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

2.

Zmierzenie wzrostu, masy ciała i ocena
należnej masy ciała

3.

Pomiar temperatury ciała, tętna, ciśnienia
tętniczego i oddechu

4.

Ocena stanu psychicznego

5.

Badanie i ocena skóry

6.

Badanie głowy i szyi

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

7.

Badanie układu mięśniowo-szkieletowego szyi
i górnej części pleców, tkliwość klatki
piersiowej i płuc, badanie tylnej części klatki
piersiowej i płuc

8.

Oglądanie gruczołów piersiowych, dołów
pachowych, węzłów chłonnych położonych
powyżej kłykcia przyśrodkowego kości
ramiennej

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

9.

Badanie układu mięśniowo-szkieletowego
stawu skroniowo-żuchwowego i kończyn
górnych (jeśli są wskazania)

10.

Badanie palpacyjne gruczołów piersiowych
oraz przedniej części klatki piersiowej i płuc

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

11.

Badanie układu sercowo-naczyniowego (jeśli
istnieją wskazania: uderzenie koniuszkowe,
lewostronne S3 lub S4 oraz szmer zwężenia
zastawki mitralnej lub szmer niedomykalności
zastawki aorty)

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

12.

Badanie brzucha

13.

Badanie odbytnicy (u mężczyzn)

14.

Badanie narządów płciowych i odbytnicy (u
kobiet)

15.

Badanie i ocena kończyn dolnych i stóp
(badanie obwodowego układu krążenia i
układu mięśniowo-szkieletowego, oglądanie
pod kątem oceny neurologicznej-ułożenie,
masa mięśniowa, ruchy mimowolne)

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

16.

Ocena żylaków, kręgosłupa, kończyn dolnych i
stóp

17.

Ocena narządów płciowych i badanie pod
kątem obecności przepuklin (u mężczyzn)

18.

Ocena chodu, bądź szczegółowe badanie
neurologiczne (jeśli są wskazania)

Kolejność i układ badania fizykalnego

Kolejność i układ badania fizykalnego

standard postępowania

standard postępowania

19.

Badanie nerwów czaszkowy (część ruchowa,
czuciowa, odruchy)

Pozycje ciała pacjenta podczas

Pozycje ciała pacjenta podczas

badania fizykalnego

badania fizykalnego



Należy dążyć do tego, aby jak najrzadziej
zmieniać pozycję pacjenta w czasie badania



Pozycja wyjściowa – siedząca – chory pozostaje
w niej do momentu badania układu mięśniowo-
szkieletowego stawu skroniowego i kończyn
górnych

Pozycje ciała pacjenta podczas

Pozycje ciała pacjenta podczas

badania fizykalnego

badania fizykalnego



Od momentu badania palpacyjnego gruczołów
piersiowych do badania kończyn dolnych i stóp
pacjent pozostaje w pozycji leżącej

Pozycje ciała pacjenta podczas

Pozycje ciała pacjenta podczas

badania fizykalnego

badania fizykalnego



W dalszej części badania przyjmuje pozycję
stojącą



Badanie nerwów czaszkowych, tych, które nie
były jeszcze badane wcześniej, odbywa się w
pozycji siedzącej i leżącej

Zestaw do badania fizykalnego

Zestaw do badania fizykalnego



Termometr lekarski



Fonendoskop/stetoskop



Latarka



Widełki stroikowe o częstotliwości
128/s,256/s,512/s



Młotek neurologiczny



Sfigmomanometr

Zestaw do badania fizykalnego

Zestaw do badania fizykalnego



Otoskop



Oftalmoskop



Tablica Snellena



Rękawiczki jednorazowego użytku



Wazelina



Szpilki, roztwory substancji o smaku słodkim,

kwaśnym i słonym, probówki z korkami

zapachowymi

Zestaw do badania fizykalnego

Zestaw do badania fizykalnego



Szpatułki



Waciki, pakiety jałowej gazy



Serwety jednorazowego użytku



Naczynie na odpadki



Waga lekarska ze wzrostomierzem

A jakie Ja widzę zastosowanie badania

A jakie Ja widzę zastosowanie badania

fizykalnego w mojej codziennej praktyce

fizykalnego w mojej codziennej praktyce

pielęgniarskiej ???

pielęgniarskiej ???