Dziecko niepełnosprawne

intelektualnie w klasie i grupie

przedszkolnej

Hanna Frydrych

Aleksandra Paszyńska

Dorota Tęsiorowska

Agata Zajączkowska

"Nie istnieje coś takiego, jak naturalny

obraz osoby z upośledzeniem

umysłowym. Dopóki nie sprawimy, że

będzie on pozytywny, ludzie będą

szukali potwierdzenia dla swych

negatywnych przekonań - świadomie

lub też nieświadomie"

Pojęcie niepełnosprawności

intelektualnej



W Polsce z kilku istniejących w tym zakresie terminów w użyciu są najczęściej

następujące: „upośledzenie umysłowe”, „niedorozwój umysłowy”, „oligofrenia”

(greckie: oligos - mało, phren - myślę, umysł), „opóźnienie w rozwoju umysłowym”,

„obniżona sprawność umysłowa”, „niepełnosprawność intelektualna”.



Niepełnosprawność intelektualna odnosi się nie tylko do sfery poznawczej człowieka,

ale dotyczy wszystkich sfer jego funkcjonowania, obejmuje całą jego osobowość.



Definicja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego ustala, że istotną cechą

upośledzenia umysłowego jest istotnie niższy ogólny poziom funkcjonowania

intelektualnego, który współwystępuje przy znacznych ograniczeniach w zachowaniu

przystosowawczym w przynajmniej dwóch następujących obszarach zdolności:

-porozumiewanie się,

-troska o siebie,

-tryb życia domowego,

-sprawności społeczno-interpersonalne,

-korzystanie ze środków zabezpieczenia społecznego,

-kierowanie sobą,

-troska o zdrowie i bezpieczeństwo,

-zdolności szkolne,

-sposób organizowania czasu wolnego i pracy



Początek tego stanu musi wystąpić przed 18 rokiem życia

Współczesny podział wyróżnia 4 stopnie a podstawą

klasyfikacji jest skala o średniej 100 i odchyleniu

standardowym 16.



Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim (52-67,

mieści się między dwoma i trzema odchyleniami

standardowymi)



Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym

(36-51, między trzema a czterema odchyleniami)



Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym(20-35,

między czterema i pięcioma odchyleniami)



Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim (0-19,

między pięcioma i większą liczbą odchyleń

standardowych)

Zaburzenia rozwoju związane z

niepełnosprawnością

intelektualną:

1. Zaburzenia uwarunkowane genetycznie:

–

Zespół Downa

–

Zespół Angelmana

–

Zespół Jacobsena

–

Zespół kociego krzyku

–

Zespół Patau

–

Zespół łamliwego chromosomu X

–

Stwardnienie guzowate

2. Stany po infekcjach okresu prenatalnego:

–

Embrionopatia poróżyczkowa

–

Wrodzone zakażenie wirusem cytomegalii

–

Objawowa toksoplazmoza wrodzona

3. Całościowe zaburzenia rozwoju:

–

Autyzm dziecięcy

–

Zespół Retta

–

Dziecięce zaburzenia dezintegracyjne

–

Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i

ruchami stereotypowymi

4. Zaburzenia neurologiczne:

- Padaczki

- Mózgowe Porażenie Dziecięce

- Wady wrodzone mózgu

- Stany po urazach czaszkowo-mózgowych

- Stany po infekcyjnych chorobach centralnego układy nerwowego

- Brak zakrętów kory mózgu

- Wady wrodzone rdzenia kręgowego

5. Choroby metaboliczne:

- Fenyloketonuria

- Galaktozemia

- Mukopolisacharydoza

- Choroba Niemanna-Picka

- Zespół Taya-Sachsa

Charakterystyka upośledzenia

umysłowego w stopniu lekkim



najłagodniejsza forma niedorozwoju umysłowego



niedorozwojowi ulegają u nich przede wszystkim czynności

poznawcze, takie jak: spostrzeganie, uwaga, wyobraźnia, pamięć,

myślenie i orientacja społeczna



dzieci upośledzone w stopniu lekkim nie rozumieją wielu słów oraz

bardzo złożonych i skomplikowanych zjawisk; często nie potrafią

wykrywać istotnych różnic i podobieństw między przedmiotami,

powoduje to u nich trudności w wydawaniu sądów i wyciąganiu

wniosków



osoby te spostrzegają wolniej, mniej dokładnie i w węższym zakresie



wg Suchariewej u osób upośledzonych w stopniu lekkim

spostrzegawczość jest zasadniczo w normie



jednostka z tego rodzaju defektem posiada wolny tok spostrzegania,

spostrzeżenia są niesprecyzowane; posiada trudności z

wyróżnianiem istotnych szczegółów; zachowuje zdolność do

percepcji muzyki



u osób upośledzonych w stopniu lekkim uwaga dowolna jest

dobrze skoncentrowana na materiale konkretnym. Jednostka

krótko i słabo koncentruje się na treściach abstrakcyjnych,

trudnych do zrozumienia, ma ograniczony czas uwagi



osoba z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim posiada

dobrą pamięć mechaniczną, natomiast słaba jest pamięć

logiczna; Uczy się bez zrozumienia, charakteryzuje się wolnym

tempem uczenia się; zapamiętuje piosenki i wiersze



mowa rozwija się późno, występują u jednostki częste wady

wymowy; mały zasób słownictwa przyczynia się do trudności z

wypowiadaniem myśli, formułowaniem wypowiedzi;

pojedyncze wyrazy wypowiada do 3 roku życia, zdania

natomiast między 5-6 rokiem życia ,pojawiają się częste

agramatyzmy



biorąc pod uwagę procesy emocjonalno-motywacyjne i

dojrzałość społeczną, jednostka wykazuje osłabioną kontrolę

emocji, popędów, dążeń; jest zdolna do okazywania uczuć

wyższych, wykazuje utrudnione przystosowanie społeczne

Zadanie w grupach



Należy zdecydować jakie cechy

dzieci niepełnosprawnych

intelektualnie ujawniły się w danych

sytuacjach

Upośledzenie umysłowe w stopniu

umiarkowanym



jednostka upośledzona w stopniu umiarkowanym wykazuje

obniżoną sprawność spostrzegania, spostrzega tylko cechy

konkretne, nie odróżnia cech ważnych



wykazuje trudności w skupieniu uwagi dowolnej, natomiast

dobrze koncentruje uwagę przy wykonywaniu prostych

czynności mechanicznych i na interesujących przedmiotach.

Dominuje uwaga mimowolna



osoba upośledzona w stopniu umiarkowanym wykazuje

ograniczony zakres pamięci



zdarzają się przypadki posiadające dobrą pamięć

„fotograficzną”



zachowana jest dobra pamięc mechaniczna



ogólnie osoba upośledzona w stopniu umiarkowanym wykazuje

bardzo wolne tempo uczenia się



u osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym jest znacznie

opóźniony rozwój mowy, pojedyncze wyrazy występują około 5

roku życia, zdania około 7 roku życia



jednostka posługuje się prostymi zdaniami i występują liczne

agramatyzmy



wymowa jest niewyraźna, wadliwa, wypowiedzi mają ograniczony

zasób słownictwa, nie zawierają pojęć abstrakcyjnych



słabo rozwinięte jest myślenie pojęciowo-słowne, myślenie ma

charakter konkretno-obrazowy



upośledzone jest rozumowanie przyczynowo-skutkowe; jednostka

wykazuje bardzo wolne tempo i sztywność myślenia, brak

samodzielności i zdolności do samokontroli



pojęcia definiuje poprzez opis przedmiotu i materiału, z którego

jest zrobiony i przez zastosowanie oraz wykorzystanie

przedmiotu



słabo rozwinięte jest myślenie pojęciowo-słowne, myślenie ma

charakter konkretno-obrazowy



upośledzone jest rozumowanie przyczynowo-skutkowe. Jednostka

wykazuje bardzo wolne tempo i sztywność myślenia, brak

samodzielności i zdolności do samokontroli



pojęcia definiuje poprzez opis przedmiotu i materiału, z którego

jest zrobiony i przez zastosowanie oraz wykorzystanie przedmiotu



osoba upośledzona w stopniu umiarkowanym słabo kontroluje

swoje emocje, popędy i dążenia



jednostki mogą opanować elementy nauki czytania, pisania i

liczenia



umiarkowanie upośledzone umysłowo osoby charakteryzują się

niskim poziomem rozwoju motorycznego – obniżeniem

sprawności manipulacyjnych i lokomocyjnych



zachowanie odbiega od ogólnie przyjętych norm

Upośledzenie umysłowe w stopniu

znacznym



osoba upośledzona w stopniu znacznym wykazuje poważnie obniżoną

sprawność i szybkość spostrzegania



spostrzeganie jest niedokładne



ma trudności w rozpoznawaniu przedmiotów i wyodrębnianiu

elementów



u osób upośledzonych w stopniu znacznym poważnie zaburzona jest

koncentracja uwagi



koncentruje się tylko na przedmiotach służących zaspokojeniu potrzeb

lub wyróżniających się np. zdecydowaną barwą



dominuje uwaga mimowolna, brak jest uwagi dowolnej



bardzo znacznie utrudnione jest zapamiętywanie



zakres pamięci jest znikomy i mała jest trwałość pamięci



głęboko opóźniony jest rozwój mowy: pojedyncze wyrazy pojawiają się

w wieku szkolnym



często nie buduje zdań, wypowiada się monosylabami lub jednym

wyrazem



niekiedy używa prostych zdań, nie odmienia przez przypadki, mowa

jest bełkotliwa i minimalny zasób słownictwa



głęboko opóźniony jest rozwój ruchowy: siadanie i

chodzenie opanowuje w wieku przedszkolnym



może przyswoić sobie ruchy niezbędne do wykonywania

prostych czynności związanych z samoobsługą- wymaga to

jednak dłuższego ćwiczenia



poważnie upośledzona jest motoryka rąk



osoby ze znacznym upośledzeniem umysłowym

charakteryzują się tak niskim poziomem rozwoju

umysłowego, że nauka czytania, pisania, czy liczenia jest

całkowicie niemożliwa

Upośledzenie umysłowe w stopniu

głębokim



osoba upośledzona w stopniu głębokim ma bardzo

zaburzone procesy orientacyjne



głęboko zaburzona jest sprawność spostrzegania; W

niektórych przypadkach nie udaje się wywołać koncentracji

wzroku na przedmiocie



w niektórych przypadkach brak jest objawów koncentracji

uwagi mimowolnej



zapamiętywanie i uczenie się jest niemożliwe (u niektórych

jednostek widoczne jedynie w opanowaniu prostych reakcji

ruchowych)



mowa jest niewykształcona. Opanowuje 2-3 wyrazy i

rozumie kilka prostych poleceń



nie wykształcone są procesy intelektualne i myślenie



osoba upośledzona w stopniu głębokim jest zdolna do

opanowania chodzenia



ruchy są automatyczne, stereotypowe, które nie służą

wykonaniu czynności



osoby upośledzone w stopniu głębokim zdolne są do

wyrażania prostych emocji, najczęściej jednak występuje

brak objawów życia uczuciowego i samodzielności



w wyniku długotrwałego ćwiczenia może nauczyć się

sygnalizować potrzeby fizjologiczne

Wyłoniono dwie grupy cech,

których kształtowanie u dzieci

niepełnosprawnych jest zadaniem

pierwszoplanowym:



Pierwsza dotyczy stosunku dziecka do

samego siebie. W obrębie tej grupy

szczególnie ważne jest kształtowanie:

samodzielności

odporności emocjonalnej

optymizmu

samoakceptacji



Na drugą grupę ważnych cech składają się

te, które dotyczą stosunku dziecka do innych

osób. Chodzi tu o szeroko rozumiane

uspołecznienie, a w jego ramach o:

komunikatywność

prospołeczność i umiejętność współdziałania

Wymienione cele określają podstawowe kierunki oddziaływań

wychowawczych.

W zależności od wieku dziecka, rodzaju i poziomu jego

niepełnosprawności

inny będzie możliwy do osiągnięcia stopień ich realizacji.

Środki dydaktyczne w nauczaniu

dzieci

niepełnosprawnych intelektualnie

Zasady, jakimi należy kierować się w

doborze odpowiednich środków

dydaktycznych to:



stosowanie i wykorzystywanie takich

środków, które tkwią w bezpośrednim,

naturalnym otoczeniu dziecka;



używanie możliwie różnorodnych środków,

gdyż tylko wówczas można oddziaływać na

różne zespoły receptorów;



traktowanie środków dydaktycznych jako

jednego z elementów procesu nauczania.



Środki wzrokowe

-Pomoce naturalne

-Zabawki dydaktyczne

-Ilustracje

-Listy obecności, kalendarze pogody



Środki słuchowe

-radio, magnetofon, gramofon



Wzrokowo-słuchowe

-Filmy edukacyjne, przeźrocza



Maszyny dydaktyczne

-komputer

Główne cele kształcenia dzieci w

klasach integracyjnych



integracja obu grup dzieci w naturalnym środowisku rówieśniczym



diagnoza potrzeb specjalnych każdego ucznia



nauczanie wielopoziomowe w ramach wspólnego programu nauczania

poprzez:

- modyfikowanie programu do potrzeb i możliwości każdego ucznia, w

zakresie treści i metod oraz tempa uczenia się poszczególnych dzieci

- aktywne metody oparte na współpracy

- tworzenie indywidualnych programów nauczania w zależności od

potrzeb i możliwości każdego ucznia



kreowanie sytuacji dających możliwość twórczego rozwoju dziecka przez

-różnorodną działalność

-humanizację edukacji



stymulowanie rozwoju dziecka oraz przygotowanie do przyszłego, na

miarę możliwości samodzielnego, włączenia się w życie społeczne



określenie priorytetów rozwojowych dziecka niepełnosprawnego w

konkretnym momencie jego życia

Zapraszamy na seans



„

Jak wygląda nauka w klasach

integracyjnych”- fragment programu

Dzień dobry tvn

Dzieci upośledzone umysłowo w

przedszkolu



adaptacja do przedszkola powinna przebiegać powoli



pierwsze kontakty z grupą powinny być ograniczone czasowo i

dziecku powinien towarzyszyć ktoś z bliskiej rodziny



bardzo sprzyjającą okolicznością jest pobyt w przedszkolnym

ogródku lub udział w spacerach grupy przedszkolnej



w towarzystwie osoby bliskiej, dziecko powinno przez pewien

czas uczęszczać na dwie, trzy godziny na zajęcia przedszkolne

zapoznaje się wówczas z wychowawcami, z dziećmi i rozkładem

pomieszczeń w przedszkolu- obecna z dzieckiem matka ma

okazję zaobserwować, jakie wymagania są stawiane

przedszkolakom i na co powinna zwrócić uwagę w kontakcie ze

swoim dzieckiem, jest to też dogodny czas dla wychowawczyni,

aby nawiązała z dzieckiem bliski kontakt, nauczyła się z nim

porozumiewać i poznała jego możliwości



dzieci o opóźnionym rozwoju umysłowym najszybciej uczą

się poprzez naśladownictwo i dlatego tak ważny jest dla

nich kontakt z rówieśnikami



przy planowaniu i organizowaniu zabaw wychowawczyni nie

powinna zapominać o mniejszej sprawności manualnej tych

dzieci, gorszym rozumieniu poleceń, dużej potrzebie

aktywności ruchowej, krótkiej koncentracji i

zainteresowaniu wykonywaniem prostych konkretnych

czynności.



zasada dobrowolnego przystępowania do zabawy-

pozwolenie na bycie biernymi uczestnikami zabawy jest

niezwykle istotna w odniesieniu do wszystkich dzieci,

przymus powoduje, iż to, co może uczyć i sprawiać radość,

rodzi lęk i opór

Dzieci upośledzone umysłowo w

szkole



pomoc w podstawowych czynnościach



kształtowanie systemów wartości i postaw



wyposażanie w wiedzę i kształtowanie społecznie pożądanych umiejętności

w taki sposób, aby osoba była gotowa do podejmowania zadań, jakich

społeczeństwo od niej oczekuje



pielęgnacja indywidualności dziecka- wzmacniać specyficznych tylko dla

niego kompetencji



dawanie szansy podejmowania różnego rodzaju aktywności (wszechstronna

znajomość dziecka, wiedza o stopniu jego upośledzenia umysłowego, stanie

zdrowia, sytuacji rodzinnej, aktualnym poziomie rozwoju psychoruchowego)



usprawnianie nie zaburzonych funkcji psychicznych i fizycznych oraz

umożliwianie korygowania i kompensowania braków wychowanka



stworzenie warunków do uzyskania wiadomości o przyrodzie i środowisku

społecznym, a także przygotowanie (w miarę możliwości) takich młodych

ludzi do udziału w gospodarce i kulturze



tworzenie atmosfery akceptacji dla osób niepełnosprawnych, gdyż inaczej

dochodzi do nadawania etykiet dzieciom z upośledzeniem, co stanowi

podstawę do uprzedzeń i ich odrzucenia lub wyłączenia z grup formalnych i

nieformalnych- ułatwianie wzajemnego poznawania się i zrozumienia

indywidualnych różnic



koncentracja na tym wszystkim, co jest w dziecku mniej zaburzone

i co jednocześnie pozwoli przezwyciężyć inne niedostatki



wybór odpowiedniego modelu edukacji



indywidualny program nauczania każdego dziecka dostosowujący

treści programowe do jego potrzeb i możliwości



właściwa wewnętrzna postawa nauczyciela, jego kompetencje

przejawiające się w różnych działaniach oraz otwartość na ciągłe

poszukiwanie nowych rozwiązań



podkreślanie niepowtarzalności każdego dziecka



nauczyciel powinien zadbać o wytworzenie w klasie prawidłowej i

życzliwej atmosfery wokół dzieci z upośledzeniem umysłowym

zarówno ze strony kolegów, rodziców, jak i innych pracowników

szkoły

Jak pomóc dziecku z

upośledzeniem umysłowym w

klasie



dobra znajomość możliwości ucznia ze szczególnym uwzględnieniem jego

mocnych stron takich jak: dobra pamięć mechaniczna, uzdolnienia muzyczne,

empatia i inne;



zwracamy się do ucznia zawsze po imieniu, z poszanowaniem jego godności

bez zdrobnień i infantylnych zachowań;



posadzić dziecko blisko nauczyciela;



umożliwić pracę w małych grupach, korzystając ze wsparcia i kompetencji

kolegów;



zwiększyć częstotliwość wzmocnień pozytywnych;



kierować do dziecka krótkie, zrozumiałe polecenia;



podkreślać markerem rzeczy ważne do zapamiętania;



przygotować sprawdziany o niższym stopniu trudności, praktyczne;



dać możliwość korzystania z różnych pomocy dydaktycznych (plakaty,

plansze, kalkulator, liczmany);



angażować częściej uczniów w czynności zadaniowe, manipulacyjne o

charakterze praktycznym;



ocena osiągnięć ucznia powinna oceniać nie tyle efekt, ile wysiłek włożony w

pracę;



pomóc dziecku znaleźć najlepszy dla niego sposób uczenia i zapamiętywania.

Przykłady metod aktywizujących

stosowanych w pracy z dzieckiem

upośledzonym umysłowo



Gry dydaktyczne



Linia czasu



Metoda doświadczalna



Mowa ciała



Symulacje



Drama



Metoda ruchu rozwijającego



Aktywizowanie plastyczne



Aktywizowanie muzyczne

Podstawowe zasady wychowania,

dydaktyki oraz terapii w pracy z

dziećmi upośledzonymi

intelektualnie:



Zasada akceptacji



Zasada pomocy



Zasada indywidualizacji



Zasada terapii pedagogicznej



Zasada współpracy z rodziną

W pracy rewalidacyjnej uwzględnić

należy:



umiejętność i długość koncentrowania

uwagi



możliwości percepcyjne



bodźce, na które reaguje dziecko



zdolności manualne



ogólną sprawność fizyczną



fragmentaryczne deficyty



intelektualne możliwości

Szanse na społeczną akceptację –

opinie rodziców



81% rodziców uznaje, że wspólne kształcenie może dać wiele ich

niepełnosprawnym dzieciom i to niezależnie od ich stanu

fizycznego i psychicznego (zdaniem 15% jest ona niemożliwa)!

(A.Żywanowska, 2003)



wg rodziców dzięki integracji dzieci niepełnosprawne mogłyby

zapomnieć o inności, nabrać zaufania do otoczenia

(A. Żyta, 2003)



Jednocześnie, aż 77% rodziców boi się: poniżania, wyśmiewania,

dokuczania, agresji, izolacji, lekceważenia, jako możliwych

postaw zdrowych rówieśników w stosunku do ich dzieci!

(A. Żywanowska, 2003)



65% rodziców twierdzi, że ich dzieci nie mają żadnego

przyjaciela, dla pozostałych 35% są nimi krewni lub dzieci ich

znajomych! (j.w.)

Szanse na społeczną akceptację –

opinie nauczycieli



96% nauczycieli wierzy, że stan upośledzenia umysłowego można

zmieniać!

(I. Dajnowska, Cz. Kosakowski, 2003)



Jednocześnie upośledzeni umysłowo uczniowie są jedną z grup o

najmniejszych szansach na akceptację w szkole ogólnodostępnej!

(Z. Palak, 1993; A.Witek, Z. Kazanowski, 2001; D. Dziuba, 2001)



Nie przyjęłoby ich do swojej klasy, aż 85% nauczycieli! (B.

Oszustowicz, 1994)



Z drugiej strony ok. 60% nauczycieli uważa, że wspólne kształcenie

uczy funkcjonowania w grupie, poszerza wiedzę, zainteresowania

(31,4%), sprawia, iż niepełnosprawni nie czują się oni odrzucani

(23,5%)!

(I. Dajnowska, Cz. Kosakowski, 2003)



Mimo to: tylko 19,6% nauczycieli, wierzy że mogą oni samodzielnie

funkcjonować, dla 13,7% nie jest to możliwe! ( Z. Palak, 2003)



Dominujące postawy nauczycieli w stosunku do upośledzonych

umysłowo to: litość, współczucie – 49%. Ok. 70% postaw ma

charakter niekonstruktywne (obawa, niepokój, bezradność)! (I.

Dajnowska, Cz. Kosakowski, 2003)

Szanse na społeczną akceptację –

uczniowie



Upośledzeni umysłowo są samotni. 77,4% nigdy nie spędza czasu wolnego

ze zdrowymi rówieśnikami! (E. Gaweł-Luty, 2003)



Ok. 74 – 90% spędza samotnie czas wolny przed TV, 70 – 64% przy

słuchaniu muzyki! (A. Żywanowska, 2003)



19,6% upośledzonych umysłowo ma świadomość swojej niedoskonałości!

(E. Minczakiewicz, 2003)



preferencje własne wspólnego kształcenia uwarunkowane są rodzajem

niepełnosprawności. Uczniowie upośledzeni umysłowo preferują

kształcenie segregacyjne – brak akceptacji ze strony pełnosprawnych,

dyskryminacja i odczuwane odrzucenie! (E. Minczakiewicz, 2003)



nieadekwatna samoocena społeczna jest udziałem 83,9% upośledzonych

umysłowo (emocjonalna – 75,8%). Samoocena ta jest zazwyczaj

zawyżona!

(Z.Janiszewska-Nieścioruk, 2003, Z. Kazanowski, B. Mazur, 2004)



54% niepełnosprawnych przedszkolaków jest izolowana, 27% odrzucana;

w klasach I-III 46 i 34%(J. Bąbka, 2003, A. Maciarz, 1999, K. Ćwirynkało,

2003)



50% upośledzonych umysłowo uczniów jest odrzucanych w klasach

integracyjnych, jeszcze więcej bo 69% w klasach ogólnodostępnych. Jeżeli

dodać do tego uczniów izolowanych ze względu na niekorzystną sytuację

społeczną wskaźniki wynoszą 70 i 78,2%! (M. Chodkowska, 2004)

Cenne wskazówki!



Pamiętajmy, że osoby z niepełnosprawnością

intelektualną:

UCZĄ SIĘ

PRACUJĄ

WYPOCZYWAJĄ

INTEGRUJĄ SIĘ

MAJĄ SWOJE PASJE I ZAINTERESOWANIA



Warto wiedzieć, że osobom z niepełnosprawnością

intelektualną szkodzą:

- nadmierna opiekuńczość i zniewalanie,

- samotność i izolacja społeczna,

- bezczynność,

- brak wsparcia,

- sztucznie stawiane im ograniczenia,

- brak szans i perspektyw.

Zapraszamy na seans



„

Krótki film o Małgosi”



„

Siostrzana miłość”

Stowarzyszenia na rzecz osób z

upośledzeniem umysłowym



PSOUU-ośrodki wczesnej interwencji



Warsztaty terapii zajęciowej



Środowiskowy dom samopomocy



Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów

Osób Upośledzonych Umysłowo 'Wiara i

Nadzieja‘



Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci

Upośledzonych Umysłowo "Dzieciom

Radość"

„

Człowiek, istota żywa, jest

aktywny, działa. Człowiek, istota

rozumna poznaje świat, stara się

zrozumieć otaczającą go

rzeczywistość. Człowiek, istota

społeczna, żyje wśród innych, dzieli

się swoimi myślami, uczuciami, daje i

jest obdarowywany. Dziecko takim się

nie rodzi takim się staje”

LITERATURA



J.Carr” Pomoc dziecku upośledzonemu” PZWL W-wa 1984r.



A.M. Clarke, A.D. Clarke „Upośledzenie umysłowe”. PWN W-wa 1971r.



M.Kościelska „Oblicza upośledzenia” W-wa 1995r.



R. Kościelak „Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych

umysłowo” PWN W-wa 1989r.



W.J. Pileccy „Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej

sprawności umysłowej” Wydawnictwo Naukowe Akademii

Pedagogicznej Kraków 2004r.



I. Obuchowska „Dziecko niepełnosprawne w rodzinie” WSiP W-wa

1995r.



I. Polkowska „

Praca rewalidacyjna z dziećmi upośledzonymi

umysłowo w szkole życia

”, WSiP, Warszawa 1994



H. Olechowicz (Red), „Wychowanie i nauczanie głębiej upośledzonych

umysłowo”, WSiP, Warszawa 1994



Cz. Kupisiewicz „

Podstawy dydaktyki ogólnej

”, Polska Oficyna

Wydawnicza, Warszawa 1994



O. Lowaas „

Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo

”, WSiP,

Warszawa 1993

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Seksualnosc dzieci niepelnosprawnych intelektualnie
DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNE INTELEKTUALNIE W STOPNIU LEKKIM, Niepełnosprawność - Orzecznictwo ARKUSZE OBS
etapy i poziomy ksztalcenia dzieci z niepelnosprawnoscia intelektualna
Charakterystyka psychofizyczna dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, Pedagogika Specjalna
Arkusz obserwacyjny diagnozy funkcjonalnej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie – komunikacja wer
Arkusz obserwacyjny diagnozy funkcjonalnej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie – komunikacja nie
DEPRESJA U DZIECI Z NIEPELNOSPRAWNOSCIA INTELEKTUALNA, referaty- studia
Seksualnosc dzieci niepelnosprawnych intelektualnie
Literatura dla rodziców i opiekunów dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
etapy i poziomy ksztalcenia dzieci z niepelnosprawnoscia intelektualna
POTRZEBY PSYCHICZNE DZIECI Z NIEPELNOSPRAWNOSCIA INTELEKTUALNA
Arkusz obserwacyjny diagnozy funkcjonalnej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie – komunikacja wer
Techniki plastyczne w terapii dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Niepełnosprawność intele
Program stymulacji funkcji komunikacyjnych u dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną
Istota i?le katechizacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie
myslenie, Metodyka wychowania i nauczania dzieci z lekką niepełnosprawnością intelektualną
Wykłady - dr Dziuba, Oligofrenopedagogika, Różnice programowe, Metodyka nauczania i wychowania dziec

więcej podobnych podstron

dzieci niepelnosprawne intelektualnie

Document Outline