Wybrane zagadnienia
kosztów logistycznych
dr inż. Jarosław Prońko
Wybrane zagadnienia
kosztów logistycznych
dr inż. Jarosław Prońko
Plan potrzeb – zlecenia, prognozy
Harmonogram produkcji
Możliwości
wytwórcze
Metody
optymalizacji
Planowanie
do przodu
Planowani
e
do tyłu
Plan potrzeb materiałowych
Strukturę
produktów
Harmonogram dostaw
Możliwości
transportowe
i magazynowe
Cykl realizacji
zamówień
Metody
optymalizacji
Harmonogram zamówień
Stan zapasów
Metody
optymalizacji
Harmonogram
organizacji dostaw
Plan potrzeb materiałowych
Jeżeli pomnożymy macierz opisującą strukturę produkcji (SP) przez
macierz
opisującą harmonogram produkcji (HP) to otrzymamy plan potrzeb
materiałowych
PPM
c
b
a
HP
SP
ik
jk
ij
10
,
4
9
,
4
8
,
4
7
,
4
6
,
4
5
,
4
4
,
4
3
,
4
2
,
4
1
,
4
10
,
3
9
,
3
8
,
3
7
,
3
6
,
3
5
,
3
4
,
3
3
,
3
2
,
3
1
,
3
10
,
2
9
,
2
6
,
2
7
,
2
6
,
2
5
,
2
4
,
2
3
,
2
2
,
2
1
,
2
10
,
1
9
,
1
8
,
1
7
,
1
6
,
1
5
,
1
4
,
1
3
,
1
2
,
1
1
,
1
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
Okresy planistyczne ( dni, zmiany, tygodnie)
M
a
te
ri
a
ły
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
4
3
2
1
M
M
M
M
n
j
jk
ij
ik
b
a
c
1
Gdzie:
Harmonogram dostaw
• Wynika z:
– Polityki zaopatrzeniowej przedsiębiorstwa –
sposobu zaopatrywania i podpisanych umów z
dostawcami;
– Możliwości finansowych, transportowych i
magazynowych przedsiębiorstwa.
• Optymalizacja harmonogramu dostaw polega
na minimalizacji kosztów związanych z:
– Ceną ich zakupu – polityka zaopatrzeniowa;
– Transportem;
– Przechowywaniem.
Koszty
Do prowadzenia kalkulacji i optymalizowania procesów logistycznych
niezbędnym jest oszacowanie pewnych wielkości, które stanowić będą
kryterium prowadzonych optymalizacji. Najczęściej tymi wielkościami są
koszty.
Jak stwierdziliśmy, koszty procesów logistycznych generowane są przez:
– komórki administracyjne zajmujące się planowaniem działań logistycznych
oraz administrowaniem gospodarką magazynową i transportem;
– magazyny;
– transport.
W kalkulacjach najczęściej dzieli się je na koszty dostarczenia oraz
koszty przechowywania.
Koszty dostarczenia generowane są przez:
– Komórki administracyjne zajmujące się planowaniem dostaw i realizacją
przedsięwzięć administracyjnych z tym związanych;
– Transport
Koszty przechowywania generowane są przez:
– Komórki administracyjne zajmujące się administrowaniem gospodarką
magazynową;
– Magazyny.
Koszty przechowywania
Procedura kalkulacji jednostkowych kosztów
przechowywania
explicite, może być przeprowadzona w sposób następujący.
– Określamy średnią, miesięczną wielkość zapasu poszczególnych
materiałów (Z
i
);
– Szacujemy dla każdego z nich, wielkość niezbędnej powierzchni
magazynowej (PM
i
);
– Szacujemy wielkość niezbędnej powierzchni magazynowej dla
wszystkich materiałów (PM=Σ PM
i
);
– Obliczamy wskaźnik wykorzystania powierzchni magazynowanej
przez poszczególne materiały (W
i
= PM
i
/PM)
– Szacujemy miesięczne koszty utrzymania magazynów i
administracji obsługującej gospodarkę magazynową (K).
Jednostkowe koszty magazynowania danego materiału możemy
wyznaczyć
ze wzoru:
l
Z
W
K
kp
i
i
i
Koszty
Koszty przechowywania implicite (zamrożenia kapitału), można
wyznaczyć z następującej zależności.
l
p
C
Z
Kp
i
i
i
Zatem jednostkowy koszt zamrożenia kapitału, wynosi:
Gdzie: p – wartość dziennej stopy procentowej
Z
i
– średni stan zapasów w miesiącu;
l – ilość dni w miesiącu
p
C
kp
i
i
Koszty
W metodach optymalizacji dostaw najczęściej przyjmuje się, iż koszty
dostarczenia są niezależne od wielkości dostawy, a ponadto w większości
przypadków koszt dostarczenia nie zależy od rodzaju dostarczanego
materiału. Zatem koszt pojedynczej dostawy możemy oszacować, jako:
ID
K
k
A
T
ŚR
d
)
(
Gdzie:
K
ŚR(T+A)
- Średni miesięczny koszt utrzymania transportu
i administracji planującej dostawy.
ID
- Średnia ilość realizowanych w ciągu miesiąca
dostaw (bez względu na ich wielkość).
Nieco bardziej skomplikowana jest sprawa z kosztami utrzymania,
ponieważ w bardzo krótkim okresie czasu, zmiana ilości przechowywanych
towarów nie wpływa na wielkość kosztów przechowywania. Ale
optymalizowanie wielkości przechowywanych zapasów może przyczynić
się do redukcji kosztów przechowywania w przyszłości.
Natomiast na pewno ilość przechowywanych materiałów wpływa na
wielkość zamrożonego w nich kapitału, co nie pozostaje bez znaczenia dla
płynność finansowej przedsiębiorstwa.
Przykład
Struktura i koszty wydziału zaopatrzenia.
Administracja zaopatrzenia 1+4
ewid. zap. – 1; plan. transp. – 1
plan. zaopa. – 2
śr. ilość zamówień - 90
Magazyn 1+2
powierzchnia 10 000 m
2
mat. esploat. i energia – 1 200
zł.
opłaty roczne – 12 000 zł
Baza transportowa 1+3
Opłaty roczne – 6 000 zł
Koszt jednostkowy – 50 zł/ 100
km.
śr. ilość przej. km – 6 300 km
mat. eksploat. – 500 zł
usługi teleinfo. – 2 500 zł
płaca średnia dla wszystkich
działów 2 000 zł
Koszty przechowywania
zapasów
Koszty bezpośrednie:
Koszty utrzymania i funkcjonowania magazynu:
opłaty roczne
–
1 000,00 zł
/miesiąc
koszty materiałów i energii
–
1 200,00 zł/
miesiąc
koszty płac
–
6 000,00 zł/
miesiąc
Płace pracownika zajmującego się ewidencją zapasów
–
2 000,00 zł/
miesiąc
RAZEM
–
10 200,00 zł/
miesiąc
Koszty pośrednie:
Koszty utrzymania i funkcjonowania pracowników administracji:
materiały eksploatacyjne
–
500,00 zł /miesiąc
usługi teleinformatyczne
–
2 500,00 zł/ miesiąc
płaca kierownika działu –
2 000,00 zł/ miesiąc
RAZEM
–
5 000,00 zł/ miesiąc
Zakładamy, że ewidencja zapasów wykorzystuje 1/3 ponoszonych na administrację
kosztów, stąd:
Koszty pośrednie utrzymania zapasów
= 1/3 * koszty
utrzymania administracji
Koszty pośrednie
= 1666,70 zł/ miesiąc
Zatem całkowite koszty utrzymania zapasów
=
11866,70 zł /
miesiąc
Parametry zapasów podstawowych materiałów w
przedsiębiorstwie.
L.p.
Nazwa
materia
łu
Średni miesięczny
stan zapasów
Wielkość zajmowanej
powierzchni
Cena
Odległość od
dostawcy
j.m.
m. kw.
zł.
km
1
A
800
1922
7,80 zł
50
2
B
300
86
30,00 zł
30
3
C
500
1081
12,00 zł
50
4
D
200
144
13,80 zł
20
5
E
1000
2403
90,00 zł
40
6
F
700
168
90,00 zł
30
7
G
900
259
48,00 zł
50
8
H
800
1730
7,20 zł
40
9
I
500
1442
11,40 zł
30
10
J
400
77
12,60 zł
60
11
K
700
135
90,00 zł
20
12
L
900
173
60,00 zł
20
13
M
500
120
10,80 zł
30
14
N
600
115
10,20 zł
40
15
O
600
144
9,60 zł
30
10 000 m.kw.
Koszty przechowywania
Koszty explicite
Całkowite koszty utrzymania zapasów wynoszą – K = 11866,70 zł / miesiąc
Wielkość powierzchni magazynowej wynosi – PM = 10 000 m
2
Średnia miesięczna wielkość zapasu A wynosi – Z
A
= 800 j.m.
Powierzchnia zajmowana przez materiał A wynosi – PM
A
= 1922 m
2
Wskaźnik wykorzystania pow. mag. przez mat. A wynosi – W
A
= PM
A
/PM = 0,1922
Średnia ilość dni w miesiącu – l = 30
0,0953
30
800
1922
,
0
11866
l
Z
W
K
kp
A
A
A
[zł/dz*j.m.]
Koszty implicite
Zamrożony kapitał = 800 * 7,80 = 6240 zł
Przyjmując stopę procentową na poziomie 6 % w skali roku.
Wartość utraconych korzyści, w skali miesiąca, wyniesie = 6 240 zł * 6%/12= 31,20
zł
Jednostkowy koszt implicite wyniesie = 31,20 zł / (30 dni*800 j. m.)= 0,0013 [zł /
(dn * j.m.)
Analiza ABC
Analiza ABC oparta jest na zasadzie Pareto, która zakłada, że w
dużych zbiorach obiektów mała część zbioru (około 20%) wywołuje
przeważającą część skutków (około 80 %)
Jeżeli weźmiemy pod uwagę koszty związane z przechowywaniem
materiałów, np.: koszty zamrożenia kapitału, to około 80% kosztów
spowodowanych jest jedynie przez około 20% materiałów. Zaś na
przechowywanie pozostałych 80% materiałów ponosimy zaledwie
20% kosztów związanych z przechowywaniem wszystkich materiałów.
Dokonując zatem analizy ABC, której efektem jest podział
materiałów na kategorie A, B, C. Następnie przestrzegając zasad
podanych w algorytmie planowania dla 20% najbardziej kosztownych
materiałów, będziemy mogli sterować prawie 80% kosztów
przechowywania.
Ograniczenie sterowania jedynie do 20% wszystkich materiałów
znacznie upraszcza podane procedury i czyni cały zabieg planowania
zapotrzebowania sensownym i opłacalnym
Etapy analizy ABC
1. Ustalenie liczby materiałów poddanych analizie.
2. Przypisanie poszczególnym materiałom kosztów
(przechowywania, zamrożenia kapitału).
3. Uporządkowanie zbioru według malejącej
wartości kosztów.
4. Określenie udziału poszczególnych materiałów
w łącznej ich liczbie.
5. Obliczenie skumulowanego procentowego
udziału poszczególnych materiałów w łącznej
ich liczbie .
6. Obliczenie skumulowanej wartości kosztów.
7. Wykreślenie krzywej ABC.
8. Podział zbioru na trzy podzbiory ABC.
Wykres ABC
A
B
C
Przykład
Parametry zapasów podstawowych materiałów w
przedsiębiorstwie.
L.p.
Nazwa
materia
łu
Średni miesięczny
stan zapasów
Wielkość zajmowanej
powierzchni
Cena
Odległość od
dostawcy
j.m.
m. kw.
zł.
km
1
A
800
1922
7,80 zł
50
2
B
300
86
30,00 zł
30
3
C
500
1081
12,00 zł
50
4
D
200
144
13,80 zł
20
5
E
1000
2403
90,00 zł
40
6
F
700
168
90,00 zł
30
7
G
900
259
48,00 zł
50
8
H
800
1730
7,20 zł
40
9
I
500
1442
11,40 zł
30
10
J
400
77
12,60 zł
60
11
K
700
135
90,00 zł
20
12
L
900
173
60,00 zł
20
13
M
500
120
10,80 zł
30
14
N
600
115
10,20 zł
40
15
O
600
144
9,60 zł
30
10 000 m.kw.
Analiza ABC według zajmowanej powierzchni
L.p
.
Nazwa
materiał
u
Średni stan
zapasów
miesięcznych
Wielkość
zajmowanej
powierzchni
% udział w
zajmowanej
powierzchni
Udział
skumulowan
y
j.m.
m. kw.
1
E
1000
2403
24,03%
24,03%
A
2
A
800
1922
19,22%
43,25%
3
H
800
1730
17,30%
60,55%
4
I
500
1442
14,42%
74,96%
5
C
500
1081
10,81%
85,78%
B
6
G
900
259
2,59%
88,37%
7
L
900
173
1,73%
90,10%
8
F
700
168
1,68%
91,78%
9
D
200
144
1,44%
93,22%
10
O
600
144
1,44%
94,67%
11
K
700
135
1,35%
96,01%
C
12
M
500
120
1,20%
97,21%
13
N
600
115
1,15%
98,37%
14
B
300
86
0,86%
99,23%
15
J
400
77
0,77%
100,00%
Analiza ABC według zamrożonego
kapitału
L.
p
.
Nazwa
materiał
u
Średni stan
zapasów
miesięcznych
Cena
Udział w
zamrożonym
kapitale
% udział w
zamrożonym
kapitale
% udział
skumulowan
y
j.m.
zł.
1
E
1000
90,00
90 000,00
24,26%
24,26%
A
31320
0
2
F
700
90,00
63 000,00
16,98%
41,24%
3
K
700
90,00
63 000,00
16,98%
58,22%
4
L
900
60,00
54 000,00
14,56%
72,78%
5
G
900
48,00
43 200,00
11,64%
84,43%
6
B
300
30,00
9 000,00
2,43%
86,85%
B
8880
7
A
800
7,80
6 240,00
1,68%
88,53%
8
N
600
10,20
6 120,00
1,65%
90,18%
9
C
500
12,00
6 000,00
1,62%
91,80%
10
H
800
7,20
5 760,00
1,55%
93,35%
11
O
600
9,60
5 760,00
1,55%
94,91%
12
I
500
11,40
5 700,00
1,54%
96,44%
C
18900
13
M
500
10,80
5 400,00
1,46%
97,90%
14
J
400
12,60
5 040,00
1,36%
99,26%
15
D
200
13,80
2 760,00
0,74%
100,00%
370 980,00
Koszt pojedynczej dostawy.
Koszty dostawy:
bezpośrednie
płaca planowania dostaw
–
2 000,00zł/ 90 dostaw = 22,20 zł / dostawę.
koszt transportu
–
50,00 zł/ 100 km = 0,50 zł/ km.
płaca planowania transportu –
2 000,00 zł/ 90 dostaw = 22,20 zł / dostawę
pośrednie:
utrzymanie administracji
– 500,00 zł
usługi teleinformatyczne
– 2 500,00 zł
płaca kierownika
– 2 000,00 zł
RAZEM
– 5 000,00 zł/ miesiąc
utrzymanie bazy transportowej – 8 500,00 zł/ miesiąc lub na 6300 km
Załóżmy, że udział administracji w procesie planowania i realizacji dostaw wynosi
2/3, stąd pośrednie koszty utrzymania administracji wynoszą = 2/3 *5 000,00 zł =
3333,30 zł.
W przeliczeniu na jedną dostawę = 37,01 zł.
Utrzymanie bazy transportowej możemy przeliczyć: na kilometry (1); na ilość
dostaw (2).
Ad. 1 w przeliczeniu na kilometry = 8 500 / 6300 = 1,35 zł / km
Koszt pojedynczej dostawy materiału A =
22,20+22,20+37,01+(0,50+1,35)*2*50= 266,41zł
Ad. 2 w przeliczeniu na ilość dostaw = 8 500 / 90 = 94,45 zł.
Koszt pojedynczej dostawy = 22,20+22,20+37,01+94,45 +2*50*0,50= 225,86 zł.