Pedagogika humanistyczna jako propozycja

intencjonalna odnosząca się do psychologii

humanistycznej

Psychologia humanistyczna – USA, (1958-1961), A. Maslow,

opozycja wobec: psychoanalizy, behawioryzmu i

pozytywizmu

Propozycje aksjologiczne psychologii humanistycznej:

•

biologiczne ujecie tzw. metapotrzeb, obejmujących

między innymi:

autentyczność, spontaniczność, wolność, wybór, twórczość

oraz:

miłość, bezpieczeństwo, przynależność,

akceptacja, samorealizacja ( tzw. piramida potrzeb A.

Maslowa) - WARTOŚCI

•

założenia psychologów humanistycznych (5) (C.

Rogers)

1.

człowiek jest unikatową całością (osoba składa się z

dwóch podsystemów, czyli „ja” (self) i z „organizmu”

(organism), które stanowią jedność.

2.

podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój,

3. główną tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest

dążenie do samorealizacji,

4. człowiek z natury jest dobry

,

5.

zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, przez

aktualne przeżycia i doświadczenia, przez to, co dzieje się „tu i
teraz”.

• założenia psychologów humanistycznych (5) (J. Bugental)

1. człowiek jako taki nie stanowi sumy elementów składowych,
2. istotą człowieka jest jego ludzki kontekst,
3. człowiek jest samoświadomy,
4. człowiek ma możliwość wyboru (w doświadczeniu),
5. człowiek jest bytem intencjonalnym. Posiada cele,

wartościuje, tworzy i odbiera znaczenia

.

• założenia wychowania humanistycznego (też: 5) (D. H.

Heath

1. dążenie do integracji osobowości; wychowanie ludzi,

których myśli i działania byłyby zgodne,

2. rozwój autonomii jednostki; uniezależnienie jej od

przypadkowych bodźców i nacisków zewnętrznych, a także od
przeszłości,

3. kształtowanie postaw allocentrycznych; koncentrowanie

uwagi na innych, a nie na samym sobie,

4. rozszerzanie świadomości; wychowywanie ludzi zdolnych

do refleksji nad życiem,

5. formułowanie tożsamości, która pozwala odpowiedzieć na

pytanie, „kim jestem”,

• typ filozofii, do jakiej nawiązuje psychologia humanistyczna,

to filozofia podmiotu - fenomenologia, egzystencjalizm i
personalizm

Cechy psychologii humanistycznej – aspekt dyrektywalny

(metoda)

1. jest zainteresowana człowiekiem,
2. odrzuca obiektywność naukową,
3. wyżej ceni to co ma znaczenie dla człowieka niż metody

badania,

4. zakłada relatywizm poznawczy,
5. uzupełnia inne koncepcje psychologiczne.

praktyka: grupy spotkaniowe: ja-ty; ja-drugi;
terapia indywidualna: potrzeby;
terapia grupowa: (np. asertywność, wrażliwość,

podejmowanie decyzji, porozumiewanie, relaksacja, szkolenie
grupy, organizacji [marketing], drama.)

metoda: psychoterapia i jej fazy – jej cele:
1. usunięcie objawów chorobowych – przywrócenie zdolności do

pracy, radości życia, nawiązywania kontaktów z ludźmi,

2. reedukacja, resocjalizacja, reorganizacja, restrukturyzacja,

integracja osobowości – przystosowanie się, osiągnięcie
dojrzałości, realizacja celów życiowych.

Komunikowanie norm – wartości jako tzw. dialog
edukacyjny

• dialog - komunikacja jako podstawa metod badawczych, jak
i założeń

dotyczących przedmiotu badań, tj.

człowieka,

•

podstawowa technika komunikacyjna - „wczuwanie się” w

osobę

badaną, czyli empatia,

•

uczenie się dialogu - to metoda dochodzenia do celu

(wartości) -

samorealizacja jednostki. Podstawa -

pewien wybór

dotyczący przyjęcia a

priori określonej koncepcji człowieka,

•

wychowawca - psychoterapeuta przystępują do dialogu z

gotową już

wizją tego, jaki człowiek jest

„naprawdę”,

• ten swoisty „dialog z arbitrem” to odrzucenie społecznych
norm i

wzorów ocenianych jako negatywne ze względu

na ich funkcje

uprzedmiotawiającą

„autonomiczną” jednostkę - wypaczającą

domniemaną

„naturę” człowieka. To odrzucenie bycia człowieka

w

kulturze, w historii,

•

wersja „dialogu z arbitrem” to w praktyce często gra, chwyt

pedagogiczny - jest jednocześnie pytaniem o

sposób uczenia

się uprawiania edukacyjnego

procesualnego „dialogu bez

arbitra”.

Uwagi końcowe:
1. Diltheyowski postulat „rozumienia” przedstawicieli

antynaturalizmu intuicjonistycznego zyskuje w propozycjach
reprezentatywnych twórców psychologii humanistycznej A. H.
Maslowa i C. Rogersa specyficzne znaczenie.

2. Termin „rozumienie” zostaje zastąpiony takimi terminami jak

„poznanie” (Maslow) i „empatia” (Rogers).

3. Humanistyka stanowi w przypadku obu twórców „naukowe”

uzasadnienie wartości uznawanych powszechnie za
humanistyczne (nadrzędną wartość stanowi tutaj jednostka
ludzka).

4. Obie teorie funkcjonują bardziej w sposób światopoglądowo-

waloryzujący niż praktyczno-poznawczy.

5. Wartość poznawczą przypisuje się tu raczej „wskazówkom”

jak należy żyć, jakimi wartościami się kierować, jakim należy
być człowiekiem i co robić, żeby stać się taką właśnie osobą
itd., niż ustaleniom praktyczno-poznawczym.

6. Wartościowanie natomiast dotyczy przede wszystkim procesu

rozwoju, który według obu autorów zmierza w kierunku
najbardziej korzystnym (oczywiście, jeżeli nie zostanie w żaden
sposób zaburzony przez czynniki zewnętrzne).

Aplikacja w pedagogice polskiej: R. Miller, Socjalizacja.

Wychowanie. Psychoterapia, PWN, 1981.

1. Socjalizacja (def.), „wrastanie w kulturę”, wg J.

Szczepańskiego: „ta część całkowitego wpływu środowiska,
która wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym,
uczy ją zachowania według przyjętych wzorów, uczy ją
rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymywania i
wykonywania określonych ról społecznych …” .

2. Wychowanie (def.), „interwencja w proces socjalizacji a

jednocześnie także w proces rozwoju osobowości … (R. Miller).

3. Psychoterapia (def.), „naprawa zaburzeń rozwoju

osobowości i grupy …” (S. Kratochvil).

Egzemplifikacje dydaktyczne ujęcia humanistycznego –

uczenie się we współpracy (realizacja celów

społecznych)

Założenia:

1. Według J. Deweya demokracja na miarę klasy szkolnej,
2. Zwalczanie uprzedzeń rasowych,
3. Wpływ grupy na indywidualne osiągnięcia,
4. Promowanie współpracy, przyjaźni członków grupy,
5. Zespołowa struktura celu – wspólna praca jest bardziej

owocna od struktury rywalizacyjnej,

6. Efektywne procesy komunikowania się, wzajemny

wpływ intelektualny,

7. Zachowania kooperacyjne,
8. Kontakty z uczniami niepełnosprawnymi (12% w

każdym roczniku),

9. Korzystny wpływ na naukę treści przedmiotu.

Fazy modelu (syntaksa):

1. Podanie celów i wywołanie nastawienia – omówienie celów,
2. Podanie wiadomości,
3. Zorganizowanie zespołów – wyjaśnienie jak utworzyć zespoły,

pomoc w przejściu do pracy grupowej,

4. Pomaganie w pracy grupowej – pomoc w wykonaniu

zadania,

5. Sprawdzian – nauczyciel sprawdza opanowanie materiału lub

grupy przedstawiają rezultat swojej pracy,

6. Uznanie osiągnięć – wybór sposobu wyrażania uznania dla

pracy i osiągnięć indywidualnych i grupowych.