Siła psychiczna

czyli

to, co w człowieku najlepsze

SKĄD WIADOMO, ŻE LUDZIE MAJĄ SIŁĘ

PSYCHICZNĄ?

Ludzie mają TRWAŁE, WYSOKIE POCZUCIE SZCZĘŚCIA (Diener i in. 2006):


ok. 80% badanych określa siebie jako „szczęśliwy” lub „bardzo szczęśliwy”



2/3 badanych określa siebie jako „szczęśliwy przez większą część życia”

U ok. 85% ludzi występuje NIEPODATNOŚĆ NA ŻYCIOWE TRUDNOŚCI (Morland i in.

2008):



odporność (resistance) - niekorzystne okoliczności w ogóle nie wpływają na
psychiczne funkcjonowanie



psychiczna sprężystość (resilence) – powrócenie do dobrego funkcjonowania po
przejściowym pogorszeniu



przemiana (reconfiguraction) - wynoszenie profitów z katastrofy, np. po-
traumatyczny wzrost

Występuje SAMOISTNA POPRAWA ZDROWIA PSYCHICZNEGO w postaci:


efektu placebo (Czabała, 2008)



efektu oczekiwania na terapię (Rakowska, 2005)



spontanicznej remisji

jąkania się u dzieci w 60-80% przypadków ( Kalinowski i in., 2005)
tzw. „nerwic” w 2/3 przypadków (Lambert, 1976)
PTSD w 50-65% przypadków ( Kollasa i in., 2010)
uzależnienia od substancji psychoaktywnych w 18,2 - 26, 2% przypadków

(Walters, 2000)

schizofrenii w pojedynczych przypadkach (Sieber, 2000)

CO TO JEST SIŁA PSYCHICZNA?

Seligman i Peterson (2001):
 coś, co jest formą psychicznej doskonałości
 coś, czego rodzice pragną dla swoich dzieci
 coś subiektywnie odczuwanego jako pożądane nawet

wtedy, gdy nie przynosi konkretnych korzyści

 coś trwałego
 coś, co przejawia się w różnych kontekstach życiowych
 coś podlegające rozwojowi i zmianie w toku życia jednostki
 coś, do rozwijania czego ludzkość stworzyła instytucje i

wzorce

 coś uniwersalnego w danym kręgu kulturowym

SIŁA PSYCHICZNA

a inne uwarunkowania dobrego życia

UWARUNKOWANIA DOBREGO ŻYCIA

CZYNNIKI KORZYSTNE

CZYNNIKI OSOBISTE

TRWAŁE

ZASOBY

Siła

psychiczna

SIŁA PSYCHICZNA

Konstruktywna część osobowości

Osobowość to konstelacja mechanizmów psychicznych, czyli CECH,
które determinują to, jak ludzie ZWYKLE spostrzegają, myślą i
odnoszą się do siebie oraz środowiska.

Od cech osobowości zależy:
 dostrzeganie i ocena trudności, dlatego osobowość może
prowokować lub buforować stres
 dostrzeganie szans i wybór sposobu korzystania z nich, dlatego
osobowość może utrudniać lub ułatwiać radzenie sobie oraz osobisty
rozwój

CNOTY to takie cechy-mechanizmy psychiczne, dzięki którym człowiek
funkcjonuje w sposób zapewniający dobre życie jemu samemu i innym:
 łagodzą stres
 podsuwają skuteczne i nieszkodliwe sposoby rozwiązywania
problemów
 stwarzają możliwości rozwoju

CIEKAWOŚĆ

EMOCJA

CECHA OSOBOWOŚCI

Trwałe nastawienie na

poszukiwanie informacji.
Przejawia się w
stwarzaniu okazji do
zdobywania informacji
oraz głębokim
zaangażowaniu w ten
rodzaj aktywności
(Kashdan i Steger , 2007)



kiedy znajduję się w nowej

sytuacji, staram się dowiedzieć
o niej tak dużo, jak to tylko
możliwe

 kiedy poznaję coś nowego,
mogę zatracić się w tym
zupełnie

 mogę dużo poświecić, żeby
dowiedzieć się czegoś
interesującego

 z niektórymi ludźmi
utrzymuje kontakt tylko
dlatego, że mogę dowiedzieć się
od nich czegoś nowego

CIEKAWOŚĆ A DOBRE ŻYCIE

Kashdan i Steger (2007)

U 107 studentów psychologii zmierzono nasilenie ciekawości

jako cechy osobowości, poziom poczucia sensu życia,

satysfakcji z życia i nasilenia zachowań pro-rozwojowych.

Następnie przez 21 dni uczestnicy codziennie notowali

nasilenie:
Ciekawości jako emocji
Przejawianych zachowań pro-rozwojowych
Odczuwanego sensu życia
Odczuwanej satysfakcji z życia

Sprawdzano związek przeżywanej ciekawości z aktualnym

poczuciem sensu życia, satysfakcji z życia i nasileniem

zachowań pro-rozwojowych w zależności od stopnia

CIEKAWOŚCI jako cechy. W analizach uwzględniono

wyjściowy poziom tych aspektów dobrostanu.

Poczucie sensu życia
Satysfakcja z życia

Zachowania pro-rozwojowe

Skąd wiadomo, które cechy

osobowości są cnotami?

Peterson i Seligman (2004):
 Wiedza potoczna
 Tradycja cywilizacyjna
 Doświadczenie społeczne (wychowanie,

obyczaje, praktyka kliniczna, życie
publiczne)

 Wiedza naukowa (przede wszystkim

psychologiczna)

 Dowody empiryczne

„Kolekcja” cnót

(Snyder i McCullough, 2002)

 Nadzieja

 Samokontrola

 Wybaczanie

 Wdzięczność

 Mądrość

 Pokora

 Duchowość

 Miłość

 Odporność

 Emocjonalna inteligencja

 Kompetencja

 Przywiązanie

 Poczucie humoru

 Altruizm

 Zaufanie

 Obowiązkowość

 Hojność

 Uczciwość

 Dobroć

 Współczucie

 Ambicja

 Wytrwałość

 Empatia

 Zadaniowość

 Perfekcyjność

 Odwaga

 Poczucie własnej

wartości

 Moralność

Katalog pożądanych cech osobowości

CNOTY I SIŁY CHARAKTERU

wg Petersona i Seligmana (2004)

CZŁOWIECZEŃST

WO

Dobroć

Miłość

Inteligencja

społeczna

POWŚCIĄGLIW

OŚĆ

Skromność

Samokontrola

Rozwaga

Wybaczanie

MĄDROŚĆ

Twórczość

Ciekawość

Chęć uczenia się

Racjonalność

Mądrość

ODWAGA

Witalność

Waleczność

Autentyczność

Wytrwałość

GODZIWOŚĆ

Lojalność

Kooperatywność

Przywódczość

TRANSCENDECJA

Nadzieja

Wdzięczność

Podziw

Duchowość

Poczucie humoru

INTERNETOWY POMIAR SIŁ CHARAKTERU

111 676 dorosłych badanych z USA i 54 innych

krajów

Źródło: Peterson i Park (2009)

Bez względu na kraj

……..

Najbardziej nasilone

są:



Dobroć



Lojalność



Autentyczność



Otwartość

Najmniej nasilone są:



Rozwaga



Skromność



Samokontrola

Najbardziej związane z

dobrostanem są:



Miłość



Wdzięczność



Nadzieja



Ciekawość



Witalność

SERCE

SERCE

wdzięczność
miłość
religijność
witalność
humor dobroć
nadzieja

ciekawość podziw wybaczanie
inteligencja społeczna

kooperatywność

JA

JA

przywódczość INNI

INNI

twórczość odwaga
chęć uczenia się

lojalność

mądrość

skromność

wytrwałość

autentyczność

samokontrola

rozwaga
otwartość

ROZUM

ROZUM

POZYTYWNA PSYCHOTERAPIA DEPRESJI

(Seligman, Rashid i Park, 2006)

Zestaw ćwiczeń umożliwiających praktykowanie „sił
charakteru” wg klasyfikacji Petersona i Seligmana (2004).
 Pilotaż skuteczności ćwiczeń w postaci eksperymentu
internetowego.
Depresja lekka i umiarkowana – terapia grupowa,
określony zestaw ćwiczeń, 6 tygodni
Depresja ciężka – terapia indywidualna, ćwiczenia do
wyboru, pomocnicze techniki poznawcze redukujące
autodestruktywne przekonania, ok. 12 tygodni
Porównanie stanu zdrowia psychicznego przed i po
terapii (do 1 roku) oraz z psychoterapią integratywną i
psychoterapią integratywną połączoną z farmakoterapią
wykazuje efektywność obu form pozytywnej psychoterapii
depresji

Inne sposoby kategoryzowania

cnót

Trzebińska (2008)

 Ze względu na RODZAJ PROCESÓW PSYCHICZNYCH na

których bazują, np. cnoty emocjonalne (jak miłość i
wdzięczność), cnoty poznawcze (jak mądrość,
inteligencja emocjonalna)

 Ze względu na SYTUACJE, do których się odnoszą, np.

cnoty moralne (jak uniesienie, wdzięczność,
wybaczanie), cnoty typu agency (jak poczucie własnej
skuteczności, nadzieja)

 Ze względu na ZAKRES działania, np. cnoty elementarne

(jak miłość, nadzieja), cnoty sterujące (jak duchowość,
wybaczanie, sprężystość psychiczna, samokontrola)

Praca domowa

SPRAWDŹ, CZY CNOTY ISTNIEJĄ

Do wykonania tego zadania będzie Ci potrzebna coś do pisania i ok. 30 minut czasu

w spokoju i prywatności.

1. Narysuj tabelę z trzema kolumnami. Pierwszą kolumnę zatytułuj „Wyzwania”,

drugą „Sposoby”, trzecią „Zasoby”. Tabelę podziel na 5 wierszy.

2. W kolejnych wierszach opisz zdarzenia ze swojego życia, w których udało Ci się

sprostać ważnemu wyzwaniu. Chodzi o takie sytuacje, jakie czasem określa się
jako „chwila próby” - kiedy jest jakiś problem do rozwiązania albo szansa do
wykorzystania. W kolumnie „Wyzwania” zatytułuj i krótko zrelacjonuj samo
zdarzenie, w kolumnie „Sposoby” opisz swoje działania w tej sytuacji, które
doprowadziły do pomyślnego zakończenia, a w kolumnie „Zasoby” – wypisz
wszystkie czynniki, które pomagały Ci sprostać tej sytuacji.

3. Po wypełnieniu całej tabeli przeanalizuj zawartość ostatniej kolumny – sprawdź,

czy wśród czynników, które pomagały Ci w „chwilach próby” są jakieś cechy
Twojej osobowości. Jeśli znajdziesz takie cechy, wypisz je pod tabelą. Oceń:

 jaki jest udział Twojej osobowości w radzeniu sobie z wyzwaniami w porównaniu

do udziału innych czynników sprzyjających Ci w trudnych sytuacjach,

 czy Twoje cechy, które pomagają Ci radzić sobie z wyzwaniami, są wymienione w

katalogu sił charakteru Seligmana i Petersena

 czy te cechy to cnoty, wg definicji proponowanej w ramach psychologii

pozytywnej

OCEŃ TO DOŚWIADCZENIE

Czy cechy osobowości odgrywają znaczącą rolę w radzeniu sobie w życiowych

sytuacjach? Czy łatwo jest samodzielnie zidentyfikować własne cnoty? Co w tym

przeszkadza, a co pomaga? Czy każda cecha sprzyjająca dawaniu sobie rady „w

chwilach próby” to cnota? Jak odróżniać cnoty od innych cech ułatwiających

życie? Czy na podstawie analizy własnych cnót chcesz uzupełnić katalog sił

charakteru?