Antykoncepcja

Metody antykoncepcji (dostępne w

Polsce)

• okresowa abstynencja
• dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne

(DTA)

• jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne
• wstrzyknięcia antykoncepcyjne typu depo-
• wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne
• środki plemnikobójcze i prezerwatywy
• plastry antykoncepcyjne

Kryteria doboru poszczególnych metod

antykoncepcji

• Skuteczność: wskaźnik Pearla - liczba ciąż

mimo stosowania danej metody antykoncepcji
w przeliczeniu na 100 kobiet stosujących daną
metodę przez pierwsze 12 miesięcy

• odwracalność
• bezpieczeństwo
• akceptacja
• korzyści pozaantykoncepcyjne

Kryteria doboru poszczególnych metod

antykoncepcji - DTA

• Metodą antykoncepcji z wyboru u większości kobiet jest

stosowanie nisko- i średniodawkowych dwuskładnikowych
tabletek antykoncepcyjnych (etynyloestradiol + progestagen)

• od wprowadzenia w roku 1961 DTA zawartość estrogenu

zmniejszyła się 7-krotnie

• wskaźnik Pearla: 0,1- 0,3
• odwracalność całkowita
• bezpieczeństwo wysokie
• akceptacja duża
• inne korzyści: zmniejszenie zaburzeń miesiączkowania, rzadsze

występowanie zmian zapalnych w miednicy i łagodnych zmian w
sutkach, niższy odsetek ciąż ektopowych i czynnościowych
torbieli jajników, spadek o 50% częstości występowania rakak
jajnika i trzonu macicy, przypuszczalna ochrona przed chorobami
tarczycy, RZS, mięśniakami i osteoporozą

Kryteria doboru poszczególnych metod

antykoncepcji - DTA

Wady:
• możliwe zwiększenie częstości występowania raka sutka (RR-1,24)
• dane dotyczące raka szyjki macicy są niejednoznaczne ( ryzyko

może być dwukrotnie wyższe), wszystkie kobiety przyjmujące
DTA-cytologia co 2-3 lata,

• wzrost częstości występowania łagodnych guzów wątroby,
• upośledzenie

tolerancji

glukozy,

podwyższenie

poziomu

cholesterolu i TAG, obniżenie HDL - predyspozycja do rozwoju
miażdżycy,

• wzrost skłonności do zaburzeń krzepnięcia: wzrost poziomu

czynników krzepnięcia zależnych od wit K, zmniejszenie
aktywności antytrombiny III, spadek poziomu plazminogenu
(dezogestrel, gestoden, norgestimat)

• ryzyko

epizodów

zakrzepowo-zatorowych

związanych

ze

stosowaniem DTA jest o połowe mniejsze niż to związane z ciążą

Kryteria doboru poszczególnych metod

antykoncepcji - DTA

Przepisanie DTA musi być poprzedzone badaniem

lekarskim, które powinno obejmować:

• dokładny wywiad lekarski
• pomiar ciśnienia tętniczego krwi
• badanie piersi
• badanie ginekologiczne połączone z pobraniem

rozmazu cytologicznego

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA

według WHO (Atlanta 1994)

Grupa I - pacjentki, u których można stosować wszystkie DTA, nie

ma żadnych przeciwwskazań

Grupa II - u tych pacjentek w większości przypadków można

stosować DTA, ponieważ korzyści z ich stosowania przewyższają
możliwe lub udokumentowane ryzyko:

• chore na AIDS/HIV,
• astma,
• choroba Gilberta,
• wrodzony obrzęk limfatyczny,
• stwardnienie rozsiane,
• miastenia,
• choroba Reynolda,
• choroby wymagające dializoterapii,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• sarkoidoza,
• nowotwory hormononiezalezne

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA

według WHO (Atlanta 1994)

Grupa III - pacjentki, u których można stosować DTA wyłącznie

z zachowaniem wielkiej ostrożności. W tej grupie kobiet
możliwe lub udokumentowane ryzyko zazwyczaj przewyższa
korzyści:

• chore na nadciśnienie pierwotne przy wartościach < 160/100,
• u których w czasie ciąży występowało nadciśnienie tętnicze,
• w okresie remisji nowotworów estrogenozależnych,
• z rzadkim miesiączkowaniem lub brakiem miesiączki,
• hiperprolaktynemia,
• depresja,
• łagodna postać tocznia rumieniowatego (bez obecności przeciwciał

antyfosfolipidowych),

• pacjentki po usunięciu śledziony (przy liczbie płytek <500 tys/ml),
• kobiety w trakcie leczenia lub po leczeniu CIN

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA

według WHO (Atlanta 1994)

Grupa IV - pacjentki, u których nie wolno stosować DTA,

ponieważ ryzyko dla ich zdrowia związane ze stosowaniem tej
metody jest nie do przyjęcia:

1. Choroby układu sercowo-naczyniowego:
• incydent zakrzepicy tętniczej lub żylnej w przeszłości,
• choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatie,
• poważne ryzyko chorób żył, tętnic (zaburzenia krzepnięcia u rodziców

lub rodzeństwa przed ukończonym 45 rż), otyłość dużego stopnia (BMI
> 35), długotrwałe unieruchomienie w łóżku, miażdżycowy profil
lipidów, palenie > 40 papierosów dziennie,ciężka cukrzyca,
nadciśnienie tętnicze > 160/100 potwierdzone w dwóch badaniach,

• wrodzone trombofilie z nieprawidłowymi stężeniami poszczególnych

czynników krzepnięcia i obecnością przeciwciał antykardiolipidowych,

• inne znane czynniki predysponujące do zakrzepicy: czerwienica,

ciężka postać tocznia rumieniowatego, stan po wycięciu śledziony,
wieloguzkowe zapalenie tętnic,

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA

według WHO (Atlanta 1994)

• planowana duża operacja lub operacja kończyn, przebywanie na dużych wysokościach (>4500m),
• ciężkie zapalne choroby jelit,
• migrena ogniskowa i stan migrenowy wymagający leczenia ergotaminą,
• przejściowe napady niedokrwienne,
• przebyty krwotok mózgowy,
• większość zastawkowych wad serca,
• napadowe lub utrwalone zaburzenia rytmu,
• wady przegrody międzyprzedsionkowej
• nadciśnienie płucne

2. Choroby wątroby:
• aktywna postać chorób wątroby,
• przebyta żółtaczka cholestatyczna (w czasie ciąży lub po DTA),
• gruczolak i rak wątroby,
• kamica żółciowa,
• ostra porfiria

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA

według WHO (Atlanta 1994)

3. Zaburzenia spowodowane działaniem hormonów płciowych:
• pląsawica,
• nadciśnienie tętnicze indukowane przyjmowaniem DTA,
• ostre zapalenia trzustki związane z triglicerydemią

4.Ciąża lub podejrzenie ciąży.

5. Krwawienie z dróg rodnych o nieustalonej etiologii.

6. Nowotwory złośliwe estrogenozależne.

7. Inne: nadwrażliwość na składniki DTA, zespół hemolityczno-

mocznicowy,

przebyte

łagodne

nadciśnienie

wewnątrzczaszkowe, przejściowa całkowita utrata widzenia.

Jednoskładnikowa tabletka

antykoncepcyjna

• zawierają pochodne progesteronu,
• głównym miejscem działania jest śluz szyjkowy, który staje

się trudny do przeniknięcia dla plemników,

• ważne regularne przyjmowanie (różnice do 2 h),
• wskaźnik Pearla -1,
• brak estrogenu oznacza, że nie zwiększa ona ryzyka powikłań

zakrzepowych: antykoncepcja wskazana u kobiet po 35rż,
palących, cierpiących na cukrzycę, tych, które w wywiadzie
podają epizody zakrzepowo-zatorowe, cierpiących na
migrenę

• dla kobiet karmiących

Wady:

• nieregularne krwawienia, plamienia
• przyrost masy ciała, zaburzenia żołądkowe.

Wstrzyknięcia antykoncepcyjne typu

depo-

• zawierają 150 mg progesteronu, 4 x w roku im,
• wskaźnik Pearla -0-1,
• płodność powraca przeciętnie po 9 miesiącach,
• ostrożnie stosować u kobiet z obniżonym nastrojem i

depresją, zagrożonych osteoporozą.

Wady:

• nieregularne krwawienia, plamienia
• przyrost masy ciała, zaburzenia żołądkowe.
• Ustanie miesiączkowania (strach przed ciążą)

Wkładki wewnątrzmaciczne IUD

• zawierają pętle z miedzi- uniemożliwienie zagnieżdżenia jaja płodowego

wskutek wywoływania miejscowego odczynu zapalnego w jamie macicy,

• dodatek progestagenu (uwalnia 20 micg lewonorgestrelu na dobę) zalety:

ograniczenie proliferacji endometrium, zalecana u kobiet przed
menopauzą,

• wskaźnik Pearla 0,4-0,8
• odwracalność metody niepełna- z uwagi na możliwość wystąpienia zapaleń

zarządu rodnego oraz ciąży ektopowej,

Przeciwwskazania:

• podejrzenie ciąży,
• nieprawidłowe krwawienia z macicy o nieustalonej etiologii,
• niedawno przebyte zakażenie w obrębie miednicy mniejszej (do 6 mcy),
• rozpoznana lub podejrzewana choroba przenoszona drogą płciową,
• zniekształcenia jamy macicy,
• choroba Wilsona,
• proteza zastawkowa serca

Metody barierowe

• Prezerwatywy

zapewniają

ochronę

przed

chorobami

przenoszonymi drogą płciową,

• wskaźnik Pearla 3-14, dla środków plemnikobójczych 6-26

Antykoncepcja po stosunku, doraźna

• Nie powinna być stosowana jako stała metoda planowania

rodziny,

• metoda Yuzpego: 50 micg etynyloestradiolu z 250 micg

lewonergestrolu w postaci 2 pigułek w odstępie 12 h do 72h po
stosunku,

• zastosowanie dwóch dawek po 0,75mg lewonergestrolu w

odstępie 12 h, do 72 h po stosunku

• założenie wkładki do 5 dni po owulacji

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa

Ginekologicznego w sprawie

antykoncepcji

• Nieródki: przy braku przeciwwskazań metodą z wyboru jest

DTA, należy również uwzględnić środki barierowe oraz
metody okresowej abstynencji, nie zaleca się stosowania IUD,

• kobiety, które rodziły i planują w przyszłości macierzyństwo:

DTA, w wybranych sytuacjach IUD,

• kobiety, które rodziły i nie planują macierzyństwa: DTA,

progestageny, IUD,

• kobiet karmiące, powyżej 35 rż, palące: tabletki i

wstrzyknięcia zawierające wyłącznie progestageny, IUD,

• kobiety w okresie przedmenopauzalnym: DTA, IUD

szczególnie z lewonorgestrelem