Etyka w biznesie i 

zarządzaniu

Definicja

• Etyka w zarządzaniu to dział etyki biznesu, zajmujący się 

moralnością w za rządzaniu. Etyka jest nauką o moralności 

(1) opisującą i wyjaśniającą mo ralność zastaną, (2) 

wyznaczającą racjonalne normy moralne oraz kry ty kującą 

normy irracjonalne, (3) dającą praktyczne wskazówki 

umoż li wia jące wprowadzenie w życie norm moralnych.

• Etyka jest nauką interdyscyplinarną, łączącą elementy 

wielu nauk, m.in. filozofii moralnej, psychologii 

moralności, ekonomii szczęścia, socjologii moralności, 

historii moralności, neurobiologii, kognitywistyki.

• Etyka bada dobro i zło. Dobro pojmuje m.in. jako 

szczęście i przyjemność, a zło jako ból i cierpienie. Dobro i 

zło w tym sensie jest identyfikowane m.in. za pomocą 

badania mózgu, układu nerwowego, introspekcji, 

obserwacji zachowań, testów psychologicznych, opisu 

stosunków społecznych.

• Do fundamentalnych zasad etyki należą: imperatyw 

kategoryczny, zasada maksymalizacji szczęścia, zasada 

równego rozważenia interesów, złota i srebr na zasada. 

• Imperatyw kategoryczny głosi, że powinniśmy postępo wać 

według takiej reguły, którą chcielibyśmy uznać za prawo 

powszechne. 

• Zasada maksymalizacji szczęścia mówi, że powinniśmy 

maksymalizować szczęście i minimalizować cierpienie jak 

największej liczby czujących istot. 

• Zasada równego rozważenia interesów zachęca do 

przykładania takiej sa mej wagi do takich samych interesów 

czujących istot, niezależnie od tego kim są. 

• Złota zasada głosi, że mamy postępować wobec innych tak, 

jak byśmy chcieli, żeby inni postępowali wobec nas, 

natomiast srebrna zasa da, że nie możemy postępować w 

stosunku do innych tak, jakbyśmy nie chcieli, aby inni 

postępowali w stosunku do nas.

Sprawiedliwa płaca

• Według B. Harvey mamy następujące kryteria 

sprawiedliwej płacy: (1) istnienie prawnie 

gwarantowanej płacy minimalnej; (2) proporcjonalność 

w stosunku do trudności pracy i wyników; (3) równość 

płacy za taką samą pracę; (4) zgodność co najmniej ze 

średnią płacą w danym sektorze; (5) dos to sowanie do 

możliwości finansowych firm; (6) zgodność z porozu 

mie niami zbiorowymi. Natomiast kryteria dodatkowe 

to: (1) płaca nie jest niż sza niż średni koszt życia w 

regionie; (2) jest proporcjonalna do zajmo wa nego 

stanowiska; (3) jest proporcjonalna do stażu pracy.

• Według teoretyków społecznej gospodarki rynkowej 

sprawiedliwa płaca powinna być proporcjonalna do 

rezultatów pracy, w szczególności wytwo rzo nego 

zysku, zwłaszcza tego, do którego pracownik 

przyczynił się bez pośrednio. 

Trzy podstawowe pytania 

zadawane przez etykę 

biznesu to:

• Czy podjęta decyzja jest słuszna?
• Czy ta decyzja przyniesie 

korzyści, czy straty?

• Czy postępowanie zgodnie z 

zasadami etyki jest opłacalne?

Podstawowe pojęcia 

stosowane w etyce biznesu:

• Sprawiedliwość
• Uczciwość
• Prawda
• Słuszność

Metody poznawcze etyki 

biznesu:

• Obserwacje
• Testy
• Wywiady
• Ankiety
• Procesy lustracji
• Analiza krytyczna

Nurty etyki 

bizensu/zarządzaniu

Etyka deontologiczna:
•Moralność postrzegana w 
kategoriach obowiązku
•Nakazy i rozkazy jako forma 
przekazu
•Postawa moralna opiera się na 
przestrzeganiu jasnych i 
konkretnych reguł

Etyka aksjologiczna:
•Efektywne osiąganie celów
•Dążenie do optymalizacji 
działania
•Autokreacja i samorealizacja jako 
cel każdego człowiek

Etyka odpowiedzialności i 
sumienia:
•Łączy i spaja etykę 
deontologiczną                              i 
aksjologiczną
•Skoncentrowana na wartościach 
oraz relacjach społecznych
•Reguluje stosunki międzyludzkie 

Podział etyki 

biznesu/zarządzania

(praktyka)

Etyka opisowa:
•Opisuje obyczaje i standardy 
moralne grupy społecznej w 
określonym czasie
•Poznaje i opisuje istniejące 
normy
•Nie stawia pytań filozoficznych
•Pyta: jak było/jak jest?

Etyka normatywna:
•Zajmuje się obszarem powinności
•Nie zajmuje się obszarem stanu 

faktycznego
•Stawia pytania filozoficzne
•Pyta: jak powinno być?
•Co powinno być brane pod uwagę w ocenie 

słuszności postępowania moralnego?
•Czy oceny zachowań dokonuje się na 

podstawie jego intencji czy skutków do 

jakich prowadzą?

Etyka normatywna dzieli się na:
•Etykę intencji,
•Etykę skutków

Cele

• Doskonalenie się społeczeństwa/
zysk społeczny
• Etyczna analiza zobowiązań 

zawodowych

• Wprowadzanie standardów 

etycznych zachowań

• Łączy wymogi organizacyjne firm 

                                z 
poszanowaniem wartości 
osobistych

• Ujednolica reguły
• Rozwiązuje konflikty

• Tworzy systemy zarządzania o 

bezpiecznym działaniu 
gospodarczym

• Zapewnia maksymalną 

efektywność poprzez eliminację 
konfliktów

• Poszerza perspektywy kalkulacji 

zysków                   i strat

• Kapitalizm etyczny buduje, 

rozwija i korzysta z:

• Zasobów finansowych
• Zasobów ludzkich
• Zasobów rzeczowych
• Zasobów społecznych
• Reputacji

Zysk jako cel

Etyka biznesu:
•Subiektywna
•Krótkofalowe cele
•Dąży do natychmiastowej 
skuteczności
•Motywuje pracowników
•Budzi zaufanie klientów
•Budzi zaufanie kontrahentów

Źle rozumiana koncepcja zysku jako celu:
•Pozory etyczności dla przewagi 
konkurencyjnej
•Nieumiejętność rozróżniania celów i 
środków
•Nieumiejętność ustalania priorytetów
•Nieetyczne wybory
•Poczucie zwolnienia z odpowiedzialności

Dynamiczna etyka biznesu

• Dbanie o potrzeby klientów
• Troska o pracowników
• Finalnie: szacunek społeczny

Etyka jako strategia firmy

• Dążenie wewnętrzne = strategia 

działania

• Podstawa tworzenia programów 

etycznych

• Element programu etycznego
• Wypunktowanie celów 

strategicznych

Strategia firmy:
•Wizja
•Wartości
•Misja

Misja firmy:
•Nadzieje
•Oczekiwania
•Aspiracje
•Określa tożsamość etyczną firmy
•Odpowiada na pytania: kim 
jesteśmy?,                o co chodzi w 
naszej działalności?

Kultura organizacyjna firmy

Grupy funkcji kultury 
organizacyjnej:
•Dotyczące adaptacji wewnętrznej
•Dotyczące adaptacji zewnętrznej

Adaptacja zewnętrzna:
•Zrozumienie misji, celów i 
strategii organizacji
•Integracja
•Zaangażowanie pracowników

Adaptacja wewnętrzna:

•Określa kod/język pojęć

•Wyznacza zasady dotyczące władzy

•Określa zakres kompetencji

•Wyznacza granice grup formalnych   

                                  i nieformalnych

•Określa kryteria kar i nagród

•Kształtuje ideologię organizacji

•Opisuje sposób zaspokajania 

potrzeby bezpieczeństwa

Total Quality Managment

Cele Total Quality Management:
• Długotrwały sukces z 

zachowaniem zasad etyki biznesu
•Zadowolenie klientów
•Korzyści dla firmy jako całości
•Korzyści dla pracowników 
•Korzyści dla społeczeństwa
•Dbanie o środowisko naturalne

Podstawowe założenia Total Quality 

Management:

• zaangażowanie każdego pracownika
• częste drobne usprawnienia
• wykorzystanie prostych, uniwersalnych 

narzędzi

• synchronizacja stanowisk
• maksymalizacja czasu pracy
• długotrwałe stosowanie stopniowo 

ulepszanych metod

Total Quality Management eliminuje:
• Niewłaściwe zarządzanie
• Brak motywacji pracowników
• Nieodpowiednią organizację pracy
• Brak odpowiedzialności społecznej

Kodeksy firmowe

Dobry kodeks etyczny:
Wartości wyznawane przez 
przedsiębiorstwo
•Normy do przestrzegania przez 
wszystkich pracowników
•Procedury postępowania w przypadku 
złamania reguł
•Procedury postępowania w przypadku 
wystąpienia problemów etycznych

Elementy kodeksu etycznego dot.:

•Bezpieczeństwa wyrobów i usług

•Bezpieczeństwa w miejscu pracy

•Informowania o nieprzestrzeganiu norm

•Inwestycji negatywnych

•Jakości

•Konflikcie interesów

•Likwidacji działalności i redukcji

•Molestowaniu seksualnym

•Nagradzaniu i karaniu

Elementy kodeksu 

etycznego:

• Normy prawne, jakich należy przestrzegać

• Ochrona środowiska

• Poufność

• Praca a rodzina

• Przechowywanie dokumentów finansowych

• Przechowywanie i udostępnianie informacji

• Prywatność w miejscu pracy i poza nim

• Różnorodność i tolerancja

• Stosunki ze światem polityki

• Świadczenia na rzecz społeczności lokalnych

Kodeksy etyczne grup 

zawodowych

Etyka zawodowa:

•Ułatwia wykonywanie zawodu zgodnie z 

normami moralnymi

•Wpływa na prestiż zawodu

•Pomaga rozwiązywać konflikty

•Określa perfekcjonizm zawodowy

•Usprawnia podejmowanie decyzji

•Ustala granice norm

•Opisuje procedury postępowania w  

przypadku łamania norm

•Określa obowiązki podstawowe i 

nadzwyczajne

Kodeks zawodowy:
•Formułuje normy etyczne dla 
konkretnego zawodu lub grupy 
zawodowej
•Stanowi katalog zachowań 
etycznych dla przedstawicieli 
władz lokalnych                               
     i pracowników samorządowych

Funkcje kodeksów zawodowych:
•Doradcza
•Kontrolna

Rola menedżera w etyce 

biznesu

Menedżer jest odpowiedzialny za:
•Produkcję
•Finanse
•Sprawy administracyjne
•Podwładnych
•Klientów
•Partnerów biznesowych

Menedżer musi dbać o:
•Finanse wspólników
•Potrzeby klientów
•Dobro pracowników
•Reputację firmy
•Środowisko naturalne
•Korzyści społeczne

Menedżer powinien:
•Dążyć do uniwersalizmu etycznego
•Łączyć respektowanie norm 

ekonomicznych i etycznych
Menedżer etycznej firmy:
•Profesjonalista
•Posiada ukształtowany kręgosłup 

moralny
•Posiada predyspozycje osobowościowe

Uczciwość

• Buduje reputację firmy
• Wpływa na efektywność pracy
• Motywuje pracowników
• Poprawia jakość kontaktów z 

klientami                    i 
partnerami zewnętrznymi

• Zapewnia utrzymanie w 

tajemnicy poufnych informacji

Kadra zarządzająca 

powinna:

• Być przykładem uczciwości
• Motywować pracowników do 

uczciwości 

Firma-pracownik

Wartości etycznego podejścia do 
pracownika:
•Poszanowanie dóbr osobistych
•Uczciwość
•Zrozumienie
•Minimalizowanie zadawanego 
cierpienia
•Sprawiedliwość dystrybucyjna
•Pozostawianie wolności wyboru

Prawa pracownika:

• do stosownego, odpowiednio wysokiego 

wynagrodzenia

• do zatrudnienia na dogodnych warunkach

• do bezpieczeństwa i higieny pracy

• do swobodnego wyboru miejsca pracy

• do rozwoju osobistego i zawodowego

• do możliwości awansu na równych 

prawach

• do płatnego urlopu

• do dni ustawowo wolnych od pracy

• do innych, ustalonych dni wolnych

Etyczne i moralne obowiązki 
pracodawcy wobec pracownika 
określa:
•Kodeks Pracy
•Kodeks etyczny firmy

Pracowników nie dyskryminuje się ze 
względu na:
•Płeć
•Wiek
•Orientację seksualną
•Niepełnosprawność
•Narodowość
•Wyznanie
•Poglądy polityczne

Nowy pracownik musi zostać 
zapoznany z:
•Zakresem obowiązków
•Zasadami panującymi w miejscu 
pracy
•Warunkami pracy
•Przysługującymi mu prawami

Etyczny pracodawca nie 
uniemożliwia:
•Osiągania korzyści w życiu 
prywatnym
•Rozwoju pozazawodowego
•Relacji z rodziną

Pracownik-firma

Etyczny pracownik:
•Rzetelnie i sumiennie wykonuje 
obowiązki
•Dba o dobrą atmosferę w pracy
•Szanuje przełożonych i 
współpracowników
•Dba o dobro klienta
•Zachowuje tajemnice służbowe
•Przestrzega poufności danych

Powinności pracownika:
•Godne reprezentowanie firmy w 
środowisku zewnętrznym
•Lojalność wobec firmy i 
zwierzchników
•Odpowiedzialność z własne 
decyzje                           i działania

Kandydat na pracownika:
•Zapoznaje się z zasadami 
panującymi                      w firmie
•Poznaje kodeks etyczny firmy
•Świadomie podejmuje decyzję o 
zatrudnieniu
•Nie zataja i nie fałszuje danych
•Informuje o zmianach danych

Firma-reszta świata

• Podmioty gospodarcze, z którymi 

firma utrzymuje kontakty:

• Klienci (inne firmy)
• Kontrahenci
• Akcjonariusze
• Dostawcy
• Agenci/dealerzy
• Związki zawodowe

Nieetyczne praktyki gospodarcze:

•Oczernianie kontrahentów

•Bezpodstawne przekonywanie 

związków zawodowych o konieczności 

ograniczeń płacowych

•Zatajanie stanu faktycznego kondycji 

firmy

•Nieuczciwa konkurencja

•Zaniżanie cen dla wyparcia konkurencji

•Sugerowanie w reklamie gorszej 

jakości produktu konkurencji

Firma-klient

Etyczny stosunek do klienta:
•Jawność informacji
•Uczciwość i rzetelność
•Nastawienie na zadowolenie 
klienta

Wymogi bezpieczeństwa:
•Atesty i informacje o nich w 
widocznym miejscu
•Kwalifikacje usługodawcy
– udokumentowane
– okazywane na życzenie klienta

Etyka marketingu

Nieetyczne źródła informacji o 
konkurencji:
•Pracownicy przejęci od 
konkurencji
•„Szpiedzy”
•Nieuczciwi współpracownicy 
konkurenta

Kodeksy etyczne regulują prawa i 
obowiązki stron uczestniczących w 
działalności marketingowej w sferze:
•Opracowania produktu
•Zarządzania
•Promocji
•Dystrybucji
•Badań marketingowych

Etyczny marketing:
•Przestrzeganie norm prawnych, 
ustaw                           i przepisów
•Przestrzeganie etyki zawodowej
•Odpowiedzialność za 
konsekwencje działań

Negocjacje

Partner w negocjacjach oczekuje:
•Traktowania w sposób etyczny
•Poszanowania dla siebie jako 
człowieka

I ZASADA
ETYCZNYCH NEGOCJACJI
=
PRAWDOMÓWNOŚĆ
•Kłamstwo i zatajanie faktów jest 
nieprofesjonalne.

• Dobry negocjator umie 

przedstawić                                  
i uzasadnić swoje stanowisko.

• Uchylanie się od wyjaśnień jest 

nieetyczne!

Cechy etycznego negocjatora:
•Wysoka kultura osobista
•Poszanowanie godności i 
wolności rozmówcy

Etyczny negocjator nie powinien:
•Wywierać presji fizycznej ani 
psychicznej
•Wywoływać poczucia strachu, 
upokorzenia                   i winy
•Wymuszać podjęcia decyzji
•Manipulować faktami

Nieetyczne postawy w negocjacjach:
•Grożenie zerwaniem negocjacji
•Ukrywanie prawdziwych intencji i 
poglądów
•Naprowadzanie na niewłaściwe wnioski
•Popędzanie, okazywanie 
niecierpliwości
•Wybór czasu i miejsca rozmów, które 
utrudniają koncentracje

Kodeks etyczny menedżera

Zasada ogólna Kodeksu Etyki 
Menedżera:
•Menedżer powinien dążyć do 
osiągnięcia jak najlepszych 
rezultatów, pozostając w zgodzie z 
obowiązującymi normami 
prawnymi, etycznymi i 
obyczajowymi.

Etyczny menedżer:
•Przestrzega prawa
•Postępuje zgodnie z dobrymi obyczajami
•Przestrzega zasad współżycia 

społecznego
•Odznacza się kulturą osobistą
•Kieruje się uczciwością
•Rzetelnie wypełnia swoje obowiązki
•Nie wykorzystuje swojej pozycji dla 

celów prywatnych

Cele etycznego menedżera:
•Korzyści publiczne i społeczne
•Dobro każdego podwładnego
•Dbanie o środowisko naturalne

Odpowiedzialność społeczna

Odpowiedzialność społeczna:
•Przestrzeganie aktów prawnych
•Przestrzeganie przepisów lokalnych, 
krajowych i międzynarodowych
•Przestrzeganie norm etycznych
•Działalność filantropijna
•Wspieranie instytucji 
charytatywnych

• Opór społeczny = uchylanie się przed 

odpowiedzialnością społeczną, unikanie 

działań społecznych. 

• Społeczny obowiązek = wypełnianie 

wyłącznie niezbędnych wymogów.

• Społeczna reakcja = wypełnianie 

obowiązków prawnych i etycznych + 

własna inicjatywa w wybranych 

przypadkach.

• Społeczny wkład = poszukiwanie 

możliwości działania na rzecz dobra 

społecznego.