Zaburzenia

Zaburzenia

gospodarki

gospodarki

kwasowo-zasadowej

kwasowo-zasadowej

Katedra i Zakład Patofizjologii

Katedra i Zakład Patofizjologii

SUM w Katowicach

SUM w Katowicach

Homeostaza ustrojowa

Homeostaza ustrojowa



Izowolemia

Izowolemia

– fizjologiczna wielkość

– fizjologiczna wielkość

przestrzeni

przestrzeni

wodnej

wodnej



Izotonia

Izotonia

– fizjologiczne ciśnienie osmotyczne

– fizjologiczne ciśnienie osmotyczne



Izojonia

Izojonia

– fizjologiczny skład jonowy

– fizjologiczny skład jonowy



Izohydria

Izohydria

– niezmienne stężenie jonów

– niezmienne stężenie jonów

wodorowych

wodorowych

Bilans wodny

Bilans wodny



Dowóz wody

Dowóz wody

-

pokarmy płynne (1500ml)

pokarmy płynne (1500ml)

-

pokarmy stałe (700ml)

pokarmy stałe (700ml)

-

woda oksydacyjna (300ml)

woda oksydacyjna (300ml)



Utrata wody

Utrata wody

-

nerki (1500ml)

nerki (1500ml)

-

skóra (500ml)

skóra (500ml)

-

płuca (400ml)

płuca (400ml)

-

jelita (100ml)

jelita (100ml)

Przestrzenie wodne

Przestrzenie wodne

Woda ogólnoustrojowa

Woda ogólnoustrojowa

60% masy ciała

60% masy ciała

śródkomórkowa
33%

Pozakomórkowa
27%

Śródnaczyniowa

Osocze krwi
4,5%

Pozanaczyniowa
22,5

Płyn śródmiąższowy
12%

Przestrzeń
transcelularna
15%

Tk.łączna i kości
9%

Przestrzenie wodne

Przestrzenie wodne

Woda transcelularna obejmuje wodę

Woda transcelularna obejmuje wodę

zawartą w jamach opłucnej, w świetle

zawartą w jamach opłucnej, w świetle

jelit,

jelit,

dróg żółciowych, trzustkowych

dróg żółciowych, trzustkowych

i moczowych oraz w płynie mózgowo –

i moczowych oraz w płynie mózgowo –

rdzeniowym i komorach oka.

rdzeniowym i komorach oka.

Zajmuje ona tzw.

Zajmuje ona tzw.

przestrzeń

przestrzeń

transcelularną.

transcelularną.

Izojonia

Izojonia



Kationy

Kationy

-

sód

sód

-

potas

potas

-

wapń

wapń

-

magnez

magnez



Aniony

Aniony

-

chlor

chlor

-

wodorowęglany

wodorowęglany

-

fosforany

fosforany

-

siarczany

siarczany

-

kwasy

kwasy

nieorganiczne

nieorganiczne

Skład elektrolitowy

Skład elektrolitowy

płynów ustrojowych

płynów ustrojowych



Głównym kationem osocza i płynu

Głównym kationem osocza i płynu

śródmiąższowego jest

śródmiąższowego jest

Na

Na

a anionami

a anionami

Cl

Cl

i wodorowęglany.

i wodorowęglany.



Głównymi kationami płynu

Głównymi kationami płynu

śródkomórkowego są

śródkomórkowego są

K i Mg

K i Mg

a

a

anionami

anionami

fosforany i białczany.

fosforany i białczany.

Prawa rządzące

Prawa rządzące

gospodarką wodno –

gospodarką wodno –

elektrolitową

elektrolitową

i kwasowo - zasadową

i kwasowo - zasadową



Prawo elektroobojętności płynów ustrojowych

Prawo elektroobojętności płynów ustrojowych

( suma anionów musi być równa sumie kationów

( suma anionów musi być równa sumie kationów

w danym płynie ustrojowym )

w danym płynie ustrojowym )



Prawo izomolarności płynów ustrojowych

Prawo izomolarności płynów ustrojowych

( ciśnienie osmotyczne wszystkich płynów

( ciśnienie osmotyczne wszystkich płynów

ustrojowych jest jednakowe )

ustrojowych jest jednakowe )



Prawo izojonii płynów ustrojowych

Prawo izojonii płynów ustrojowych

( organizm dąży do zachowania stałego stężenia jonów,

( organizm dąży do zachowania stałego stężenia jonów,

w tym szczególnie wodorowych, czyli izojonii i

w tym szczególnie wodorowych, czyli izojonii i

izohydrii )

izohydrii )

Zaburzenia gospodarki

Zaburzenia gospodarki

wodnej

wodnej

Odwodnienie :

Odwodnienie :

-

Izotoniczne

Izotoniczne

-

Hipotoniczne

Hipotoniczne

-

Hipertoniczne

Hipertoniczne

Przewodnienie :

Przewodnienie :

-

Izotoniczne

Izotoniczne

-

Hipotoniczne

Hipotoniczne

-

Hipertoniczne

Hipertoniczne

Odwodnienie izotoniczne

Odwodnienie izotoniczne

Utrata płynu izotonicznego z przestrzeni

Utrata płynu izotonicznego z przestrzeni

wodnej pozakomókowej.

wodnej pozakomókowej.

Przyczyny :

Przyczyny :

-

utrata przez nerki

utrata przez nerki

( faza wielomoczu w

( faza wielomoczu w

niewydolności nerek, choroba Addisona, stosowanie

niewydolności nerek, choroba Addisona, stosowanie

diuretyków )

diuretyków )

-

utrata przez przewód pokarmowy

utrata przez przewód pokarmowy

( wymioty,

( wymioty,

biegunki, przetoki zewnętrzne )

biegunki, przetoki zewnętrzne )

-

utrata przez skórę

utrata przez skórę

( oparzenia )

( oparzenia )

-

Ucieczka do trzeciej przestrzeni

Ucieczka do trzeciej przestrzeni

( zap.

( zap.

trzustki, niedrożność jelit, zap. otrzewnej )

trzustki, niedrożność jelit, zap. otrzewnej )

Odwodnienie hipotoniczne

Odwodnienie hipotoniczne

Spowodowane jest proporcjonalnie większą

Spowodowane jest proporcjonalnie większą

utratą Na niż wody, prowadząc do

utratą Na niż wody, prowadząc do

hipomolarności płynu pozakomórkowego

hipomolarności płynu pozakomórkowego

i spadku objętości przestrzeni wodnej

i spadku objętości przestrzeni wodnej

pozakomórkowej

pozakomórkowej

oraz do obrzęku komórek

oraz do obrzęku komórek

i wzrostu przestrzeni wodnej komórkowej.

i wzrostu przestrzeni wodnej komórkowej.

Odwodnienie hipotoniczne

Odwodnienie hipotoniczne

Przyczyny są takie same jak

Przyczyny są takie same jak

odwodnienia

odwodnienia

izotonicznego z tym, że chorym tym

izotonicznego z tym, że chorym tym

podano niedostateczne ilości płynów

podano niedostateczne ilości płynów

elektrolitowych.

elektrolitowych.

Odwodnienie hipertoniczne

Odwodnienie hipertoniczne

Charakteryzuje się niedoborem „ wolnej „

Charakteryzuje się niedoborem „ wolnej „

wody oraz zmniejszeniem objętości

wody oraz zmniejszeniem objętości

zarówno przestrzeni poza – jak i

zarówno przestrzeni poza – jak i

śródkomórkowej.

śródkomórkowej.

Hipernatremia może występować

Hipernatremia może występować

zarówno u chorych z niedoborem jak i

zarówno u chorych z niedoborem jak i

prawidłową zawartością sodu w ustroju.

prawidłową zawartością sodu w ustroju.

Izotonia

Izotonia



Zależy od ilości substancji

Zależy od ilości substancji

rozpuszczonych

rozpuszczonych



Osmolalność

Osmolalność

– liczba moli substancji

– liczba moli substancji

osmotycznie czynnych, nie

osmotycznie czynnych, nie

przenikających przez błonę komórkową,

przenikających przez błonę komórkową,

zawartych w 1000g rozpuszczalnika

zawartych w 1000g rozpuszczalnika



ADH

ADH



Uczucie pragnienia

Uczucie pragnienia

Zaburzenia gospodarki

Zaburzenia gospodarki

potasowej

potasowej



Hipokalemia

Hipokalemia

-

senność

senność

-

adynamia mięśni

adynamia mięśni

-

zaparcia

zaparcia

-

zaburzenia rytmu

zaburzenia rytmu

serca

serca

-

wielomocz

wielomocz

-

zasadowica

zasadowica

metaboliczna

metaboliczna



Hiperkalemia

Hiperkalemia

-

parestezje

parestezje

-

porażenia mięśni

porażenia mięśni

-

zaburzenia rytmu

zaburzenia rytmu

serca (bloki

serca (bloki

przewodzenia,

przewodzenia,

asystolia)

asystolia)

-

kwasica

kwasica

metaboliczna

metaboliczna

Zaburzenia gospodarki

Zaburzenia gospodarki

wapniowej

wapniowej



Hipokalcemia

Hipokalcemia

-

Tężyczka

Tężyczka

-

Równoważniki

Równoważniki

tężyczkowe

tężyczkowe

-

Niepokój

Niepokój

-

Zaćma

Zaćma

-

Zmiany troficzne

Zmiany troficzne

skóry, paznokci

skóry, paznokci



Hiperkalcemia

Hiperkalcemia

-

poliuria

poliuria

-

odwodnienie

odwodnienie

-

kamica nerkowa

kamica nerkowa

-

choroba wrzodowa

choroba wrzodowa

-

zaparcia

zaparcia

-

adynamia mięśni

adynamia mięśni

-

zaburzenia rytmu

zaburzenia rytmu

serca

serca

Hiponatremia

Hiponatremia

Jest to zmniejszenie stężenia Na w

Jest to zmniejszenie stężenia Na w

osoczu

osoczu

krwi poniżej 135 mmol/l.

krwi poniżej 135 mmol/l.

Może występować u osób

Może występować u osób

wykazujących

wykazujących

cechy odwodnienia, prawidłowego

cechy odwodnienia, prawidłowego

uwodnienia i przewodnienia.

uwodnienia i przewodnienia.

Hiponatremia

Hiponatremia

Objawy :

Objawy :



Przy stężeniu 130 – 120 mmol/l

Przy stężeniu 130 – 120 mmol/l

występuje ogólne osłabienie i uczucie

występuje ogólne osłabienie i uczucie

wyczerpania.

wyczerpania.



Przy stężeniu 120 – 110 mmol/l mogą

Przy stężeniu 120 – 110 mmol/l mogą

wystąpić bóle głowy, nudności, wymioty,

wystąpić bóle głowy, nudności, wymioty,

brak łaknienia, zaburzenia orientacji

brak łaknienia, zaburzenia orientacji



Przy stężeniu < 110 mmol/l drgawki i

Przy stężeniu < 110 mmol/l drgawki i

śpiączka

śpiączka

Hipernatremia

Hipernatremia

Jest to zwiększenie stężenia Na w osoczu

Jest to zwiększenie stężenia Na w osoczu

krwi powyżej 148 mmol/l.

krwi powyżej 148 mmol/l.

Objawy hipernatremii ostrej wywołanej

Objawy hipernatremii ostrej wywołanej

nadmierną podażą Na występują

nadmierną podażą Na występują

zaburzenia orientacji, omamy, wysoka

zaburzenia orientacji, omamy, wysoka

gorączka, wzmożone napięcie mięśni

gorączka, wzmożone napięcie mięśni

szkieletowych, drgawki oraz śpiączka.

szkieletowych, drgawki oraz śpiączka.

Hipernatremia

Hipernatremia

Jeżeli powstaje w ciągu kilku dni występuje

Jeżeli powstaje w ciągu kilku dni występuje

zwiększona pobudliwość nerwowa,

zwiększona pobudliwość nerwowa,

wzmożenie odruchów ścięgnistych i

wzmożenie odruchów ścięgnistych i

napięcia

napięcia

mięśni szkieletowych,pojedyncze skurcze

mięśni szkieletowych,pojedyncze skurcze

mięśniowe lub drgawki.

mięśniowe lub drgawki.

Objawy odwodnienia hipertonicznego.

Objawy odwodnienia hipertonicznego.

Układy buforowe

Układy buforowe



Wodorowęglany/kwas weglowy

Wodorowęglany/kwas weglowy



Hemoglobina/oksyhemoglobina

Hemoglobina/oksyhemoglobina



Fosforany dwu- i jednosodowe

Fosforany dwu- i jednosodowe



Białczany

Białczany

Układ wodorowęglanowy jest

Układ wodorowęglanowy jest

najważniejszym i najbardziej

najważniejszym i najbardziej

pojemnym układem

pojemnym układem

buforującym organizmu

buforującym organizmu

CO

CO

2

2

+ H

+ H

2

2

O H

O H

2

2

CO

CO

3

3

H + HCO

H + HCO

3

3

Komponenta oddechowa

Komponenta oddechowa

Komponenta

Komponenta

nerkowa

nerkowa

pH krwi wg równania

pH krwi wg równania

Hendersona - Hasselbacha

Hendersona - Hasselbacha

[ HCO

[ HCO

3

3

¯

¯

]

]

pH = 6,1 + log

pH = 6,1 + log

pCO

pCO

2

2

(mmHg)

(mmHg)

×

×

0,03

0,03

Zaburzenia równowagi

Zaburzenia równowagi

kwasowo-zasadowej

kwasowo-zasadowej



Zaburzenia oddechowe

Zaburzenia oddechowe



Zaburzenia metaboliczne

Zaburzenia metaboliczne



Zaburzenia mieszane

Zaburzenia mieszane

!!! Zapamiętaj !!!

!!! Zapamiętaj !!!



Zaburzenia oddechowe ulegają

Zaburzenia oddechowe ulegają

wyrównaniu na drodze metabolicznej

wyrównaniu na drodze metabolicznej



Zaburzenia metaboliczne ulegają

Zaburzenia metaboliczne ulegają

wyrównaniu na drodze oddechowej

wyrównaniu na drodze oddechowej

Wartości prawidłowe we

Wartości prawidłowe we

krwi tętniczej

krwi tętniczej



pCO

pCO

2

2

35 – 45 mmHg

35 – 45 mmHg



HCO

HCO

3

3

¯

¯

21 – 26 mmol/l

21 – 26 mmol/l



pH 7,35 – 7,45

pH 7,35 – 7,45

Kwasica

Kwasica



Metaboliczna

Metaboliczna



Oddechowa

Oddechowa

Kwasica metaboliczna

Kwasica metaboliczna



Addycyjna

Addycyjna

-

ketonowa (IDDM)

ketonowa (IDDM)

-

mleczanowa (wstrząs)

mleczanowa (wstrząs)

-

podaż egzogennych kwasów (zatrucie metanolem)

podaż egzogennych kwasów (zatrucie metanolem)



Retencyjna

Retencyjna

(

(

zmniejszone wydalanie kwasów

zmniejszone wydalanie kwasów

przez nerki)

przez nerki)

-

niewydolność nerek

niewydolność nerek



Subtrakcyjna

Subtrakcyjna

(utrata jonów wodorowęglanowych)

(utrata jonów wodorowęglanowych)

-

biegunki

biegunki

Kwasica oddechowa

Kwasica oddechowa



Zaburzona wentylacja/perfuzja płuc

Zaburzona wentylacja/perfuzja płuc

(odma)

(odma)



Depresja ośrodka oddechowego

Depresja ośrodka oddechowego

(morfina)

(morfina)



Ostra

Ostra



Przewlekła

Przewlekła

Ogólny wpływ kwasicy na

Ogólny wpływ kwasicy na

ustrój

ustrój



Hiperkalemia

Hiperkalemia



Zmniejszona wrażliwość miocytów

Zmniejszona wrażliwość miocytów

na aminy katecholowe

na aminy katecholowe



Niedokrwienie nerek

Niedokrwienie nerek



Szybkie zmiany pH płynu mózgowo-

Szybkie zmiany pH płynu mózgowo-

rdzeniowego (zmiany oddechowe)

rdzeniowego (zmiany oddechowe)

Zasadowica

Zasadowica



Metaboliczna

Metaboliczna



Oddechowa

Oddechowa

Zasadowica metaboliczna

Zasadowica metaboliczna



Utrata kwaśnego soku żołądkowego

Utrata kwaśnego soku żołądkowego



Nadmierna podaż zasad

Nadmierna podaż zasad



Nadmiar mineralokortykoidów

Nadmiar mineralokortykoidów

Zasadowica oddechowa

Zasadowica oddechowa



Hiperwentylacja

Hiperwentylacja



Gorączka (przyspieszony metabolizm)

Gorączka (przyspieszony metabolizm)



Tyreotoksykoza

Tyreotoksykoza



Guzy mózgu

Guzy mózgu



Leki

Leki

Ogólny wpływ zasadowicy

Ogólny wpływ zasadowicy

na ustrój

na ustrój



Hipokalemia

Hipokalemia



Hipokalcemia (wapń zjonizowany)

Hipokalcemia (wapń zjonizowany)

!!! Zapamiętaj !!!

!!! Zapamiętaj !!!



Zarówno

Zarówno

zasadowica oddechowa

zasadowica oddechowa

jak i

jak i

kwasica metaboliczna

kwasica metaboliczna

charakteryzują się

charakteryzują się

HIPERWENTYLACJĄ

HIPERWENTYLACJĄ