Układ krwiotwórczy

Katedra Patofizjologii

Agnieszka Żak-Gołąb

Erytropoeza

• W szpiku

– Proerytroblasty
– Zasadochłonne erytroblasty
– Polichromatyczne erytroblasty
– Polichromatyczne normoblasty
– Ortochromatyczne normoblasty
– Pozbawione jądra kom. - retikulocyty

• Z 1 proerytroblastu powstaje 16 erytrocytów
• Tworzenie retikulocytu – 5 dni
• Czas przeżycia erytrocytu – 120 dni
• Rozpad dokonuje się głównie w układzie monocytowo-

makrofagowym śledziony

Erytropoeza

• Niezbędne składowe

– Żelazo
– Witamina B

12

– Erytropoetyna (90% nerki, 10%

wątroba)

Retikulocyty

• Najmłodsze erytrocyty zawierające

jeszcze resztki RNA w postaci
siateczkowatej lub nitkowatej

• Osiągają wiek 2 dni
• Ich udział w ogólnej liczbie

erytrocytów wynosi 3-15%

0.

Mianownictwo

erytrocytów

• ANIZOCYTY

– Erytrocyty o nierównej wielkości bez zmiany kształtu

(każda niedokrwistość)

• ANULOCYTY

– Pierścieniowate lub krążkowe erytrocyty ze

zmniejszonym MCH

• MAKROCYTY

– Erytrocyty o prawidłowym kształcie, ale o większej

średnicy (marskość wątroby)

• MEGALOCYTY

– Powiększone, lekko owalne, hiperchromatyczne

erytrocyty (niedobór wit. B12 lub kwasu foliowego)

Mianownictwo

erytrocytów

• MIKROCYTY

– Prawidłowy kształt, ale mniejsza średnica, często

hipochromatyczne (niedokrwistość z niedoboru

żelaza)

• NORMOCYTY

– Prawidłowe z centralnym pzrejaśnieniem

• POIKILOCYTY

– O zmienionym kształcie(każda cięższa niedokrwistość)

• ERYTROCYTY SIERPOWATE

– U osób z patologiczną Hb S

• SFEROCYTY

– Małe, gęste krążki bez środkowego przejaśnienia

NIEDOKRWISTOŚĆ

• Zmniejszenie stężenia Hb, hematokrytu lub

liczby erytrocytów poniżej wartości
prawidłowych

• WARTOŚCI PRAWIDŁOWE

– Hb - M – 13,5 g/dl
K - 12 g/dl
– Ht - M - 40 %
K - 37 %
– RBC - M – 4,3 mln/mm3
K - 3,9 mln/mm3.

Inne parametry

• MCH

– Średnia waga Hb w erytrocycie
– MCH=Hb/RBC

• MCV

– Średnia objętość krwinki
– MCV=Hct/RBC

• MCHC

– Średnie stężenie Hb w erytrocycie
– MCHC=Hb/Htc

Gospodarka żelazem

• TRANSFERYNA

– Β1-globulina
– Transportuje żelazo we krwi

• FERRYTYNA

– Służy jako powolnie wymienialna

pula zapasowa żelaza

Niedokrwistość z

niedoboru żelaza

• Najczęstsza, 80% wszystkich

niedokrwistości

• ETIOLOGIA

– Niewystarczający dowóz Fe (oseski,

małe dzieci, wegetarianie)

– Upośledzone wchłanianie (po resekcji

żołądka, zespoły złego wchłaniania)

– Wzmożone zapotrzebowanie

(wzrastanie, ciąża, karmienie)

ETIOLOGIA

• Utrata w przebiegu krwawień (80% wszystkich

przypadków)

– Z przewodu pokarmowego (wrzody, krwotoczne

zapalenie żołądka, żylaki przełyku, nowotwory,

uchyłki jelit, żylaki odbytu)

– Krwawienia z z dróg rodnych u kobiet
– Utrata krwi z innych narządów (drogi moczowo-

płciowe, jama nosowo-gardłowe, płuca)

– Utrata krwi w przebiegu zabiegów operacyjnych lub

urazów

– W pzrypadku hemodializoterapii lub u krwiodawców
– Utrata spowodowana skazą krwotoczną

Objawy kliniczne

• Ze strony skóry i błon śluzowych

– Zaklęśnięcie płytki paznokciowej,

łamliwość włosów i paznokci, wysuszenie
skóry

– Zespół Plummera-Vinsona (towarzyszące

syderopenii atroficzne zmiany błon
śluzowych języka, gardła i przełyku,
powodujące dysfagię – ból i pieczenie przy
połykaniu)

– Zajady w kącikach ust

Objawy kliniczne

• Objawy ogólne

– Bladość skóry (objaw niepewny)
– Bladość błon śluzowych
– Osłabienie i duszność po obciążeniu
– Ewentualny szmer skurczowy nad

sercem

• Spowodowany turbulentnym przepływem

krwi o zmniejszonej lepkości

– Osłabienie koncentracji i bóle głowy

Badania laboratoryjne

• Okres przedutajony

–

Zmniejszone stężenie ferrytyny w surowicy

• Utajony

–

Dołącza się niedobór żelaza, zwiększa się

stężenie transferyny

• Jawny

–

Stężenie Hb, hematokrytu i liczba srytrocytów

zmniejsza się

–

Poikilocytoza

–

Anizocytoza

–

Mikrocytoza < 80 f

Niedokrwistości

megaloblastyczne

• Niedobór witaminy B12 lub kwasu

foliowego, który powoduje
zaburzenie syntezy DNA,
upośledzenie dojrzewania jąder
komórkowych, będące przyczyną
megaloblastów.

Etiologia niedoboru B12

• Niewystarczająca dieta (jarska)
• Niedobór czynnika Castle’a

– Stan po resekcji żołądka
– Niedokrwistość złośliwa (ch. Biermera)

• Zespoły złego wchłaniania
• Zwiększone zużycie

– Tasiemiec bruzdogłowy szeroki

Wchłanianie wit. B12

Etiologia niedoboru kwasu

foliowego

• Braki w pożywieniu

– Alkoholicy
– Ludzie starsi

• Zwiększone zapotrzebowanie

– Hemoliza
– Ciąża

• Zespoły złego wchłaniania
• Leczenie antagonistami kw. Foliowego

– Metotreksat

Objawy niedokrwistości z

niedoboru wit.B12

• Zespół hematologiczny

– Zmęczenie, zmniejszenie wydolności, bladość

lub skóra koloru kawy z mlekiem

• Zespół żołądkowo-jelitowy

– Zanikowe, autoimmunologiczne zapalenie

żołądka typu A

• Zespół neurologiczny

– Zanikowe zmiany sznurów tylnych i drogi

piramidowej

– Ataksja rdzeniowa, niedowład spastyczny,

polineuropatia, parestezje, zaburzenia czucia

Język w niedokrwistości

megaloblastycznej

Objawy niedokrwistości z

niedoboru kw. foliowego

• Niedokrwistość megaloblastyczna

bez objawów neurologicznych

• Niedobór kw. foliowego u kobiet

ciężarnych zwiększa ryzyko
uszkodzenia układu nerwowego
płodu

CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE

• Pierwotne nowotwory węzłów

chłonnych

• Ziarnica złośliwa
• Chłoniaki nieziarnicze

– Wywodzą się z limfocytów B i T

zlokalizowanych w tkance chłonnej

– Przykładem może być szpiczak mnogi,

przewlekła białaczka limfatyczna

ZIARNICA ZŁOŚLIWA

• Choroba Hodgkina
• Histologiczną oznaką jest komórka

olbrzymia

• We wczesnym okresie dotyczy

węzłów chłonnych

• W okresie zaawansowania

dchoroba układowa

Objawy kliniczne

• Gorączka > 38 st.
• Poty nocne
• Utrata masy ciała
• Czasem zmniejszenie wydolności, swędzenie

skóry

• Węzły chłonne niebolesne, zbite w pakiety

(głównie bliskie tułowia, najczęściej karkowe)

• Powiększone węzły chłonne sródpiersia
• Ewentualnie powiększenie wątroby
• Podwyższone OB., nmoże być niedokrwistość,

limfocytopenia, eozynofilia

SZPICZAK MNOGI

• Chłoniak nieziarniczy,

plazmocytowy, z rozsianymi,
wieloogniskowymi naciekamiszpiku.

• Klon uzłośliwionych komórek

plazmatycznych (kom. B)

• One tworzą monoklonalne Ig lub

tylko łańcuchy lekkie (najczęściej
Ig G)

KLINIKA

• Pojawienie się monoklonalnych Ig w

surowicy i/lub w moczu

• Ogniska komórek plazmatycznych w szpiku
• Ogniska osteolityczne w kościach lub

osteoporoza

– Czaszka, żebra, kręgi, kości miednicy, ud, ramion

• Objawy ogólne

– Utrata sił, masy ciała, stany podgorączkowe,

poty nocne, bóle kostne

BADANIA

LABORATORYJNE

• OB > 100mm/h
• Białkomocz z wydalaniem łańcuchów

lekkich (białko Bence’a-Jonesa)

• Wzrost białka całkowitego
• Zmiany w elektroforezie
• Hiperkalcemia!!!
• Niedokrwistość

PREZWLEKŁA

BIAŁACZKA

LIMFATYCZNA (CLL)

• Chłoniak nieziarniczy
• Autonomiczna akumulacja

limfocytów we krwi obwodowej,
węzłach chłonnych, w śledzionie,
szpiku

• Osoby w wieku starszym, częściej

mężczyźni

OBJAWY KLINICZNE CLL

• Często początkowo przebieg

bezobjawowy

– Czasem poty nocne, zmniejszenie wydolności

• Obrzmienie węzłów chłonnych
• Ewentualnie powiększenie śledziony,

wątroby

• Objawy skórne

– Świąd, wypryski, grzybice, herpes zoster

BIAŁACZKI

• Układowa, rozsiana i autonomiczna

proliferacja leukocytów jednej serii

• 3 obrazy kliniczne:

– Białaczka ostra limfatyczna (ALL), ostra

szpikowa (AML)

– Białaczka przewlekła szpikowa (CML)
– Białaczka przewlekła limfatyczna (CLL)

EPIDEMIOLOGIA

• ALL i AML najczęstsze
• ALL u dzieci
• AML u starszych

AML

•

Kilka podtypów

•

We krwi i szpiku znajdują się mało
zróżnicowane lub niezróżnicowane blasty

•

Typowy brak stadiów pośrednich
rozwojowych w granulocytopoezie (hiatus
leukemicus)

•

Mogą być zajęte narządy: szpik, śledziona,
wątroba, węzły chłonne, a w
zaawansowanych stadiach nerki, płuca,
mózg, opony.

OBJAWY KLINICZNE

OSTRYCH BIAŁACZEK

• Ogólne

– Osłabienie, gorączka, poty nocne

• Wskutek wyparcia prawidłowej

hematopoezy

– Podatność na zakażenia
– Niedokrwistość
– Krwawienia z małopłytkowości

• Inne

– Ewentualnie powiększenie węzłów chłonnych

CML

• Złośliwe zwyrodnienie

multipotencjalnych komórek pnia w
szpiku kostnym

• Granulocyty wytwarzane w nadmiarze

są sprawne czynnościowo, w
pzreciwieństwie do niedojrzałych
komórek blastycznych w ostrej
białaczce

• Szczyt zachorowań wiek średni

CML

• 3 okresy choroby

– Przewlekły stabilny
– Okres przyspieszenia
– Rzut komórek blastycznych

CZERWIENICA

PRAWDZIWA

• Choroba mieloproliferacyjna z

autonomiczną proliferacją
wszystkich trzech układów z
przewaga erytropoezy, co
prowadzi do hamowania
erytropoetyny

• 60 rż, M>K

OBJAWY

• Zaczerwienienie twarzy i kończyn
• Czasem sinica warg, świąd
• Zawroty i bóle głowy
• Szum w uszach, zmęczenie,

krwawienie z nosa, zaburzenia
widzenia, nadciśnienie

SKAZY KRWOTOCZNE

• Patologiczna skłonność do

krwawień

• 3 rodzaje:

– Naczyniowe
– Płytkowe
– Osoczowe - koagulopatie

KOAGULOPATIE

• Z niedoborów

– Wrodzone

• Hemofilia
• Zespół von Willebranda

– Nabyte

• Niedobór wit. K

• Immunokoagulopatie

– Przeciwciała przeciwko czynnikom

• Ze zużycia

HEMOFILIE

• Hemofialia A – 85%

– Niedobór czynnika VIII A –
– Inaktywacja czynnika VIII A+
– Choroba von Wilebranda

• Hemofilia B – 15%

OBJAWY

• Krwawienia z pępowiny
• Krwawienia o dużej powierzchni, a nie

wybroczyny

• Krwawienia do mięśni
• Krwawienia do stawów (szczególnie do

kolanowych)

• W hemofilii o lekkim przebiegu

występują ewentualnie krwawienia

wtórne

Wylew do stawu w

hemofilii

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ

• Najczęstsza przyczyna skaz

krwotocznych

• Etiologia:

– Zmniejszenie wytwarzania

• Wrodzone – z. Fanconiego
• Nabyte – uszkodzenie szpiku, nacieki

nowotworowe, zwłóknienie szpiku

– Zaburzenia dojrzewania megakariocytów

• Niedobór wit. B12 lub kwasu foliowego

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ

• Etiologia:

– Zwiększona przemiana obwodowa

• Przeciwciała przeciwko trombocytom
• Immunotrombocytopenie polekowe

OBJAWY

• Wybroczynowy typ krwawienia

NACZYNIOWE SKAZY

KRWOTOCZNE

• Liczba płytek i czynniki krzepnięcia jest

prawidłowa

• Wrodzone

– Zespół Rendu-Oslera
– Zespół Ehlersa-Danlosa

• Nabyte

– Po leczeniu KS lub w zespole Cushinga
– Niedobór wit.C
– Plamica starcza
– Napadowe krwiaki rąk i palców
– Plamica Schonleina-Henocha