Dr Anna Matuszczak

MAKROEKONOMIA

Polityka fiskalna państwa

Pod pojęciem POLITYKI FISKALNEJ

rozumie się najczęściej stosowanie
wydatków i przychodów państwa
dla osiągnięcia różnych celów, a w
szczególności dla stabilności
gospodarki.

POLITYKA FISKALNA realizowana

jest poprzez budżet państwa.

• Wpływy

do

budżetu

pochodzą

przede

wszystkim z podatków bezpośrednich i
pośrednich, składek na ZUS oraz dochodów
czerpanych z sektora państwowego. Budżet
może być uzupełniany środkami pochodzącymi
z zagranicy (zwrotnymi lub bezzwrotnymi).

• Wydatki budżetowe to przede wszystkim

zakupy rządowe dóbr i usług oraz transfery.

 

WYDATKI > WPŁYWÓW  DEFICYT BUDŻETOWY
WYDATKI < WPŁYWÓW  NADWYŻKA BUDŻETOWA
WYDATKI = WPŁYWOM  RÓWNOWAGA BUDŻETOWA

BUDŻET 2011

Budżet będzie skonstruowany przy

założeniu 3,5-proc. dynamiki PKB, inflacji

średniorocznej wynoszącej 2,3 proc., i 9,9-

proc. stopy bezrobocia w grudniu 2011.

Na potrzeby projektu przyszłorocznego

budżetu państwa Ministerstwo Finansów

przyjęło, że PKB w cenach bieżących

wyniesie 1496,3 mld zł.

Autorzy dokumentu prognozują, że

przeciętne wynagrodzenie w gospodarce

narodowej wyniesie 3359 zł, nominalny

wzrost osiągnie 3,7 proc., zaś realny –

1,4%.

BUDŻET 2011-2013

W 2011 roku deficyt finansowy ma

sięgnąć

45 mld zł, w 2012 - 40 mld, a w 2013

- 30 mld.

Rosnąć za to mają dochody:

w 2011 r - 268,2 mld zł,

w 2012 r. – aż 330,7 mld zł,

a w 2013 r. - 334 mld zł.

BUDŻET 2011-2013

Założono, że w ciągu najbliższych trzech lat

państwowy dług publiczny będzie stanowił

odpowiednio 54,4 proc. PKB, 54,6 proc. PKB,

53,7 proc. PKB. Czyli będzie niebezpiecznie

blisko granicy 55 proc. PKB, która oznacza, że

po jej przekroczeniu natychmiast trzeba

stworzyć budżet bez deficytu.

Optymistyczne są także prognozy wzrostu

gospodarczego w tym okresie. PKB będzie się

zwiększać w tempie odpowiednio: 3,5 proc.,

4,8 proc. i 4,1 proc.

W tym samym czasie bezrobocie ma wynieść

9,9 proc., 8,6 proc., i 7,3 proc.

Funkcje polityki fiskalnej:

• STABILIZACYJNA FUNKCJA POLITYKI FISKALNEJ

wiąże się z dążeniem do zapewnienia równowagi
gospodarczej oraz wysokiego zatrudnienia głównie
poprzez regulowanie strony popytowej gospodarki.

• Gdy gospodarce grozi „przegrzanie” rząd powinien

prowadzić politykę restrykcyjną, obejmującą:
 zwiększenie wpływów do budżetu, oraz
 zmniejszenie wydatków budżetowych, mających na

celu ograniczenie globalnego popytu.

W przeciwnym wypadku należy prowadzić politykę

stymulacji.

Funkcje polityki fiskalnej:

• Rola REDYSTRYBUCYJNA polega na tym, że

państwo dokonuje korekty dochodów - najpierw

gromadzi wpływy pochodzące z podatków, a

następnie dokonując wydatków, szczególnie w

ramach transferów, modyfikuje podział produktu

narodowego między różne podmioty gospodarcze.

• Kryterium redystrybucji: społeczne, nie ekonomiczne.

• Funkcja ALOKACYJNA wyraża się w ingerencji

państwa w sferę inwestycji i to zarówno w ujęciu

branżowym, jak i przestrzennym.

• Alokacyjne działanie państwa odnosi się w znacznej

mierze do realizacji tych inwestycji, których inne

podmioty nie chcą lub nie mogą realizować.

Narzędzia polityki fiskalnej dzielimy na:

• stabilizatory automatyczne, które reagują

na zmiany aktywności gospodarczej bez
potrzeby podejmowania jakichkolwiek
decyzji dotyczących ich użycia.

• stabilizatory nieautomatyczne, które

wymagają za każdym razem decyzji
polityczne, ekonomicznej.

PASYWNA POLITYKA FISKALNA I

AUTOMATYCZNE STABILIZATORY

GOSPODARKI

Najważniejsze automatyczne

stabilizatory to:

 podatki (po stronie dochodów budżetowych)
• zasiłki dla bezrobotnych (po stronie wydatków)

• CECHY automatycznych stabilizatorów:
• w momencie wahań koniunktury (recesji, ożywienia)

reagują

natychmiast;

nie

występuje

zjawisko

opóźnienia;

• są nieskuteczne wobec problemów strukturalnych;
• są niezdolne do stworzenia bodźców do zmiany

istniejącej sytuacji ekonomicznej;

PASYWNOŚĆ polityki fiskalnej polega

przede wszystkim na dostosowaniu się

przychodów budżetu państwa do

powstającej sytuacji gospodarczej, a nie

w próbach aktywnego jej kształtowania.

KRZYWA LAFFERA – podnoszenie

wielkości obciążeń podatkowych tylko do

pewnego poziomu powoduje wzrost

wpływów budżetowych.

• Ale:
• bardzo trudno w praktyce określić jaka

wysokość

obciążeń

podatkowych

jest

wielkością krytyczną;

• wielkość opodatkowania jest tylko jednym z

elementów

wpływających

na

decyzje

podmiotów

gospodarczych

i

w

wielu

wypadkach nie jest to element najistotniejszy.

AKTYWNA POLITYKA FISKALNA I

NIEAUTOMATYCZNE STABILIZATORY

GOSPODARKI

Najważniejsze nieautomatyczne stabilizatory to

wydatki:

•

tradycyjne,

związane

z

podstawowymi

funkcjami państwa jako organizacji społecznej
i politycznej; np. środki na obronę narodową,
ochronę porządku publicznego, administrację,
etc.

•

państwa opiekuńczego, to w znacznej mierze
transfery w postaci rent, emerytur, zasiłków
rodzinnych, chorobowych, etc.

•

na subsydia i niektóre inwestycje strukturalne.

A także:

zmiany w wielkości obciążeń podatkowych, które są
instrumentem

bardziej

elastycznym

niż

wydatki

budżetowe, gdyż:



 w okresach zagrożenia recesyjnego obniżenie
podatków w celu pobudzenia popytu okazuje się mniej
kontrowersyjne i łatwiejsze do akceptacji niż zwiększenie
wydatków budżetowych,



 zmiany systemu podatkowego można wprowadzać w
życie znacznie szybciej niż zmiany w sferze wydatków
budżetowych,



 zmiany systemu podatkowego są łatwiej odwracalne niż
zmiany w sferze wydatków budżetowych.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU

BUDŻETOWEGO

• 1. sprzedaż skarbowych papierów

wartościowych na rynku krajowym i
zagranicznym

• 2. kredyty zaciągane w bankach krajowych

i zagranicznych

• 3. pożyczki
• 4. prywatyzacja majątku Skarbu Państwa
• 5. nadwyżka budżetu państwa z lat

ubiegłych

• 6. podwyższenie-stopy podatkowej,
• 7. dodatkowa emisja pieniądza.