ZARZĄDZANIE

ZARZĄDZANIE

ZASOBAMI

ZASOBAMI

FIRMY

FIRMY

Organizacja jest instrumentem pozwalającym
na dokonanie racjonalnej ekonomicznie
kombinacji dostępnych zasobów i umożliwia na
przykład wytworzenie na skalę przemysłową
rozmaitych dóbr i świadczenie różnorodnych
usług. Organizacja gospodarcza może i
powinna być postrzegana jako system
techniczno-ekonomiczy.
Organizacje nie posiadają własnej egzystencji,
niczego nie robią, nic nie planują, nie
podejmują żadnych decyzji inaczej, aniżeli
przez ludzi, którzy w nich pracują.

Najważniejszym celem działalności każdej

organizacji jest tworzenie rezultatów, które można

z jakiegoś punktu widzenia ocenić jako

wartościowe. Aby zrealizować ów cel, konieczne

jest dokonanie kombinacji i transformacji zbioru

zasobów nazywanych w przypadku organizacji

gospodarczych czynnikami produkcji w zbiór dóbr

lub usług lub innych wartościowych rezultatów.

Czynniki produkcji włączane są do procesu

produkcyjnego, zdeterminowanego przez istniejące

wyposażenie techniczno-technologiczne.

Organizacja istnieje jednak nawet wówczas, gdy nic

się w niej nie produkuje. Wtedy konstytuują je

posiadane zasoby, czyli jej aktywa (dla ekonomisty

oznaczają one zbiór zasobów, jakimi dysponuje

organizacja i które są niezbędna do jej

funkcjonowania).

Ogólnie można przyjąć, iż w szczególności

organizacja gospodarcza jest jednostką techniczną,

w której odbywa się proces fabrykacji dóbr i usług,

polegający na wykorzystaniu przestrzeni

(laboratoria badawcze, wydziały produkcji

podstawowej i pomocniczej, pomieszczenia

działalności usługowej i obsługowej), gdzie

dokonuje się transformacja o charakterze

mechanicznym lub fizyko-chemicznym

wykorzystując budowle, budynki, maszyny,

urządzenia i narzędzia używane przez

pracowników. Ponieważ jednak działalność ta nie

tylko ma się odbywać, lecz także ma przebiegać w

zgodzie z zasadą racjonalnego gospodarowania,

konieczne jest zatem mierzenie przebiegu procesu

fabrykacji przez badanie jego kosztochłonności i

zdolności go generowania zysków.

Przestrzeganie zasady racjonalnego
gospodarowania wymaga wykorzystania
wielu informacji ekonomicznych
zapisanych w dokumentacji ekonomiczno-
finansowej organizacji. Głównymi
sposobami prezentacji tych informacji są
rachunek wyników, bilans działalności i
rachunek przepływów finansowych
(gotówkowych).

Z czysto ekonomicznego punktu widzenia
organizacje postrzega się jako zbiór
użytkowanych zasobów, pozyskanych i
zorganizowanych z punktu widzenia
najlepszego wykorzystania okazji
stwarzanych przez otoczenie (np. rynek)
lub tworzenie na nim takich okazji.

Rzeczywisty opis organizacji powinien
ujmować szerszy zakres niż tylko trzy
zasadnicze typy zasobów (czynników
produkcji), czyli kapitał, praca i zasoby
naturalne. Ograniczenie opisu do tych
trzech zasobów nie pozwala dostrzec
determinant rozwoju organizacji.

Rodzaje zasobów

Rodzaje zasobów



zasoby kapitałowe, w postaci budynków, środków

transportu, narzędzi itp., czyli środków trwałych i

przedmiotów nietrwałych algo w formie środków

trwałych i przedmiotów nietrwałych albo w formie

środków obrotowych, czyli zapasów, papierów

wartościowych, gotówki itp.



zasoby pracy wykonawczej, pozwalające tworzyć

nową wartość i transformować pozostałe zasoby w

dobra i usługi możliwe do zdobycia na rynku



zasoby menedżerskie, posiadające dwojakiego

rodzaju charakterystykę: zasoby

„przedsiębiorczości”, zapewniające przedsiębiorstwu

wizję działalności i dynamizm rozwoju oraz zasoby

„administracyjne”, gwarantujące organizację,

koordynację i kontrolę działalności

Rodzaje zasobów

Rodzaje zasobów

c.d.

c.d.



zasoby wiedzy, która pozwalają organizacji

wykorzystać osiągnięcia nauki, technologii

o w ogóle całej wiedzy pomocniczej w

osiąganiu powodzenia przez organizację



zasoby niematerialne kumulacji wielkości i

mocy ekonomicznej organizacji, powyżej

pewnej granicy tworzące automatyczną

zdolność rozwoju organizacji



zasoby opanowania stosunków handlowych,

międzyludzkich, przemysłowych, prawnych,

politycznych itp., zapewniające organizacji

zdolność integracji z otoczeniem

ekonomicznym i społecznym



zasoby naturalne, tzn. przestrzeń, czas itp.

Rodzaje zasobów

Rodzaje zasobów

c.d.

c.d.

Zasoby te mają zawsze swoistą
charakterystykę dla każdej organizacji i
przez to tworzą konkretny potencjał i
ograniczenia jej aktywności. Ponadto są
one rzadkie i nie mogą być zdobyte bez
wysiłku, a niektórych z nich nie można
kupić, lecz zdobywa się je w wyniku
trwania i ewolucji organizacji.

Rzadkość zasobów jest jedną z ich
najistotniejszych cech, zmusza bowiem do
racjonalnego ich użytkowania, co pociąga
niezbędność prowadzenia w organizacji
kalkulacji ekonomicznej (rachunku
ekonomicznego)

Poliwalencja zasobów jest z kolei ta cechą,
dzięki której możliwe jest różne
wykorzystanie konkretnego zbioru
zasobów. Na skutek oddziaływania
różnych sytuacji w otoczeniu jest możliwe
odmienne kombinowanie posiadanych
zasobów, czyli stałe wdrażanie innowacji.

Można więc powiedzieć, że o ile rzadkość
zasobów stanowi ograniczenie dla
działalności organizacji, o tyle ich
poliwalencja tworzy potencjał jej
aktywności.

Wreszcie niektóre z zasobów posiadają

charakter kumulatywny, tzn. zaczynają

przynosić profity dopiero wówczas, gdy

posiadają co najmniej minimalną wielkość

(ilościową lub jakościową). Wraz z

opanowaniem zasobów kumulatywnych

wzrasta potencjał innowacyjny i

konkurencyjny organizacji. Przykładem takich

zasobów są umiejętności menedżerskie,

których potencjał rośnie wraz ze wzrostem

liczny wysoko wykwalifikowanych i o sporym

doświadczeniu kierowników zarządu, linii i

sztabowców.

Działalność organizacji nie realizuje się
oczywiście w systemie zamkniętym.
Odbywa się ona w szerokim środowisku
zewnętrznym, większym niż tylko warunki
działalności organizacji. Relacje np.
organizacji gospodarczej z tym
środowiskiem pozostają zapośredniczone
przez rynek.

Rynek ujawnia organizacji gospodarczej szanse na
zyskowną działalność. Te okazje są dwojakiego
rodzaju:



szanse zewnętrzne, wynikające z szeroko

pojętego środowiska ekonomicznego; np. są to

okazje tworzone przez postęp techniczny albo

przez kulturę społeczną przesadzającą o

tradycyjnej strukturze wydatków konsumentów

czy kulturę materialną związaną z historycznie

wykształconą strukturą gospodarki itp.



szanse tworzone przez samą organizację, które

nie istniałyby bez jej aktywności; wiążą się one

z działalnością promocyjną organizacji albo

szerzej ujmując, z aktywnym marketingiem

prowadzonym przez organizację

Racjonalne sprzęgnięcie zasobów i
środowiska ekonomicznego jest
warunkowane jakością zarządzania w
organizacji. Samoistne pojawienie się i
tworzenie przez organizację coraz to
nowych okazji przy możliwej poliwalencji i
kumulatywnym wzroście posiadanych
zasobów oraz konieczności
gospodarowania nimi to warunki
konieczne i wystarczające permanentnej
ich organizacji i reorganizacji
(odmiennego kombinowania).

Organizacja jest rządzona przez swoistą,
wewnętrzną logikę. Polega ona na
prowadzeniu gry, której warunkami
brzegowymi pozostają, z jednaj strony
ograniczenia (rzadkość zasobów i ryzyko
decyzji o ich użytkowaniu), z drugiej zaś
możliwości (poliwalencja zasobów i okazje
zewnętrzne). Udział organizacji w tej grze
jest możliwy wyłącznie dzięki procesom
zarządzania. Potencjał zarządzania jawi
się jako podstawowy warunek powodzenia
organizacji.

A. i H. Tofflerowie nazywają wiedzę
„uniwersalnym substytutem, kluczowym
zasobem rozwiniętej gospodarki”.
Zmniejsza ona zapotrzebowanie na
surowce, siłę roboczą, czas, przestrzeń i
inne czynniki produkcyjne. Podobną rolę i
znaczenie wiedzy przypisuje P. Drucker
wiedzy w osiąganiu celów ekonomicznych
i socjalnych. Uważa on, że tradycyjne
czynniki produkcji takie jak: ziemia, praca
i kapitał stają się wtórne w stosunku do
czynnika wiedzy.

Cztery grupy zasobów

Cztery grupy zasobów



zasoby naturalne – dobra dane przez
naturę nie wytworzone przez człowieka



zasoby ludzkie – ludzie wraz z ich
umiejętnościami i doświadczeniami



zasoby kapitałowe – kapitał rzeczowy i
finansowy



zasoby nienamacalne – wiedza wraz z
umiejętnościami jej wykorzystania

Zasoby naturalne tworzą środowisko życia

człowieka i jednocześnie stanowią czynniki

procesów produkcyjnych. Zasoby są różnie

klasyfikowane. Wyróżnia się: substancje (np.

minerały, wodę i inne), energię oraz użytki. W

innych podziałach eksponuje się:



przestrzeń geograficzną



zasoby mineralne



zasoby wodne



zasoby biotyczne (rośliny i zwierzęta)

Niektóre z nich są niewyczerpywalne (np.

położenie geograficzne i przestrzeń), inne są

wyczerpywalne, a wśród tych ostatnich są

zasoby odnawialne i nieodnawialne.

Relacje między człowiekiem a przyrodą związane z

procesem produkcji opierały się na następujących

założeniach:



Człowiek jest istotą wyższą, a świat przyrody jest po

to, aby człowiekowi służył. Człowiek panuje nad

przyrodą na podstawie zrządzenia boskiego i znajduje

się w sytuacji „antagonistycznej” wobec przyrody, co

zmusza go do ujarzmienia wrogich mu sił



Zasoby przyrody są nieograniczone. Podstawowe

zasoby środowiska naturalnego: powietrze, woda i

gleba mogą być traktowane jako dobra wolne. Nie ma

potrzeby nimi gospodarować, gdyż ich podaż jest

większa od popytu.



Przeświadczenie, że odpady, jako uboczne produkty

procesów wytwórczych i konsumpcyjnych mogą bez

przeszkód i ograniczeń być wchłaniane przez

środowisko.

Przyrodnicza strona produkcji nie stwarza
problemu, a środowisko nie stanowi
istotnej bariery ekonomicznej. Dlatego też
cykl obiegu materii między człowiekiem i
przyrodą nie natrafia na żadne
przeszkody.

Dostępność zasobów naturalnych

Dostępność zasobów naturalnych

Zasoby naturalne

Zasoby naturalne

niewyczerpywalne

wyczerpywalne ale

odnawialne

wyczerpywalne i nie

do zastąpienia

całkowita ilość:



atmosfery



wody



skał



energii słonecznej

woda nadająca się do

użycia
roślinność, zwierzęta
populacje ludzkie
niektóre minerały

gleby nieskażone CO

2

i O

2

niektóre ekosystemy

gleba, niektóre

minerały
rzadkie gatunki
niektóre ekosystemy
krajobraz naturalny
większość zasobów

wody gruntowej

Zasoby ludzkie

Zasoby ludzkie

Ujmując w sposób najprostszy, zasoby
pracy tworzy ludność w wieku
produkcyjnym zdolna do wykonywania
pracy społecznej użytecznej.

Zgodnie z nowoczesną teorią zasoby
ludzkie tworzą ludzie wraz ze swoimi
umiejętnościami. Szczególnie istotne jest
to, jakie umiejętności posiadają
pracownicy i jaką wiedzą dysponują.

Pracownicy w dalszym ciągu
będą stanowić najcenniejszy
zasób firmy

Czynniki materialne zatraciły kluczowe
znaczenie, na rzecz najważniejszego
obecnie zasobu – ludzi, ich umiejętności,
wiedza i doświadczenia. Co prawda na
znaczeniu nie traci technologia, ale
wiadomo, że wiedza technologiczna jest
zasobem pochodnym od umiejętności
ludzi.

Zasoby niematerialne to umiejętności
zarządzania oraz technologiczne, na które
składają się umiejętności jednostek, grup i
ich organizacja, a także wiedza i
doświadczenie naczelnego zarządu firmy,
średniego personelu a dalej pracowników
sfery badawczo-rozwojowej oraz
techników i robotników. Do zasobów
niematerialnych zalicza się również nazwę
przedsiębiorstwa, tradycję, markę firmy,
kontakty i położenie.

Zasoby niematerialne różnią się zasadniczo

od zasobów materialnych:



mogą być wykorzystywane równocześnie w
kilku miejscach. Typowe zasoby materialne
są związane wyłącznie z realizacją
konkretnego zadania w konkretnym
miejscu



w trakcie użytkowania jedynie zasoby
niematerialne nie deprecjonują się, w
przeciwieństwie do maszyn, budynków,
które stopniowo tracą na wartości. Zasoby
niematerialne są jak dobre wino – zyskują
na wartości w miarę upływu czasu



zasoby niematerialne trzeba długo
wypracowywać, nie jest możliwe ich
wydzierżawienie, nabycie (aby zdobyć
jakiś zasób niematerialny, który posiada
inna firma, trzeba kupić tę firmę w
całości). Przykładem mogą być marki
niektórych produktów wypracowywane
przez wiele lat.

Typy zasobu
Aktywa

Kontrakty
Licencje
Prawa własności

Reputacja przedsiębiorstwa
Renom produktów
Bazy danych

Kompetencje

Know-how
- pracowników
- dostawców
- dystrybutorów

Kultura przedsiębiorstwa
Postrzeganie jakości
Przystosowanie się do
zmian

Typ wyróżniającej umiejętności

Umiejętności chronione
prawem

Umiejętności sytuacyjne
osiągnięte wcześniejszymi
wysiłkami

Umiejętności funkcjonalne
osiągnięte przez
umiejętności i
doświadczenie

Umiejętności kulturowe
odnoszące się do całej
organizacji

Najważniejszą cecha zasobów
niematerialnych jest to, że
stanowią one podstawę do
wypracowania trwałej przewagi
konkurencyjnej firmy.

Najwyższą wartość mają zatem
te zasoby niematerialne, które
są najtrudniejsze do
skopiowania, a na ich stworzenia
potrzeba przynajmniej
kilkunastu lat.

Zasoby przedsiębiorstwa i ich znaczenie

Zasoby przedsiębiorstwa i ich znaczenie

Ranking zasobów

1-najważniejszy

zasób 1990

13-najmniej ważny

zasób 1987

Reputacja

przedsiębiorstwa
Reputacja produktu

(marka)
Wiedza
Kultura
Specjalistyczne

zasoby fizyczne
Prawa własności

intelektualnej
Tajemnice handlowe

1

2
3
4
6

12

13

1

2
3
4
6

13

12

W celu ochrony i utrzymania wyłącznej
własności stosowana jest ochrona prawna
na podstawie prawa patentowego i prawa
autorskiego.
Przedmiotem prawa autorskiego jest
każdy przejaw działalności twórczej o
indywidualnym charakterze, ustalonym w
jakiejkolwiek postaci niezależnie od
wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażania.

Reputacja jest najważniejszym
instrumentem handlowym
przekazywania informacji klientom.
Wiąże się ona nieodłącznie z
określoną nazwą: nazwiskiem osoby,
czy nazwą przedsiębiorstwa.

Marka jest pojęciem złożonym,
składa się na nią nazwa, symbol,
znak, rysunek lub ich
kombinacja, mająca na celu
wyodrębnienie produktu (usługi)
spośród oferty konkurencji

Wiedza jako zasób niematerialny
kształtuje się w wyniku systematycznego
rozwijania umiejętności dostrzegania i
wykorzystywania pojawiających się szans
i unikania zagrożeń. Nie należy zatem
rozumieć wiedzy jako prostego zasobu,
który pracownik nabywa indywidualnie w
pewnym okresie, z reguły przed
podjęciem pracy zawodowej.

Wiedzę należy zatem traktować
jako proces, ponieważ nabywana
jest w trakcie całego życia, toku
pracy i wspódziałania z innymi

Na kulturę organizacji składa się zbiór
wartości, często przyjętych za oczywiste,
pomagających ludziom w organizacjach
zrozumieć, które działania są możliwe do
przyjęcia, a które nie. Te wartości
przekazywane są często za pomocą
opowiadań i innych środków
symbolicznych.

Można wyróżnić cztery typy kultury:



twarda (macho-guy culture), w której

ceni się przebojowość, tempo działania,

sukces. Język w komunikacji jest

niekonwencjonalny, bywa

zwulgaryzowany w celu zaakcentowania

zdecydowania i „twardości”. W polskich

przedsiębiorstwach o twardej kulturze

przeplatane są słowa polskie z

angielskimi. W firmie o takiej kulturze

kobiety i mężczyźni traktowani są tak

samo, a najważniejszym wyznacznikiem

powodzenia jest sukces



pracuj ciężko i baw się – w takiej
kulturze ceniona jest aktywność, a
nacisk położony jest na ujmujące
zachowanie i bezkonfliktową
współpracę. Naczelną dewizą jest bawić
się dobrze, a jednocześnie pracować
intensywnie i wytrwale. Stąd też nie
mają dobrych notować ci, którzy pracują
na przykład w weekendy. Kultura taka
występuje w firmach komputerowych
oraz zatrudniających akwizytorów



spokojnego działania – charakteryzuje
się zaufaniem do porządku. Cenione są
osoby stateczne, dojrzałe i racjonalne.
W przedsiębiorstwie o takiej kulturze
przywiązuje się wagę do narad,
harmonogramów działania, zamieszanie
i niepokój są niemile widziane. Kultura
tego typu spotykana jest w spółkach
naftowych, u producentów
samolotowych oraz bankach
inwestycyjnych i innych



trwania, stabilności – podstawowe
wyznaczniki to: precyzyjne rozdzielanie
zadań, dokładne poinformowanie
zespołu o oczekiwaniach pracodawcy.
Kultura taka nie jest podatna na zmiany,
bardziej liczy się harmonia i tradycja.
Kultura trwania i stabilności
zdominowała agencje ubezpieczeniowe,
towarzystwa finansowe, banki, firmy
farmaceutyczne.

Zawsze informacja była cennym zasobem

produkcyjnym. Współcześnie jednak zasób ten ma

szczególne znaczenie. Wpłynęły na to następujące

czynniki:
Wybuchowy rozwój ilości dostępnej informacji –

współczesna nauka zgromadziła tak wiele faktów

istotnych dla naszej wiedzy o świecie, a współczesna

technika umożliwia zgromadzenie tak dużych ilości

informacji, że przeciętny człowiek posługujący się

tradycyjnymi metodami czuje się bezradny wobec tego

zalewu informacji.
Nastąpiła globalizacja dostępu do informacji – nie

trzeba dzisiaj, jak za czasu Marco Polo, wysyłać

wyprawy na wielbłądach na kilka lat, aby dowiedzieć

się, co się dzieje w innych krajach. Stąd też

dostosowywanie produktów czy usług do potrzeb

innych krajów jest kwestią umiejętności wyszukiwania i

wykorzystania informacji.

Opracowane zastały zupełnie nowe metody
wyszukiwania informacji. Może nie każdy zdaje
sobie sprawę, że głównym powodem
popularności Internetu, zwłaszcza usługi WWW,
jest ułatwienie wyszukiwania informacji
posadowionej w sieci komputerowej w dowolnym
punkcie globu ziemskiego. Kto umie z takich
możliwości korzystać, ten zapewnia sobie
zasadnicza przewagę konkurencyjną.
Nowe sposoby przesyłania, wyszukiwania i
przetwarzania informacji spowodowały
możliwość rewolucyjnych przemian organizacji
pracy i zarządzania.

Rozwój sieci Internet spowodował szereg
zmian, które na nowo kształtują warunki
funkcjonowania przedsiębiorstw. Są to
między innymi:



redukcja kosztów dystrybucji



wzrost znaczenia prawa rosnących

dochodów



wzrost siły przetargowej konsumentów

Alokacja zasobów zawsze ma aspekt
mikroekonomiczny i makroekonomiczny.
Mechanizm alokacji łączy oba te aspekty:
w gospodarce rynkowej o alokacji
zasobów decydują takie kryteria jak cena,
zysk ale decyzje podejmowane na
szczeblu przedsiębiorstwa kształtują także
strukturę gospodarki i rozmaite
zależności, np. zatrudnienie – bezrobocie,
konsumpcja – inwestycje itp.

Alokacja zasobów kapitałowych
odbywa się w przedsiębiorstwie
na podstawie ceny
zaangażowanego kapitału oraz
efektu produkcyjnego z niego
uzyskiwanego

Współczesne przedsiębiorstwa mogą
produkować w różnych miejscach, mogą
sprowadzać surowiec z różnych krajów, a
swoje towary sprzedawać ludziom na
bliską lub daleką odległość. W ten sposób
miejsca produkcji stały się tak samo
mobilne jak towary.

Swobodne przemieszczanie się w skali
międzynarodowej kapitału finansowego i
inwestycyjnego, obniżka kosztów
transportu towarów i usług nawet na
znaczne odległości, oszczędzające
techniki przekazu informacji i idei
powodują, że na świecie widoczna staje
się międzynarodowa rywalizacja o
lokalizację przedsiębiorstw.

W wyborze miejsca usytuowania produkcji
na znaczeniu traci dostępność i cena
zasobów naturalnych. Większego
znaczenia nabiera cena pracy, przy czym
chodzi o to, aby znaleźć miejsce
usytuowania z niskimi kosztami płac na
jednostkę produkcji.

Dokonując wyboru miejsca lokalizacji
bierze się pod uwagę korzyści i koszty,
które mają znaczenie pośrednie, a
wywodzą się od zasobów niematerialnych.
Bardzo ważny jest klimat sprzyjający
innowacjom, kulturalne otoczenie i
optymistyczna atmosfera socjalna.

Obok racjonalnych przesłanek lokalizacji
przedsiębiorstw spore znaczenie
odgrywają czynniki pozaracjonalne.
Należą do nich względu polityczne,
osobiste preferencje i interesy
konkretnych osób, mody na inwestowanie
w określonych krajach oraz błędne oceny.