POSTĘPOWANIE

TERAPEUTYCZNE W

OSTRYCH

ZATRUCIACH

POSTĘPOWANIE RATOWNICZO

LECZNICZE NA MIEJSCU

ZDARZENIA

1. Przerwanie narażenia
2. Doraźne zabiegi ratownicze - ocena stanu

ogólnego chorego i zabezpieczenie

podstawowych funkcji życiowych

3. Zabezpieczenie materiału toksykologicznego
4. Usunięcie niezresorbowanej trucizny z miejsc

wchłaniania - dekontaminacja

5. Zastosowanie odtrutek dostępnych w

miejscach narażenia (zakłady pracy) i

karetkach PR

6. Zabezpieczenie ofiary na czas transportu do

szpitala do szpitala, zapewnienie dostępu

do żyły

PRZERWANIE NARAŻENIA

DROGĄ WZIEWNĄ

1. Usuń chorego ze skażonej

atmosfery

2. Podaj tlen do oddychania
3. Zakaż aktywności fizycznej

PRZEZ SPOJÓWKI OKA

1. usuń ciała stałe, soczewki, itp.
2. Trzymaj głowę chorego tak aby substancja
toksyczna spływała zawsze tą samą drogą
3. Poproś chorego o zamknięcie ust

(możliwość połknięcia wypłukiwanej z oka
trucizny)

4. Płucz worek spojówkowy bieżącą wodą,

pod niskim ciśnieniem min. 15 minut

5. Załóż suchy opatrunek na obie gałki oczne

PRZEZ POWŁOKI CIAŁA

1. Zdejmij zabrudzone ubranie chorego
2. Spłukuj skórę dużą ilością wody lub wodą z

mydłem min. 5-15 minut

3. Nie oblewaj brudną (po myciu) wodą części ciała

chorego nie objętych skażeniem

4. Wysusz skórę chorego wykonując delikatny ruch

ścierania np. z góry na dół. Nie wykonuj np.
ręcznikiem, gazą ruchów mazania lub szorowania

5. Pamiętaj o możliwości skażenia skóry owłosionej

głowy - postępowanie jak przy skażeniu skóry

PROWOKOWANIE

WYMIOTÓW

WSKAZANIA

1. Zatrucia u małych dzieci
2. Możliwość wykonania na miejscu zatrucia

(np. w domu)

3. Potencjalnie długi czas dotarcia do szpitala
4. Nie tolerowanie płukania żołądka – brak

zgody pacjenta na wykonanie zabiegu

5. Zatrucie dużymi, nie rozpuszczającymi się

w żołądku tabletkami

 

PRZECIWWSKAZANIA

1. upośledzenie świadomości (brak odruchu

kaszlowego)

2. drgawki lub dłuższy czas po zażyciu leków

drgawkotwórczych

3. zatrucie środkami żrącymi, detergentami,

pochodnymi ropy naftowej

4. możliwość krwawienia z przewodu

pokarmowego (np. żylaki przełyku)

5. ciąża
6. wiek poniżej 6 miesięcy

WYKONANIE

•

u dorosłych podawanie ciepłej wody
porcjami po 200-300 ml

•

u dzieci podawanie 0,9% NaCl w dawce

po 5 –10 ml na kg m.c.

•

mechaniczne drażnienie tylnej ściany
gardła palcami lub szpatułką owiniętą
gazą

PŁUKANIE ŻOŁĄDKA

WSKAZANIA I KRYTERIA

CZASOWE

1. Kwaśny środek żrący do 30 minut
2. Substancje stałe do 6 godzin
3. Salicylany do 8 - 24 godzin
4. Grzyby do 72 godzin
5. Pacjenci nieprzytomni - bez

ograniczeń czasowych

PRZECIWWSKAZANIA

1. Wypicie stężonych zasad
2. Zaburzenia rytmu serca
3. Krwawienie z przewodu pokarmowego
4. Objawy otrzewnowe
5. Drgawki
6. Czynna choroba wrzodowa żołądka
7. Żylaki przełyku
8. Stan po całkowitej resekcji żołądka
9. Wzrost ICP u przytomnego pacjenta
10. Brak zgody na zabieg

 

POWIKŁANIA

1. Przepchnięcie zawartości żołądka do

jelit przy zbyt dużej jednorazowej
objętości płynu płuczącego

2. Zachłyśnięcie
3. Mechaniczne uszkodzenie przewodu

pokarmowego

4. Odruchowe zatrzymanie czynności serca
5. Zaburzenia wodno - elektrolitowe

WYKONANIE PŁUKANIA
ŻOŁĄDKA

1. Należy uzyskać zgodę pacjenta na zabieg
2. Sonda dożołądkowa powinna mieć średnicę 5-

15 mm

3. Pacjent przytomny w trakcie płukania powinien

siedzieć lub leżeć na lewym boku

4. Pacjent nieprzytomny musi zostać

zaintubowany, płukanie żołądka wykonujemy w
pozycji na plecach, dotyczy to również zatruć
pochodnymi ropy naftowej i substancjami
pieniącymi się

5. Sondę zakładamy przez usta
6. U osób dorosłych używamy ciepłej wody w

dawce jednorazowej 15ml/kg

7. U dzieci ciepły 0,9% NaCl w dawce 15

ml/kg

8. Usuwanie popłuczyn z żołądka odbywa się

na zasadzie naczyń połączonych

9. Zabieg powtarzamy do uzyskania

przejrzystych popłuczyn wymaga to
przeciętnie zużycia 5-20 litrów wody

10. W przypadku zatrucia grzybami pierwsze

popłuczyny zabezpieczamy do badania
mykologicznego

11. Po wykonaniu płukania żołądka podajemy

przez sondą zawiesinę węgla aktywowanego

WĘGIEL AKTYWOWANY

Węgiel drzewny poddany działaniu

pary wodnej lub silnych kwasów w
celu uzyskania maksymalnej
powierzchni adsorbcyjnej
Węgiel w postaci zawiesiny
wodnej podajemy jednorazowo
doustnie lub przez sondę w ilości 1g
na kilogram masy ciała pacjenta

SUBSTANCJE DOBRZE
ABSORBOWANE PRZEZ WĘGIEL
AKTYWOWANY

amfetamina benzodiazepiny

atropina

barbiturany

leki nasenne opiaty
glikozydy naparstnicy
fenol

sulfonamidy
strychnina

trójpierścieniowe leki antydepresyjne
leki przeciwpadaczkowe

paracetamol

SUBSTANCJE ŹLE
ABSORBOWANE PRZEZ WĘGIEL
AKTYWOWANY

związki ołowiu, żelaza, litu, baru
kwas borny
pochodne ropy naftowej
inne rozpuszczalniki org.
fluorki
cyjanki
alkohol etylowy
alkohol metylowy
glikol etylenowy
kwasy i zasady

POWIKŁANIA

1. Zwiększone ryzyko wymiotów
2. Możliwość zachłyśnięcia
3. Zaparcia
4. Możliwość

wystąpienia

niedrożności

Węgiel aktywowany w dawkach
powtarzanych co 4-6 godzin ma na celu
przerwanie wtórnego wchłaniania toksyn
wydzielanych do jelita z żółcią.

Dawkowanie

0,5-1,0 g/kg do maksymalnej

dawki dobowej 200-400g
digitoksyna
nor - i amitryptylina
cykloseryna
metotrexat
fenytoina
nadolol
fenobarbital
karbamazepina
teofilina

ŚRODKI

PRZECZYSZCZAJĄCE

SOLNE

siarczan sodu, siarczan magnezu,

cytrynian magnezu - podawane w dawce

20-30 g dorosłym i 0,25 g/kg masy ciała

u dzieci

SACHARYDOWE

sorbitol, mannitol - podawane w dawce

1-2 g/kg m. ciała

środki te stosujemy jednorazowo doustnie

lub przez sondę po uprzednim podaniu

węgla aktywowanego,

przeciwwskazaniem jest brak perystaltyki

CAŁKOWITE PŁUKANIE

JELIT

1. Ogranicza wchłanianie trucizny poprzez

usuwanie zawartości jelit podawaniem przez

sondę płynu płuczącego

2. Wykorzystuje się osmotycznie

zrównoważony roztwór glikolu

polietylenowego i elektrolitów,

podawany w ilości ok. 2l/godz. (np. Fortrans)

3. Stosuje się w zatruciach solami żelaza,

lekami typu „slow-release”, innymi

substancjami słabo adsorbowanymi przez

węgiel i po spożyciu torebek z narkotykami

4. Powikłaniami są kurcze jelit, wzdęcia,

nudności, wymioty z możliwością

zachłyśnięcia

INNE ODTRUTKI

NIESPECYFICZNE

parafina ciekła

substancje rozpuszczalne w

tłuszczach

mleko

substancje żrące, metale cięzkie,

czwartorzędowe sole amonu

mocna herbata

glikozydy nasercowe, alkaloidy

skrobia

substancje żrące, kwasy

organiczne i

nieorganiczne, jodyna

białko jajka

substancje żrące, kwasy

organiczne i

nieorganiczne

TRANSPORT PACJENTA

ZATRUTEGO

1. Pacjent u którego podejrzewamy zatrucie i

jest nieprzytomny na czas transportu musi
zostać zaintubowany celem zabezpieczenia
dróg oddechowych przed zachłyśnięciem.

2. Monitorowanie powinno obejmować zawsze

EKG, saturację krwi tętniczej, ciśnienie
tętnicze krwi i częstość oddechów a w
wybranych przypadkach diurezę, parametry
oddechowe w trakcie oddechu
zastępczego,glikemię

3. Pacjent musi mieć założone wkłucie dożylne

POSTĘPOWANIE W

SZPITALU

1. Pobranie materiału na badania

laboratoryjne

2. Przyspieszenie eliminacji trucizn
3. Wyrównanie zaburzeń wodno-

elektrolitowych i RKZ

4. Zastosowanie specyficznych odtrutek

ZABEZPIECZENIE

MATERIAŁU

TOKSYKOLOGICZNEGO

KREW

10 ml. krwi heparynizowanej
10 ml. krwi ( na skrzep)
2 ml. krwi konserwowanej fluorkiem sodu

MOCZ

100 ML - najlepiej przed rozpoczęciem

leczenia

ZAWARTOŚĆ ŻOŁĄDKA

wymiociny
pierwsza partia popłuczyn z żołądka

BADANIA

LABORATORYJNE

-PIERWSZEGO RZUTU

TESTY JAKOŚCIOWE -

PRZEGLĄDOWE

1. Barbiturany
2. Benzodwuazepiny
3. Fenotiazyny
4. Trójcykliczne środki

antydepresyjne

5. Opiaty
6. Paracetamol

NAJCZĘŚCIEJ WYKONYWANE
BADANIA ILOŚCIOWE

acetominofen
salicylany
teofilina
sole litu
sole ołowiu
karboksyhemoglobina
methemoglobina
alkohole
digoksyna

INNE BADANIA

morfologia pełna
wolna hemoglobina
elektrolity -Na, K, Cl, Ca
RKZ
AspAT, AlAT, bilirubina całkowita
mocznik, kreatynina
EKG

ZABURZENIA UKŁADU

ODDECHOEGO

1. Depresja ośrodka oddechowego
2. Mechaniczna niewydolność

oddechowa

3. Wzmożone wydzielanie w drzewie

oddechowym

4. Zablokowanie hemoglobiny
5. Zablokowanie enzymów oddechowych
6. Methemoglobinemia

LECZENIE

1. Zapewnienie drożności dróg

oddechowych

2. Tlenoterapię
3. Intbację dotchawiczą
4. Oddech wspomagany
5. Farmakoterapię

ZABURZENIA UKŁADU

KRĄŻENIA

1. Nagłe zatrzymanie krążenia
2. Wstrząs
3. Obrzęk płuc

- związki kardiotoksyczne

- substancje uszkadzające naczynia

włosowate

- substancje uszkadzające nabłonek

pęcherzyków płucnych

ZABURZENIA

OŚRODKOWEGO UKŁADU

NERWOWEGO

1. Obrzęk mózgu
2. Drgawki
3. Śpiączka

PRZYSPIESZENIE

ELIMINACJI TRUCIZN

oddech kontrolowany z mierną

hiperwentylacją

intensywna (forsowana) diureza
z alkalizacją
z zakwaszaniem
dializa otrzewnowa
dializa pozaustrojowa (hemodializa)
hemoperfuzja przez kolumny adsorbcyjne
plazmafereza
przetoczenie wymienne krwi
powtarzane dawki węgla aktywowanego

KRYTERIA ZASTOSOWANIA
METOD PRZYSPIESZONEJ
ELIMINACJI

1. Możliwość zastosowania w danym ośrodku
2. Optymalna skuteczność w danym zatruciu

ustalona w oparciu o badania kliniczne

i doświadczalne

3. Znaczna ilość trucizny odzyskana dzięki

wybranej metodzie w stosunku do

całkowitej, usuniętej w tym czasie dzięki

fizjologicznym mechanizmom metabolizmu i

wydalania .

4. Odpowiednia ilość trucizny znajdująca się

w przestrzeni śródnaczyniowej albo szybko

z nią wymieniana (niewielka objętość

dystrybucji)

5. Bezpośredni związek pomiędzy

ciężkością zatrucia, a stężeniem
trucizny we krwi i okresem przez jaki
ustrój narażony będzie na kontakt
z trucizną.

6. Stan pacjenta i wynikające z niego

wskazania
i przeciwwskazania do zastosowania
danej metody.

7. Zagrożenia, jakie potencjalnie

stwarza
dla pacjenta wybrana metoda w
stosunku
do zagrożeń wynikających z zatrucia.

HIPERWENTYLACJA

Aceton
Eter
Czterochlorek węgla
Trójchloroetylen
Alkohole
Benzyna
Pochodne Benzenu

FORSOWNA DIUREZA

BEZ ZMIANY Ph MOCZU

pochodne bromu, alokhol, parakwat

Z ZAKWASZENIEM MOCZU

barbiturany, sulfonamidy, amfetamina

Z ALKALIZACJĄ MOCZU

morfina, lit, dolargan, salicylany,

chinina

PRZECIWWSKAZANIA

niewydolność nerek
niewydolność krążenia
obrzęk płuc lub zagrożenie nim
nadciśnienie tętnicze
obrzęk mózgu
niemożność oznaczenia elektrolitów w

surowicy

SPOSÓB PRZEPROWADZENIA

1.Zabieg przeprowadza się pod kontrolą

diurezy godzinowej, OCŻ, poziomu
elektrolitów, glikemii i hematokrytu

2. Podajemy 1,0 litr 0,9% NaCl
1,0 litr 5% glukozy
1,0 litr Sol. Ringera
3,0 KCl
3. Czas przetoczenia wynosi 4-6 godzin
4. W przypadku bilansu wodnego +1,5

litra należy podać furosemid

POWIKŁANIA

1. Przeciążenie układu krążenia

- wzrost ciśnienia tętniczego
- obrzęk płuc
- obrzęk mózgu

2. Zaburzenia wodno - elektrolitowe
3. Zaburzenia równowagi kwasowo -

zasadowej

DIALIZA OTRZEWNOWA

Prosta w wykonaniu metoda usuwania z

organizmu mało- i średniocząsteczkowych

toksyn o dużym stężeniu we krwi.
Jeden cykl trwa 60 minut.
Przeciwwskazania to : zapalenie

otrzewnej, rozległe oparzenia powłok
brzusznych, świeżo przebyte operacje na
narządach jamy brzusznej, urazy brzucha,
zaawansowana ciąża

HEMODIALIZA

Umożliwia usuwanie z krwi

substancji dobrze rozpuszczalnych
w wodzie, o małej masie
cząsteczkowej ( do 500 daltonów),
niskim stopniu wiązania z białkami i
małej objętości dystrybucji. Dializy
ze wskazań toksykologicznych trwa
do 24 godzin.

WSKAZANIA

metanol
etanol
glikol etylenowy
lit
bromki
salicylany

PRZECIWWSKAZANIA

Niewydolność krążenia
Krwawienie z przewodu pokarmowego
Krwawienie śródczaszkowe
Zaburzenia krzepnięcia
Wczesne stany pooperacyjne

POWIKŁANIA

zaburzenia elektrolitowe
spadki ciśnienia (zbyt szybkie odwodnienie)
zatory powietrzne
zaburzenia krzepnięcia

HEMOPERFUZJA

Polega na przepuszczaniu krwi chorego w systemie

krążenia pozaustrojowego przez kolumny
zawierające węgiel aktywowany, żywice
jonowymienne, sita molekularne, immunosorbenty.

Pozwala na usuwanie z krwi związków toksycznych
związanych z białkami,wydalanie trucizn nie jest

ograniczone ani ich rozpuszczalnością w wodzie
ani ich masą cząsteczkową

WSKAZANIA

luminal
barbiturany
meprobamat
zatrucie grzybami
teofilina

PLAZMAFEREZA

Polega na stopniowym usunięciu

osocza i zastąpieniu go FFP i
koloidami. Pozwala na usunięcie
trucizn o dużej cząsteczce i
związanych z białkami. Stosowana
w zatruciu grzybami, parakwatem,
digoksyną

TRANSFUZJA

WYMIENNA

Obecnie stosowana tylko w

przypadku bardzo dużej
methemoglobinemii

POCZĄTKOWE

LECZENIE ZATRUĆ

ODTRUTKI

SPECYFICZNE

PODZIAŁ GAZÓW

WYKAZUJĄCYCH DZIAŁANIE

TOKSYCZNE

GAZY DUSZĄCE FIZYCZNIE

azot, argon, hel, wodór

GAZY DUSZĄCE CHEMICZNIE

siarkowodór, cyjanowodór, tlenek węgla

GAZY DRAŻNIĄCE

amoniak, tlenki azotu, dwutlenek

siarki,chlor

SIARKOWODÓR

OBJAWY

wyczuwanie zapachu
zapalenie spojówek
ostre zapalenie rogówki
zanik wyczuwania zapachu
kaszel
obrzęk płuc
utrata przytomności
zatrzymanie oddechu

LECZENIE

1. Jak najszybsze wyniesienie

poszkodowanych z miejsca narażenia,
przez osoby wyposażone w aparaty
tlenowe

2. Wentylacja zastępcza 100% tlenem
3.Podanie azotanu amylu lub sodu i

tiosiarczanu sodowego

CYJANKI

OBJAWY

bóle i zawroty głowy
ilościowe i jakościowe zaburzenia świadomości
drgawki
Powszechnie uważa się, że zatrucia cyjankami

przebiegają bardzo gwałtownie i szybko. Nie jest to
jednak regułą.
Okres latencji między narażeniem na związki cyjanowe,
a objawami intoksykacji, zależy m.in. od rodzaju
związku, drogi zatrucia, dawki i innych czynników
takich jak np. wypełnienie żołądka pokarmem w
przypadku zatrucia drogą doustną.

Z powodu zmniejszonego zużycia tlenu przez

tkanki, skóra chorego w przypadku
intoksykacji ma barwę różową (nawet w czasie
zatrzymania krążenia).

Najczęściej występującym objawem jest kwasica

mleczanowa. Klasyczny objaw w postaci
odczuwania zapachu gorzkich migdałów
występuje jednak u małej części populacji.

Jony cyjankowe działają także kardiodepresyjnie

na mięsień serca powodując albo spadki
ciśnienia krwi, dobrze reagujące na
wypełnienie łożyska naczyniowego, albo ostrą
niewydolność krążenia z obrzękiem płuc
włącznie.

Zatrucie związkami cyjanowymi w czasie

np. pożaru można

PODEJRZEWAĆ

u

chorych wówczas gdy:

1. pożar dotyczy zamkniętego

pomieszczenia

2. w plwocinie, jamie ustnej i przedsionku

nosa ofiary zaobserwowano obecność
sadzy

3. u chorego pojawiają się liczne objawy

neurologiczne

4. występuje hipotonia
5. poziom kwasu mlekowego we krwi

pacjenta > 10 mmol/l

Aby nie przeoczyć chorych poddanych

ekspozycji na związki cyjanowe należy
oprócz badania chorego zebrać
dokładny

WYWIAD

od strażaków i

ratowników medycznych na temat:

1. wcześniejszego zachowania chorego

(okres splątania, spowolnienia
myślenia, pobudzenia - objawy
encefalopatii)

2. warunków w jakich doszło do

powstania pożaru

3. materiałów, które uległy spaleniu

BADANIA LABORATORYJNE

Już kilka godzin po narażeniu na zatrucie cyjankami

dochodzi do powstania kwasicy mleczanowej. Jak się
okazuje stwierdzono dodatnią korelację pomiędzy
stężeniem kwasu mlekowego, a stężeniem jonów
cyjankowych w osoczu.
W przypadku czystego zatrucia związkami cyjanowymi,
kwasica metaboliczna > 7 mmol/l określa zatrucie z
poziomem cyjanków we krwi > 40 μmol/l. W

przypadku zatruć dymem z pożaru poziom cyjanków > 40

μmol/l odpowiada stężeniu kwasu mlekowego > 10
mmol/l. W przypadku niemożności oznaczenia kwasu
mlekowego we krwi chorych, znacznie powiększona
luka anionowa może wskazywać na zatrucie cyjankami.
Poziom > 100 μmol/l uważany jest za śmiertelny.

LECZENIE

TLEN

Jest podstawową odtrutką w zatruciach cyjankami.

Jak wykazano w badaniach eksperymentalnych i
klinicznych, reaktywacja oksydazy
cytochromowej jest szybsza przy wysokich
stężeniach tlenu. Ponadto podwyższone ciśnienie
parcjalne tlenu uaktywnia inne, niewrażliwe na
jony cyjankowe, drogi oksydacji.
Leczenie 100% tlenem powinno podejmować się
tak szybko jak to jest możliwe. Natomiast
leczenie z

wykorzystaniem hiperbarii tlenowej nadal budzi

kontrowersje wśród badaczy.

ZWIĄZKI METHEMOGLOBINOTWÓRCZE

Substancje takie jak azotyn amylu, azotyn
sodowy i 4 - dimetyloaminofenol (4-DMAP)
działają poprzez utlenianie
dwuwartościowego żelaza hemoglobiny do
postaci trójwartościowej

Dla właściwego działania związków

methemoglobinotwórczych poziom
methemoglobiny w surowicy powinien
wynosić około 20 - 40%.
Należy pamiętać, że sama
methemoglobina oprócz rozszerzania
naczyń i hipotonii powoduje także
niedotlenienie

DAWKOWANIE

AZOTYN AMYLU

amp. 300 mg

do wdychania po rozgnieceniu ampułki pod

kontrolą ciśnienia tętniczego

AZOTYN SODU

5 - 10 mg/kg m.c.iv

DIMETYLOAMINOFENOL (4-DMAP)

amp.

250 mg

3-4 mg/kg m.c.iv
po podaniu tych leków należy podac

tiosiarczan sodu w dawce 50-100 mg/kg.m.c.
w 10 minutowym wlewie dożylnym.

TIOSIARCZAN SODU

to naturalny

substrat dla rodanaz. W przypadku
obecności jonów cyjankowych i
tiosiarczanu sodowego, rodanazy
powodują tworzenie mniej toksycznych
tiocyjanianów, usuwanych następnie z
moczem

WERSENIAN DIKOBALTOWY

amp 300 mg.
podaje się jedna ampułkę powoli

dożylnie

objawy niepożądane to:
1. Duszność
2. Ból w klatce piersiowej
3. Zawroty głowy
4. Ogólne osłabienie

Zatrucia cyjankami zdarzają się znacznie

częściej niż wykazują to statystyki
medyczne. Szczególnie często do zatruć
cyjanowodorem dochodzi w czasie pożarów.
Większość lekarzy nie posiada dostatecznej
wiedzy na temat objawów klinicznych
zatruć cyjankami oraz podstawowej wiedzy
na temat ich leczenia. Dodatkowo, ten
smutny obraz nie dofinansowania polskiej
służby zdrowia, pogłębia brak
specyficznych odtrutek w karetkach
Pogotowia Ratunkowego i Izbach Przyjęć
nawet dużych polskich szpitali.

TLENEK WĘGLA

% HbCO OBJAWY

0 - 10 brak objawów lub pobudzenie psychoruchowe
10 - 20 nieznaczne bóle głowy, uczucie ucisku w okolicy
czołowej, duszność wysiłkowa
20 - 30 bóle i zawroty głowy, uczucie zmęczenia, nudności,
tachykardia, przyspieszony oddech
30 - 40 silne bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia i
orientacji, nudności, wymioty, hypotensja
40 - 50 upośledzenie słuchu, lęk, zaburzenia świadomości,
przyspieszenie tętna i oddechu, zaburzenia rytmu

serca

50 - 60 nasilająca się niewydolność krążeniowo-oddechwa,
drgawki, utrata przytomności
60 - 70 śpiączka, niewydolność krążeniowo-oddechwa,
70 - 80 zgon

LECZENIE

O przeżyciu i nasileniu późniejszych

powikłań, głównie neurologicznych
decyduje jak najszybsza tlenoterapia i
usunięcie HbCo

T1/2 HbCO podczas oddychania

powietrzem 3 -4

godziny

100% tlenem 40 minut
100% tlenem pod ciś 2,5 atm. 15 minut

ZATRUCIA ALKOHOLAMI

ETANOL
METANOL
GLIKOL ETYLENOWY
ALKOHOL IZOPROPYLOWY

ETANOL

OBJAWY ZATRUCIA

( SĄ POWSZECHNIE

ZNANE.......)

zatrucie lekkie 0,5 - 1,5%

o

zatrucie umiarkowane 1,5 - 3%

o

zatrucie cięzkie 3 - 5%

o

śpiaczka > 5%

o

OBJAWY ZATRUCIA c.d.

kwasica metaboliczna
depresja mięśnia sercowego
zaburzenia w przepływie wieńcowym
skurcz naczyń wieńcowych
migotanie przedsionków
hypoglikemia
dyselektrolitemia

BADANIA

LABORATORYJNE

1. Poziom etanolu i metanolu
2. Podstawowe elektrolity
3. RKZ
4. Glikemia
5. Amylaza w surowicy i moczu
6. AspAT, AlAT, w surowicy

LECZENIE

TIAMINA 100 mg iv
GLUKOZA iv
nawodnienie pacjenta
wyrównanie niedoborów elektrolitowych

głównie potasu, magnezu

wyrównanie zaburzeń RKZ
zabezpieczenie drożności dróg

oddechowych

leczenie drgawek

INNE CHOROBY
TOWARZYSZĄCE

1. Zawsze obowiązuje wnikliwa diagnostyka

różnicowa głównie pod kątem następstw
urazów głowy.

2. Zachłystowe zapalenie płuc
3. Zapalenie trzustki
4. Nieżyt żołądka
5. Kacheksja
6.Choroby pasożytnicze
7. Hipotermia
8. Inne zaburzenia psychiczne i

neurologiczne

9. Współistnienie zatrucia inną substancją

ZESPÓŁ ABSTYNENCJI

Drżenia mięśniowe pomiędzy 7 a 48

godziną

zaburzenia świadomości
halucynacje po 24 - 36 godzinach
przyspieszona czynność serca
wzrost ciśnienia tętniczego
nudności
wymioty
nadmierna potliwość
delirium tremens - śmiertelność do 15 %

LECZENIE ZESPOŁU
ABSTYNENCYJNEGO

Stabilizacja układu krążenia
benzodwuazepiny
klonidyna - 0,2 mg co 6 godzin

ZESPÓŁ ANTABUSOWY
SUBSTANCJE WYWOŁUJĄCE

1. Antikol
2. Cefalosporyny
3. Fenformin
4. Fenylobutazol
5. Metronidazol
6. Nitrofurantoina
7. Sulfonamidy
8. Niektóre grzyby ( czernidlak pospolity )

ZESPÓŁ ANTABUSOWY

OBIAWY

1. Zaczerwienienie twarzy, potliwość
2. Bóle i zawroty głowy
3. Nudności i wymioty
4. Leki egzystencjalne
5. Uczucie duszności
6. Tachykardia, hypotensja, bóle

stenokardialne, możliwość zawału serca

7. Zaburzenia świadomości, drgawki

ZESPÓŁ ANTABUSOWY

LECZENIE

1. Stabilizacja układu krążenia ( B-

blokery)

2. Leki uspokajające

( benzddwuazepiny)

3. Vitamina C 1000 mg
4. Preparaty żelaza

METANOL

OBIAWY ZATRUCIA

ZATRUCIE LEKKIE - uczucie zmęczenia, ból

głowy, po 24 - 48 godzinach zaburzenia
widzenia

ZATRUCIE ŚREDNIO CIĘŻKIE - silne zawroty

i bóle głowy, nudności, wymioty, depresja
O.U.N., po 24 - 48 godzinach zaburzenia
widzenia ( mogą być nieodwracalne )

ZATRUCIE CIĘZKIE - j.w.dołancza się oddech

Kusmaula, pojawia się sinica, hypotensja,
rozszerzenie źrenic, przekrwienie tarczy
nerwu wzrokowego, kwasica do pH 6,7

BADANIA LABORATORYJNE

1. Stężenie etanolu, metanolu, glikolu

w surowicy

2. RKZ, osmolalność osocza
3. Jonogram
4. Mocznik, kreatynina
5.Mioglobina w moczu

LECZENIE

1. Korekcja kwasicy metabolicznej
2. Hemodializa - wskazania
- poziom powyżej 20 - 50 mg/100 ml krwi
- głęboka kwasica metaboliczna
- wystąpienie zaburzeń widzenia
- niewydolnośc nerek
3. Etanol dawka początkowa 0,6-1,0 g/kg w

10% wlewie dożylnym, następnie 100
mg/kg/godz. tak aby utżymać stężenie we
krwi 100 - 150 mg/dl

4. Kwas foliowy 50 mg co 4 godz. iv

GLIKOL ETYLENOWY

OBJAWY ZATRUCIA

I ETAP ( 1-12 godz. )
obrzęk mózgu
drgawki
zaburzenia świadomości
nudności, wymioty
początek kwasicy metabolicznej
II ETAP ( 12 - 24 godz. )
tachykardia, tachypnoe, hypotensja
III ETAP ( 24 - 72 godz. )
ostra martwica cewek nerkowych
ostra niewydolność nerek

BADANIA LABORATORYJNE

Jak w przypadku zatrucia alkholem

metylowym,

dodatkowo stężenie jonów wapnia ze

względu na reakcje ze szczawianami i
EKG.

LECZENIE

1. Wyrównywanie zaburzeń RKZ i

elektrolitowych,w tym hipokalcemii

2.Hemodializa wskazania
- poziom powyżej 25 mg/100 ml krwi
- głęboka kwasica metaboliczna
- obrzęk płuc
- niewydolnośc nerek
- krystaluria
3. Etanol - jak w leczeniu zatruciem alkoholem

metylowym

4. Pirydoksyna ( Vit B6) 50 mg co 6 godz. iv
5. Tiamian ( Vit B1 ) 100 mg co 6 godz. iv

ALKOHOL

IZOPROPYLOWY

OBJAWY ZATRUCIA

1. Depresyjne działanie na OUN dwa razy

silniejsze niż alkoholu etylowego

2. Bóle brzucha, nudności, wymioty
3. Depresja oddechowa, zapach acetonu z ust
4. Tachykardia, hypotensja
5. Niewydolność nerek,
6. Hemoliza, mioglobinuria

LECZENIE

1. Najczęściej wystarczy leczenie

objawowe

2. Hemodializa wskazania
- poziom powyżej 400 - 500 mg/100 ml

krwi

- hypotensja nie reagująca na leczenie
- głęboka śpiaczka

TOKSYKOMANIE

Określenie dla nadmiernego,

okresowego lub systematycznego
przyjmowania środków o szkodliwym
działaniu na organizm.
Toksykomanie mogą prowadzić do
powstania nałogu lub nawyku. W 1974
r. Komitet Ekspertów WHO ustalił 8
podstawowych typów toksykomanii:

1.      Typ morfinowy –

charakteryzujący się silną zależnością
psychiczną i fizyczną oraz
zwiększeniem tolerancji, jak również
wyraźnymi objawami abstynencji.

2.      Typ barbituranowo-alkoholowy –

o wyraźnej zależności psychicznej o
różnym nasileniu oraz o mniejszej
zależności fizycznej. Niewielkie
zwiększenie tolerancji oraz objawów
abstynencji kwalifikują ten zespół do
nałogu.

3.      Typ kokainowy –

charakteryzujący się silną
zależnością psychiczną, nieco słabszą
fizyczną, znacznym zwiększeniem
tolerancji oraz zespołem abstynencji.

4.      Typ cannabis (alkaloidy konopi) –

występuje umiarkowana lub silna
zależność psychiczna, brak
zależności fizycznej, brak objawów
abstynencji, niewielkie zwiększenie
tolerancji.

5.      Typ amfetaminowy – wyraża się

zależnością psychiczną i brakiem
zależności fizycznej. Wyraźne
zwiększenie tolerancji.

6.      Typ khat (katyna pochodna

efedryny) – przeważa zależność
psychiczna, brak lub słaba zależność
fizyczna przy braku zwiększania
tolerancji.

7.      Typ sublimacji halucynogennych –

słabo wyrażona zależność psychiczna
przy braku zależności fizycznej i braku
zwiększenia tolerancji.

8.      Typ lotnych rozpuszczalników

(wziewna) – słabo wyrażona zależność
psychiczna, silne objawy toksyczne.

Uzależnienie wywołują również inne

substancje jak: kofeina i nikotyna.

ZATRUCIE OPIATAMI

Zatrucie ostre
Przejawia się sennością, utratą przytomności, zniesieniem

odruchów, nierównym płytkim oddechem typu Cheyne-
Stockesa, sinicą i silnym zwężeniem źrenic. Zgon
następuje na skutek porażenia ośrodka oddechowego.

  Zatrucie przewlekłe
Występuje w narkomanii. Charakterystycznymi objawami

są: suchość błon śluzowych jamy ustnej i gardła,
nerwobóle, parestezje, bóle mięśniowe, zmiany w
funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, prowadzące
do znacznego wychudzenia. Mogą wystąpić na
przemian zaparcia i biegunki. Szybko pojawiają się
zmiany charakterologiczne, uniemożliwiające
współżycie społeczne.

LECZENIE

1. Ocena i stabilizacja układu krążenia i

oddechowego

2. Narkan iv 1 -2 mg co 2 -3 minuty do dawki 10 mg
- diagnostyka rodzaju substancji toksycznej i

leczenie

3. U narkomanów z rozpoznanym rodzajem

uzależnienia narkan należy podawać w dawkach
0,4 mg co 2-3 minuty.

4. Leczenie obrzęku płuc - furosemid, tlen,

wentylacja zastępcza

5. Leczenie sztywności klatki piersiowej po zatruciu

fentanylem - leki zwiotczające i wentylacja
zastępcza

ZATRUCIE KOKAINĄ I AMFETAMINĄ

Zatrucie ostre

Wywołuje początkowo podniecenie psychiczne i

motoryczne, przechodzące w zamroczenie z napadami
szału i drgawek padaczkowych. Następnie pojawia się
znużenie, senność, utrata przytomności. Wystepuja bóle
serca, nadwrażliwośc dróg oddechowych. Zgon następuje
wskutek porażenia ośrodka oddechowego i czynności
serca. Może wystąpić znaczna hypertermia.

  Zatrucie przewlekłe

U kokainistów zażywających tabaczkę obserwuje się nos o

zabarwieniu czerwonym, z wykwitami, oznakami egzemy,
bladość twarzy, małą masę ciała, ogólne osłabienie,
gadatliwość, zawroty głowy i częste wymioty. Przewlekłe
przyjmowanie amfetaminy prowadzi do stanów
depresyjnych.

BADANIA DODATKOWE

1. CK -MB
2. Jonogram
3. Glikemia
4. Mocznik, kreatynina, AspAt, AlAT
5. RKZ
6. EKG
7. Mioglobina
8. Ewentualnie rtg klatki piersiowej i CT

głowy

LECZENIE

1. Płukanie żołądka,węgiel aktywowany
2. Forsowna diureza z zakwaszeniem

moczu

3. Diazepam w dawkach po 2,5 mg iv az do

uspokojenia pacjenta

4. Chlorpromazyna 20 - 50 mg iv
5. Droperidol 2,5-10 mg iv
6. B-blokery - esmolol
7. Aminophilina
8. Schładzanie powierzchniowe

LIZERGID - LSD

OBJAWY ZATRUCIA

Lizergid powoduje zaburzenia psychiczne,

charakteryzujące się pobudzeniem, zmianami
nastroju, euforią, depresją lub uczuciem lęku.
Powstają halucynacje wzrokowe, słuchowe,
smakowe, dotykowe, często połączone z
dezorientacją w czasie i przestrzeni oraz ze
zmianą osobowości. Pozbawienie osobowości
(depersonifikacja) przypomina rozdwojenie
jaźni w przebiegu schizofrenii. Poza
uzależnieniem psychicznym nie opisano zmian
somatycznych, ani objawów abstynencji.
Działanie uzyskuje się po dawce 20-25 ug

.

MESKALINA
OBJAWY ZATRUCIA

Objawów zatrucia ostrego nie spotyka się, a w toksykomanii

meskalinowej występują objawy zatrucia przewlekłego,
charakteryzujące się nudnościami, zawrotami głowy i
uczuciem ucisku w skroniach. Po 1-2 h od zażycia meskaliny
pojawiają się: długotrwające odurzenie, zwiększona
wrażliwość zmysłowa, zniekształcenie odbioru wrażeń,
dezorientacja w czasie oraz halucynacje wszystkich
zmysłów, określane jako synestezja (równoczesne
współdziałanie wszystkich zmysłów). Może wystąpić
również rozdwojenie jaźni z pozbawieniem osobowości.

Do objawów wyraźnie toksycznych należy apatia, ból głowy,

bradykardia i spłycenie oddechu, które pojawiają się już w
czasie trwania odurzenia, a nasilają się po ustąpieniu
halucynacji, tj. po 4-5 h.

KONOPIE INDYJSKIE

Związki zawarte w konopiach, zażywane w różnych

postaciach, prowadzą do silnego odhamowania
OUN, a efekt tego odhamowania składa się z 2 faz:

1)      fazy euforii (zadowolenia, śmiechu,

gadulstwa)

2)      fazy halucynacji (wizji optycznych,

kończących się snem).

Pierwsze skutki występują zazwyczaj po upływie 15-

30 min od zażycia narkotyku i trwają do 4 h. Do
innych objawów należą: przekrwienie oczu,
suchość w ustach, zawroty głowy, częstomocz oraz
bladość skóry. Nałóg prowadzi do obniżenia
intelektu i zaniku uczuć wyższych.

RÓŻNICOWANIE

1. Ostre psychozy
2. Neuroinfekcje

LECZENIE

1. Niewielkie dawki leków

uspokajających

2. Leczenie ewentualnej hypertermii

BENZODWUAZEPINY

Zatrucie dość częste, głównie w

połączeniu z innymi lekami
wpływającymi depresyjnie na O.U.N.

LECZENIE

Dekontaminacja przewodu

pokarmowego

węgiel aktywowany
leczenie objawowe

FLUMAZENIL

DAWKOWANIE

jednorazowo do 2 mg i.v.

PRZECIWWSKAZANIA

1. Zatrucie środkami drgawkotwórczymi
2. Padaczka w wywiadzie
3. Uzależnienie od benzodwuazepin w wywiadzie
4. Toksyndrom cholinolityczny lub

sympatykomimetyczny w badaniu

SOLE LITU

OBIAWY

1. Drżenia mięśniowe
2. Zespół rzekomoparkinsonowski
3.Drgawki
4. Zaburzenia świadomości
5. Odwodnienie, cukromocz
6. Nudności, wymioty, biegunka
7. Objawy niedoczynności tarczycy

LECZENIE

Stężenie litu we krwi
Płukanie żołądka
Nawodnienie i wyrównanie zaburzeń

elektrolitowych

Forsowna diureza z alkalizacją moczu
Hemodializa

TRÓJCYKLICZNE LEKI

ANTYDEPRESYJNE

OBIAWY

suchość skóry
szerokie źrenice
zatrzymanie moczu
pobudzenie psychoruchowe
hypotensja
drgawki
zaburzenia rytmu serca
depresja oddechowa

LECZENIE

Dekontaminacja żołądka i węgiel

aktywowany

EKG
1. Przedłużenie odcinka QT ( 0,43 - 0,32 )
2. Tachykardia zatokowa i przedłużony

QRS

3. Załamek R większy niż 3 mm w

odprowadzeniau aVR

Dwuwęglan sodu 1-2 mEq/kg a następnie

we wlewie tak aby uzyskać pH 7,45-7,5

Hiperwentylacja

LECZENIE

Lignokaina, fenytoina
Noradrenalina
Diazepam
Monitorowanie EKG przez minimum 12

godzin

LEKI NASERCOWE

DEKONTAMINACJA ŻOŁĄDKA
WĘGIEL AKTYWOWANY
LECZENIE OBJAWOWE
ODTRUTKI SPECYFICZNE

GLUKAGON

dawka wstępna - 50 -150 ug/kg w ciągu 1

minuty

infuzja ciągła 1-5 mg/godzinę

OBJAWY NIEPOŻĄDANE

nudności
wymioty
hyperglikemia
hyperkalemia

ANTAGONISTA

DIGOKSYNY

DIGIBIND

WSKAZANIA

stężenie digoksyny > 10ng/ml
zagrażające życiu objawy kardiologiczne

DAWKOWANIE

1mg digoksyny 50 -100 mg digibindu
empirycznie 10 -20 fiolek w ciągu 20

minut

ZATRUCIE TEOFILINĄ

Wąski przedział terapeutyczny

JEDNA TABLETKA MOŻE SPOWODOWAĆ

ZGON MAŁEGO DZIECKA

Czynniki predysponujące do wzrostu stężenia:
niewydolność krążenia
niewydolność wątroby
gorączka
erytromycyna
cymetydyna
cyprofloksacyna

OBJAWY

Tachykardia
hypotensja
hiperwentylacja
drżenia mięśniowe
drgawki i stan padaczkowy
hipokalemia, hiperglikemia
rabdomioliza

LECZENIE

dekontaminacja żołądka
węgiel aktywowany w dawkach powtarzanych
płukanie jelit
stężenie teofiliny we krwi
B blokery, isoptin, lignokaina
wypełnienie łożyska naczyniowego
noradrenalina
hemoperfuzja lub hemodializa

PARACETAMOL

OBRAZ KLINICZNY

1. Okres wstępny ( 0 - 24 godz. ) bez objawów, niewielkie

nudności, wymioty, anoreksia

2. Okres utajenia (24 - 48 godz. ) subkliniczny wzrost

aminotransferaz pochodzenia wątrobowego i stężenia
bilirubiny

3. Okres wątrobowy (3 i 4 dzień ) ból okolicy podżebrowej

prawej

wymioty, żółtaczka, encefalopatia, koagulopatia,

hipoglikemia, kwasica metaboliczna i niewydolność
nerek

4. Okres zdrowienia ( 4 dni - 2 tygodznie ) ustępowanie

objawów niewydolności wątroby

BADANIA

LABORATORYJNE

1. Stężenie paracetamolu we krwi po 4 i

po 8 godzinach od zażycia leku, lub
dwukrotnie w odstępie 4 godzin

Leczenia wymagają przypadki stężenia

powyżej 150 ug/ml

2. Czas protrąbinowy, stężenie bilirubiny
3.glikemia, mocznik, kreatynina,jonogram,

obecność wirusów WZW A, B, C

LECZENIE

1. Dekontaminacja przewodu pokarmowego
2. Węgiel aktywowany
3. N-acetylocysteina
WSKAZANIA
stężenie w czwartej godzinie od zatrucia wynosi

powyżej 150 ug/ml

późne objawy uszkodzenia wątroby
DAWKOWANIE
ACC, Mucomyst
doustnie - dawka początkowa 140 mg/kg m.c.
Następnie 17 dawek po 70 mg/kg co 4

godziny

LECZENIE

DOŻYLNIE
Parvolex - wlew w 5% glukozie
150 mg/kg m.c. w ciągu 15 minut
50 mg/kg m.c. w ciągu 4 godzin
100 mg/kg m.c. w ciągu 16 godzin

SALICYLANY

OBIAWY ZATRUCIA

1. Przyspieszenie i pogłębienie oddechów
2. Tachykardia
3.Hypertermia
4. RKZ - alkaloza oddechowa + kwasica

metaboliczna

5. Hipoglikemia, obniżenie poziomu potasu i sodu

w surowicy, odwodnienie

6. Ból brzucha, nudności, podbarwione krwią

wymioty

7. Szum w uszach, halucynacje, drgawki,

zaburzenia świadomości

8. Obrzęk płuc

BADANIA LABORATORYJNE

1. RKZ i elektrolity co 1 godzinę
2. Glikemia, mocznik, kreatynina
3. Czas protrąbinowy, bilirubina
4. pH moczu
5. Stężenie salicylanów w surowicy

LECZENIE

1. Zabezpieczenie wydolnej wentylacji,

szczególnie jeśli pacjent otrzymuje środki
sedatywne.

2. Utrzymanie pH krwi na poziomie7,45 - 7,5
3. Dekontaminacja żołądka
4. Węgiel aktywowany
5. Alkalizacja moczu - wyrównanać hypokalemię i

podać wstępnie 1- 2 mEq/kg dwuwęglanu sodu.
pH moczu powinno być w granicach 8,0 - 8,5

6. Hemodializa przy stężeniu salicylanów we

krwi powyżej 100 mg/100 ml

7. Hemoperfuzja

SUBSTANCJE O

DZIAŁANIU

CHOLINOLITYCZNYM

leki antyhistaminowe
benzodwuazepiny
fenotiazyny
trójcykliczne leki antydepresyjne
preparaty zawierające atropinę lub

skopolaminę

bieluń dzieńdzierzawa

CHOLINOLITYCZNE

1. Hipertermia
2. Tachykardia
3. Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi
4. Zaczerwieniona sucha skóra
5. Rozszerzone źrenice
6. Suche śluzówki
7. Zmniejszona perystaltyka jelitowa
8. Zatrzymanie moczu
9. Zaburzenia świadomości (podniecenie,

halucynacje)

10. Drgawki

BADANIA LABORATORYJNE

Stężenie paracetamolu i salicylanów
jonogram, RKZ, glikemia
CPK, mioglobina,
EKG

LECZENIE

dekontaminacja przewodu

pokarmowego

węgiel aktywowany
schładzanie powierzchniowe
benzodwuazepiny
lignokaina
dwuwęglan sodu tak aby osiągnąć pH

krwi 7,45-7,55

LECZENIE

SALICYLAN FIZOSTYGMINY
0,5 mg i. v. co 5 minut do 2 mg.

objawy nieporządane:
bradykardia, asystoli, drgawki,

skurcz oskrzeli

ZWIĄZKI

FOSFOORGANICZNE

1. Ślinotok
2. Bradykardia lub tachykardia
3. Szpilkowate źrenice
4. Nadmierne pocenie się
5. Zwiększone wydzielanie w drzewie

oskrzelowym i skurcz spastyczny oskrzeli

6. Wzmożona perystaltyka jelit
7. Nietrzymanie moczu i/lub stolca
8. Osłabienie siły mięśniowej i drżenia

mięsniowe

9. Zaburzenia świadomości i drgawki

BADANIA DODATKOWE

RKZ
cholinoesteraza erytrocytowa
cholinoesteraza osoczowa
EKG

LECZENIE

1. Zapewnienie wydolnej wentlacji
-intubacja dotchawicza
-odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych
- wentylacja zastępcza
2. Dekontaminacja żołądka + węgiel aktywowany
3. Dekontaminacja skóry i spojówek

ZESPÓŁ WYKONUJĄCY DEKONTAMINACJĘ

MUSI BYĆ WYPOSAŻONY W ODZIEŻ
OCHRONNĄ, MASECZKI I GUMOWE
RĘKAWICE

LECZENIE

Atropina - 2-4 mg ( 0,05 mg/kg) i.v. co

10 minut do uzyskania zmniejszonej
sekrecji i tętna powyżej 70 /minutę

Pralidoksym ( Protopam ) - 1-2 g ( 20 -

40 mg/kg) co 30-60 minut z
szybkością 200mg/min az do poprawy
siły mięśniowej

KARBAMINIANY

Objawy dotyczą receptorów

muskarynowych i nikotynowych,
objawy ze strony O.U.N. są słabo
wyrażone.

Postępowanie jak w zatruciu

związkami fosfoorganicznymi