Etyka w biznesie i

zarządzaniu

Definicja

• Etyka w zarządzaniu to dział etyki biznesu, zajmujący się

moralnością w za rządzaniu. Etyka jest nauką o moralności

(1) opisującą i wyjaśniającą mo ralność zastaną, (2)

wyznaczającą racjonalne normy moralne oraz kry ty kującą

normy irracjonalne, (3) dającą praktyczne wskazówki

umoż li wia jące wprowadzenie w życie norm moralnych.

• Etyka jest nauką interdyscyplinarną, łączącą elementy

wielu nauk, m.in. filozofii moralnej, psychologii

moralności, ekonomii szczęścia, socjologii moralności,

historii moralności, neurobiologii, kognitywistyki.

• Etyka bada dobro i zło. Dobro pojmuje m.in. jako

szczęście i przyjemność, a zło jako ból i cierpienie. Dobro i

zło w tym sensie jest identyfikowane m.in. za pomocą

badania mózgu, układu nerwowego, introspekcji,

obserwacji zachowań, testów psychologicznych, opisu

stosunków społecznych.

• Do fundamentalnych zasad etyki należą: imperatyw

kategoryczny, zasada maksymalizacji szczęścia, zasada

równego rozważenia interesów, złota i srebr na zasada.

• Imperatyw kategoryczny głosi, że powinniśmy postępo wać

według takiej reguły, którą chcielibyśmy uznać za prawo

powszechne.

• Zasada maksymalizacji szczęścia mówi, że powinniśmy

maksymalizować szczęście i minimalizować cierpienie jak

największej liczby czujących istot.

• Zasada równego rozważenia interesów zachęca do

przykładania takiej sa mej wagi do takich samych interesów

czujących istot, niezależnie od tego kim są.

• Złota zasada głosi, że mamy postępować wobec innych tak,

jak byśmy chcieli, żeby inni postępowali wobec nas,

natomiast srebrna zasa da, że nie możemy postępować w

stosunku do innych tak, jakbyśmy nie chcieli, aby inni

postępowali w stosunku do nas.

Sprawiedliwa płaca

• Według B. Harvey mamy następujące kryteria

sprawiedliwej płacy: (1) istnienie prawnie

gwarantowanej płacy minimalnej; (2) proporcjonalność

w stosunku do trudności pracy i wyników; (3) równość

płacy za taką samą pracę; (4) zgodność co najmniej ze

średnią płacą w danym sektorze; (5) dos to sowanie do

możliwości finansowych firm; (6) zgodność z porozu

mie niami zbiorowymi. Natomiast kryteria dodatkowe

to: (1) płaca nie jest niż sza niż średni koszt życia w

regionie; (2) jest proporcjonalna do zajmo wa nego

stanowiska; (3) jest proporcjonalna do stażu pracy.

• Według teoretyków społecznej gospodarki rynkowej

sprawiedliwa płaca powinna być proporcjonalna do

rezultatów pracy, w szczególności wytwo rzo nego

zysku, zwłaszcza tego, do którego pracownik

przyczynił się bez pośrednio.

Trzy podstawowe pytania

zadawane przez etykę

biznesu to:

• Czy podjęta decyzja jest słuszna?
• Czy ta decyzja przyniesie

korzyści, czy straty?

• Czy postępowanie zgodnie z

zasadami etyki jest opłacalne?

Podstawowe pojęcia

stosowane w etyce biznesu:

• Sprawiedliwość
• Uczciwość
• Prawda
• Słuszność

Metody poznawcze etyki

biznesu:

• Obserwacje
• Testy
• Wywiady
• Ankiety
• Procesy lustracji
• Analiza krytyczna

Nurty etyki

bizensu/zarządzaniu

Etyka deontologiczna:
•Moralność postrzegana w
kategoriach obowiązku
•Nakazy i rozkazy jako forma
przekazu
•Postawa moralna opiera się na
przestrzeganiu jasnych i
konkretnych reguł

Etyka aksjologiczna:
•Efektywne osiąganie celów
•Dążenie do optymalizacji
działania
•Autokreacja i samorealizacja jako
cel każdego człowiek

Etyka odpowiedzialności i
sumienia:
•Łączy i spaja etykę
deontologiczną i
aksjologiczną
•Skoncentrowana na wartościach
oraz relacjach społecznych
•Reguluje stosunki międzyludzkie

Podział etyki

biznesu/zarządzania

(praktyka)

Etyka opisowa:
•Opisuje obyczaje i standardy
moralne grupy społecznej w
określonym czasie
•Poznaje i opisuje istniejące
normy
•Nie stawia pytań filozoficznych
•Pyta: jak było/jak jest?

Etyka normatywna:
•Zajmuje się obszarem powinności
•Nie zajmuje się obszarem stanu

faktycznego
•Stawia pytania filozoficzne
•Pyta: jak powinno być?
•Co powinno być brane pod uwagę w ocenie

słuszności postępowania moralnego?
•Czy oceny zachowań dokonuje się na

podstawie jego intencji czy skutków do

jakich prowadzą?

Etyka normatywna dzieli się na:
•Etykę intencji,
•Etykę skutków

Cele

• Doskonalenie się społeczeństwa/
zysk społeczny
• Etyczna analiza zobowiązań

zawodowych

• Wprowadzanie standardów

etycznych zachowań

• Łączy wymogi organizacyjne firm

z
poszanowaniem wartości
osobistych

• Ujednolica reguły
• Rozwiązuje konflikty

• Tworzy systemy zarządzania o

bezpiecznym działaniu
gospodarczym

• Zapewnia maksymalną

efektywność poprzez eliminację
konfliktów

• Poszerza perspektywy kalkulacji

zysków i strat

• Kapitalizm etyczny buduje,

rozwija i korzysta z:

• Zasobów finansowych
• Zasobów ludzkich
• Zasobów rzeczowych
• Zasobów społecznych
• Reputacji

Zysk jako cel

Etyka biznesu:
•Subiektywna
•Krótkofalowe cele
•Dąży do natychmiastowej
skuteczności
•Motywuje pracowników
•Budzi zaufanie klientów
•Budzi zaufanie kontrahentów

Źle rozumiana koncepcja zysku jako celu:
•Pozory etyczności dla przewagi
konkurencyjnej
•Nieumiejętność rozróżniania celów i
środków
•Nieumiejętność ustalania priorytetów
•Nieetyczne wybory
•Poczucie zwolnienia z odpowiedzialności

Dynamiczna etyka biznesu

• Dbanie o potrzeby klientów
• Troska o pracowników
• Finalnie: szacunek społeczny

Etyka jako strategia firmy

• Dążenie wewnętrzne = strategia

działania

• Podstawa tworzenia programów

etycznych

• Element programu etycznego
• Wypunktowanie celów

strategicznych

Strategia firmy:
•Wizja
•Wartości
•Misja

Misja firmy:
•Nadzieje
•Oczekiwania
•Aspiracje
•Określa tożsamość etyczną firmy
•Odpowiada na pytania: kim
jesteśmy?, o co chodzi w
naszej działalności?

Kultura organizacyjna firmy

Grupy funkcji kultury
organizacyjnej:
•Dotyczące adaptacji wewnętrznej
•Dotyczące adaptacji zewnętrznej

Adaptacja zewnętrzna:
•Zrozumienie misji, celów i
strategii organizacji
•Integracja
•Zaangażowanie pracowników

Adaptacja wewnętrzna:

•Określa kod/język pojęć

•Wyznacza zasady dotyczące władzy

•Określa zakres kompetencji

•Wyznacza granice grup formalnych

i nieformalnych

•Określa kryteria kar i nagród

•Kształtuje ideologię organizacji

•Opisuje sposób zaspokajania

potrzeby bezpieczeństwa

Total Quality Managment

Cele Total Quality Management:
• Długotrwały sukces z

zachowaniem zasad etyki biznesu
•Zadowolenie klientów
•Korzyści dla firmy jako całości
•Korzyści dla pracowników
•Korzyści dla społeczeństwa
•Dbanie o środowisko naturalne

Podstawowe założenia Total Quality

Management:

• zaangażowanie każdego pracownika
• częste drobne usprawnienia
• wykorzystanie prostych, uniwersalnych

narzędzi

• synchronizacja stanowisk
• maksymalizacja czasu pracy
• długotrwałe stosowanie stopniowo

ulepszanych metod

Total Quality Management eliminuje:
• Niewłaściwe zarządzanie
• Brak motywacji pracowników
• Nieodpowiednią organizację pracy
• Brak odpowiedzialności społecznej

Kodeksy firmowe

Dobry kodeks etyczny:
Wartości wyznawane przez
przedsiębiorstwo
•Normy do przestrzegania przez
wszystkich pracowników
•Procedury postępowania w przypadku
złamania reguł
•Procedury postępowania w przypadku
wystąpienia problemów etycznych

Elementy kodeksu etycznego dot.:

•Bezpieczeństwa wyrobów i usług

•Bezpieczeństwa w miejscu pracy

•Informowania o nieprzestrzeganiu norm

•Inwestycji negatywnych

•Jakości

•Konflikcie interesów

•Likwidacji działalności i redukcji

•Molestowaniu seksualnym

•Nagradzaniu i karaniu

Elementy kodeksu

etycznego:

• Normy prawne, jakich należy przestrzegać

• Ochrona środowiska

• Poufność

• Praca a rodzina

• Przechowywanie dokumentów finansowych

• Przechowywanie i udostępnianie informacji

• Prywatność w miejscu pracy i poza nim

• Różnorodność i tolerancja

• Stosunki ze światem polityki

• Świadczenia na rzecz społeczności lokalnych

Kodeksy etyczne grup

zawodowych

Etyka zawodowa:

•Ułatwia wykonywanie zawodu zgodnie z

normami moralnymi

•Wpływa na prestiż zawodu

•Pomaga rozwiązywać konflikty

•Określa perfekcjonizm zawodowy

•Usprawnia podejmowanie decyzji

•Ustala granice norm

•Opisuje procedury postępowania w 

przypadku łamania norm

•Określa obowiązki podstawowe i

nadzwyczajne

Kodeks zawodowy:
•Formułuje normy etyczne dla
konkretnego zawodu lub grupy
zawodowej
•Stanowi katalog zachowań
etycznych dla przedstawicieli
władz lokalnych
i pracowników samorządowych

Funkcje kodeksów zawodowych:
•Doradcza
•Kontrolna

Rola menedżera w etyce

biznesu

Menedżer jest odpowiedzialny za:
•Produkcję
•Finanse
•Sprawy administracyjne
•Podwładnych
•Klientów
•Partnerów biznesowych

Menedżer musi dbać o:
•Finanse wspólników
•Potrzeby klientów
•Dobro pracowników
•Reputację firmy
•Środowisko naturalne
•Korzyści społeczne

Menedżer powinien:
•Dążyć do uniwersalizmu etycznego
•Łączyć respektowanie norm

ekonomicznych i etycznych
Menedżer etycznej firmy:
•Profesjonalista
•Posiada ukształtowany kręgosłup

moralny
•Posiada predyspozycje osobowościowe

Uczciwość

• Buduje reputację firmy
• Wpływa na efektywność pracy
• Motywuje pracowników
• Poprawia jakość kontaktów z

klientami i
partnerami zewnętrznymi

• Zapewnia utrzymanie w

tajemnicy poufnych informacji

Kadra zarządzająca

powinna:

• Być przykładem uczciwości
• Motywować pracowników do

uczciwości

Firma-pracownik

Wartości etycznego podejścia do
pracownika:
•Poszanowanie dóbr osobistych
•Uczciwość
•Zrozumienie
•Minimalizowanie zadawanego
cierpienia
•Sprawiedliwość dystrybucyjna
•Pozostawianie wolności wyboru

Prawa pracownika:

• do stosownego, odpowiednio wysokiego

wynagrodzenia

• do zatrudnienia na dogodnych warunkach

• do bezpieczeństwa i higieny pracy

• do swobodnego wyboru miejsca pracy

• do rozwoju osobistego i zawodowego

• do możliwości awansu na równych

prawach

• do płatnego urlopu

• do dni ustawowo wolnych od pracy

• do innych, ustalonych dni wolnych

Etyczne i moralne obowiązki
pracodawcy wobec pracownika
określa:
•Kodeks Pracy
•Kodeks etyczny firmy

Pracowników nie dyskryminuje się ze
względu na:
•Płeć
•Wiek
•Orientację seksualną
•Niepełnosprawność
•Narodowość
•Wyznanie
•Poglądy polityczne

Nowy pracownik musi zostać
zapoznany z:
•Zakresem obowiązków
•Zasadami panującymi w miejscu
pracy
•Warunkami pracy
•Przysługującymi mu prawami

Etyczny pracodawca nie
uniemożliwia:
•Osiągania korzyści w życiu
prywatnym
•Rozwoju pozazawodowego
•Relacji z rodziną

Pracownik-firma

Etyczny pracownik:
•Rzetelnie i sumiennie wykonuje
obowiązki
•Dba o dobrą atmosferę w pracy
•Szanuje przełożonych i
współpracowników
•Dba o dobro klienta
•Zachowuje tajemnice służbowe
•Przestrzega poufności danych

Powinności pracownika:
•Godne reprezentowanie firmy w
środowisku zewnętrznym
•Lojalność wobec firmy i
zwierzchników
•Odpowiedzialność z własne
decyzje i działania

Kandydat na pracownika:
•Zapoznaje się z zasadami
panującymi w firmie
•Poznaje kodeks etyczny firmy
•Świadomie podejmuje decyzję o
zatrudnieniu
•Nie zataja i nie fałszuje danych
•Informuje o zmianach danych

Firma-reszta świata

• Podmioty gospodarcze, z którymi

firma utrzymuje kontakty:

• Klienci (inne firmy)
• Kontrahenci
• Akcjonariusze
• Dostawcy
• Agenci/dealerzy
• Związki zawodowe

Nieetyczne praktyki gospodarcze:

•Oczernianie kontrahentów

•Bezpodstawne przekonywanie

związków zawodowych o konieczności

ograniczeń płacowych

•Zatajanie stanu faktycznego kondycji

firmy

•Nieuczciwa konkurencja

•Zaniżanie cen dla wyparcia konkurencji

•Sugerowanie w reklamie gorszej

jakości produktu konkurencji

Firma-klient

Etyczny stosunek do klienta:
•Jawność informacji
•Uczciwość i rzetelność
•Nastawienie na zadowolenie
klienta

Wymogi bezpieczeństwa:
•Atesty i informacje o nich w
widocznym miejscu
•Kwalifikacje usługodawcy
– udokumentowane
– okazywane na życzenie klienta

Etyka marketingu

Nieetyczne źródła informacji o
konkurencji:
•Pracownicy przejęci od
konkurencji
•„Szpiedzy”
•Nieuczciwi współpracownicy
konkurenta

Kodeksy etyczne regulują prawa i
obowiązki stron uczestniczących w
działalności marketingowej w sferze:
•Opracowania produktu
•Zarządzania
•Promocji
•Dystrybucji
•Badań marketingowych

Etyczny marketing:
•Przestrzeganie norm prawnych,
ustaw i przepisów
•Przestrzeganie etyki zawodowej
•Odpowiedzialność za
konsekwencje działań

Negocjacje

Partner w negocjacjach oczekuje:
•Traktowania w sposób etyczny
•Poszanowania dla siebie jako
człowieka

I ZASADA
ETYCZNYCH NEGOCJACJI
=
PRAWDOMÓWNOŚĆ
•Kłamstwo i zatajanie faktów jest
nieprofesjonalne.

• Dobry negocjator umie

przedstawić
i uzasadnić swoje stanowisko.

• Uchylanie się od wyjaśnień jest

nieetyczne!

Cechy etycznego negocjatora:
•Wysoka kultura osobista
•Poszanowanie godności i
wolności rozmówcy

Etyczny negocjator nie powinien:
•Wywierać presji fizycznej ani
psychicznej
•Wywoływać poczucia strachu,
upokorzenia i winy
•Wymuszać podjęcia decyzji
•Manipulować faktami

Nieetyczne postawy w negocjacjach:
•Grożenie zerwaniem negocjacji
•Ukrywanie prawdziwych intencji i
poglądów
•Naprowadzanie na niewłaściwe wnioski
•Popędzanie, okazywanie
niecierpliwości
•Wybór czasu i miejsca rozmów, które
utrudniają koncentracje

Kodeks etyczny menedżera

Zasada ogólna Kodeksu Etyki
Menedżera:
•Menedżer powinien dążyć do
osiągnięcia jak najlepszych
rezultatów, pozostając w zgodzie z
obowiązującymi normami
prawnymi, etycznymi i
obyczajowymi.

Etyczny menedżer:
•Przestrzega prawa
•Postępuje zgodnie z dobrymi obyczajami
•Przestrzega zasad współżycia

społecznego
•Odznacza się kulturą osobistą
•Kieruje się uczciwością
•Rzetelnie wypełnia swoje obowiązki
•Nie wykorzystuje swojej pozycji dla

celów prywatnych

Cele etycznego menedżera:
•Korzyści publiczne i społeczne
•Dobro każdego podwładnego
•Dbanie o środowisko naturalne

Odpowiedzialność społeczna

Odpowiedzialność społeczna:
•Przestrzeganie aktów prawnych
•Przestrzeganie przepisów lokalnych,
krajowych i międzynarodowych
•Przestrzeganie norm etycznych
•Działalność filantropijna
•Wspieranie instytucji
charytatywnych

• Opór społeczny = uchylanie się przed

odpowiedzialnością społeczną, unikanie

działań społecznych.

• Społeczny obowiązek = wypełnianie

wyłącznie niezbędnych wymogów.

• Społeczna reakcja = wypełnianie

obowiązków prawnych i etycznych +

własna inicjatywa w wybranych

przypadkach.

• Społeczny wkład = poszukiwanie

możliwości działania na rzecz dobra

społecznego.