Jan Łazowski
Jan Łazowski
Psychologia dla Fizjoterapii
Psychologia dla Fizjoterapii
Wykład 3.
Wykład 3.
STRES i PROMOCJA ZDROWIA
STRES i PROMOCJA ZDROWIA
27.05.21
27.05.21
2
2
Stres
Stres
Jest to
Jest to
psychofizjologiczna reakcja
psychofizjologiczna reakcja
organizmu
organizmu
człowieka na sytuację
człowieka na sytuację
utrudniającą lub blokującą zamiary i
utrudniającą lub blokującą zamiary i
działanie
działanie
Ponieważ zamiary i działania to
Ponieważ zamiary i działania to
zawsze zaspakajanie potrzeb, stres
zawsze zaspakajanie potrzeb, stres
jest przeszkodą w zaspakajaniu
jest przeszkodą w zaspakajaniu
potrzeb - frustracją
potrzeb - frustracją
Stresor to zewnętrzny czynnik
Stresor to zewnętrzny czynnik
powodujący Stres
powodujący Stres
Stres jest często mylony ze stresorem
Stres jest często mylony ze stresorem
27.05.21
27.05.21
3
3
Zagrożenie - stres i lęk
Zagrożenie - stres i lęk
Istotą stresu jest
Istotą stresu jest
zagrożenie
zagrożenie
(przeszkoda)
(przeszkoda)
zaspokojenia potrzeb, od drobnych do
zaspokojenia potrzeb, od drobnych do
największych w tym zdrowia i życia.
największych w tym zdrowia i życia.
Stresowe sytuacje są spowodowane
Stresowe sytuacje są spowodowane
warunkami (wymaganiami) zewnętrznymi
warunkami (wymaganiami) zewnętrznymi
oraz wielkością i jakością naszych potrzeb
oraz wielkością i jakością naszych potrzeb
Głównymi emocjami i uczuciami w stresie są
Głównymi emocjami i uczuciami w stresie są
lęk, strach,
lęk, strach,
złość, gniew, zmęczenie,
złość, gniew, zmęczenie,
zagubienie.
zagubienie.
27.05.21
27.05.21
4
4
Stadia stresu
Stadia stresu
przewlekłego
przewlekłego
Stadium pobudzenia
Stadium pobudzenia
Stadium alarmowe
Stadium alarmowe
Stadium przystosowania
Stadium przystosowania
Stadium wyczerpania
Stadium wyczerpania
27.05.21
27.05.21
5
5
Krzywa stresu (GAS)
Krzywa stresu (GAS)
wg Lazarusa i
wg Lazarusa i
Selye’go
Selye’go
REAKCJA
27.05.21
27.05.21
6
6
Stadium pobudzenia - alarmu
Stadium pobudzenia - alarmu
Reakcja fizjologiczna
Reakcja fizjologiczna
Wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny
Wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny
(katecholamin), działających pobudzająco -
(katecholamin), działających pobudzająco -
mobilizująco
mobilizująco
Wydzielanie hormonów rdzenia nadnerczy
Wydzielanie hormonów rdzenia nadnerczy
(sterydów) – działających ochronnie
(sterydów) – działających ochronnie
Reakcja psychologiczna
Reakcja psychologiczna
lęk, strach,
lęk, strach,
złość, gniew, zmęczenie,
złość, gniew, zmęczenie,
zagubienie.
zagubienie.
Wyostrzenie uwagi, przyspieszenie reakcji,
Wyostrzenie uwagi, przyspieszenie reakcji,
napięcie mięśni.
napięcie mięśni.
27.05.21
27.05.21
7
7
Stadium pobudzenia - alarmu
Stadium pobudzenia - alarmu
ORGANIZM JEST POBUDZONY
ORGANIZM JEST POBUDZONY
I CHRONIONY.
I CHRONIONY.
Gdy w tym czasie usunie się
Gdy w tym czasie usunie się
(poczucie) zagrożenia i uspokoi
(poczucie) zagrożenia i uspokoi
emocje, wyjdzie się zwycięsko i
emocje, wyjdzie się zwycięsko i
być może z lepszym zdrowiem
być może z lepszym zdrowiem
psychofizycznym, niż było przed
psychofizycznym, niż było przed
stresem
stresem
27.05.21
27.05.21
8
8
Stadium dystresu
Stadium dystresu
Adaptacja
Adaptacja
(przystosowanie) do stresu
(przystosowanie) do stresu
odbywa się kosztem potrzebnych funkcji
odbywa się kosztem potrzebnych funkcji
organizmu, (np. Odporności na
organizmu, (np. Odporności na
zakażenia, obciążeniem układu naczyń i
zakażenia, obciążeniem układu naczyń i
serca i in.) –
serca i in.) –
Adaptowanie się prowadzi po dłuższym
Adaptowanie się prowadzi po dłuższym
czasie do
czasie do
wyczerpania
wyczerpania
możliwości
możliwości
przystosowania, odczuwanego w
przystosowania, odczuwanego w
objawach psychicznych i fizycznych
objawach psychicznych i fizycznych
27.05.21
27.05.21
9
9
Skutki zbyt intensywnego
Skutki zbyt intensywnego
lub długiego dystresu
lub długiego dystresu
Skłonność do chorób psychosomatycznych
Skłonność do chorób psychosomatycznych
Zmniejszenie odporności na infekcje,
Zmniejszenie odporności na infekcje,
chorobę wrzodową, choroby serca i inne
chorobę wrzodową, choroby serca i inne
schorzenia narządowe
schorzenia narządowe
Zaburzenia lękowe i afektywne w postaci
Zaburzenia lękowe i afektywne w postaci
ostrego lub przewlekłego zespołu
ostrego lub przewlekłego zespołu
stresowego, przewlekłego zmęczenia,
stresowego, przewlekłego zmęczenia,
wypalenia zawodowego
wypalenia zawodowego
27.05.21
27.05.21
10
10
Sytuacja kryzysowa czyli ostra
Sytuacja kryzysowa czyli ostra
reakcja stresowa
reakcja stresowa
Jest to ostra reakcja organizmu w stanie
Jest to ostra reakcja organizmu w stanie
wyczerpania. Wywołana silnym,
wyczerpania. Wywołana silnym,
nagłym,
nagłym,
powtarzającym
powtarzającym
się lub
się lub
utrzymującym
utrzymującym
się zagrożeniem zdrowia
się zagrożeniem zdrowia
i życia, swojego i najbliższych, którego
i życia, swojego i najbliższych, którego
ofiara nie jest w stanie usunąć.
ofiara nie jest w stanie usunąć.
Występują wtedy objawy psychiczne
Występują wtedy objawy psychiczne
(szok), polegające na utracie kontroli
(szok), polegające na utracie kontroli
nad sobą i otoczeniem (ruchy bezładne,
nad sobą i otoczeniem (ruchy bezładne,
płacz, krzyk, lub znieruchomienie i
płacz, krzyk, lub znieruchomienie i
milczenie), które pogarszają sytuację.
milczenie), które pogarszają sytuację.
27.05.21
27.05.21
11
11
Ratowanie
Ratowanie
Wymaga szybkiej pomocy specjalistycznej –
Wymaga szybkiej pomocy specjalistycznej –
wyszkolonego psychologa lub psychiatry.
wyszkolonego psychologa lub psychiatry.
Zwykle także policji, pogotowia ratunkowego i
Zwykle także policji, pogotowia ratunkowego i
straży pożarnej.
straży pożarnej.
W naszym kraju działają Ośrodki Pomocy
W naszym kraju działają Ośrodki Pomocy
Kryzysowej (psychologicznej), i tworzy się
Kryzysowej (psychologicznej), i tworzy się
ratownictwo zintegrowane,
ratownictwo zintegrowane,
Przy ratownictwie zintegrowanym na jeden nr
Przy ratownictwie zintegrowanym na jeden nr
telefonu -
telefonu -
112
112
- wzywa się jednocześnie
- wzywa się jednocześnie
wszystkie służby ratunkowe. Tak ma być w
wszystkie służby ratunkowe. Tak ma być w
całej UE i u nas.
całej UE i u nas.
27.05.21
27.05.21
12
12
Zespół zaburzeń po urazie
Zespół zaburzeń po urazie
stresowym
stresowym
(Post Tramatic Stress Disorder- PTSD)
(Post Tramatic Stress Disorder- PTSD)
Trwa miesiące i lata po często
Trwa miesiące i lata po często
powtarzanym, silnym stresie.
powtarzanym, silnym stresie.
Wymaga leczenia psychiatrycznego
Wymaga leczenia psychiatrycznego
Objawy (często ukrywane)
Objawy (często ukrywane)
Zaburzenia snu, koszmary
Zaburzenia snu, koszmary
Niespodziewane napady i stany lękowe
Niespodziewane napady i stany lękowe
Obniżona wrażliwość emocjonalna,
Obniżona wrażliwość emocjonalna,
odosabnianie się, zmienność nastroju,
odosabnianie się, zmienność nastroju,
zachowań.
zachowań.
Obniżona zdolność do pracy i udziału w rodzinie
Obniżona zdolność do pracy i udziału w rodzinie
27.05.21
27.05.21
13
13
Potrzeby najczęściej
Potrzeby najczęściej
stresowane (frustrowane)
stresowane (frustrowane)
W życiu człowieka, w naszej
W życiu człowieka, w naszej
cywilizacji
cywilizacji
Bezpieczeństwa
Bezpieczeństwa
Więzów
Więzów
Pozycji socjalnej z poczuciem wartości
Pozycji socjalnej z poczuciem wartości
Zdrowia
Zdrowia
27.05.21
27.05.21
14
14
Choroby i uraz
Choroby i uraz
Wywołują reakcje stresową, która
Wywołują reakcje stresową, która
może ujemnie wpływać na
może ujemnie wpływać na
pierwotne szkody chorobowe
pierwotne szkody chorobowe
Wiedza o stresie jest koniecznym
Wiedza o stresie jest koniecznym
elementem wiedzy
elementem wiedzy
terapeutycznej
terapeutycznej
27.05.21
27.05.21
15
15
Strata
Strata
Strata to pozbawienie źródła lub
Strata to pozbawienie źródła lub
drogi do zaspakajania potrzeb, jej
drogi do zaspakajania potrzeb, jej
cechą jest nieodwracalność
cechą jest nieodwracalność
Odwracalna strata okresowa – to stresor
Odwracalna strata okresowa – to stresor
Strata, to więcej niż stresor, wywołuje stres i
Strata, to więcej niż stresor, wywołuje stres i
zaburzenia afektywne
zaburzenia afektywne
Wywołuje więcej uczuć negatywnych i
Wywołuje więcej uczuć negatywnych i
wymaga podobnych interwencji jak w stresie
wymaga podobnych interwencji jak w stresie
Charakterystyczne uczucia: żal, smutek, obniżony
Charakterystyczne uczucia: żal, smutek, obniżony
nastrój aż do depresji, żałoba
nastrój aż do depresji, żałoba
Rodzaj pomocy zależy od intensywności
Rodzaj pomocy zależy od intensywności
zaburzeń po stracie
zaburzeń po stracie
Intensywność zaburzeń po
Intensywność zaburzeń po
stracie
stracie
Zależy od
Zależy od
okoliczności w jakich strata powstała
okoliczności w jakich strata powstała
nagłości – brak przygotowania
nagłości – brak przygotowania
braku zabezpieczeń
braku zabezpieczeń
od wielkości szkody jakie wyrządziła
od wielkości szkody jakie wyrządziła
jak duże stałe ograniczenia spowoduje w życiu
jak duże stałe ograniczenia spowoduje w życiu
osoby poszkodowanej
osoby poszkodowanej
jakie są możliwości i chęci zastąpienia szkody
jakie są możliwości i chęci zastąpienia szkody
27.05.21
27.05.21
16
16
27.05.21
27.05.21
17
17
Kalectwo, trwała
Kalectwo, trwała
niesprawność
niesprawność
Jest stratą i powoduje reakcję na
Jest stratą i powoduje reakcję na
stratę, która przebiega w trzech
stratę, która przebiega w trzech
fazach
fazach
1. Nie zgoda, zaprzeczenie
1. Nie zgoda, zaprzeczenie
2. Smutek, żal, zniechęcenie,
2. Smutek, żal, zniechęcenie,
zagubienie, obniżenie nastroju, aż
zagubienie, obniżenie nastroju, aż
do depresji
do depresji
3. Mobilizację, staranie o
3. Mobilizację, staranie o
przystosowanie
przystosowanie
27.05.21
27.05.21
18
18
Strata i pomoc
Strata i pomoc
Towarzyszenie na etapach buntu, rezygnacji i
Towarzyszenie na etapach buntu, rezygnacji i
depresji
depresji
Budzenie chęci do powrotu do istniejących
Budzenie chęci do powrotu do istniejących
warunków i ludzi
warunków i ludzi
Wskazywanie na posiadane zasoby i
Wskazywanie na posiadane zasoby i
sprawności, na wartość własną i swoje
sprawności, na wartość własną i swoje
możliwości
możliwości
Towarzyszenie w budowaniu nowych wzorców
Towarzyszenie w budowaniu nowych wzorców
zachowania i nawyków
zachowania i nawyków
Pomoc w ponownym osiągnięciu nowej pozycji
Pomoc w ponownym osiągnięciu nowej pozycji
społecznej
społecznej
27.05.21
27.05.21
19
19
Stopień obciążenia stresem
Stopień obciążenia stresem
lub stratą
lub stratą
Można obliczyć różnymi sposobami.
Można obliczyć różnymi sposobami.
Np. przy pomocy tabeli zmian życiowych Rahe
Np. przy pomocy tabeli zmian życiowych Rahe
i Holmes’a, zamieszczonej na następnych
i Holmes’a, zamieszczonej na następnych
trzech slajdach.
trzech slajdach.
Należy zaznaczyć, które z zaznaczonych zmian
Należy zaznaczyć, które z zaznaczonych zmian
życiowych przeszło się w ostatnich sześciu
życiowych przeszło się w ostatnich sześciu
miesiącach i podsumować odpowiadającą im
miesiącach i podsumować odpowiadającą im
liczbę jednostek (ostatnia kolumna tabeli).
liczbę jednostek (ostatnia kolumna tabeli).
27.05.21
27.05.21
20
20
Zmiany życiowe
Zmiany życiowe
wg Rahe i Holmes
wg Rahe i Holmes
rodzaj i wielkość stresora
rodzaj i wielkość stresora
27.05.21
27.05.21
21
21
Zmiany życiowe wg Rahe i
Zmiany życiowe wg Rahe i
Holmes
Holmes
27.05.21
27.05.21
22
22
Zmiany życiowe Rahe i
Zmiany życiowe Rahe i
Holmes
Holmes
27.05.21
27.05.21
23
23
Strategie radzenia sobie ze
Strategie radzenia sobie ze
stresem
stresem
Unikanie, odraczanie, negowanie;
Unikanie, odraczanie, negowanie;
nieskuteczna i szkodliwa
nieskuteczna i szkodliwa
Reagowanie emocjonalne – np. złość, strach,
Reagowanie emocjonalne – np. złość, strach,
pobudzenie, zahamowanie, inne wyrażanie
pobudzenie, zahamowanie, inne wyrażanie
emocji;
emocji;
rozładowuje, jednak przesadzone może
rozładowuje, jednak przesadzone może
osłabić niezbędne rozumowanie.
osłabić niezbędne rozumowanie.
Uruchomienie funkcji poznawczych np.:
Uruchomienie funkcji poznawczych np.:
poszukiwanie informacji, analiza sytuacji,
poszukiwanie informacji, analiza sytuacji,
szukanie porady;
szukanie porady;
najskuteczniejsze, wiążą się z
najskuteczniejsze, wiążą się z
poczuciem koherencji
poczuciem koherencji
27.05.21
27.05.21
24
24
Odraczanie i negowanie
Odraczanie i negowanie
Powoduje, że spotkanie ze stresem
Powoduje, że spotkanie ze stresem
jest nieprzygotowane, zaskakujące
jest nieprzygotowane, zaskakujące
budzące silną reakcję alarmową z
budzące silną reakcję alarmową z
wydzielaniem adrenaliny i sterydów,
wydzielaniem adrenaliny i sterydów,
stres przedłuża się powodując
stres przedłuża się powodując
zmniejszenie odporności na infekcje,
zmniejszenie odporności na infekcje,
przeciążenie układu krążenia,
przeciążenie układu krążenia,
uszkodzenie błony śluzowej żołądka i
uszkodzenie błony śluzowej żołądka i
dwunastnicy
dwunastnicy
27.05.21
27.05.21
25
25
Reagowanie na stres agresją i
Reagowanie na stres agresją i
innymi emocjami
innymi emocjami
Powoduje przytłumienie myślenia
Powoduje przytłumienie myślenia
racjonalnego co utrudnia wyjście z
racjonalnego co utrudnia wyjście z
sytuacji stresowej i do reakcji
sytuacji stresowej i do reakcji
alarmowej dodaje inne reakcje
alarmowej dodaje inne reakcje
emocjonalne. Powoduje to
emocjonalne. Powoduje to
przedłużanie i nasilenie stresu co
przedłużanie i nasilenie stresu co
prócz szkód typowych może
prócz szkód typowych może
wywoływać zaburzenia nerwicowe i
wywoływać zaburzenia nerwicowe i
psychosomatyczne
psychosomatyczne
27.05.21
27.05.21
26
26
Refleksja i informacje
Refleksja i informacje
Przewidywanie stresu i wcześniejszy
Przewidywanie stresu i wcześniejszy
namysł nad sytuacją często są możliwe.
namysł nad sytuacją często są możliwe.
Poznawanie aspektów sytuacji stresującej,
Poznawanie aspektów sytuacji stresującej,
zbieranie informacji o wszystkim, co może
zbieranie informacji o wszystkim, co może
jej dotyczyć.
jej dotyczyć.
Informacje i rozważanie o możliwościach
Informacje i rozważanie o możliwościach
ochrony i naprawy strat.
ochrony i naprawy strat.
Takie działania łagodzą stres, skracają jego
Takie działania łagodzą stres, skracają jego
trwanie, zmniejszają szkodliwe reakcje.
trwanie, zmniejszają szkodliwe reakcje.
27.05.21
27.05.21
27
27
Dodatnie skutki stresu
Dodatnie skutki stresu
Przeżycie stresu z uniknięciem
Przeżycie stresu z uniknięciem
nadmiernych szkodliwych reakcji,
nadmiernych szkodliwych reakcji,
powoduje, że organizm staje się
powoduje, że organizm staje się
sprawniejszy w funkcjach fizjologicznych i
sprawniejszy w funkcjach fizjologicznych i
umysłowych, które brały udział w
umysłowych, które brały udział w
usuwaniu sytuacji stresującej.
usuwaniu sytuacji stresującej.
Zwykle towarzyszy temu poczucie sukcesu
Zwykle towarzyszy temu poczucie sukcesu
z pozytywnymi emocjami również
z pozytywnymi emocjami również
wzmacniającymi zdrowie.
wzmacniającymi zdrowie.
27.05.21
27.05.21
28
28
Zmysł lub poczucie
Zmysł lub poczucie
koherencji
koherencji
JEST TO OSOBISTA ZDOLNOŚĆ DO RADZENIA
JEST TO OSOBISTA ZDOLNOŚĆ DO RADZENIA
SOBIE ZE STRESEM, na którą składa się:
SOBIE ZE STRESEM, na którą składa się:
Zmysł
Zmysł
rozumienia
rozumienia
świata i ludzi,
świata i ludzi,
uporządkowania doświadczeń i struktury losu
uporządkowania doświadczeń i struktury losu
Poczucie
Poczucie
zaradności,
zaradności,
umiejętność dotarcia do
umiejętność dotarcia do
właściwych środków i ich wyboru celem
właściwych środków i ich wyboru celem
utrzymania i rozwijania egzystencji dającej
utrzymania i rozwijania egzystencji dającej
zadowolenie
zadowolenie
Poczucie
Poczucie
sensu życia
sensu życia
, dostrzegania i
, dostrzegania i
strzeżenia wartości dla których warto żyć,
strzeżenia wartości dla których warto żyć,
działać, walczyć.
działać, walczyć.
27.05.21
27.05.21
29
29
Zasoby przeciw stresowe
Zasoby przeciw stresowe
Osobiste
Osobiste
Mieszkanie, majątek,
Mieszkanie, majątek,
Praca zarobkowa, charytatywna, hobby
Praca zarobkowa, charytatywna, hobby
Wykształcenie zawodowe, ogólne, samokształcenie
Wykształcenie zawodowe, ogólne, samokształcenie
Atrakcyjność fizyczna,
Atrakcyjność fizyczna,
Zdrowie, zdrowy styl życia, sprawność fizyczna
Zdrowie, zdrowy styl życia, sprawność fizyczna
Zachowania p/stresowe i łagodzące stres
Zachowania p/stresowe i łagodzące stres
Społeczne
Społeczne
sieć osobistych związków i kontaktów
sieć osobistych związków i kontaktów
interpersonalnych
interpersonalnych
umiejętność korzystania ze społecznych
umiejętność korzystania ze społecznych
zabezpieczeń fizycznych, psychologicznych i
zabezpieczeń fizycznych, psychologicznych i
finansowych
finansowych
27.05.21
27.05.21
30
30
POSTĘPOWANIE P/STRESOWE
POSTĘPOWANIE P/STRESOWE
Uregulowanie stosunków międzyludzkich na
Uregulowanie stosunków międzyludzkich na
zasadzie więzi, przyjaźni i zrozumienia
zasadzie więzi, przyjaźni i zrozumienia
Uporządkowanie swego mieszkania, miejsca
Uporządkowanie swego mieszkania, miejsca
pracy i pracy zawodowej
pracy i pracy zawodowej
Ciągłe kształcenie się i ćwiczenie zdolności
Ciągłe kształcenie się i ćwiczenie zdolności
do samokształcenia do przystosowania do
do samokształcenia do przystosowania do
zmian
zmian
Ustalanie planu każdego dnia, miesiąca i
Ustalanie planu każdego dnia, miesiąca i
roku, całego życia,
roku, całego życia,
realizowanie marzeń i
realizowanie marzeń i
pragnień
pragnień
27.05.21
27.05.21
31
31
Łagodzenie i leczenie
Łagodzenie i leczenie
przebytego nadmiernego
przebytego nadmiernego
stresu
stresu
Trening relaksacyjny wg Schulz’a
Trening relaksacyjny wg Schulz’a
Trening relaksacyjny wg Jackobson’a
Trening relaksacyjny wg Jackobson’a
Medytacje klasyczne
Medytacje klasyczne
Medytacje z myślą przewodnią
Medytacje z myślą przewodnią
Joga
Joga
Sen
Sen
27.05.21
27.05.21
32
32
Religijność
Religijność
ułatwia radzenie sobie ze stresem
ułatwia radzenie sobie ze stresem
Modlitwa
Modlitwa
Odnoszenie swoich problemów do
Odnoszenie swoich problemów do
Pisma Świętego
Pisma Świętego
Odnoszenie się do świętych
Odnoszenie się do świętych
Związek z przodkami
Związek z przodkami
Udział w obrzędach swojej wiary
Udział w obrzędach swojej wiary
27.05.21
27.05.21
33
33
Stres zawodowy
Stres zawodowy
Występuje u osób zajmujących się
Występuje u osób zajmujących się
pomaganiem innym ludziom
pomaganiem innym ludziom
Fizjoterapeuci są narażeni na stres
Fizjoterapeuci są narażeni na stres
zawodowy
zawodowy
Chroni przed stresem:
Chroni przed stresem:
Wysokie umiejętności profesjonalne i dobra
Wysokie umiejętności profesjonalne i dobra
komunikowanie się z pacjentami i innymi
komunikowanie się z pacjentami i innymi
osobami
osobami
Satysfakcja z pracy
Satysfakcja z pracy
Zachowywanie zasad higieny życia i pracy
Zachowywanie zasad higieny życia i pracy
27.05.21
27.05.21
34
34
Zmęczenie zawodowe
Zmęczenie zawodowe
PRZYCZYNY
PRZYCZYNY
Długotrwała i zbyt intensywna praca
Długotrwała i zbyt intensywna praca
Praca pozaetatowa
Praca pozaetatowa
Niedostateczny sen i wypoczynek
Niedostateczny sen i wypoczynek
USUWANIE
USUWANIE
Wypoczynek, rekreacja
Wypoczynek, rekreacja
27.05.21
27.05.21
35
35
Wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe
(burnout)
(burnout)
PRZYCZYNY
PRZYCZYNY
Bariery i błędy w komunikacji między ludźmi
Bariery i błędy w komunikacji między ludźmi
Brak wsparcia społecznego
Brak wsparcia społecznego
Niedostatki w wykształceniu profesjonalnym
Niedostatki w wykształceniu profesjonalnym
Nadmierna praca
Nadmierna praca
Niedobór satysfakcji zawodowej
Niedobór satysfakcji zawodowej
Błędna interpretacja trudności zawodowych
Błędna interpretacja trudności zawodowych
27.05.21
27.05.21
36
36
Wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe
Pierwsze objawy
Pierwsze objawy
Wyczerpanie emocjonalne i psychofizyczne
Wyczerpanie emocjonalne i psychofizyczne
Depersonalizacja podopiecznych
Depersonalizacja podopiecznych
Obniżenie satysfakcji z pracy (zbyt wygórowane
Obniżenie satysfakcji z pracy (zbyt wygórowane
oczekiwania)
oczekiwania)
Nadmierne narzekania
Nadmierne narzekania
Obniżenie wydajności w pracy
Obniżenie wydajności w pracy
Zaburzenia komunikacji w pracy i w domu
Zaburzenia komunikacji w pracy i w domu
Zaburzenia zdrowia emocjonalne i somatyczne
Zaburzenia zdrowia emocjonalne i somatyczne
27.05.21
27.05.21
37
37
Usuwanie wypalenia
Usuwanie wypalenia
zawodowego
zawodowego
Porada psychologiczna
Porada psychologiczna
Urlop wypoczynkowy
Urlop wypoczynkowy
Podnoszenie kwalifikacji
Podnoszenie kwalifikacji
zawodowych w ramach
zawodowych w ramach
urlopu szkoleniowego
urlopu szkoleniowego
Zmiana miejsca pracy lub
Zmiana miejsca pracy lub
zawodu
zawodu
Psychoterapia
Psychoterapia
27.05.21
27.05.21
38
38
Zapobieganie wypaleniu
Zapobieganie wypaleniu
zawodowemu
zawodowemu
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych
Rozwijanie kompetencji interpersonalnych
Rozwijanie kompetencji interpersonalnych
Umiejętność dawania i brania wsparcia
Umiejętność dawania i brania wsparcia
społecznego
społecznego
Dobrze zorganizowane własne życie codzienne
Dobrze zorganizowane własne życie codzienne
Dostrzeżenie pierwszych objawów
Dostrzeżenie pierwszych objawów
przeciążenia stresem i odpowiednie
przeciążenia stresem i odpowiednie
reagowanie
reagowanie
27.05.21
27.05.21
39
39
Pochodzenie promocji
Pochodzenie promocji
zdrowia
zdrowia
Z badań patogenezy,
Z badań patogenezy,
badań stresu
badań stresu
,
,
higieny i profilaktyki, z przyczyn
higieny i profilaktyki, z przyczyn
ekonomicznych i dla złagodzenia
ekonomicznych i dla złagodzenia
ograniczeń medycyny powstała nowa
ograniczeń medycyny powstała nowa
dyscyplina medycyny:
dyscyplina medycyny:
PROMOCJA ZDROWIA
PROMOCJA ZDROWIA
– nauka jak żyć
– nauka jak żyć
zdrowo, samodzielnie, szczęśliwie,
zdrowo, samodzielnie, szczęśliwie,
minimalizując koszty medyczne i nie
minimalizując koszty medyczne i nie
nadużywając medycyny.
nadużywając medycyny.
27.05.21
27.05.21
40
40
Patogeneza i profilaktyka
Patogeneza i profilaktyka
Badania
Badania
patogenezy
patogenezy
(przyczyn) chorób,
(przyczyn) chorób,
wykazały, że przyczyny obecnie
wykazały, że przyczyny obecnie
najważniejszych chorób mają źródło w sposobie
najważniejszych chorób mają źródło w sposobie
życia
życia
Ustalono błędy w
Ustalono błędy w
stylach życia
stylach życia
Dotyczą one:
Dotyczą one:
Odżywiania (za dużo i zły skład)
Odżywiania (za dużo i zły skład)
Ruchu i wysiłku (za mało)
Ruchu i wysiłku (za mało)
Używek (papierosy, alkohol)
Używek (papierosy, alkohol)
Przekonań (utrwalone błędne poglądy)
Przekonań (utrwalone błędne poglądy)
27.05.21
27.05.21
41
41
Salutogeneza
Salutogeneza
Powstaje kierunek nauki badający ile
Powstaje kierunek nauki badający ile
stresu trzeba i można znieść,
stresu trzeba i można znieść,
by tworzyć życie
by tworzyć życie
zdrowe, szczęśliwe i
zdrowe, szczęśliwe i
samodzielne
samodzielne
.
.
Salus – zdrowie, genesis –
Salus – zdrowie, genesis –
pochodzenie =
pochodzenie =
= salutogeneza
= salutogeneza
27.05.21
27.05.21
42
42
Cel promocji zdrowia
Cel promocji zdrowia
Samodzielne dbanie o swoje zdrowie
Samodzielne dbanie o swoje zdrowie
w myśl hasła „TWOJE ZDROWIE W
w myśl hasła „TWOJE ZDROWIE W
TWOICH RĘKACH”
TWOICH RĘKACH”
Umiejętność brania odpowiedzialności
Umiejętność brania odpowiedzialności
za siebie i swoje zdrowie
za siebie i swoje zdrowie
Szeroka
Szeroka
edukacja
edukacja
zdrowotna: w
zdrowotna: w
szkole, w mediach, w osiedlach (rady,
szkole, w mediach, w osiedlach (rady,
kluby, spotkania itp.)
kluby, spotkania itp.)
27.05.21
27.05.21
43
43
Istota promocji zdrowia
Istota promocji zdrowia
Choroba i rola medycyny naprawczej
27.05.21
27.05.21
44
44
Zasoby zdrowia
Zasoby zdrowia
Promocja zdrowia zwiększa zasoby
Promocja zdrowia zwiększa zasoby
zdrowia, uczy zachowań
zdrowia, uczy zachowań
prozdrowotnych
prozdrowotnych
jest częścią medycyny szeroko pojętej,
jest częścią medycyny szeroko pojętej,
jest powiązana z psychologią kliniczną i
jest powiązana z psychologią kliniczną i
zdrowia oraz edukacją zdrowotną
zdrowia oraz edukacją zdrowotną
Medycyna naprawcza usuwa utracone
Medycyna naprawcza usuwa utracone
zdrowie (chorobę)
zdrowie (chorobę)
27.05.21
27.05.21
45
45
Ekonomiczne uzasadnienia
Ekonomiczne uzasadnienia
promocji zdrowia
promocji zdrowia
Diagnozowanie i leczenie jest bardzo
Diagnozowanie i leczenie jest bardzo
kosztowne a koszty i możliwości służby
kosztowne a koszty i możliwości służby
zdrowia ciągle rosną
zdrowia ciągle rosną
Tylko bogaci ludzie mogą sobie pozwolić na
Tylko bogaci ludzie mogą sobie pozwolić na
pełne korzystanie z medycyny
pełne korzystanie z medycyny
Nawet najbogatsze państwa nie są w stanie
Nawet najbogatsze państwa nie są w stanie
zapewnić pełnej pomocy wszystkim swoim
zapewnić pełnej pomocy wszystkim swoim
obywatelom
obywatelom
27.05.21
27.05.21
46
46
Promocja zdrowia łagodzi
Promocja zdrowia łagodzi
ograniczenia medycyny
ograniczenia medycyny
Redukcjonizm – czyli niedocenianie
Redukcjonizm – czyli niedocenianie
potrzeb i emocji pacjenta
potrzeb i emocji pacjenta
Technizacja – fascynacja aparaturą i
Technizacja – fascynacja aparaturą i
wiara, że jest wszechmocna
wiara, że jest wszechmocna
Jatrogenia – szkodliwe, uboczne skutki
Jatrogenia – szkodliwe, uboczne skutki
terapii
terapii
Totalizm instytucjonalny – wymagania
Totalizm instytucjonalny – wymagania
przekraczające wymogi terapii
przekraczające wymogi terapii
Odpowiedzialność prawna
Odpowiedzialność prawna
27.05.21
27.05.21
47
47
World Health Organisation (WHO)
World Health Organisation (WHO)
Światowa Organizacja Zdrowia
Światowa Organizacja Zdrowia
(ŚOZ)
(ŚOZ)
Stwierdziła skuteczność promocji zdrowia
Stwierdziła skuteczność promocji zdrowia
Uznała ją za najważniejsze zadanie dla
Uznała ją za najważniejsze zadanie dla
wszystkich członków
wszystkich członków
Każdy pracownik służby zdrowia powinien
Każdy pracownik służby zdrowia powinien
być czynnym promotorem zdrowia
być czynnym promotorem zdrowia
27.05.21
27.05.21
48
48
Cel wykładu
Cel wykładu
Przygotowanie się do rozwiązywania sytuacji
Przygotowanie się do rozwiązywania sytuacji
trudnych – stresu
trudnych – stresu
Udział fizjoterapeuty w promocji zdrowia
Udział fizjoterapeuty w promocji zdrowia
POZNAJ SIEBIE
POZNAJ SIEBIE
to podstawa kultury osobistej,
to podstawa kultury osobistej,
umożliwia kontrolowania siebie i innych
umożliwia kontrolowania siebie i innych
27.05.21
27.05.21
49
49
KONIEC
KONIEC
27.05.21
27.05.21
50
50
Miary zdrowia (główne)
Miary zdrowia (główne)
Przeciętna długość życia –
Przeciętna długość życia –
i przewidywanie trwania życia dla
i przewidywanie trwania życia dla
określonego wieku
określonego wieku
Przyczyny zgonów
Przyczyny zgonów
Zachorowalność
Zachorowalność
Chorobowość
Chorobowość
27.05.21
27.05.21
51
51
Długość życia w Polsce
Długość życia w Polsce
W roku 1900 43 lata mężczyźni
W roku 1900 43 lata mężczyźni
48 lat kobiety
48 lat kobiety
W roku 2005 70 lat mężczyźni
W roku 2005 70 lat mężczyźni
75 lat kobiety
75 lat kobiety
27.05.21
27.05.21
52
52
Przyczyny wydłużenia życia
Przyczyny wydłużenia życia
Usunięcie chorób zakaźnych
Usunięcie chorób zakaźnych
Rozwój bakteriologii
Rozwój bakteriologii
Stacje sanitarno-epidemiologiczne
Stacje sanitarno-epidemiologiczne
Higiena życia codziennego
Higiena życia codziennego
Podniesienie stopy życiowej
Podniesienie stopy życiowej
Zlikwidowanie przednówków i niedożywienia
Zlikwidowanie przednówków i niedożywienia
Higiena osiedli i mieszkań – wodociągi, kanalizacja,
Higiena osiedli i mieszkań – wodociągi, kanalizacja,
wywóz i utylizacja śmieci
wywóz i utylizacja śmieci
Zmniejszenie umieralności niemowląt
Zmniejszenie umieralności niemowląt
Właściwe żywienie i higiena niemowląt
Właściwe żywienie i higiena niemowląt
27.05.21
27.05.21
53
53
Najczęstsze przyczyny
Najczęstsze przyczyny
zgonów
zgonów
W roku 1900
W roku 1900
w roku 2000
w roku 2000
Grypa, zapalenie płuc
Grypa, zapalenie płuc
Choroby serca
Choroby serca
Gruźlica
Gruźlica
Rak
Rak
Zakażenia pokarmowe
Zakażenia pokarmowe
Wypadki
Wypadki
komunikacyjne
komunikacyjne
Choroby serca
Choroby serca
Udary mózgu
Udary mózgu
Udary mózgu
Udary mózgu
Choroby płuc
Choroby płuc
Choroby nerek
Choroby nerek
Grypa, zapalenie płuc
Grypa, zapalenie płuc
Wypadki
Wypadki
Samobójstwa
Samobójstwa
Rak
Rak
Cukrzyca
Cukrzyca
Choroby dziecięce
Choroby dziecięce
Choroby wątroby
Choroby wątroby
Błonica
Błonica
Zabójstwa
Zabójstwa
27.05.21
27.05.21
54
54
Zachorowalność
Zachorowalność
Ogólna
Ogólna
– liczba
– liczba
wszystkich
wszystkich
nowych
nowych
zachorowań na rok (miesiąc lub inny
zachorowań na rok (miesiąc lub inny
okres) w określonej populacji
okres) w określonej populacji
Szczegółowa – liczba
Szczegółowa – liczba
nowych
nowych
zachorowań
zachorowań
Na określoną chorobę (np. nowotwory)
Na określoną chorobę (np. nowotwory)
W ograniczonym rejonie (np. powiecie, kraju)
W ograniczonym rejonie (np. powiecie, kraju)
W ograniczonej populacji (np. grupy
W ograniczonej populacji (np. grupy
wiekowe, płeć)
wiekowe, płeć)
27.05.21
27.05.21
55
55
Chorobowość
Chorobowość
Ogólna - aktualna liczba wszystkich
Ogólna - aktualna liczba wszystkich
chorych w danej populacji
chorych w danej populacji
Szczegółowa –
Szczegółowa –
dla poszczególnych chorób
dla poszczególnych chorób
dla rejonów np. województw, krajów
dla rejonów np. województw, krajów
dla środowisk np. miast, grup wiekowych
dla środowisk np. miast, grup wiekowych
27.05.21
27.05.21
56
56
Choroby psychiczne w
Choroby psychiczne w
Polsce
Polsce
Chorobowość:
Chorobowość:
ok. 649 tys.
ok. 649 tys.
w r. 1995
w r. 1995
(1,6%)
(1,6%)
ok. 1275 tys.
ok. 1275 tys.
w r. 2004
w r. 2004
(3,3%)
(3,3%)
Zachorowalność:
Zachorowalność:
ok. 176 tys.
ok. 176 tys.
w r. 1995
w r. 1995
(0,4%)
(0,4%)
ok. 335 tys.
ok. 335 tys.
w r. 2004
w r. 2004
(0,8%)
(0,8%)
Ok. 70% poniżej 50 r. życia
Ok. 70% poniżej 50 r. życia
Bez alkoholizmu i narkomanii
Bez alkoholizmu i narkomanii
27.05.21
27.05.21
57
57
Choroby psychiczne w Polsce.
Choroby psychiczne w Polsce.
Komentarz
Komentarz
Zachorowalność i chorobowość wzrosła w ciągu
Zachorowalność i chorobowość wzrosła w ciągu
10 lat o ok. 100% (podwoiła się)
10 lat o ok. 100% (podwoiła się)
Znaczna część wzrostu spowodowana jest
Znaczna część wzrostu spowodowana jest
większą zgłaszalnością chorujących i lepszym
większą zgłaszalnością chorujących i lepszym
rozpoznawaniem chorób
rozpoznawaniem chorób
Najczęstsze są zaburzenia lękowo-nerwicowe
Najczęstsze są zaburzenia lękowo-nerwicowe
(ok. 28%) i afektywne (ok. 22%), ich liczba
(ok. 28%) i afektywne (ok. 22%), ich liczba
rośnie nadal.
rośnie nadal.
Liczby zaburzeń organicznych (ok. 15%), i
Liczby zaburzeń organicznych (ok. 15%), i
schizofrenii ok. 10% b. nieznacznie rosną
schizofrenii ok. 10% b. nieznacznie rosną
27.05.21
27.05.21
58
58
Zachorowalność na nowotwory w
Zachorowalność na nowotwory w
Polsce
Polsce
Nowotwory ok. 105 tys. w r. 1995
Nowotwory ok. 105 tys. w r. 1995
ok. 114 tys. w r. 2002
ok. 114 tys. w r. 2002
(Wzrost o
(Wzrost o
8%)
8%)
W tym 58 tys. mężczyźni 56 tys. kobiety
W tym 58 tys. mężczyźni 56 tys. kobiety
Ok. 70% powyżej 50 r. życia
Ok. 70% powyżej 50 r. życia
Najczęstsze nowotwory:
Najczęstsze nowotwory:
Mężczyźni: płuca, żołądek, prostata
Mężczyźni: płuca, żołądek, prostata
Kobiety: sutek, jajnik i macica, żołądek
Kobiety: sutek, jajnik i macica, żołądek
27.05.21
27.05.21
59
59
Cechy osobowości związane
Cechy osobowości związane
z podatności na
z podatności na
zachorowania 1.
zachorowania 1.
Osobowość A – niecierpliwi, ambitni,
Osobowość A – niecierpliwi, ambitni,
ciągle spieszący się, zapracowani,
ciągle spieszący się, zapracowani,
lubiący dominować, nieufni –
lubiący dominować, nieufni –
skłonni
skłonni
do chorób serca, nadciśnienia
do chorób serca, nadciśnienia
tętniczego, udarów, miażdżycy
tętniczego, udarów, miażdżycy
Osobowość B – spokojni, cierpliwi,
Osobowość B – spokojni, cierpliwi,
refleksyjni, łatwi w kontakcie,
refleksyjni, łatwi w kontakcie,
niespieszni –
niespieszni –
mało chorują
mało chorują
27.05.21
27.05.21
60
60
Psychiczne cechy
Psychiczne cechy
podatności na zachorowanie
podatności na zachorowanie
2
2
Osobowość C – tłumiący emocje,
Osobowość C – tłumiący emocje,
zwłaszcza żalu i pretensji, uczucie
zwłaszcza żalu i pretensji, uczucie
krzywdy, kontakty płytkie, ukryte
krzywdy, kontakty płytkie, ukryte
zawiści –
zawiści –
skłonność do nowotworów
skłonność do nowotworów
złośliwych (carcinoma)
złośliwych (carcinoma)
Osobowość D – słaba odporność na
Osobowość D – słaba odporność na
stres, słaba wiara w siebie, uległość i
stres, słaba wiara w siebie, uległość i
bunty, labilność –
bunty, labilność –
skłonność do depresji
skłonność do depresji
27.05.21
27.05.21
61
61
Poczucie sensu życia
Poczucie sensu życia
To najważniejszy składnik odporności
To najważniejszy składnik odporności
na stres
na stres
Można go mierzyć za pomocą testu
Można go mierzyć za pomocą testu
sensu życiowego
sensu życiowego