Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

wybór metod nauczania

wybór metod nauczania

odpowiednich dla

odpowiednich dla

realizacji celów

realizacji celów

kształcenia

kształcenia

•

We współczesnym systemie

We współczesnym systemie

dydaktycznym dobór metod kształcenia

dydaktycznym dobór metod kształcenia

zależy od

zależy od

( ze względu na odbiorcę – z kim

( ze względu na odbiorcę – z kim

pracujemy):

pracujemy):

-

wiek ucznia

-

charakterystyczne właściwości poszczególnych

przedmiotów nauczania;

-

cele i zadania dydaktyczne jakie nauczyciel

powinien zrealizować w ciągu danej lekcji lub

jednostki metodycznej;

-

sposób myślenia – faza rozwojowa;

- możliwości psycho-fizyczne;
- znajomość zainteresowań, potrzeb, zdolności ucznia;
- stan wiedzy wyjściowej;
- liczba uczniów – liczebność grupy.

•

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

dobór metod

dobór metod

kształcenia

kształcenia

(

(

pedagog/nauczyciel

pedagog/nauczyciel

)

)

- wiedza,
- kompetencje,
- talent,
- kultura pedagogiczna.

Klasyfikacja metod

Klasyfikacja metod

nauczania według Cz.

nauczania według Cz.

Kupisiewicza

Kupisiewicza

1. Metody podające

1. Metody podające

(oglądowe)

(oglądowe)

•

POKAZ –

POKAZ – to zespół czynności dydaktycznych nauczyciela,
który polega na demonstrowaniu przedmiotów, zjawisk,
procesów, czynności przy jednoczesnym, umiejętnym
kierowaniu uwagi uczniów na ich istotne cechy.
Pokaz może przybierać różną postać:
• Prezentacja naturalnych okazów w naturalnym środowisku
• Prezentacja naturalnych okazów w sztucznym środowisku
• Pomoce naukowe jako środki zastępcze – modele, obrazy
(ruchome i nieruchome)
• Wykresy, schematy, symbole
• Doświadczenia wykonywane przez nauczyciela

•

POMIAR –

POMIAR – to czynności wykonywane bądź przez nauczyciela w
postaci pokazu, bądź bezpośrednio przez uczniów pracujących
pod kierunkiem nauczyciela, pozwalające określić ilościową
stronę badanych rzeczy, zjawisk i procesów za pomocą
odpowiednich jednostek miar.

2. Metody

2. Metody

słowne(werbalne)

słowne(werbalne)

•

POGADANKA –

POGADANKA – polega na rozmowie nauczyciela z uczniami, przy

czym nauczyciel jest w tej rozmowie osobą kierującą.

Ze względu na funkcje dydaktyczne wyróżnia się 3 rodzaje

pogadanki:

- wstępna – przygotowuje uczniów do pracy, wytwarza stan

gotowości

- wprowadzająca nowy materiał – pogadanka heurystyczna

przyjmuje zazwyczaj postać procesu rozwiązywania różnych

zagadnień

- syntetyzująca i utrwalająca oraz kontrolna – występuje prawie na

każdej lekcji, jak również na lekcjach syntetyzujących i

poświęconych kontroli wyników kształcenia.

•

DYSKUSJA –

DYSKUSJA – jest to wymiana zdań na jakiś temat, wspólne

roztrząsanie sprawy, rozmowa, dysputa

Dyskusja polega na wymianie poglądów na określony temat.

Warunkiem skutecznego dyskutowania jest przygotowanie uczniów

w sensie merytorycznym i formalnym

- przygotowanie merytoryczne – polega na wyposażeniu uczniów w

wiadomości niezbędne do prowadzenia dyskusji

- ważne jest opanowanie sztuki dyskutowania (umiejętność

formułowania problemów, pytań, prezentowania własnego punktu

widzenia w uzasadniony i logiczny sposób, operowanie

argumentami dla obalenia kontrowersyjnych poglądów)

•

WYKŁAD –

WYKŁAD – służy do słownego przekazania określonych
treści kształcenia w postaci ciągłej, w przystępnej formie, w
porządku chronologicznym i logicznym
Podział wykładów:
- kursowe – ogólny przegląd danej dyscypliny w ujęciu
syntetycznym
- monograficzne – przedstawienie wybranych problemów
badawczych

•

OPIS –

OPIS – w dydaktyce należy go rozumieć jako
charakterystykę przedmiotów, zjawisk, procesów a nawet
osób.
- znajduje zastosowanie we wszystkich klasach (od szkoły
podstawowej do wyższej)
- opisowi towarzyszy pokaz opisywanego przedmiotu, co
podnosi walory kształcące
- aby opis pobudzał wyobraźnię uczniów, powinien być jasny
i zrozumiały, barwny, żywy i plastyczny.

•

OPOWIADANIE –

OPOWIADANIE – polega na zaznajamianiu uczniów z

określonymi wydarzeniami w formie ich słownego

opisu, na przedstawieniu określonej akcji, która

rozwija się w czasie.

- znajduje zastosowanie w klasach niższych szkoły

podstawowej

-spełnia swoją funkcję dydaktyczną, gdy jest żywe,

zwarte, obrazowe i wywołuje w świadomości uczniów

sytuacje, zdarzenia, postawy osób, których dotyczy.

Dobre opowiadanie pobudza uczucia słuchających i

trzyma w napięciu.

•

PRACA Z KSIĄŻKĄ –

PRACA Z KSIĄŻKĄ – jest źródłem wiedzy, ponadto

daje możliwość utrwalenia, rozszerzenia i pogłębienia

wiadomości, jak też wdraża do opanowania metod i

technik samokształcenia. Ważną umiejętnością jest

odpowiedni wybór książki oraz kolejne stadia lektury

jak:

- wstępna orientacja (analiza tytułu i spisu treści)

- pobieżne przeglądanie

- lektura pogłębiona, połączona ze staranną analizą

treści oraz sporządzanie notatek.

3. Metody praktyczne

3. Metody praktyczne

•

METODA LABORATORYJNA –

METODA LABORATORYJNA – polega na samodzielnym
przeprowadzaniu eksperymentów przez uczniów tzn. na stwarzaniu
sztucznych warunków dla wywołania jakiegoś zjawiska po to, aby można
było zbadać przyczyny, przebieg i skutki jego występowania.
Może wystąpić w dwóch wersjach:
- tradycyjnej – nauczyciel gromadzi niezbędne pomoce oraz odpowiednio
przygotowuje lekcję, umożliwiając uczniom wykonanie określonych
eksperymentów
- problemowej – która polega na wdrażaniu uczniów do dostrzegania,
formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i
praktycznych.

•

METODA ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH –

METODA ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH – polega na wykonywaniu przez
uczniów różnorodnych zadań o charakterze praktycznym.
Zasięg stosowalności tej metody jest szeroki, np.:
- w zakresie matematyki – zajęcia miernicze, kreślarskie, modelarskie
- w zakresie j. polskiego – wypracowania pisemne, prace redakcyjne,
drukarskie, zajęcia teatralne itp.
- w zakresie nauk przyrodniczych – prace graficzne, wytwarzanie
gazetek, prace produkcyne w szkole, w domu, na działce, prace
społecznie użyteczne, itp

4.METODY GIER DYDAKTYCZNYCH-

4.METODY GIER DYDAKTYCZNYCH-
metody symulacyjne, sytuacyjne,
inscenizacji
- BURZA MÓZGÓW (metoda ta znana jest
także pod nazwami "giełda pomysłów"
lub "fabryka pomysłów„). Angażuje
wszystkich uczniów, każdemu dając
możliwość nieskrępowanej wypowiedzi.
Jest to metoda, która polega na
możliwości szybkiego zgromadzenia
wielu hipotez rozwiązania postawionego
problemu w krótkim czasie.

Klasyfikacja metod

Klasyfikacja metod

nauczania według W.

nauczania według W.

Okonia:

Okonia:

1.

1.

METODA ASYMILACJI WIEDZY-

METODA ASYMILACJI WIEDZY- oparta na

aktywności poznawczej o charakterze

reproduktywnym

•

POGADANKA-

POGADANKA- rozmowa nauczyciela z uczniem.
Ma trojakie zastosowanie:

- POGADANKA WSTĘPNA - przygotowuje uczniów do

pracy;

- PRZEDSTAWIAJĄCA NOWE WIADOMOŚCI - rozmowa

nauczyciela z uczniami tak by przekazywane

informacje zostały przez wszystkich zrozumiane,

powiązane z własnymi doświadczeniami i

zapamiętane;

- POGADANKA UTRWALAJĄCA - operowanie

materiałem przyswojonym przednio, lecz

wymagającego konfrontacji ze sobą  oraz

zintegrowania w ramach jakiś większych całości.

•

DYSKUSJA -

DYSKUSJA - wymiana zdań między nauczycielem i
uczniami lub tylko między uczniami, przy czym zdania
odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do
poglądów innych osób. 
Dyskusja ma swoje 3 odmiany:

- dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego

rozwiązywania problemów przez klasę czy grupę
uczniów;

- dyskusja ukierunkowana na kształtowanie przekonań

młodzieży- dotyczy zazwyczaj spraw osobistych,
własnego stosunku młodzieży do dobra i zła,
sprawiedliwości i niesprawiedliwości, takiego lub innego
stylu życia; 

- dyskusja której celem jest uzupełnienie własnej wiedzy

przez uczniów- jest najmniej dynamiczną odmiana
dyskusji, ważna rolę gra tu dysponowanie bogatymi i
pewnymi informacjami na dany temat.

•

WYKŁAD -

WYKŁAD - bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie

wiadomości jakiemuś audytorium.
Rozróżnia się kilka typów wykładu:

•

wykład konwencjonalny

•

wykład problemowy

•

wykład konwersatoryjny

-

OPIS - najprostszy sposób zaznajamiania uczniów z

nieznanymi bliżej osobami, rzeczami, zjawiskami przyrody,

krajobrazami geograficznymi, wydarzeniami

historycznymi. Znajduje szerokie zastosowanie we

wszystkich szczeblach szkoły i w szerokiej praktyce

oświatowej, włączając do niej i środki masowego przekazu.

-

OPOWIADANIE - polega na przedstawieniu jakiejś akcji-

rzeczywistej lub fikcyjnej- która przebiega w określonym

czasie.
Temat opowiadania może odnosić się do biografii osób

godnych poznania, wydarzeń związanych z wyprawami

geograficznymi, z odkryciami naukowymi, z historią

narzędzi pracy, mogą mieć również tematy o charakterze

fikcyjnym, czerpane z literatury pięknej bądź wymyślane

przez uczniów. Dość często zachodzi potrzeba

wzbogacania opowiadań elementami opisu i rozumowania.

2. METODA SAMODZIELNEGO

2. METODA SAMODZIELNEGO

DOCHODZENIA DO WIEDZY

DOCHODZENIA DO WIEDZY



klasyczna metoda problemowa



metoda przypadków,



metody sytuacyjne,



mikronauczanie,



gry dydaktyczne



giełda pomysłów - burza mózgów.

3. METODY EKSPONUJĄCE

3. METODY EKSPONUJĄCE

(WALORYZACYJNE)–

(WALORYZACYJNE)–

- IMPRESYWNE - polegające na organizowaniu

uczestnictwa młodych ludzi (również

dorosłych) w odpowiednio eksponowanych

wartościach społecznych, moralnych,

estetycznych czy naukowych

- EKSPRESYJNE - polegające na stwarzaniu

takich sytuacji, gdzie ich uczestnicy

samodzielnie wytwarzają lub odtwarzają

pewne wartości, przez co wyrażają oni

samych siebie

4. METODY PRAKTYCZNE

4. METODY PRAKTYCZNE– metody

ćwiczebne i realizacji zadań wytwórczych.

Zmodyfikowany podział

Zmodyfikowany podział

metod nauczania według F.

metod nauczania według F.

Szloska

Szloska

1.METODY PODAJACE



wykład informacyjny: służy do przekazywania informacji w
sposób usystematyzowany,



pogadanka: rozmowa nauczyciela z uczniem w toku której
nauczyciel przedstawia określone treści, stawia pytania,



opowiadanie: polega na przedstawieniu tematu o
określonej akcji i czasie, powinno być realizowane żywo i
barwnie,



opis

• prelekcja
• anegdota
• odczyt
• objaśnienie lub wyjaśnienie

2. METODY PROBLEMOWE



wykład problemowy



wykład konwersatoryjny



klasyczna metoda problemowa



metody aktywizujące:

a.

metoda przypadków

b.

metoda sytuacyjna

c.

inscenizacja

d.

seminarium

e.

gry dydaktyczne (symulacyjne, decyzyjne,
psychologiczne)

f.

dyskusja dydaktyczna (związana z wykładem,
okrągłego stołu, wielokrotna, burza mózgów,
panelowa, metaplan)

3. METODY EKSPONUJĄCE
• film



sztuka teatralna



ekspozycja



pokaz połączony z przeżyciem.

4. METODY PROGRAMOWE



z użyciem komputera



z użyciem maszyny dydaktycznej



z użyciem podręcznika

programowanego

5. METODY PRAKTYCZNE

• pokaz



ćwiczenia przedmiotowe



ćwiczenie laboratoryjne



ćwiczenie produkcyjne



metoda projektów- polega na samodzielnym realizowaniu
przez uczniów zadania przygotowanego przez nauczyciela
na podstawie wcześniej ustalonych założeń



metoda przewodniego tekstu



Seminarium - polega na nauczaniu z czynnym
uczestnictwem uczniów, którzy samodzielnie opracowują
część zagadnień poruszanych na seminarium i następnie
przedstawiają swoje opracowania w postaci np:
prezentacji, referatu lub biorą aktywny udział w dyskusji



symulacja - przybliżone odtwarzanie zjawiska lub
zachowania danego obiektu za pomocą jego modelu

Wybór metody nauczania nie
może być przypadkowy,
poprzedzać go powinna analiza
zarówno potrzeb uczniów, ich
możliwości poznawczych, jak i
materiału nauczania.
Nauczyciel powinien
jednoznacznie określić cel jaki
pragnie osiągnąć po
zrealizowaniu lekcji.