Wybrane zagadnienia

kosztów logistycznych

dr inż. Jarosław Prońko

Plan potrzeb – zlecenia, prognozy

Harmonogram produkcji

Możliwości
wytwórcze

Metody

optymalizacji

Planowanie

do przodu

Planowani

e

do tyłu

Plan potrzeb materiałowych

Strukturę
produktów

Harmonogram dostaw

Możliwości
transportowe
i magazynowe

Cykl realizacji

zamówień

Metody

optymalizacji

Harmonogram zamówień

Stan zapasów

Metody

optymalizacji

Harmonogram

organizacji dostaw

Plan potrzeb materiałowych

Jeżeli pomnożymy macierz opisującą strukturę produkcji (SP) przez
macierz
opisującą harmonogram produkcji (HP) to otrzymamy plan potrzeb
materiałowych

   

 

PPM

c

b

a

HP

SP

ik

jk

ij



































10

,

4

9

,

4

8

,

4

7

,

4

6

,

4

5

,

4

4

,

4

3

,

4

2

,

4

1

,

4

10

,

3

9

,

3

8

,

3

7

,

3

6

,

3

5

,

3

4

,

3

3

,

3

2

,

3

1

,

3

10

,

2

9

,

2

6

,

2

7

,

2

6

,

2

5

,

2

4

,

2

3

,

2

2

,

2

1

,

2

10

,

1

9

,

1

8

,

1

7

,

1

6

,

1

5

,

1

4

,

1

3

,

1

2

,

1

1

,

1

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

c

Okresy planistyczne ( dni, zmiany, tygodnie)

M

a

te

ri

a

ły





10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

























4

3

2

1

M

M

M

M









n

j

jk

ij

ik

b

a

c

1

Gdzie:

Harmonogram dostaw

• Wynika z:

– Polityki zaopatrzeniowej przedsiębiorstwa –

sposobu zaopatrywania i podpisanych umów z
dostawcami;

– Możliwości finansowych, transportowych i

magazynowych przedsiębiorstwa.

• Optymalizacja harmonogramu dostaw polega

na minimalizacji kosztów związanych z:

– Ceną ich zakupu – polityka zaopatrzeniowa;
– Transportem;
– Przechowywaniem.

Koszty

Do prowadzenia kalkulacji i optymalizowania procesów logistycznych

niezbędnym jest oszacowanie pewnych wielkości, które stanowić będą
kryterium prowadzonych optymalizacji. Najczęściej tymi wielkościami są
koszty.

Jak stwierdziliśmy, koszty procesów logistycznych generowane są przez:

– komórki administracyjne zajmujące się planowaniem działań logistycznych

oraz administrowaniem gospodarką magazynową i transportem;

– magazyny;
– transport.

W kalkulacjach najczęściej dzieli się je na koszty dostarczenia oraz

koszty przechowywania.

Koszty dostarczenia generowane są przez:

– Komórki administracyjne zajmujące się planowaniem dostaw i realizacją

przedsięwzięć administracyjnych z tym związanych;

– Transport

Koszty przechowywania generowane są przez:

– Komórki administracyjne zajmujące się administrowaniem gospodarką

magazynową;

– Magazyny.

Koszty przechowywania

Procedura kalkulacji jednostkowych kosztów

przechowywania

explicite, może być przeprowadzona w sposób następujący.

– Określamy średnią, miesięczną wielkość zapasu poszczególnych

materiałów (Z

i

);

– Szacujemy dla każdego z nich, wielkość niezbędnej powierzchni

magazynowej (PM

i

);

– Szacujemy wielkość niezbędnej powierzchni magazynowej dla

wszystkich materiałów (PM=Σ PM

i

);

– Obliczamy wskaźnik wykorzystania powierzchni magazynowanej

przez poszczególne materiały (W

i

= PM

i

/PM)

– Szacujemy miesięczne koszty utrzymania magazynów i

administracji obsługującej gospodarkę magazynową (K).

Jednostkowe koszty magazynowania danego materiału możemy

wyznaczyć

ze wzoru:

l

Z

W

K

kp

i

i

i







Koszty

Koszty przechowywania implicite (zamrożenia kapitału), można

wyznaczyć z następującej zależności.

l

p

C

Z

Kp

i

i

i









Zatem jednostkowy koszt zamrożenia kapitału, wynosi:

Gdzie: p – wartość dziennej stopy procentowej

Z

i

– średni stan zapasów w miesiącu;

l – ilość dni w miesiącu

p

C

kp

i

i





Koszty

W metodach optymalizacji dostaw najczęściej przyjmuje się, iż koszty

dostarczenia są niezależne od wielkości dostawy, a ponadto w większości
przypadków koszt dostarczenia nie zależy od rodzaju dostarczanego
materiału. Zatem koszt pojedynczej dostawy możemy oszacować, jako:

ID

K

k

A

T

ŚR

d

)

( 



Gdzie:

K

ŚR(T+A)

- Średni miesięczny koszt utrzymania transportu

i administracji planującej dostawy.

ID

- Średnia ilość realizowanych w ciągu miesiąca

dostaw (bez względu na ich wielkość).

Nieco bardziej skomplikowana jest sprawa z kosztami utrzymania,

ponieważ w bardzo krótkim okresie czasu, zmiana ilości przechowywanych
towarów nie wpływa na wielkość kosztów przechowywania. Ale
optymalizowanie wielkości przechowywanych zapasów może przyczynić
się do redukcji kosztów przechowywania w przyszłości.

Natomiast na pewno ilość przechowywanych materiałów wpływa na

wielkość zamrożonego w nich kapitału, co nie pozostaje bez znaczenia dla
płynność finansowej przedsiębiorstwa.

Przykład

Struktura i koszty wydziału zaopatrzenia.

Administracja zaopatrzenia 1+4

ewid. zap. – 1; plan. transp. – 1

plan. zaopa. – 2

śr. ilość zamówień - 90

Magazyn 1+2

powierzchnia 10 000 m

2

mat. esploat. i energia – 1 200

zł.

opłaty roczne – 12 000 zł

Baza transportowa 1+3

Opłaty roczne – 6 000 zł

Koszt jednostkowy – 50 zł/ 100

km.

śr. ilość przej. km – 6 300 km

mat. eksploat. – 500 zł

usługi teleinfo. – 2 500 zł

płaca średnia dla wszystkich

działów 2 000 zł

Koszty przechowywania

zapasów

Koszty bezpośrednie:

Koszty utrzymania i funkcjonowania magazynu:

opłaty roczne

–

1 000,00 zł

/miesiąc
koszty materiałów i energii

–

1 200,00 zł/

miesiąc
koszty płac

–

6 000,00 zł/

miesiąc
Płace pracownika zajmującego się ewidencją zapasów

–

2 000,00 zł/

miesiąc
RAZEM

–

10 200,00 zł/

miesiąc

Koszty pośrednie:

Koszty utrzymania i funkcjonowania pracowników administracji:

materiały eksploatacyjne

–

500,00 zł /miesiąc

usługi teleinformatyczne

–

2 500,00 zł/ miesiąc

płaca kierownika działu –

2 000,00 zł/ miesiąc

RAZEM

–

5 000,00 zł/ miesiąc

Zakładamy, że ewidencja zapasów wykorzystuje 1/3 ponoszonych na administrację

kosztów, stąd:

Koszty pośrednie utrzymania zapasów

= 1/3 * koszty

utrzymania administracji
Koszty pośrednie

= 1666,70 zł/ miesiąc

Zatem całkowite koszty utrzymania zapasów

=

11866,70 zł /

miesiąc

Parametry zapasów podstawowych materiałów w

przedsiębiorstwie.

L.p.

Nazwa

materia

łu

Średni miesięczny

stan zapasów

Wielkość zajmowanej

powierzchni

Cena

Odległość od

dostawcy

j.m.

m. kw.

zł.

km

1

A

800

1922

7,80 zł

50

2

B

300

86

30,00 zł

30

3

C

500

1081

12,00 zł

50

4

D

200

144

13,80 zł

20

5

E

1000

2403

90,00 zł

40

6

F

700

168

90,00 zł

30

7

G

900

259

48,00 zł

50

8

H

800

1730

7,20 zł

40

9

I

500

1442

11,40 zł

30

10

J

400

77

12,60 zł

60

11

K

700

135

90,00 zł

20

12

L

900

173

60,00 zł

20

13

M

500

120

10,80 zł

30

14

N

600

115

10,20 zł

40

15

O

600

144

9,60 zł

30

10 000 m.kw.

Koszty przechowywania

Koszty explicite

Całkowite koszty utrzymania zapasów wynoszą – K = 11866,70 zł / miesiąc
Wielkość powierzchni magazynowej wynosi – PM = 10 000 m

2

Średnia miesięczna wielkość zapasu A wynosi – Z

A

= 800 j.m.

Powierzchnia zajmowana przez materiał A wynosi – PM

A

= 1922 m

2

Wskaźnik wykorzystania pow. mag. przez mat. A wynosi – W

A

= PM

A

/PM = 0,1922

Średnia ilość dni w miesiącu – l = 30

0,0953

30

800

1922

,

0

11866















l

Z

W

K

kp

A

A

A

[zł/dz*j.m.]

Koszty implicite

Zamrożony kapitał = 800 * 7,80 = 6240 zł
Przyjmując stopę procentową na poziomie 6 % w skali roku.
Wartość utraconych korzyści, w skali miesiąca, wyniesie = 6 240 zł * 6%/12= 31,20
zł
Jednostkowy koszt implicite wyniesie = 31,20 zł / (30 dni*800 j. m.)= 0,0013 [zł /
(dn * j.m.)

Analiza ABC

Analiza ABC oparta jest na zasadzie Pareto, która zakłada, że w

dużych zbiorach obiektów mała część zbioru (około 20%) wywołuje
przeważającą część skutków (około 80 %)

Jeżeli weźmiemy pod uwagę koszty związane z przechowywaniem

materiałów, np.: koszty zamrożenia kapitału, to około 80% kosztów
spowodowanych jest jedynie przez około 20% materiałów. Zaś na
przechowywanie pozostałych 80% materiałów ponosimy zaledwie
20% kosztów związanych z przechowywaniem wszystkich materiałów.

Dokonując zatem analizy ABC, której efektem jest podział

materiałów na kategorie A, B, C. Następnie przestrzegając zasad
podanych w algorytmie planowania dla 20% najbardziej kosztownych
materiałów, będziemy mogli sterować prawie 80% kosztów
przechowywania.

Ograniczenie sterowania jedynie do 20% wszystkich materiałów

znacznie upraszcza podane procedury i czyni cały zabieg planowania
zapotrzebowania sensownym i opłacalnym

Etapy analizy ABC

1. Ustalenie liczby materiałów poddanych analizie.
2. Przypisanie poszczególnym materiałom kosztów

(przechowywania, zamrożenia kapitału).

3. Uporządkowanie zbioru według malejącej

wartości kosztów.

4. Określenie udziału poszczególnych materiałów

w łącznej ich liczbie.

5. Obliczenie skumulowanego procentowego

udziału poszczególnych materiałów w łącznej

ich liczbie .

6. Obliczenie skumulowanej wartości kosztów.
7. Wykreślenie krzywej ABC.
8. Podział zbioru na trzy podzbiory ABC.

Wykres ABC

A

B

C

Przykład

Parametry zapasów podstawowych materiałów w

przedsiębiorstwie.

L.p.

Nazwa

materia

łu

Średni miesięczny

stan zapasów

Wielkość zajmowanej

powierzchni

Cena

Odległość od

dostawcy

j.m.

m. kw.

zł.

km

1

A

800

1922

7,80 zł

50

2

B

300

86

30,00 zł

30

3

C

500

1081

12,00 zł

50

4

D

200

144

13,80 zł

20

5

E

1000

2403

90,00 zł

40

6

F

700

168

90,00 zł

30

7

G

900

259

48,00 zł

50

8

H

800

1730

7,20 zł

40

9

I

500

1442

11,40 zł

30

10

J

400

77

12,60 zł

60

11

K

700

135

90,00 zł

20

12

L

900

173

60,00 zł

20

13

M

500

120

10,80 zł

30

14

N

600

115

10,20 zł

40

15

O

600

144

9,60 zł

30

10 000 m.kw.

Analiza ABC według zajmowanej powierzchni

L.p

.

Nazwa

materiał

u

Średni stan

zapasów

miesięcznych

Wielkość

zajmowanej

powierzchni

% udział w

zajmowanej

powierzchni

Udział

skumulowan

y

 

 

 

j.m.

m. kw.

 

 

 

1

E

1000

2403

24,03%

24,03%

A

2

A

800

1922

19,22%

43,25%

3

H

800

1730

17,30%

60,55%

4

I

500

1442

14,42%

74,96%

5

C

500

1081

10,81%

85,78%

B

6

G

900

259

2,59%

88,37%

7

L

900

173

1,73%

90,10%

8

F

700

168

1,68%

91,78%

9

D

200

144

1,44%

93,22%

10

O

600

144

1,44%

94,67%

11

K

700

135

1,35%

96,01%

C

12

M

500

120

1,20%

97,21%

13

N

600

115

1,15%

98,37%

14

B

300

86

0,86%

99,23%

15

J

400

77

0,77%

100,00%

Analiza ABC według zamrożonego

kapitału

L.

p

.

Nazwa

materiał

u

Średni stan

zapasów

miesięcznych

Cena

Udział w

zamrożonym

kapitale

% udział w

zamrożonym

kapitale

% udział

skumulowan

y

 

 

 

j.m.

zł.

 

 

 

 

1

E

1000

90,00

90 000,00

24,26%

24,26%

A

31320

0

2

F

700

90,00

63 000,00

16,98%

41,24%

3

K

700

90,00

63 000,00

16,98%

58,22%

4

L

900

60,00

54 000,00

14,56%

72,78%

5

G

900

48,00

43 200,00

11,64%

84,43%

6

B

300

30,00

9 000,00

2,43%

86,85%

B

8880

7

A

800

7,80

6 240,00

1,68%

88,53%

8

N

600

10,20

6 120,00

1,65%

90,18%

9

C

500

12,00

6 000,00

1,62%

91,80%

10

H

800

7,20

5 760,00

1,55%

93,35%

11

O

600

9,60

5 760,00

1,55%

94,91%

12

I

500

11,40

5 700,00

1,54%

96,44%

C

18900

13

M

500

10,80

5 400,00

1,46%

97,90%

14

J

400

12,60

5 040,00

1,36%

99,26%

15

D

200

13,80

2 760,00

0,74%

100,00%

370 980,00

Koszt pojedynczej dostawy.

Koszty dostawy:

bezpośrednie

płaca planowania dostaw

–

2 000,00zł/ 90 dostaw = 22,20 zł / dostawę.

koszt transportu

–

50,00 zł/ 100 km = 0,50 zł/ km.

płaca planowania transportu –

2 000,00 zł/ 90 dostaw = 22,20 zł / dostawę

pośrednie:

utrzymanie administracji

– 500,00 zł

usługi teleinformatyczne

– 2 500,00 zł

płaca kierownika

– 2 000,00 zł

RAZEM

– 5 000,00 zł/ miesiąc

utrzymanie bazy transportowej – 8 500,00 zł/ miesiąc lub na 6300 km

Załóżmy, że udział administracji w procesie planowania i realizacji dostaw wynosi

2/3, stąd pośrednie koszty utrzymania administracji wynoszą = 2/3 *5 000,00 zł =

3333,30 zł.

W przeliczeniu na jedną dostawę = 37,01 zł.

Utrzymanie bazy transportowej możemy przeliczyć: na kilometry (1); na ilość

dostaw (2).

Ad. 1 w przeliczeniu na kilometry = 8 500 / 6300 = 1,35 zł / km

Koszt pojedynczej dostawy materiału A =

22,20+22,20+37,01+(0,50+1,35)*2*50= 266,41zł

Ad. 2 w przeliczeniu na ilość dostaw = 8 500 / 90 = 94,45 zł.

Koszt pojedynczej dostawy = 22,20+22,20+37,01+94,45 +2*50*0,50= 225,86 zł.