Rachunek kosztów

pełnych -

kalkulacja

dr

dr

Adam Chmielewski

Adam Chmielewski

Jakie są cele rachunku kosztów?

 kalkulacja kosztów

 wycena zapasów
 ustalanie wyniku finansowego
 podejmowanie

decyzji,

np.:

cenowych
asortymentowych

 pomiar osiągnięć

 przedsiębiorstwa
 ośrodków odpowiedzialności

 zarządzanie kosztami

 poszukiwanie relacji przyczynowo-skutkowych
 redukcja kosztów

ogólne

zarządu i sprzedaży

bezpośrednie

koszty

produkcji

produkt

wynik finansowy

pośrednie

zapasy

sprzedan

e

Czym są koszty bezpośrednie i

pośrednie?

 obiekt kosztu

–

to czego koszt jest kalkulowany, np.

• produkt
• departament
• działanie

 koszt bezpośredni

– koszt, którego wartość można na

podstawie dokumentu źródłowego przypisać do obiektu
kosztowego:

• materiały bezpośrednie
• płace bezpośrednie
• koszt utrzymania maszyny służącej tylko jednemu

produktowi (jeśli produkt jest obiektem kosztowym)

 koszt

pośredni

–

koszt,

którego

alokacja

na

poszczególne obiekty kosztowe wymaga zastosowania
kluczy podziałowych, np.:

• ogrzewanie hali produkcyjnej

 klasyfikacja kosztów może być odmienna dla różnych

obiektów kosztowych !!!

koszty stałe

koszty stałe

koszty

zmienne

koszty

zmienne

koszt wytworzenia produktu

(wg § 28.3 i 28.4 ustawy o rachunkowości)

koszty

bezpośrednie

koszty

bezpośrednie

koszty

pośrednie

koszty

pośrednie

+ magazynowanie

tylko wtedy, gdy jest niezbędne w procesie
produkcji
(np.: dojrzewanie serów, produkcja chemikaliów)

+ koszt zaciągniętych
zobowiązań

zobowiązania zaciągnięte na rzecz konkretnego
produktu
długi proces produkcji lub sprzedaży

koszt utrzymania

wolnych mocy

produkcyjnych

Rachunek kosztów pełnych -

kalkulacja

 Jaki jest jednostkowy koszt produkcji samochodu?

koszty produkcji

samochod

y

materiały

24 000

płace

14 000

k. pośrednie

8 000

Razem

46 000

Fabryka zabawek wytwarza

drewniane samochody-

huśtawki

Styczeń

wielkość

produkcji

samochod
y

1 150 sztuk

 Ile wyniósł wynik firmy jeśli sprzedano 950 samochodów po 60 za sztukę?

k. ogólne

10 000

 Jaki jest jednostkowy koszt produkcji: a) produktu zakończonego?

b) produktu niezakończonego?

koszty produkcji

samochod

y

materiały

24 000

płace

14 000

k. pośrednie

9 000

Razem

47 000

Fabryka zabawek wytwarza

drewniane samochody-

huśtawki

Luty

wielkość

produkcji

samochody

1 000 szt.

nieskończone
samochody

200 * 75%

k. ogólne

10 000

 Ile wyniósł wynik firmy jeśli sprzedano 1200 samochodów po 60 za sztukę?

 Jaki jest jednostkowy koszt produkcji: a) produktu zakończonego?

b) produktu niezakończonego?

koszty produkcji

samochod

y

materiały

24 000

płace

17 250

k. pośrednie

11 500

Razem

52 750

Fabryka zabawek wytwarza

drewniane samochody-

huśtawki

Marzec

wielkość produkcji

samochody

1 200

nieskończone
samochody

200 * 50%

k. ogólne

10 000

 Ile wyniósł wynik firmy jeśli sprzedano 1200 samochodów po 60 za sztukę?

 Jaki jest jednostkowy koszt produktu?

koszty produkcji

samochod

y

materiały

19 800

płace

16 500

k. pośrednie

11 000

Razem

47 300

Fabryka zabawek wytwarza

drewniane samochody-

huśtawki

Kwiecień

wielkość produkcji

samochody

1 100

nieskończone
samochody

0

k. ogólne

10 000

 Ile wyniósł wynik firmy jeśli sprzedano 1100 samochodów po 60 za sztukę?

 Jaki jest jednostkowy koszt produkcji : a) małego samochodu?

b) dużego samochodu?

koszty produkcji

samochod

y

materiały

36 000

płace

27 000

k. pośrednie

19 800

Razem

82 800

Fabryka zabawek wytwarza

drewniane samochody-

huśtawki

Maj

wielkość

produkcji

małe
samochody

1 000

duże
samochody

400

Duży samochód jest dwa razy większy od małego

k. ogólne

10 000

 Ile wyniósł wynik firmy jeśli sprzedano 800 małych

samochodów po 60 za sztukę i 400 dużych po 110?

 Jaki jest jedn. koszt samochodu: a) małego b) dużego c) ciężarówki?

koszty produkcji

samochod

y

materiały

46 200

płace

30 000

k. pośrednie

18 000

Razem

94 200

Fabryka zabawek wytwarza

drewniane samochody- huśtawki

Czerwiec

wielkość

produkcji

małe
samochody

1 000

duże
samochody

400

ciężarówki

200

Ciężarówka wymaga tylu materiałów

co duży samochód, ale tej samej ilości

pracy i kosztów pośrednich co mały.

k. ogólne

10 000

 Ile wyniósł wynik firmy jeśli sprzedano wszystkie samochody: małe po 60, duże po 110, ciężarówki po 90?

 Jaki jest jedn. koszt samochodu: a) małego b) dużego?

koszty produkcji

samochod

y

materiały

44 000

płace

29 250

k. pośrednie

19 500

Razem

92 750

Fabryka zabawek wytwarza

drewniane samochody- huśtawki

Lipiec

wielkość

produkcji

małe
samochody

1 000 + 200 *

25%

duże
samochody

400 + 100 * 50%

k. ogólne

10 000

 Ile wyniósł wynik firmy jeśli sprzedano wszystkie samochody: małe po 60, duże po 110?

 Jaki jest jednostkowy koszt małego samochodu i wieszaka?

a) rozlicz koszty pośrednie proporcjonalnie do płac

b) rozlicz koszty pośrednie proporcjonalnie do materiałów

c) rozlicz koszty pośrednie proporcjonalnie do …

koszty produkcji

samochod

y

wieszaki

materiały

25 200

8 000

płace

18 000

3 000

k. pośrednie

7 000

Razem

43 200 + ?

11 000

+ ?

Fabryka wytwarza drewniane

samochody- huśtawki i wieszaki

Wrzesień

wielkość

produkcji

małe
samochody

1 200

wieszaki

6 000

k. ogólne

10 000

Alokacja kosztów

pośrednich

koszty

bezpośredni

e produkt 1

koszty produkcji

produkt 1

koszty

pośrednie

Rachunek kosztów pełnych

koszty

bezpośredni

e produkt 2

koszty

bezpośrednie

produkt 3

nośnik kosztów

produkt 2

produkt 3

 stawka nośnika kosztów –

kwota powstała poprzez

podział całkowitych

kosztów działania przez

łączną liczbę nośników

kosztów tego działania

przypisanie kosztów

alokacja kosztów

Koszty pośrednie

 koszty pośrednie produkcji

–

koszt związany z procesem produkcji

bądź świadczenia usługi, którego na podstawie dokumentu źródłowego
nie można przypisać do konkretnego obiektu kosztowego

 koszty zarządu

(koszty ogólnozakładowe) – koszty utrzymania

przedsiębiorstwa, nie związane z procesem produkcji, np.:

• zarząd
• księgowość
• informatyka
• ochrona
• sprzątanie

 koszty sprzedaży

– koszty związane z procesem sprzedaży, np.:

 marketing
 transport produktów do klienta
 koszty utrzymania punktów sprzedaży

Alokacja kosztów pośrednich

 kalkulacja doliczeniowa – kalkulacja stosowana do

alokacji kosztów pośrednich na:

 jednostkę wyrobu – KALKULACJA

JEDNOSTKOWA

koszty
pośrednie

budynek A

budynek B

budynek C

Alokacja kosztów pośrednich

 kalkulacja doliczeniowa – kalkulacja stosowana do

alokacji kosztów pośrednich na:

 zlecenie produkcyjne – KALKULACJA

ZLECENIOWA

koszty
pośrednie

remont mieszkania

Kowalski

malowanie biura

firmy X

remont szkoły nr

298

Alokacja kosztów pośrednich

 kalkulacja doliczeniowa – kalkulacja stosowana do

alokacji kosztów pośrednich na:

 asortyment produktów – KALKULACJA

ASORTYMENTOWA

koszty
pośrednie

malowanie

ścian

tapetowanie

układanie

glazury

Alokacja kosztów pośrednich



płace bezpośrednie,



materiały bezpośrednie,



koszty

bezpośrednie

ogółem,



przychody ze sprzedaży

maszynogodziny,
roboczogodziny,
ilość wytworzonych
produktów

 nośnik kosztów –

zmienna, np. wielkość działania

lub produkcji, która powoduje powstanie kosztu
(pociąga za sobą koszty)

wartościowy

ilościowy

Zoe’s Auto Cars – studium

przypadku

Wynagrodzenia dwóch mechaników ekspertów

(60 000 $ każdy; łącznie 3 600 roboczogodzin)

120 000 $

Wynagrodzenia trzech mechaników specjalistów

(35 000 $ każdy; łącznie 5 400 roboczogodzin)

105 000 $

Premie

90 000 $

Koszty ogólne

26 000 $

Amortyzacja i utrzymanie stanowisk pracy

(podnośniki, narzędzia, itd.)

64 000 $

Amortyzacja i utrzymanie specjalistycznych narządzi

i maszyn

(3 600 maszynogodzin)

54 000 $

Łączne koszty

459 000

$

Preliminarz kosztów na rok 20XX

 Jaki jest koszt roboczogodziny (stawka nośnika kosztów)?

stawka nośnika kosztów

459 000 $ / (3600 + 5400) *

1,2 =

61,20 $

Zoe’s Auto Cars – kalkulacja zleceniowa

CZĘŚCI

Część

Ilość

Cena

jednostkowa

Razem

Tłumik

1

38,00 $

38,00 $

Rura

wydechowa

1

15,00 $

15,00 $

Razem części

53,00 $

ROOCIZNA

Czynność

Godziny

Stawka

Razem

Wymiana układu

wydechowego

2

61,20 $

122,40 $

Razem robocizna

122,40 $

Kalkulacja kosztów zlecenia

Razem

Łączne koszty

175,40 $

koszty

pośrednie

mechanicy

eksperci

łączne koszty

robocizna

mechanicy

specjaliści

Zoe’s Auto Cars – proponowane pule

kosztów

części

maszyny i

urządzenia

specjalistycz

ne

pozostałe

maszyny i

wyposażeni

e

cost pools

Kalkulacja zleceniowa -

metodologia

 zidentyfikuj zlecenie, które ma być obiektem kosztów

 zidentyfikuj koszty bezpośrednie tego zlecenia

 wyodrębnij pule kosztów pośrednich i przypisz im

odpowiednie kwoty kosztów

 znajdź klucze podziałowe (nośniki kosztów), według

których będą alokowane koszty pośrednie

 policz stawkę narzutu na każdą jednostkę klucza

podziałowego (nośnika kosztów)

 dokonaj alokacji kosztów pośrednich, przypisz konkretnemu

zleceniu odpowiednią kwotę kosztów pośrednich

 policz łączny koszt zlecenia, uwzględniając koszty

bezpośrednie i pośrednie związane z tym zleceniem

Zoe’s Auto Cars – stawki kluczy

podziałowych

Elementy

Specjalne narzędzia

Pozostałe

narzędzia

Koszty

54 000 $

90 000 $

Narzut kosztów ogólnych

20 %

20 %

Koszt z narzutem

64 800 $

108 000 $

Łączne maszynogodziny

3 600

9 000

Koszty na

maszynogodzinę

18,00 $

12,00 $

Stawki robocizny

Elementy

MECHANICY

EKSPERCI

MECHANICY

SPECJ.

Wynagrodzenie

120 000 $

105 000 $

Premie

48 000 $

42 000 $

Łączne koszty

168 000 $

147 000 $

Narzut kosztów ogólnych

20 %

20 %

Koszt z narzutem

201 600 $

176 400 $

Łączne roboczogodziny

3 600

5 400

Koszt na roboczogodzinę

56,00 $

32,67 $

Stawki kosztów pośrednich

Zoe’s Auto Cars – kalkulacja zleceniowa

Elementy

Zlecenie 1732

Zlecenie 2326

Mechanicy eksperci -

roboczogodziny

0

4

Mechanicy specjaliści -

roboczogodziny

2

2

Łączna liczba godzin

2

6

Sprzęt specjalistyczny -

maszynogodziny

0

4

Kalkulacja kosztu zlecenia –

stary

system kalkulacji kosztów

Elementy

Zlecenie 1732

Zlecenie 2326

Części

53,00 $

412,00 $

Robocizna i koszty maszyn

122,40 $

367,20 $

Łączne koszty

142,34 $

779,20 $

Analiza zapotrzebowania

Skalkuluj koszt zlecenia używając dotychczasowej metody kalkulacji

Zoe’s Auto Cars – kalkulacja zleceniowa

Elementy

Zlecenie

1732

Zlecenie 2326

Mechanicy eksperci - roboczogodziny

0

4

Mechanicy specjaliści -

roboczogodziny

2

2

Łączna liczba godzin

2

6

Sprzęt specjalistyczny -

maszynogodziny

0

4

Kalkulacja kosztu zlecenia –

nowy

system kalkulacji kosztów

Elementy

Zlecenie 1732

Zlecenie 2326

Części

53,00 $

412,00 $

Mechanicy - eksperci

0 $

224 000 $

Mechanicy - specjaliści

65,34 $

65,34 $

Maszyny specjalistyczne

0 $

72,00 $

Pozostałe maszyny

24,00 $

72,00 $

Łączne koszty

142,34 $

854,34 $

Analiza zapotrzebowania

Skalkuluj koszt zlecenia używając nowej metody kalkulacji

Porównaj rezultaty.

Alokacja kosztów pośrednich

 metoda wspólnego narzutu –

wszystkie koszty pośrednie są

rozliczane za pomocą jednego klucza podziałowego

 metoda zróżnicowanych narzutów –

klucze podziałowe

dobierane są do poszczególnych miejsc powstawania kosztów

 narzuty rzeczywiste –

narzuty wyliczone na podstawie

rzeczywistych danych (wyliczany na koniec okresu)

 stabilizowane (planowe) –

narzuty przyjęte na podstawie

planów lub danych z poprzednich okresów

 możliwy do użycia w każdym momencie (np. kosztorysowanie)
 kalkulacja raz do roku a nie co miesiąc
 pozwala uniknąć problemu niewykorzystanych mocy produkcyjnych
 wymaga analizy odchyleń