Barbara

Pospieszna

Zakład Fizjologii

AWF

Pobudliwość

nerwowa

Pobudliwość



zdolność do przejścia ze stanu spoczynkowego w

stan czynny (pod wpływem zadziałania bodźca)
Bodziec -------- pobudzenie ---------- stan czynnościowy
(r. pierwotna)

(r. wtórna)



Przewodzenie pobudzenia

(kom. nerwowa)



Skurcz – mm. szkieletowe



Wydzielanie – gruczoły

Pobudzenie mięśnia:



Naturalne: drogi odśrodkowe, piramidowe



Sztuczne: bodźce mechaniczne, chemiczne,

termiczne, elektryczne…

pobudliwość



Czas użyteczny – najkrótszy czas, w którym musi

działać bodziec (o potencjale progowym), aby

wywołać reakcję

Tym dłuższy, im słabszy jest działający bodziec



Czas bezużyteczny – nadwyżka czasowa w

stosunku do czasu użytecznego – bodziec trwa

zazwyczaj dłużej

Miary pobudliwości



Reobaza



najmniejsza wartość

natężenia prądu wywołująca

skurcz mięśnia



(progowa siła bodźca

działającego dłużej niż

najdłuższy czas użyteczny)



Chronaksja



najkrótszy czas trwania

impulsu elektrycznego, o

natężeniu podwójnej reobazy



(czas użyteczny przy sile

bodźca dwa razy większej niż

reobaza)

Odruch



Odruch – odpowiedź ustroju na pobudzenie
zakończeń nerwów dośrodkowych



Łuk odruchowy – jednostka czynnościowa i
anatomiczna każdego odruchu

Składa się z 5 elementów:

1.

Receptor – zakończenie nerwów czuciowych

2.

Droga dośrodkowa – nerwy czuciowe

3.

Ośrodki nerwowe z połączeniami
międzyneuronowymi

4.

Droga odśrodkowa – nerwy ruchowe

5.

Efektor – narząd wykonawczy (np. mięśnie)

Podział receptorów

zakończenia nerwów czuciowych



Mechano- (ból, ucisk)



Ekstero- (temperatura, dotyk)



Proprio- (mięśnie i stawy)



Tele- (wzrok, słuch)



Wiscero-, intero- (czucie wewnętrzne)



Baro- (ciśnienie)



Chemo- (zmiany pCO

2

, pO

2

, ciśnienia

osmotycznego)

Podział odruchów



Warunkowe (nabyte; wyuczone):



rozglądanie się przed wejściem na ulicę



ślinotok na dźwięk dzwonka



Bezwarunkowe (wrodzone):



cofanie ręki przy oparzeniu



ślinotok na zapach pokarmu

Podział odruchów

bezwarunkowych



Ze względu na lokalizację efektora:



Somatyczne: mięśnie poprzecznie-

prążkowane



Autonomiczne (wegetatywne): mięśnie

gładkie, naczynia krwionośne lub gruczoły



Ze względu na lokalizację receptorów i

efektorów:



Własne



Obce



Ze względu na ilość synaps:



Polisynaptyczne



Monosynaptyczne



Ze względu na lokalizację ośrodków:



Rdzeniowe



Mózgowe

Podział odruchów

Badanie odruchów u

człowieka



Najczęściej bada się odruchy:



podeszwowy



kolanowy



rogówkowy



źreniczny



m. trójgłowego ramienia



m. dwugłowego ramienia



ze ścięgna Achillesa



Nieprawidłowa reakcja lub jej brak świadczyć może

o:



Zmianach anatomicznych



Czynnościowych zaburzeniach w określonych

odcinkach układu nerwowego

Odruch podeszwowy



Pozycja leżąca



Chwyt bosej stopy w okolicy kostki



Końcem trzonka młoteczka neurologicznego

dość silny ruch posuwisty od podstawy

pierwszego palca w stronę pięty



Prawidłowa reakcja: zgięcie podeszwowe

palucha



Prostowanie palucha bądź zgięcie grzbietowe

świadczy o przerwie w przewodnictwie – tzw.

dodatni odruch Babińskiego

Odruch kolanowy



Odruch mięśnia czworogłowego uda



Pozycja siedząca (podudzia zwisają swobodnie)



Uderzenie młoteczkiem neurologicznym w
ścięgno mięśnia czworogłowego uda (poniżej
rzepki)



Prawidłowa reakcja: wyprost kończyny dolnej w
stawie kolanowym

(skurcz mięśnia czworogłowego)

Odruch własny: pobudzenie proprioreceptorów w
ścięgnie mięśnia wywołuje jego odruchowy skurcz

Odruch rogówkowy



Pozycja dowolna (siedząca)



Dotknięcie rogówki lub spojówki oka:



główką wyjałowionej szpilki



narożnikiem złożonej gazy



(Piasek itp.)



Odruchowe zamknięcie szpary ocznej



Odruch ten może nie występować w
chorobach układu nerwowego

Odruch źreniczny



Wykazanie reakcji źrenicy na światło: zwężenie lub

rozszerzenie



Pozycja stojąca twarzą do okna



Zmiany szerokości źrenic zachodzą obustronnie na

drodze odruchowej pod wpływem:

Oświetlenia:



Badający zasłania dłonią jedno oko badanego



Rozszerzenie źrenicy drugiego oka

Akomodacji:



Polecenie: wpatrywać się w palec wskazujący (oddalony

o 20-23 cm na poziomie oczu badanego) – źrenice

zwężone



Usunięcie palca i patrzenie w dal – rozszerzenie źrenic

Inne odruchy

Odruch mięśnia trójgłowego ramienia



Pozycja stojąca z lekko zgiętym, podtrzymywanym

przedramieniem; m. trójgłowy rozluźniony



Lekkie uderzenie młoteczkiem w ścięgno mięśnia trójgłowego

tuż powyżej wyrostka łokciowego



Odruchowy wyprost przedramienia

Odruch mięśnia dwugłowego ramienia



Pozycja stojąca z lekko zgiętym, przedramieniem



Lekkie uderzenie młoteczkiem w ścięgno mięśnia

dwugłowego



Odruchowe zgięcie przedramienia

Odruch ze ścięgna Achillesa



Pozycja klęcząca na krześle z rozluźnionymi stopami



Lekkie uderzenie młoteczkiem w ścięgno Achillesa tuż

powyżej guza piętowego



Odruchowe zgięcie podeszwowe stopy

Oznaczanie pobudliwości

odruchowej: doświadczenie

Türka



Dekapitacja żaby – usunięcie mózgoczaszki, bez
naruszania struktur rdzenia kręgowego



Zdekapitowana żaba powieszona za dolną szczękę na
haczyku statywu uniwersalnego



Zlewki z: czystą wodą i roztworami H

2

SO

4

o wzrastających

stężeniach 0,1; 0,2; 0,3;... %



Przebieg doświadczenia:



Zanurzanie żabiej łapki w coraz bardziej stężonym
roztworze kwasu (0,1%) z każdorazowym przemyciem jej
wodą



Reakcja: po pewnym czasie żaba wyjmuje łapkę ze zlewki
– obronny odruch zgięcia



Pomiar czasu odruchu

Oznaczanie pobudliwości

odruchowej



Czas odruchu przy zachowaniu niezmienionych

pozostałych warunków jest tym krótszy, im silniejszy

jest bodziec



Czas odruchu przy jednakowej sile bodźca jest miarą

pobudliwości odruchowej łuku odruchowego



Liczba mięśni biorących udział w odruchu

(wywołanym z jednego miejsca pobudzenia)

uzależniona jest od siły bodźca



Irradiacja – rozprzestrzenianie się pobudzenia na dużą

liczbę ośrodków UN, powodując przewodzenie

impulsów po dużej liczbie łuków odruchowych

Inne podobne

doświadczenia



Bibuła nasączona stężonym kwasem na

grzbiecie żaby – reakcja: starcie bibuły tylną

łapką



Położona po lewej stronie – lewą łapką



Gdy tą się przytrzyma, bibułę zetrze prawa łapka



Bibuła nad mostkiem – przednie łapki wytrą

to miejsce



Usunięcie skóry z jednej żabiej łapki i

zanurzenie jej w roztworze H

2

SO

4



Brak reakcji - brak receptorów skórnych



Położenie bibuły nasączonej kwasem na drugą łapkę

– odruch: naga łapka zetrze bibułę z łapki ze skórą

Hamowanie i torowanie

odruchów

Teoretycznie przy zachowaniu tych samych
warunków doświadczalnych, czas odruchu dla
danego organizmu jest stały



Torowanie odruchów – skrócenie czasu reakcji
prostej (zwiększenie pobudliwości
odruchowej)



Hamowanie odruchów – wydłużenie czasu
reakcji prostej lub całkowite wstrzymanie
odruchu (obniżenie pobudliwości odruchowej)

Odruchowy tonus mięśni



Wyizolowane mięśnie szkieletowe nie posiadają

napięcia – są wiotkie



Przy zachowaniu połączeń z rdzeniem kręgowym

obserwuje się stałe delikatne napięcie mięśniowe

– toniczne, tonus



U żaby objawia się on delikatnym zgięciem w

stawach: skokowym, kolanowym i biodrowym



Napięcie toniczne mięśni zachowane jest na

drodze łuku odruchowego

Doświadczenie Brondgesta

Zdekapitowana żaba wisi na haczyku statywu



Izolacja nerwu kulszowego i podwiązanie splotu

nerwowego nitką → tylne łapki są lekko napięte – zgięte
W wyniku silnego zaciśnięcia nitki:



Zgięcie i wyprost łapki (mechaniczne podrażnienie)



po pewnym czasie zupełne zwiotczenie i całkowity

wyprost we wszystkich stawach – przerwanie łączności z

rdzeniem kręgowym – zanik czynności łuku odruchowego



Druga łapka pozostaje w napięciu tonicznym



Odsłonięcie i podwiązanie tylnych korzonków rdzenia

kręgowego



W wyniku silnego zaciśnięcia nitki zachowanie łapki jak

wyżej



Przerwanie drogi dośrodkowej łuku odruchowego – zanik

czynności łuku odruchowego