A n a l i z a p y ł k o w a

Zajmuje się g ł ó w n i e badaniem zachowanych w osadach jeziornych, torfowiskowych
czy morskich ziarn pyłku i spor. Na podstawie ich zróżnicowania i liczebności w pewnych
odcinkach czasu geologicznego rekonstruuje się szatę roślinną i na jej podstawie
zmiany klimatu.

S p o r o p o l e n i n a

Metoda analizy pyłkowej w praktyce

W i e r c e n i e w kopalnym
lub współczesnym jeziorze

- pobranie rdzenia osadów
i dzielenie na poszcz. próbki

M a c e r a c j a – usuwanie
zbędnych cząstek osadu
(koncentracja pyłku)

L a b o r a t o r i u m

Z l i c z a n i e pyłku
z każdej próbki

KOH

HCl

HF

Acetoliza

A n a l i z a p y ł k o w a

1 0 %

1 5 %

2 9 %

5 %

8 %

8 %

4 %

1 2 %

5 % 3 % 1 %

B e t u la
P in u s
C a r p in u s
T ilia
C o r y lu s
Q u e r c u s
A b ie s
P ic e a
G r a m in e a e

S p e k tr u m p y łk o w e

A P

N A P

S p e k t r u m pyłkowe –

wyrażona w %

zawartość pyłku poszczególnych roślin
w pojedynczej próbie.

D i a g r a m p y ł k o w y – przedstawia sukcesję
roślinności na danym obszarze i czasie
Tu: interglacjał mazowiecki (ok. 300 tys. lat
temu, ok.. Białej Podlaskiej, czas trwania – 25 tys. lat)

LM SEM TEM

SEM

SEM

TEM

LM

LM

Riccia cavernosa

Rhododendron luteum

A n a l i z a p y ł k o w a

Endeksyna

Ekteksyna

Tektum

Elementy skulptury
(są lub nie)

Kolumelle

Warstwa podstawowa

Budowa eksyny ziarna pyłku roślin okrytonasiennych

A n a l i z a p y ł k o w a

bruzdy

costae colpi

margo

pory

costae pori

annulus, costae

wieczko

vestibulum

A n a l i z a p y ł k o w a

A n a l i z a p y ł k o w a

Skulptura

rugulata

striata

retuculata

echinata

A n a l i z a p y ł k o w a

Skulptura

scabrata, perforata

psilata

psilata

Struktura

A n a l i z a p y ł k o w a

Centaurea cyanus
- chaber bławatek

Klasy pyłku

I N A P E R T U R A T A

M O N O C O L P A T A

D I C O L P A T A

T R I C O L P A T A

T R I C O P O R A T A

T R I P O R A T A

K L A S Y P Y Ł K U

M O N O P O R A T A

V E S I C U L A T A

P E R I C O L P A T A

S T E P H A N O P O R A T A

S T E P H A N O C O L P O R A T A

P E R I P O R A T A

T E T R A D Y

H E T E R O C O L P A T A

D I P O R A T A

D I C O L P O R A T A

Alliu
m

Lilium

Butomus umbellatus

monocolpata

monoporata

Poa annua – wiechlina roczna

Avena sativa

Sparganium –
jeżogłówka

tricolpat

a

Salix - wierzba

Quercus - dąb

Cornus mas – dereń jadalny

Hacquetia epipactis - cieszynianka

tricolporata

Humulus lupulus - chmiel

Triporata

Campanula persicifolia – dzwonek brzoskwiniolistny

triporata

Corylus avellana – leszczyna pospolita

Betula - brzoza

Phytneuma spicatum - zerwa

stefanocolpa

ta

Mentha pulegium – mięta polej

Galium glaucum - przytulia

Clinopodium vulgare - czyścica

Vesiculata

Pinus mughus
kosodrzewina

stefanocolpora

ta

Lithospermum arvense
nawrot polny

Arenaria serpylifolia – Caryophyllaceae

Juglans regia – orzech włoski

periporata

Cucurbita pepo

periporata

Agrostemna githago – kąkol polny

Calluna vulgaris - wrzos

Rhododendron luteum

tetrady

Interglacjał mazowiecki

Interglacjał eemski

Interglacjał ferdynandowski

H O L O C E N

Wisła

Odra/Warta

San 1

San 2

Interglacjał

Glacjał

Glacjał

Glacjał

Interglacjał

Interglacjał

Glacjał

Podział stratygraficzny

plejstocenu środkowego

i górnego Polski –

wizja uproszczona

O

k

o

ło

6

0

0

0

0

0

la

t.

Późny glacjał i h o l o c

e n J. Błędowo

k. Pomiechówka

Interglacjał eemski, Dziewule k.

Siedlec

Interglacjał eemski, Dziewule k.

Siedlec

Ok. 115 – 125 tys. lat temu

I

n

t

e

r

g

l

a

c

j

a

ł

Interglacjał

mazowiecki

Kaliłów, Podlasie

Ok. 350 – 325 tys. lat temu

Temp

Temp

Boreal

Boreal

Boreal

Gl

Gl

Zdany, k. Siedlec
anal. A. Pidek 2003

Interglacjał

ferdynandowsk

i

Ok. 580 – 530 tys. lat temu

Interglacjał

mazowiecki

Kaliłów,
Podlasie

Ok. 350 – 325 tys. lat temu

Głównie olcha, świerk, cis,

Głównie olcha, leszczyna,
dąb, grab i jodła

Strefy klimatyczno -

roślinne

Olcha -
Świerk – sm/mo - b (subk)
Cis – m/mo—temp oz

Olcha – m/mo-b (oz)
Leszczyna - m/mo-b (oz)
Dąb – sm – tem (oz)
Grab – sm/mo – temp (suboz)
Jodła –m/mo –temp/demo suboz

Interglacjał

mazowiecki

Kaliłów,
Podlasie

Ok. 350 – 325 tys. lat temu

Głównie olcha, świerk, cis,

Głównie olcha, leszczyna,
dąb, grab i jodła

Bioindykatory

V is c u m a lb u m

H e d e r a h e lix -

I le x a q u if o liu m -

- je m io ła lip > 1 6 , s ty c z . > - 8

b lu s z c z lip . > 1 5 , s ty c z . > - 2

o s tr o k r z e w > 1 2 . 5 > 0 . 0

o

o

o

o

o

o

- 7 - 6 - 5

- 4 - 3 - 2 - 1

0

1

2

3

4

5

o C

J a n u a r y

1 1

1 2

1 3

1 4

1 5

1 6

1 7

1 8

1 9

2 0

2 1

2 2

J u ly

o

C

V is c u m a l b u m

H e d e r a h e l ix

Il e x a q u if o l iu m

W y k r e s z m ia n w y m a g a ń te m p e r a tu r o w y c h

w z a l e ż n o ś c i o d p o ło ż e n i a g e o g r a fi c z n e g o

w s c h ó d

z a c h ó d

Elementy

egzotyczne

Parrotia persica - Hamamelidaceae

Pterocarya
fraxinifolia –
Juglandaceae

Rośliny przewodnie dla
Interglacjału mazowieckiego w Polsce,
obecnie występują – Kaukaz, Iran

Buxus

Vitis

Viburnum lantana

Rhus cotinus

Cornus mas

Roślinność

egzotyczna

Zastosowania analizy pyłkowej –

śledzenie wpływu człowieka na

środowisko

Późny glacjał i h o l o c e n J.

Błędowo

Pożary – Pteridum aquilinum. Pierwsze
wpływy człowieka na środowisko. Archeofity.

Silna ingerencja w zbiorowiska leśne – powstanie
licznych siedlisk dla roślin obszarów otwartych.
Uprawy i pastwiska

Destrukcja lasów – stopniowa dominacja upraw
Okres od wczesnego średniowiecza.

Pierwsze zboża neolitychnych
rolników,
szczaw, babki, trawy i inne rośliny
siedlisk
otwartych.

Inne rośliny wskaźnikowe

Centaurea cyanus – chaber bławatek
Chwast polny, archeofit.

Chenopodiaceae - komosowate

Gramineae - trawy

Plantago - babka

Artemisia - bylica

Zastosowania analizy pyłkowej –

śledzenie wpływu człowieka na

środowisko

Późny glacjał i h o l o c e n J.

Błędowo

Pożary – Pteridum aquilinum. Pierwsze
wpływy człowieka na środowisko. Archeofity.

Silna ingerencja w zbiorowiska leśne – powstanie
licznych siedlisk dla roślin obszarów otwartych.
Uprawy i pastwiska

Destrukcja lasów – stopniowa dominacja upraw
Okres od wczesnego średniowiecza.

Pierwsze zboża neolitychnych
rolników,
szczaw, babki, trawy i inne rośliny
siedlisk
otwartych.

zboż a

n e o

l i t

wypalanie

lasów

ż e l

a z o

(rz

ym)ś

r e d n i

o w i e c z

e

i n

t e n s

y w n e

t r

z e b i

e ż e

p

r z e ś w

i e t l e

n i a

l a s

ó w

6

0 0

0

la

t

b r ą z

4

0 0

0

la

t

1

3

0

0

l a

t

z b o ż a

c h w a s ty , r o ś l in y r u d e r a ln e

n

e

o

l

i

t

w

yp

al

an

ie

la

só

w

ż

e

l a

z

o

(

rz

ym

)

ś

r

e

d

n

i o

w

i

e

c

z

e

i n

t

e

n

s

y

w

n

e

t

r

z

e

b

i e

ż

e

p

r z

e

ś

w

i

e

t l

e

n

i

a

l a

s

ó

w

6 0 0 0 la t

b

r

ą

z

4 0 0 0 la t

1 3 0 0 la t

Praktyczne zastosowanie analizy pyłkowej – datowanie sekwencji jeziornych

Krater meteorytowy Tswaing - South Africa, okolice
Pretorii

Wiek ok. 200 000 lat oszacowany na podstawie analizy
palinologicznej (uzyskany diagram porównano z sekwencjami
reperowymi z innych stanowisk), datowań radiowęglowych,
szacowania czasowego tempa sedymentacji.

Inne zastosowania analizy pyłkowej:

Analizy pyłkowe miodu, Analizy kryminalistyczne,
Analizy pokrewieństw roślin na podstawie morfologii
pyłku i analizy molekularnej, analiza opadu
pyłkowego.

O s s ó w k a

H o r o s z k i

G o ś c i ą ż

D łu g i e c i ą g i o s a d ó w j e z i o r n y c h

G o ś c i ą ż - w a r s tw o w a n y p r o fi l o s a d ó w

p ó ź n o g l a c j a l n y c h i h o l o c e ń s k i c h

H o r o s z k i - i n t e r g la c j a ł e e m s k i i d łu g i , n i e z a -

b u r z o n y c i ą g v is tu li a ń s k i

O s s ó w k a - i n t e r g l a c j a ł m a z o w i e c k i i d łu g i

c ią g o s a d ó w s a a l i a ń s k i c h