Rehabilitacja

ambulatoryjna po

urazach kończyn

i w powikłaniach

pourazowych

Podstawowe terminy i klasyfikacje

• uraz (trauma)

– stłuczenie (contusio)
– zranienie (valnus)
– skręcenie (torsio)
– podwichnięcie (subluxatio)
– zwichnięcie (luxacio)
– złamanie (fractura)

Podstawowe terminy i klasyfikacje

• rodzaje złamań:

– zamknięte- otwarte
– wieloodłamowe
– pozastawowe- śródstawowe
– skośne, spiralne, podłużne
– zaklinowane
– patologiczne
– przeciążeniowe
– u dzieci:

• zielona gałązka
• wał kostny;

Przebieg gojenia złamania

• okres zapalny

– faza tworzenia skrzepu
– faza zapalna

• okres naprawy

– faza powstawania ziarniny
– faza chondrogenezy
– faza osteogenezy

• okres przebudowy

– faza tkanki kostnej grubowłóknistej
– przekształcenie w dojrzałą kość blaszkowatą

Sposoby leczenia złamań i

zwichnięć

- operacyjne

• szew kostny

• stabilne zespolenie wewnętrzne
• stabilne zespolenie zewnętrzne

– Cel: uzyskanie równocześnie zrostu

kostnego odłamów kostnych i ruchowej
sprawności uszkodzonej kończyny

Sposoby leczenia złamań i

zwichnięć

- zachowawcze

• leczenie klasyczne

• leczenie czynnościowe
Cel: uzyskanie równocześnie szybkiego

zrostu kostnego odłamów kostnych i
ruchowej sprawności uszkodzonej
kończyny

Zadania fizjoterapeuty w okresie

unieruchomienia pacjenta w łóżku

1. Nauka odciążania okolic ciała narażonych na ucisk
2. Zapobieganie powstawaniu zakrzepów i powikłań

ogólnoustrojowych- ćwiczenia: oddechowe,

ogólnousprawniające, izometryczne, ułożeniowe

3. Zapobieganie zanikom mięśni i zrostom tkanek

okołostawowych w unieruchomieniu: ćwiczenia

izometryczne, ćwiczenia kontralateralne i

ipsilateralne

4. Kontrola ukrwienia, czucia, ruchów palców
5. Przygotowanie chorego do chodzenia o kulach-

wzmocnienie mięśni tułowia, kończyn górnych,

obręczy barkowej, stopniowa pionizacja

6. Zaopatrzenie w odpowiedni sprzęt do ćwiczeń,

przystosowanie łóżka (uchwyty, drabinki)

Zadania fizjoterapeuty po zdjęciu

unieruchomienia

1. Usprawnianie chorej kończyny- ćwiczenia bierne,

bierno- czynne, czynno- bierne, czynne;

zmniejszanie odruchowego napięcia mięśni

2. Przy niepełnym zroście- ćwiczenia czynne w

odciążeniu, ćwiczenia synergistyczne

3. Zmniejszenie bolesności stawów i mięśni-

fizykoterapia

4. Likwidowanie przykurczy- poizometryczna

relaksacja mięśni, ćwiczenia redresyjne

5. Przeciwdziałanie obrzękom i zastojom żylnym-

opaski elastyczne pończoszki przeciwżylakowe,

pozycje ułożeniowe, ćwiczenia wg Ratschowa-

Burgera

Urazy kończyny górnej

– leczenie i rehabilitacja

• Złamania bliższej nasady i przynasady

kości ramiennej

• Złamanie szyjki anatomicznej i

chirurgicznej

• Złamanie guzka większego i mniejszego
• Zwichnięcia

Urazy bliższej nasady i przynasady

kości ramiennej

• Powikłania

– Pourazowy zespół bolesnego barku
– zerwanie głowy długiej m. dwugłowego

ramienia

– jałowa martwica głowy k. ramiennej
– zespół bark- ręka – algodystrofia

Uszkodzenia nerwów

obwodowych:

klasyfikacja wg Sunderlanda

• neuropraxia- zablokowanie przewodnictwa
• axonotmesis- uszkodzenie aksonu bez

przerwania ciągłości endoneurium

• neurotmesis

– uszkodzenie aksonu i endoneurium bez

uszkodzenia perineurium

– uszkodzenie aksonu wraz z endoneurium

i perineurium, lecz z zachowaniem
ciągłości epineurium

– uszkodzenie (przecięcie) nerwu na całym

przekroju

Uszkodzenia nerwów

obwodowych:

Nerw promieniowy- ręka opadająca
(cepowata)
Nerw pośrodkowy- ręka kaznodziei
Nerw łokciowy- ręka szponiasta

Uszkodzenia nerwów

obwodowych:

rehabilitacja

• w przypadkach leczonych operacyjnie-

unieruchomienie do czasu uzyskania
zrostu; chronić nerw przed rozciąganiem

• CIEPŁO!!!
• fizykoterapia masaż
• kinezyterapia
• ćwiczenia sprawności manualnej ręki-

terapia zajęciowa

Urazy stawu łokciowego

Urazy i długotrwałe unieruchomienie mogą być
przyczyną wielu powikłań:

– uszkodzenie tętnicy ramiennej
– uszkodzenie nerwów obwodowych: neuropatia

nerwu łokciowego (zespół cieśni kanału nerwu
łokciowego), neuropatia n. promieniowego i
pośrodkowego

– skostnienie okołostawowe lub śródmięśniowe
– zapalenie błony maziowej
– przykurcze, usztywnienie
– zcpp

Urazy stawu łokciowego

rehabilitacja

• długotrwałe odciążenie
• systematyczność
• delikatność- nie wykonywać redresji!
• poizometryczna relaksacja mięśni

Skostnienia pozaszkieletowe

• powikłania pourazowe- najczęściej w

okolicy łokcia, biodra i uda

• powikłania pooperacyjne- po

endoprotezoplastyce stawu biodrowego,
po stabilizacjach kości udowej

Skostnienia pozaszkieletowe

rozpoznawanie

• Podwyższona ciepłota ciała o niejasnym

pochodzeniu

• Obrzęki
• Podwyższona fosfataza alkaliczna
• Zmiany w obrazie RTG
• Zmiany w tkankach miękkich

przystawowych

Skostnienia pozaszkieletowe

postępowanie

W okresie narastania objawów:

• unikanie bodźcowania- odstąpienie od

kinezyterapii i fizykoterapii

• leczenie farmakologiczne przeciwzapalne

i przeciwbólowe

• elongacja kończyny na szynie

• zapobieganie skutkom akinezji- dbałość o

zachowanie sprawności sąsiadujących

stawów

Skostnienia pozaszkieletowe

postępowanie

W okresie ustabilizowania objawów:

• fizykoterapia- ciepło, przygotowanie do

ćwiczeń

• kinezyterapia- stopniowo coraz

intensywniejsza z zastosowaniem

redresji włącznie

• kompensacja zakresów ruchów w kończynie

• zaopatrzenie ortopedyczne

• leczenie operacyjne

Urazy przedramienia

Najczęściej złamanie dalszej nasady kości
promieniowej (typ wyprostny Collesa, typ
zgięciowy Smitha)

Leczenie: po nastawieniu gips
przedramienno – ramienny, po 3 tyg.
przedramienny

Rehabilitacja: zgodnie z ogólnymi zasadami

Urazy ręki

Cel rehabilitacji:

– przywrócenie siły mięśni ręki i

przedramienia

– przywrócenie fizjologicznych zakresów

ruchów

– przywrócenie sprawności manualnej

URAZY KOŃCZYN DOLNYCH

Złamanie szyjki kości udowej

Trudności w leczeniu:
• 15- 30%- brak zrostu i jałowa martwica
• 30%- zmiany zwyrodnieniowo-

zniekształcające stawu biodrowego

• 6%- zgon.
• Częstość-7% złamań ogólnie, 30% u ludzi

po70.

Złamanie szyjki kości udowej

pionizacja po kilku dniach od operacji
obciążanie w zależności od:
- typu złamania (niestabilne później)
- umiejscowienia (po podgłówkowych

później)
- stabilności zespolenia (niepewne- później)
- przeszczepy autogenne tkanki gąbczastej

do łuku Adamsa- wcześniej
pełne odciążenie- 8 – 12 tyg, częściowe- 4-6

m-cy.

Złamanie szyjki kości udowej

nauka chodzenia:

- w poręczach
- z użyciem balkonika
- o kulach łokciowych
- ćwiczenia równoważne
- chód cztero, trzy i dwutaktowy
- okresowo- chodzenie z jedną kulą- kula
zawsze trzymana w ręce po stronie
przeciwnej do złamanej kończyny

Jałowa martwica głowy kości

udowej

Przyczyny zależą

od pierwotnego lub wtórnego

uszkodzenia dopływu krwi

do odłamu dogłowowego

Jałowa martwica głowy kości

udowej

Przebieg:

- ból w okolicy złamania, dyskretne ograniczenie

ruchów odwodzenia i rotacji zewnętrznej

• po ok. 3 mies. w RTG widoczne przewapnienia

głowy (brak procesów resorpcji)

• fragmentacja i resorpcja głowy (wyraz

zmniejszenia wytrzymałości na nacisk)

• niszczenie obumarłych struktur (ogniska

osteolityczne w obrębie głowy w RTG)

• w efekcie- ból w spoczynku nasilający się podczas

obciążania, ograniczenie ruchomości stawu,

przykurcze a nawet usztywnienie stawu,

zmniejszenie siły mm. działających na staw,

zniesienie funkcjonalnej wartości stawu

Jałowa martwica głowy kości

udowej

Gojenie:

- w warunkach odciążenia!!!
- rewaskularyzacja na bazie pozostałych
beleczek
- rewitalizacja
- remineralizacja

Uszkodzenia stawu kolanowego

• złam. dalszego odcinka k. udowej- nadkłykciowe
• śródstawowe złamanie dalszej nas. k.udowej
• złamanie bliższej nasady k. piszczelowej
• złamania kłykci (boczny, przyśrodkowy;

dwukłykciowe) k. piszczelowej

• uszkodzenie aparatu wyprostnego st.

kolanowego- przerwanie ścęgna m.
czworogłowego uda, złamanie rzepki, oderwanie
bliższego lub dalszego przyczepu więzadła rzepki

• uszkodzenie aparatu więzadłowego

– klasyfikacja niestabilności- jednopłaszczyznowe

(przednia itd.), rotacyjne i zlożone

Uszkodzenia stawu kolanowego

Uszkodzenie łąkotki – objawy:
• obrzęk, wysięk
• zablokowanie i przykurcz stawu
• ból
• objaw „ustępowania kolana”
• objaw „wystawania”
• zanik m. czworogłowego uda

Uszkodzenia stawu kolanowego

Rehabilitacja

- znaczenie m. czworogłowego uda dla stawu
kolanowego- jedyny czynny stabilizator
przedni, jedyny prostownik; w razie
dysfunkcji:
- „zapadanie się” kolana
- blokowanie kolana przez przeprost
- ruchomość stawu kolanowego (0˚ – 60˚)
jako czynnik determinujący prawidłową
lokomocję

Uszkodzenia nerwów

obwodowych:

objawy

Nerw strzałkowy - stopa szpotawa, stopa

opadająca lub końsko- szpotawa

Nerw piszczelowy- stopa piętowa

Złamanie trzonów kości goleni

III miejsce pod względem częstości

występowania po dalszej nasadzie kości

promieniowej i kostkach goleni

• I miejsce pod względem powikłań; czynniki

predysponujące do powikłań:

– położenie bezpośrednio pod skórą
– słabe ukrwienie okolicy najczęściej

ulegającej urazom

– asymetria przyczepów silnych mięśni
– ciasne przedziały powięziowe

Zespół Sudecka

• algodystrofia Sudecka

• pourazowa dystrofia kończyn typu Sudecka

• ostry zapalny zanik

Zespołem Sudecka określa się

bolesne obrzmienie tkanek przystawowych

ograniczające ruchy w stawie,

z towarzyszącymi zmianami dystroficznymi w

obrębie części miękkich i kostnych przystawowych,

a powstałe w następwie różnego rodzaju czynników.

Wyrazem tych zmian dystroficznych w obrazie rtg

jest plamisty zanik struktury kostnej.

Zespół Sudecka

• Rehabilitacja:

– okres ostry

• jedynie delikatna fizykoterapia; praktycznie-

w okresie tym rehabilitacji nie prowadzi się

– okres dystrofii

• lampa Sollux z filtrem niebieskim
• ćwiczenia czynne w stawie skokowym
• chodzenie z częściowym obciążaniem

kończyny (możliwie jak największym)

– okres zaniku

• ćwiczenia czynne i redresyjne
• Poizometryczna relaksacja mięśni
• pełne obciążanie kończyny

• Różnica między zwichnięciem a skręceniem stawu
• Dlaczego konieczne jest odciążanie stawu

barkowego we wczesnym okresie po zdjęciu

unieruchomienia

• Klasyfikacja uszkodzeń nerwów obwodowych
• Zasady leczenia i rehabilitacji po uszkodzeniu nerwu

obwodowego

• Objawy uszkodzenia nerwu promieniowego
• Objawy uszkodzenia nerwu pośrodkowego
• Objawy uszkodzenia nerwu łokciowego
• Objawy uszkodzenia nerwu strzałkowego
• Objawy uszkodzenia nerwu piszczelowego
• Zasady postępowania usprawniającego w okresie

narastania objawów skostnienia pozaszkieletowego

• Zasady postępowania usprawniającego w okresie

ustępowania objawów skostnienia

pozaszkieletowego