Rak

jajnika

Carcinoma ovarii

Autor: Jacek Dryl

Epidemiologia

• zachorowalność systematycznie rośnie na świecie i w

Polsce

• częściej choruje rasa biała
• szósty co do częstości nowotwór u kobiet w Polsce
• standaryzowany współczynnik zachorowalności

wynosi ok. 11,5 na 100 000 kobiet

• wśród przyczyn zgonów na nowotwory złośliwe u

kobiet rak jajnika znajduje się w Polsce na piątym

miejscu

• standaryzowany współczynnik zgonów wynosi 5,9 na

100.000 kobiet.

• najczęściej chorują na ten nowotwór kobiety po 40-ce,

a szczyt zachorowania przypada na 65 r.ż

Czynniki ryzyka

• bezdzietność i urodzenie pierwszego dziecka powyżej

35 r.ż.

• nosicielstwo mutacji genów BRCA1 i BRCA2

• rodzinne występowanie dziedzicznego

niepolipowatego raka okrężniczo-odbytniczego lub

zespołu Lynch

• przebyte leczenie z powodu raka piersi

• zaburzenia czynności hormonalnej jajników

• leczenie środkami stymulującymi owulację

• endometrioza

• stany zapalne w miednicy mniejszej ,a zwłaszcza

przydatków

• Dieta wysokotłuszczowa

• Ekspozycja na talk i azbest

Problemy diagnostyczne

 wykrycie raka ograniczonego do jajników

zdarza się jedynie w 25%

 u 50-75% chorych w chwili rozpoznania

stwierdzane są przerzuty

 mimo coraz nowocześniejszych metod

diagnostycznych najczęściej jest
rozpoznawany w III stopniu zaawansowania

 rak jajnika rozwija się i szerzy najczęściej

bezobjawowo i podstępnie

Badania diagnostyczne

• pełne badanie lekarskie ze szczególnym

uwzględnieniem badania obwodowych węzłów

chłonnych

• badanie ginekologiczne per vaginam i per rectum

• USG jamy brzusznej i dopochwowe

• poziom Ca 125 w surowicy krwi

• Rtg klatki piersiowej

• OB. morfologia i mocz

• badania biochemiczne obrazujące wydolność

wątroby i nerek

• badanie piersi i mammografia

• gastroskopia lub kolanoskopia

• Tomografia komputerowa

Profilaktyka

• kontrolne i systematyczne badania

ginekologiczne z badaniem USG
dopochwowym

• leczenie stanów zapalnych przydatków
• antykoncepcja hormonalna
• dieta niskotłuszczowa ,wegetariańska
• laktacja
• ciąża przed 35 r.ż

Klasyfikacja kliniczna

Międzynarodowej

Federacji Ginekologów i

Położników. (FIGO)

Zdefiniowana w 1971 roku
Zaktualizowana w 1995 roku.

• Stopień I –guz ograniczony do jajników

I a – guz ograniczony do jednego

jajnika, bez wysięku

otrzewnowego, bez nacieku na

torebkę guza; torebka nie uszkodzona

I b – guzy ograniczone do obu jajników,

bez wysięku otrzewnowego, bez

nacieku

na torebkę guza; torebka nie

uszkodzona
I c – guz jak w stopniu I a lub I b, ale z

naciekaniem torebki jednego lub obu

jajników, albo z uszkodzoną torebką lub

z wodobrzuszem z komórkami

nowotworowymi w rozmazie cytologicznym

płynu

• Stopień II – guz jednego lub obu jajników,

zajęciem narządów miednicy

mniejszej
II a – nacieczenie przez ciągłość i/lub
przerzuty

do macicy lub jajowodów

II b – nacieczenie innych tkanek miednicy

mniejszej

II c – guz jak w stopniu II a lub II b, ale z

naciekaniem na powierzchni jednego

lub obu jajników, albo z pękniętą torebką
lub z

wodobrzuszem zawierającym

komórki

nowotworowe, albo z

komórkami nowotworowymi w
popłuczynach z otrzewnej

• Stopień III – guz obejmujący jeden lub oba

jajniki z przerzutami

wewnątrzotrzewnowymi

poza miednicę

mniejszą i/lub przerzutami do

węzłów

pozaotrzewnowych lub pachwinowych;

przerzuty na powierzchni

wątroby; guz

ograniczony do miednicy

mniejszej, ale z

histologicznie

potwierdzonym zajęciem

jelita cienkiego lub

sieci

III a – guz makroskopowo ograniczony do

miednicy mniejszej, bez zajęcia węzłów, ale

z histologicznie potwierdzonym

mikroskopowo rozsiewem na powierzchni

otrzewnowej jamy brzusznej
III b – guz obejmujący jeden lub oba jajniki

z histologicznie potwierdzonymi naciekami

śródotrzewnowymi, nie przekraczającymi

średnicy 2 cm; węzły chłonne nie zajęte

III c – nacieki śródotrzewnowe o
średnicy

większej niż 2 cm i/lub

zajęte węzły

chłonne

pozaotrzewnowe lub

pachwinowe

• Stopień IV – guz jednego lub obu

jajników

z odległymi przerzutami;

przerzuty do

miąższu wątroby;

nowotworowy charakter wysięku w
opłucnej

potwierdzony badaniem

cytologicznym

Histopatologia nowotworów

jajnika wywodzących się z

nabłonka pokrywającego i z

podścieliska

• Jest to najliczniejsza grupa pierwotnych

nowotworów jajnika
60% wszystkich nowotworów jajnika
80-90% nowotworów złośliwych jajnika

Podział nowotworów jajnika

wywodzących się z

nabłonka

powierzchniowego i

podścieliska

1. Guzy surowicze
2. Guzy śluzowe
3. Guzy endometrioidalne
4. Guzy jasnokomórkowe
5. Guzy z komórek przejściowych
6. Guzy płaskonabłonkowe
7. Guzy nabłonkowe mieszane
8. Rak niezróżnicowany
9. Niesklasyfikowane

Guzy surowicze

• stanowią 25% pierwotnych nowotworów jajnika
• złośliwe guzy surowicze stanowią 40-50%

nowotworów złośliwych jajnika

• występują obustronnie w 30-50%
• 85% jest uogólniona w chwili rozpoznania
• Do nowotworów złośliwych zaliczamy:

-adenocarcinoma serosum
-adenocarcinoma papillare serosum
-cystadenocarcinoma papillare serosum
-adenocarcinofibroma serosum
-cystadenocarcinofibroma serosum

Guzy śluzowe

• występują rzadziej niż surowicze w 5-15%
• są dwustronne w 10-20%
• często mają charakter wielokomorowy i

mogą osiągać duże rozmiary

• Do nowotworów złośliwych zaliczamy:

-adenocarcinoma mucinosum
-cystadenocarcinoma mucinosum
-adenocarcinofibroma mucinosum
-cystadenocarcinofibroma mucinosum

Guzy endometrioidalne

• występują w 10-25% wszystkich nowotworów

pierwotnych jajnika

• występują obustronnie 15-30%

• mogą współistnieć z endometriozą jajników

• często są mylone z gruczolakorakami surowiczymi i

przerzutami raka endometrium

• Do nowotworów złośliwych zaliczamy:

– adenocarcinoma endometroides

– cystadenocarcinoma endometroides
i z dodatkiem podścieliska:

– carcinosarcoma

– adenosarcoma

– tumor mixtus mesodermalis malignum

– sarcoma stromale

Guzy jasnokomórkowe

• są często o dużej złośliwości

histopatologicznej

• rzadkie - stanowią 3% nowotworów

nabłonkowych jajnika

• w obrazie histopatologicznym

przypominają raka
jasnokomórkowego nerki

Guzy z komórek

przejściowych

• określa się je jako guzy Brennera
• najczęściej są one łagodne, ale

zdarzają się formy złośliwe

• w jajniku może również wystąpić

carcinoma transitionale o cechach
morfologicznych typowych dla raka
dróg moczowych

Guzy płaskonabłonkowe

• pierwotnie występują bardzo

rzadko

• częściej są komponentą guza

endometrioidalnego lub
potworniaka

Guzy nabłonkowe

mieszane

• są to takie guzy jajnika ,w których

występują dwa różne typy komórek
nabłonkowych / drugi składnik musi
stanowić 10% masy guza/

• najczęściej występują kompozycje

guzów surowiczych i śluzowych oraz
śluzowych i z nabłonka przejściowego

• guzy mieszane występują w około 2%

Rak niezróżnicowany

• o dużej złośliwości

histopatologicznej

• występuje rzadko
• występuje w guzach litych

Guzy niesklasyfikowane

• do tej grupy należą bardzo

rzadkie nowotwory jajnika

• np: oncocytoma, carcinoma

hepatoides, niezróżnicowane raki
przebiegające z hiperkalcemią

Obraz kliniczny

 w początkowym okresie rak jajnika rozwija

się bez objawowo, a pierwsze objawy są

słabo wyrażone

 pacjentki nie są zaniepokojone swoim

stanem zdrowia, a lekarze nie zlecają

szczegółowej diagnostyki ginekologicznej

 objawem klinicznym, z którym chora

zgłasza się do lekarza po raz pierwszy jest

guz w jamie brzusznej

 u 30% chorych występuje wodobrzusze

UWAGA

!!!

Każda kobieta z
dolegliwościami jamy
brzusznej powinna być
zdiagnozowana pod kątem
wykluczenia nowotworu
jajnika!

Objawy wczesne

• nie występują lub są zupełnie nie

charakterystyczne

• dyspepsja
• zaburzenia cyklu miesięcznego
• pobolewania podbrzusza i okolicy

krzyżowej

• skręt torbieli

Objawy późniejsze

• guz jajnika
• wodobrzusze
• parcie na mocz
• nietrzymanie moczu
• zaparcia lub subileus
• nasilające bóle podbrzusza i okolicy krzyża
• nudności, wymioty, wzdęcia
• wyniszczenie /facies ovarica/

Drogi szerzenia

1. przez ciągłość
2.

rozsiew w wolnej jamie

otrzewnowej

drogami

chłonnymi

drogami krwionośnymi

Czynniki rokownicze

• Stopień kliniczny
• Typ histopatologiczny
• Stopień złośliwości histopatologicznej
• Wiek
• Pierwotna operacja cytoredukcyjna
• Obecność wodobrzusza
• Wielkość guza nowotworowego
• Poziom markerów

-Ca 125
-białko p53
-interleukiny 6 i 12