Pediatria - medycyna

wieku rozwojowego

• Obejmuje swym zasięgiem dziecko
od urodzenia do pełnej dojrzałości 0 -
18-19 lat

Rozwój pediatrii

• Początek ambulatoryjnej opieki nad
dzieckiem - rok 1769 - G. Amstrong,
londyński lekarz otwiera pierwszą
poradnię

• 1787 r. - poradnia dziecięca w
Wiedniu założona przez J. Mastaliera

Rozwój szpitalnictwa

dziecięcego

• koniec XVIII w. Paryż - “ Hotel
Dieu” - 1200 łóżek
•1795 r. - pierwsze prawne wytyczne
-Paryska Akademia Nauk:
•

oddzielenie dzieci od dorosłych

• oddzielne sale dla każdej choroby
zakaźnej
• jedno łóżko dla jednego chorego
• ograniczenie liczby łóżek na sali do 30

Rozwój pediatrii - wiek

XIX

•

dominacja szkoły francuskiej, poszukiwanie

odrębności wieku dziecięcego
• 1878 r. pierwszy podręcznik pediatrii - G.
Gehardta
• wydawanie naukowych czasopism
pediatrycznych

Koniec XIX w. - rozwój bakteriologii i
serologii (Pasteur, Koch):

• rozwój aseptyki i antyseptyki
• wprowadzenie surowic np.
przeciwpłoniczej

• pasteryzycja i sterylizacja mleka
• tworzenie labaratoriów

Pediatria - medycyna

wieku rozwojowego

•Początek ambulatoryjnej opieki nad
dzieckiem - rok 1769 - G. Amstrong,
londyński lekarz otwiera pierwszą
poradnię

•1787 r. - poradnia dziecięca w
Wiedniu założona przez J. Mastaliera

Rozwój pediatrii w Polsce

• pierwszy szpital dziecięcy powstaje
we Lwowie w 1845 r. - 12 łóżek
• Kraków (1876) - 42 łóżka
• Poznań (1877) - 12 łóżek
• pierwszy podręcznik pediatrii -
1918 r. przetłumaczony z
niemieckiego
•

1930 - pierwszy polski podręcznik -

“Zarys pediatrii” Stanisława Bujaka

•Początek ambulatoryjnej opieki nad
dzieckiem - rok 1769 - G. Amstrong,
londyński lekarz otwiera pierwszą
poradnię
•1787 r. - poradnia dziecięca w
Wiedniu założona przez J. Mastaliera

Pediatria -medycyna

wieku rozwojowego

PATOLOGIA

FIZJOLOGIA

C

zy

n

n

ik

i

g

e

n

e

ty

cz

n

e

C

zy

n

n

ik

i

śr

o

d

o

w

is

k

o

w

e

AUKSOLOGIA = NAUKA O ROZWOJU
ONTOGENETYCZNYM
(OSOBNICZYM)

ROZWÓJ DZIECKA

Czynniki endogenne =
genetyczne

Czynniki egzogenne =
środowiskowe

ROZWÓJ DZIECKA

WZRASTANI
E

RÓŻNICOWANI
E

DOJRZEWANIE

•

Wzrastanie

- zwiększanie wymiarów

i masy ciała

• Różnicowanie

- morfologiczna

specjalizacja narządowa
•

Dojrzewanie

- doskonalenie

funkcjonalne w ramach jednego
organu i integracja narządów w jeden
organizm

Okresy rozwoju onogenetycznego

człowieka

I. Okres prenatalny (wewnątrzłonowy,

śródmaciczny) - od zapłodnienia do
urodzenia - 280 dni

II. Okres postnatalny (pourodzeniowy,

pozamaciczny)

Okresy rozwoju onogenetycznego

człowieka

Okres postnatalny (pourodzeniowy,
pozamaciczny)

• noworodkowy - pierwsze 28 dni życia
• niemowlęcy -1 r.ż.
• wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) - 2-3
r.ż.
• przedszkolny - 4-6 r.ż.
• szkolny - 7-15 r.ż. : faza obojętnopłciowa

faza dojrzewania

płciowego
• młodzieńczy - 16-20 lat

•

dojrzałości

• starzenia

Okresy rozwoju postnatalnego (Wolański

1970)

I. Okres rozwoju progresywnego: anabolizm >
katabolizmem
•

faza względnej bierności - do 5-7 m.ż.

• faza ekspansji (opanowywanie własnego ciała i
stabilizacja homeostazy wewnętrznej) - do 2,5-3
r.ż.
• faza kontroli otoczenia z narastaniem aktywnej
postawy w stosunku do środowiska - do 8-12 r.ż.
• faza przygotowania do rozrodu - do 14-18 r.ż.
• faza dorastanie do 20-25 r.ż.

II. Okres stabilizacji (pełnia życia):
anabolizm=katabolizm - do 45 r.ż.
III. Okres starzenia się i starości:
anabolizm<katabolizm - od 50 r.ż.

Okres prenatalny

I.

Faza zarodkowa - do 8 tygodnia ciąży

II. Faza płodowa od 9 tygodnia do porodu
38-42 tygodnia ciąży

Faza najszybszego wzrostu w całej ontogenezie

Okres prenatalny

Czynniki wzrostu płodu:

• somotomedyny płodowe (IGF-1, IGF-2),
wpływają na syntezę węglowodanów,
występują we wszystkicj tkankach
• płodowe hormony tarczycy
• hormony przysadki (płodowy hGH)
• nerwowy czynnik wzrostu (NGF)
• epidermalny czynnik wzrostu (EGF)
• czynnik transformujący wzrost (TGF-alfa i
beta), wpływa na rozwój naczyń, chrząstek i
komórek nabłonka

Okres prenatalny

Czynniki wzrostu płodu:

• czynniki wzrostu wiążące heparynę
(HBGF) , wpływający na rozwój tkanek
mezodermalnych
• płytkowy czynnik wzrostu (PDGF),
stymulujący wzrost łożyska
• neuropeptydy regulujące stężenie Ca i Na
oraz cAMP

Okres prenatalny

I.

Faza zarodkowa - do 8 tygodnia ciąży

• organogeneza
• 1 tydzień - podział komórkowy
(bruzdkowanie)
• 2 tydzień - tworzenie listków zarodkowych:
endodermy, egzodermy
• 3 tydzień tworzenie mezodermy
• 4 tydzień - tworzenie somitów
• 4 tydzień - 8 tydzień - tworzenie struktur
organowych

. Zarodek
10g, dł. 2-3 cm

Okres prenatalny

I.

Faza płodowa - do 9 tyg. - 38-42 tyg.

• Gwałtowny rozwój wszystkich narządów i
układów
• Masa płodu:

12 tydz. - 25 g
28 tydz. - 1000 g

• Pierwsze ruchy płodu: ok. 14 tydz.
• Odruch chwytny - 17 tydz.
• Odruch ssania - 24 tydz.
• Odruch Moro - 25 tydz.

Okres noworodkowy - do 28 dnia życia (1

m-c)

Okres adaptacji narządów do pełnego

podjęcia czynności w samodzielnym życiu

dziecka po urodzeniu

Noworodek donoszony (38-42 tydz. życia)
• długość 50-52 cm
• masa ciała 3,0 - 3,5 kg
• długość ciemieniowo-siedzeniowa 35 cm
• obwód głowy - 34-36 cm (1-2 cm większy
niż obwód klatki piersiowej)
• proporcje ciała: duża głowa, krótkie
kończyny, środek ciężkości powyżej pępka
(dorosły-spojenie łonowe)

Noworodek eutroficzny

– prawidłowa masa

ciała w stosunku do wieku ciążowego

Noworodek hipertroficzny

– masa ciała za duża

w stosunku do wieku ciążowego

Noworodek hipotroficzny

– mała masa w

stosunku do wieku płodowego (noworodki z
opóźnieniem wewnątrzmacicznego wzrastania,
IUGR)

Wcześniak < 38 tydz. ciąży
Noworodek przenoszony > 42 tydz. ciąży

GENETYKA

SRODOWISKO

DIETA

INFEKCJE

HIGIENA

ONTOGENEZA

Metody oceny rozwoju

fizycznego

• Metoda statyczna

– w jednym dniu

badamy całą populację – pozwala na
ocenę wartości średnich i określenie
stopnia akceleracji rozwoju

• Metoda dynamiczna – śledzenie
przebiegu rozwoju indywidualnego
dziecka

Metody oceny rozwoju

fizycznego

•

tabele norm, czyli biologiczne układy odniesienia

(aktualne !!!!)

• siatki centylowe

• wskaźniki proporcji
• morfogramy
•

ocena wieku biologicznego (np. wieku zębowego)

• wskaźniki oceny składu ciała
• biochemiczne wskaźniki rozwoju, (wydalanie z
moczem kreatyniny)

Tabele norm

Średnie wartości z odchyleniem
Najczęściej masa ciała i długość, rzadziej
obwód głowy i klatki piersiowej

Aktualizacja tabel co 10-15 lat –akceleracja
rozwoju

Różnice środowiskowe (miasto, wieś)

Siatki centylowe

Centyl – to częstość występowania danej
cechy w populacji

Graficzna forma przedstawiania rozwoju,
najczęściej

Masa ciała

Długość/wysokość

Siatki centylowe

Krzywe centylowe 3 i 97 – dolna i górna
granica normy

, w tym przedziale mieści się

95,5% badanych dzieci !!!!

3-10 centyl
90-97 centyl

Pasma
obserwacji

NORMA - wszystko co mieści się

między 10 i 90 centylem

WZROST – 50-75 CENTYL

MASA CIALA – 25 CENTYL

WZROST – 75 CENTYL

MASA CIALA – 10 CENTYL

patologia

Prawidlowy rozwój

• Róznica maksymalnie 2 kanaly

rozwojowe

Jak często badamy dziecko ?

W pierwszym roku życia co miesiąc !!!

Bilanse zdrowia dzieci zdrowych:
• 2-latka,
• 4-latka,
• 6-latka,
• 10-latka,
• 14-latka,
• 18-latka

Ocena rozwoju fizycznego i

psychoruchowego

• Masa ciała

– 1x w m-cu w 1-szym półroczu
– co 3 m-ce w 2-gim półroczu
– 2x w ciągu roku przez następne 3 lata

• Długość (wzrost)
• Pomiar obwodu głowy i klatki

piersiowej

– Zrównanie obwodu 4 m-c

Trend sekularny = tendencja przemian

Akceleracja rozwoju = przyśpieszenie
rozwoju, zjawisko obserwowane od ok. 150
lat

• przyśpieszenie rozwoju fizycznego i
dojrzewania płciowego
• zmiany proporcji ciała (wydłużanie
kończyn dolnych, długość stopy)
• późniejsze występowanie procesów
inwolucyjnych, czyli wydłużenie biologicznej
potencji gatunku

Przyczyny akceleracji rozwoju

• Postęp cywilizacyjno-technologiczny
• Proces urbaniacji

• Bardziej racjonalne żywienie (wzrost
spożycia białka)
• Zwiększone nasłonecznienie (wit. D)
• Mieszanie się populacji (heterozja) –
wymiana genów

Wzrost
bodźców
działających
na OUN

Okres niemowlęcy – do 12 miesiąca życia

Faza najintensywniejszego wzrostu
somatycznego i motorycznego w życiu
zewnątrzłonowym.

Rozwój fizyczny:
• wzrost długości ciała o 25 cm
• wzrost masy ciała o 6-7 kg – masa
podwojona ok. 5 m-ca, potrojona.ok. 12 m-
ca

Przyrosty miesięczne

•1-m-c- 600 g (fizjologiczny spadek masy
ciała noworodka do 10% masy ciała)
• następne miesiące - 800 -900 g

Okres niemowlęcy

Przyrosty miesięczne

•1-m-c- 600 g (fizjologiczny spadek masy ciała

noworodka do 10% masy ciała)

• następne miesiące - 800 -900 g

6 m-c –pierwsze zęby mleczne (dziewczynki

szybciej)
12-m-cy – ok. 6 zębów

Rozwój psychoruchowy

Rozwój psychiczny – wieloetapowy proces

doprowadzający do
dojrzałości psychicznej. U małych dzieci procesy

poznawcze i
emocjonalne związane są silnie z rozwojem

procesów ruchowych –
dlatego mówimy o rozwoju psychoruchowym.

Okres niemowlęcy

W 1-szym roku dochodzi do:

• Pionizacji: 2 m-c unosi głowę, w pozycji siedzącej trzyma prosto

3 m-c leżąc na brzuchu trzyma głowę przez ok. 1 min.
5-6 m-c siada, opiera się na wyprostowanych rączkach
7 m-c- zmienia pozycję ciała
7-8 siada
9 samodzielnie siedzi
ok. 9 m-ca postawa pionowa
10-11 m-c – pewnie stoi

•Lokomocji: 5 m-c przewraca się z brzucha na plecy

8-9 pełza
10-11 raczkuje
11-12 pierwsze kroki

•Manipulacji: 3 m-ce- chwyta grzechotę, potrząsa (odruch chwytny)

5-m-c wodzi oczyma za grzechotną, wyciąga rączki, ale nie

umie chwycić
6 m-cy – chwyta zabawkę, przekłada z ręki do ręki
7-mc- bawi się swoimi nogami

10 m-c –chwyta drobne przedmioty kciukiem i palcem

wskazującym

(chwyt pensetowy)

Rozwój mowy

Okres niemowlęcy

2 m-c – wydaje pojedyncze samogłoski
Gurzenie- gruchanie od 3 m-ca, od 4 m-ca zmiana tonacji głosu
Gaworzenie – od 6 m-ca, powtarzanie tych samych sylab
Pojedyncze wyrazy – od 9 m-ca (pa-pa-, ma-ma)
12 m-cy – rozumie treść prostych zdań, wymawia dwusylabowe

wyrazy za zrozumieniem, używa sensowne wyrazy dziecięce (hau-hau,

kwa-kwa)

2 rok

Intensywny rozwój mowy, tzw. język własny dziecka, poszerza się

zakres rozumianych pojęć

3 rok

Wyraża się poprawnie i gramatycznie

Okres wczesnego dzieciństwa 2-3 rok

Tempo wzrostu maleje:
Wysokość – 12 cm w drugim roku życia, 8 cm w 3 roku życia

Koniec wyrzynania zębów mlecznych
Zarastanie ciemiączek:

ciemiączko przednie zarasta 14-18 m-c
ciemiączko tylne – 1-3 m-c

Proporcje ciała ulegają zmianie: nadmierna kyfoza szyjna i lordoza

lędźwiowa, płaskie stopy to norma

13-15 m-c – chodzenie bez pomocy
15 m-c trzymane za rękę wchodzi po schodach

Intensywny rozwój mowy (szybszy u dziewczynek)
Pobudliwość ruchowa, brak koncentracji uwagi, szybkie męczenie

się, szybka regeneracja
3 lata – naśladuje zachowania dorosłych, ma pełną kontrolę nad

zwieraczami, czytanie !!!!

Okres przedszkolny

Zwolnienie tempa rozwoju
Brak biologicznej granicy między okresami wczesnego dzieciństwa a

przedszkolnym

Indywidualny tor rozwoju ( w Polsce dzieci miejskie ok.. 3 cm wyższe

niż wiejskie)
4- rok- wzrost mineralizacji kości

6 rok – wymiana zębów mlecznych na stałe
5 rok – wzmocnienie więzadeł kostno-stawowych stopy –

kształtowanie wydrążeń

Dominacja półkul –prawa lub lewa

Okres szkolny

Młodszy wiek szkolny – tzw. grzeczne dzieci, przed pokwitaniem

płciowym, wiek obojętnopłciowy

Koniec tego okresu –
u dziewcząt menarche = pierwsza miesiączka,
u chłopców – trudny do określenia – pierwsza polucja

Okres dojrzewania płciowego:
Dziewczynki – 8-16 lat
Chłopcy – 10-17 lat

Dojrzewanie płciowe dziewcząt

Dziewczęta: dojrzewanie związane z produkcją hormonów płciowych:

hormonu luteotropowego, estrogenów,

Okres ten poprzedza tzw.

pokwitaniowy skok wysokości

– pok. 6-12

m-c przed okresem dojrzewania płciowego – przyrost wysokości ok.

8-10 cm

Pierwszy objaw to powiększenie gruczołów piersiowych, tzw. stadium

pączka – M2
Stopniowy rozwój piersi do stadium M5 (trwa śr. 5 lat), często

dysproporcje w rozwoju piersi (jedno stadium –norma)

Wzrost tkanki tłuszczowej z typowym rozmieszczeniem: pośladki,

biodra, piersi

Pojawienie się owłosienia łonowego (stadium P2), rozwój trwa ok. 2

lata (P5)

Menarche – pojawia się w zaawansowanym rozwoju piersi (M3-M4),

wiek kostny 13-14 lat. Silna korelacja z wiekiem kostnym. Pierwsze

1,5- 2 lat miesiączki mogą być nieregularne, bolesne, obfite

Koniec wzrostu dziewcząt ok.. 16 r. ż. – zarastanie nasad kości

długich z trzonami

Dojrzewanie płciowe chłopców

Dojrzewanie związane z produkcją hormonów płciowych:

testosteron

Pierwsze objawy to powiększenie jąder – rozwój jąder trwa ok. 6 lat

Pokwitaniowy skok wysokości – większy niż u dziewcząt, trwa kilka

lat, , szczyt przypada na 13,5-14 lat, kiedy rozwój narządów

płciowych i owłosienia łonowego jest już zaawansowany, może

przekrocz 12 cm/rok

Poszerzenie barków i klatki piersiowej

2 lata po rozpoczęciu rozwoju jąder i owłosienia łonowego, pojawia

się owłosienie pachowe, zarost na twarzy

Mutacja – szybki wzrost chrząstki tarczowatej krtani, wydłużenie

strun głosowych

Duża indywidualność !!!!

Okres dojrzewania

Okres przekszałcania psychiki:

Samodzielność myślenia
Kształtowanie poczucia tożsamości, normy, systemu

wartości

Nadrzędne potrzeby: poznawcze, kontaktu

emocjonalnego, sensu życia, autonomii, potrzeba

seksualna

Okres młodzieńczy – 18 lat

Zakończenie rozwoju fizycznego

Psychika – niektórzy nikdy nie

dojrzewają !!!!!!!!!!!!!!